Neuropsychiatrie / NAHCentrum Neuropsychiatrie / Niet Aangeboren Hersenletsel

Cogmed Werkgeheugentraining: Nieuwe kans voor mensen met NAH?

J.B.C. Mertens - Psychiater

J.N. Almekinders - Psycholoog

Neuropsychiatrie / NAH

Programma

• NAH & Werkgeheugen• Cogmed Werkgeheugentraining• Cogmed bij Bavo Europoort• Cogmed & onderzoek

Neuropsychiatrie / NAH

Niet Aangeboren Hersenletsel

• Komt veel voor in verschillende gradaties• Na contusio: aandachtsstoornissen en moeheid;

vertraagde informatieverwerking, verbetert wel maar sommige patiënten zijn na twee tot vijf jaar nog steeds mentaal trager dan voorheen.

• Na hersentumor: idem• Late gevolgen van NAH onder andere zijn een

toegenomen kans op dementie en de ziekte van Parkinson

(Zie o.a. “Traumatic brain injury and delayed sequelae: a review--traumatic brain injury and mild traumatic brain injury (concussion) are precursors to later-onset brain disorders, including early-onset dementia.”, Kiraly en Kiraly, Scientific World Journal 2007; Nov 12;7:1768-76.)

Neuropsychiatrie / NAH

‘Onzichbare gevolgen’:

• Aandacht- en concentratiestoornissen: – tragere snelheid van denken en informatieverwerking.

• Geheugenstoornissen: – Bijv. verstoorde ‘retreaval’ = opgeslagen informatie niet

meer (goed) kunnen oproepen.

• Stoornissen in de planning en uitvoering van doelgerichte activiteiten:

• Constante vermoeidheid: – 70 % van de getroffenen heeft last van vermoeidheid,

die ongewoon en extreem is

Neuropsychiatrie / NAH

Gevolgen, langere termijn

• Niet kunnen leren van ervaringen: – geen of verminderd ziekte-inzicht kan leiden tot

overmoedig en riskant gedrag; zelfoverschatting.

• Verstoorde controle: – ongeduldig; impulsief; rusteloos of gejaagd; prikkelbaar;

agressief.

• Verlies van zelfredzaamheid: • Emotionele stoornissen:

– stemmings- en angststoornissen, vitale depressies.

Neuropsychiatrie / NAH

Problematiek NAH = complex

• Moeheid• Concentratieproblematiek• Verminderde planning• Gedragsveranderingen…

• Werkgeheugenproblematiek

Neuropsychiatrie / NAH

Het vermogen om informatie korte tijd vast te houden én te gebruiken in een denkproces (cognitief)

Wat is het werkgeheugen?

Neuropsychiatrie / NAH

Visueel-Ruimtelijke Kladblok

Phonologische Lus

Centraal Executief

Alan Baddeley´s Werkgeheugen Model

Episodische Buffer

Baddeley & Hitch (1974)

Actie (frontaal executieve functies)

Neuropsychiatrie / NAHDe fonologische lus• Verbale informatie tijdelijk opslaan in het korte termijn geheugen.

– Vb. iemand roept een naam

Het visueel-ruimtelijke kladblok• Visueel-ruimtelijke informatie tijdelijk opslaan in het korte termijn

geheugen.– Vb. locatie waar ‘iets’ bewoog

De episodische buffer• Integreert de verbale en visueel-ruimtelijke informatie.

– Vb. de geroepen naam en de locatie integreren

Het centraal executief systeem• Stuurt de aandacht en informatiestroom en controleert.

– Vb. Zorgt dat jij in staat bent het geheel te begrijpen

Baddeley & Hitch (1974)

Neuropsychiatrie / NAH

Wanneer gebruik je het werkgeheugen actief?

• Rekensommetjes maken• Begrijpend lezen• Planning maken (in je hoofd)• Focus houden in een drukke situatie• Een actie in meerdere stappen uitvoeren • Een nieuw telefoonnummer onthouden

Neuropsychiatrie / NAH

Ontwikkeling van het Werkgeheugen

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60

ålder

arbetsminne

L E E F T I J D

AANTAL

DIGITS

Klingberg et al. (2002)

Neuropsychiatrie / NAH

Cogmed Werkgeheugentraining

Torkel Klingberg

Neuropsychiatrie / NAH

Trainen, trainen, trainen…• 5 weken trainen van wetenschappelijk

onderbouwde oefeningen (topsport)• 5 dagen per week (+-45 minuten)

1. Adaptief2. Herhalend3. Impliciet

Neuropsychiatrie / NAH

Cogmed Bavo Europoort Centrum Neuropsychiatrie

Team gecertificeerde Cogmed coaches

-Neuropsychologisch onderzoek (NPO)

-Intakegesprek

-Starten van de training!

Neuropsychiatrie / NAH

Wat kan cogmed betekenen?

• Een betere focus, aandacht en concentratie • Orde en rust in uw hoofd• Minder slordigheidsfouten• Minder vergeten• Prioriteiten stellen; wat is echt belangrijk?• Meer algeheel overzicht• Beter profijt van bestaande behandelingen

Neuropsychiatrie / NAH

Voor wie is Cogmed niet?

- Fotosensitieve epilepsie - Ernstige depressie *- Ernstige en acute angsten- Gebrek aan motivatie- Praktische obstakels (ruimte)- Gebrek aan tijd- Indien de context te onrustig, instabiel of

incongruent is

Neuropsychiatrie / NAH

Cogmed Trainingsprogramma

2. Start sessie

1. Aanvangsinterview

3. Training 5 weken+ coaching

4. Afsluitsessie 5. Follow-up na 6 maanden

Neuropsychiatrie / NAH

Aanvangsinterview

• Is cogmed iets voor u?• Doelen en verwachtingen• Bent u geschikt voor de training (en andersom)• Is de omgeving geschikt voor de training?• Instructie Cogmed trainingsprogramma• Maken van afspraken• CFQ test

Neuropsychiatrie / NAH

Stappen in de Training

2. Start sessie

1. Aanvangsinterview

3. Training 5 weken+ Coaching

4. Afsluitsessie 5. Follow-up na 6 maanden

Neuropsychiatrie / NAH

Start sessie

• Presentatie van de software (thuis installeren)• Eigen inlognaam en wachtwoord• Beloningssysteem• Verwachtingen en doelen• Plan de training

Neuropsychiatrie / NAH

Stappen in de Training

2. Start sessie

1. Aanvangsinterview

3. Training 5 weken+ Coaching

4. Afsluitsessie 5. Follow-up na 6 maanden

Neuropsychiatrie / NAH

Training 5 weken + Coaching

• 5 dagen in de week, 5 weken lang, 45/60 minuten per keer trainen

• Coach volgt de training via het internet

Neuropsychiatrie / NAHVoorbeeld van een oefening

Neuropsychiatrie / NAHVoorbeeld van een oefening

Neuropsychiatrie / NAH

Neuropsychiatrie / NAH

Neuropsychiatrie / NAH

Evaluatiesessie- Ontmoeting op de Bavo (eindverslag)

- CFQ

- Grafieken

- Eigen bevindingen client/naasten

- 4 weken na de training (follow up gesprek)

- Afsluiting of vervolg mogelijkheden bespreken

- Evt. 100 mini sessies (eigen initiatief/onderhoud)

Neuropsychiatrie / NAH

Stappen in de Training

2. Start sessie

1. Aanvangsinterview

3. Training 5 weken+ Coaching

4. Afsluitsessie 5. Follow-up na 6 maanden

Neuropsychiatrie / NAH

Follow-up

- Poliklinische afspraak

- 6 maanden na afronding van de training

- Mogelijkheid bespreken van een vervolgtraining

Neuropsychiatrie / NAHCOGMED in Rotterdam: results so far

Gemiddelde indexverbetering NAH

Neuropsychiatrie / NAHCOGMED in Rotterdam: results so far

NAH en Cogmed

•Sneller moe

•Hoofdpijn/duizeligheid kan voorkomen

•Onzekerheid/faalangst

•Te snel trainen

•Geen gehoor geven aan eigen grenzen

Neuropsychiatrie / NAHCOGMED in Rotterdam: results so far

NAH en Cogmed protocol

• 1x per week face to face contact

• Grenzen worden actief bewaakt

• Opbouwen van intensiteit

• Communicatie coach/cliënt/naasten

Neuropsychiatrie / NAHCogmed & Wetenschappelijk Onderzoek

• Veel onderzoek naar ADHD-populatie• Kinderen verbeteren significant op

werkgeheugentaken• Generalisatie naar klaslokaal (rekenen, lezen en

uitleg volgen).• Veranderde Dopaminebinding (D1)

– Klingberg et al. (2002)– Klingberg et al. (2005)– Holmes et al. (2009)– Fiona McNab et al. (2009)

Neuropsychiatrie / NAHCogmed onderzoek & NAH

• Lundqvist et al. (2010) – Gecontroleerd experimenteel onderzoek met

cross-over design binnen een NAH steekproef– 21 deelnemers– Twee groepen (Controle vs. experimenteel)– Meetmomenten: Voormeting, nameting 4 weken

& nameting 20 weken– Resultaat: Significante verbetering van het

cognitieve functioneren.– Transfer naar dagelijkse activiteiten & werkvloer

Neuropsychiatrie / NAHCogmed onderzoek & NAH

• Westerberg et al. (2007)– Gerandomiseerde pilot studie binnen een

steekproef van volwassenen met een CVA– 18 deelnemers– Twee groepen (Controle vs. Experimenteel)– Voor en nameting– Significante verbetering van werkgeheugen en

aandacht– Daling van (subjectief) waargenomen klachten

Neuropsychiatrie / NAHCogmed onderzoek & NAH

• Bavo Europoort– Onderzoek is in volle ontwikkeling– Enkele pilots gedaan (gevolg: kliniek geëxcludeerd)– Diverse beschrijvende casussen:

• Zeer positieve subjectieve bevindingen (CFQ en omgeving)

• Zeer hoge cliënttevredenheid – Onderzoek gaat op dit moment uit naar verdere

objectivering van resultaten en verfijning van het bestaande protocol.

Neuropsychiatrie / NAH

Vragen?