Post on 15-Nov-2014
description
Nicola Pisano, Huub
Giotto, Roel
Korte inleiding vroege Renaissance Ghiberti en Donatello
Robbert-Jan
Donatello, Luc
Masaccio en Piero della Francesca, Freek
Mantegna, Arjen
Inleiding
De preekstoel I Eerste klassieke
werk van de Renaissance
Baptisterium te Pisa Nicola Pisano 1260
Let op: a. Algemene vormb. Houding van de
afgebeelde figuren
Invloeden
Antieke beelden in Apulia (Zuid-Italië) In het koninkrijk Sicilië: seculier
beeldhouwwerk in een klassieke stijl Geïmporteerde sarcofagen Antieke sarcofagen Camposanto Pisa Relief van een sarcofaag wordt door Nicola als
model gebruikt (S. Paolo a Ripa d’Arno)
De preekstoel II
Gemaakt van resten marmer uit Ostia en Porto (It.)
Verschilt opvallend van ander werk uit dezelfde periode
Voorbeeld preekstoel van Guido da Como (1250)
Geïnspireerd door triomfbogen in Rome?
De preekstoel III
Ruimte tussen de zuilen in Gotische stijl afgewerkt
Overeenkomsten Boog van Constantijn:
Zuilen: Korinthische kapitelen
De zwikken bevatten figuren
Op de zuilen staan figuren
De bovenste verdieping bevat gebeeldhouwde scènes
De preekstoel IV Zeshoekig Zeven zuilen deels
rustend op leeuwen De panelen: Geboorte van christus Aanbidding der koningen Presentatie in de tempel Kruisiging Laatste oordeel Zwikken: profeten Op de zuilen: allegorische
figuren
De preekstoel V
Alle afgebeelde scènes zijn gebaseerd op antieke sarcofagen m.u.v. het Laatse Oordeel (Byzantijns ivoorwerk) en de kruisiging (Franse Gotiek)
Voorbeeld de Phaedra sarcofaag uit de Camposanto
Pisano vervangt Phaedra voor de heilige maagd, het naakt vóór Phaedra verhuist één niveau lager en wordt het allegorische figuur voor kracht. De scene wordt nu de aanbidding door de wijzen.
Imitatie of kopie?
Slechts een paar figuren op de kansel zijn terug te voeren naar een klassieke bron, zoals de Phaedra sarcofaag
Nicola maakt originele creaties, hij wordt geïnspireerd door klassieke werken, b.v. de sarcofagen
Zijn werk ontstaat door een goede kennis van antieke en Romaanse prototypes
Voorbeeld: het paneel van de geboorte
Het paneel van de geboorte I
Eenvoudig rechthoekig kader
Weinig figuren Kader wordt volledig
opgevuld door de figuren Romeinse kleding, tunica,
rijkelijk gevouwen en samengenomen rond het middel
Overdekt door een pallium of toga. Maria draagt het over haar hoofd als een Romeinse matrone die een offer brengt.
Het paneel van de geboorte II
Ze draagt een kam in haar golvend haar
Ogen zijn uitdrukkingsloos
Sobere indruk Lijkt op een
Romeins begrafenisportret uit de keizertijd.
Het paneel van de geboorte III
Maria figuur ligt op dezelfde manier achterover
Let op waardigheid waarmee de figuren hun toga fatsoeneren
Bewegingen zijn langzaam en doordacht
Greenhalgh: christelijke verhaal in antieke taal
Let op kind!! (H.J.)
Giovanni Pisano (zoon van)
Had niets met de Romeinse wijze van afbeelden 1265 samen met Nicola en Arnalfo di Cambio:
preekstoel in Sienna met meer Gotische karakteristieken.
Maakt preekstoelen van de kathedraal van Pisa en de S. Andrea in Pistoia
De preekstoel in de kathedraal
Bijna rond, vaag acht-hoekig
Zwaar versierde panelen, gebogen en diep uitgesneden
Geen simpele vormen Geen kledingstukken
die veel plaats innemen
Giovanni kiest voor een meer rechtlijnige stijl
Giovanni’s paneel van de geboorte
i.t.t. Nicola: Luchtiger (niet de ernst van Nicola) De maagd leunt achterover maar glimlacht
ook Wiegt het kind→ wiegje geen sarcofaag Lichte rimpeling van de kleding strakker
tegen lichaam Veel emotie Precieze details van de buitenwereld
Giovanni en Gotiek
Leert grote en krachtige figuren maken in Frankrijk bij de Gotische kathedralen
Maakt dit soort beelden in Sienna (gevel kathedraal)
Zijn werk is populair in de 13e eeuw. Het classicisme van Nicola is dus niet de enige populaire stijl
Alleen op het hoogtepunt van de Renaissance triomfeert het classicisme
Spreekt vaak beperkte groep “kenners” aan Wordt qua productie vaak overtroefd door de Gotiek
Arnolfo da Cambio I
Leerling van Nicola en zijn erfgenaam van de klassieke stijl.
Werkt met Nicola aan de preekstoel van Sienna en aan de relikwieënkist van Dominicus in Bologna
In Rome leert hij het gebruik van gekleurd mozaïek (Cosmati)
Arnalfo da Cambio II
Stijl het best te zien aan de tombe van kardinaal de Bray (Orvieto, 1282)
Populair gedurende de vroege Renaissance Dode ligt op een lijkbaar, bovenop de
grafsteen omgeven door figuren, belangrijkste is een Maria-figuur gezeten op een troon
Arnolfo da Cambio III
Gevel kathedraal van Florence (1589 afgebroken)
Overblijfselen: achteroverleunende maagd een Maria met Kind (Dommuseum)
Maria met kind stond oorspronkelijk boven de centrale deur van de Dom
Tussenbalans Greenhalgh
Als we de Renaissance gelijk willen stellen met een echte klassieke stijl en niet als een vloed van antieke referenties binnen de Gotische stijl dan moeten we kijken naar de 14e eeuw, naar de fresco’s van Giotto. De vader van de moderne schilderkunst.
De overlevering
Begon zijn carrière in de schapen
Werd ontdekt door Cimabue
Kwam uiteindelijk terecht bij de koning van Napels en werd opperbouwmeester van de van de dom in Florence.
De kerk van St. Franciscus in Assisi
In de bovenkerk maakte Giotto maar liefst 28 fresco's over het leven van St. Franciscus.
Tijd voor het echte werk!
Grootste werk van Giotto is te vinden in de Arena Kapel in Padua
Mogelijk is de kapel door Giotto zelf ontworpen maar dat is niet zeker.
Binnen zijn diverse fresco’s te vinden over het leven en de lijdensweg van Jezus, het leven van Maria, de zeven deugden, de zeven hoofdzonden.
De fresco's tonen de vernieuwende kwaliteiten van Giotto, met name wat betreft de weergave van diepte en emoties.
Cappella degli Scrovegni
Inrichting van de kapel
Boven de ramen: Het verhaal van Joachim en Anna en het vroege leven van hun dochter Maria.
In het Schip is van links naar rechts het levensverhaal van Christus uiteen gezet.
De doop van Christus is direct boven de kruisiging, en het water van de doop staat in contrast met het bloed van de kruisiging.
In de hoogste scene houden de engelen het gewaad van Christus op, terwijl onder de soldaten er om gokken.
Tot slot een scene waarbij de rijken en machtigen vallen voor een zwakkere, maar grotere King. In de scene ernaast wordt dezelfde koning getoond in de dienst van de zondige mensheid.
Het leven van Jezus
Kerk van het Heilig Kruis in Florence
Basilica di Santa Croce
De Peruzzi kapel
De Peruzzi kapel is de tweede kapel rechts van het koor en gemaakt in opdracht van de rijke Peruzzi familie.
Binnen zijn diverse fresco’s te zijn over Johannes de Doper en Johannes de Apostel.
De Bardi Kapel
Gebouwd in opdracht van de Bardi familie.
In de 18e eeuw herontdekte fresco’s over het leven van St. Franciscus en de cijfers van de Franciscaanse heiligen.
De vroege Renaissance Florence als décor Renaissance ≠ klassiek Verschillende antieke
stijlen beinvloeden de klassieke traditie
Florence als begin:
Maatschappelijke bloei Intellectuele begeerte Burgers: “wij zijn opvolgers van het
oude Rome”
Afbeelding: Culuccio Salutati, kanselier van de Florentijnse Republiek (1375-1406)
Beeldhouwkunst en burgerlijke trots
Beeldhouwkunst en burgerlijke trots
Het begint met beeldhouwkunst, niet met schilderwerk. Redenen: Schilderkunst minder ver gevorderd Schilderkunst was doorgaans
religieus
Beeldhouwkunst was: Publieke kunst Burgerlijke kunst In oudheid: patriottische doeleinden
Bijvoorbeeld de Zuil van Trajanus
Personen Lorenzo Ghiberti (1378-1455)
Nanni di Banco (1384-1421)
Donatello (1386-1466)
Leerling tussen 1404
en 1407
Laatste beeldhouwers in Gotische stijl
Beeldhouwkunst en burgerlijke trots
Eerste monument:Porta della Mandorla
1391-1422 Dom van Florence
Door Donatello en Nanni di Banco
Beeldhouwkunst en burgerlijke trots
Naakte HerculesEerbetoon aan Maria
Ghiberti
1401 – wedstrijd om bronzen deuren voor de kerk (doopkapel) in Florence te maken
Ghiberti wint wedstrijd, Brunelleschi verliest
Ghiberti
Offer van Abraham
Ghiberti
Herhaling van thema in 1452
Doorwerking!
Florence Baptistery
Ieder jaar op 21 maart, Nieuwjaar volgens de oude Florentijnse kalender, werden alle kinderen die gedurende de vorige 12 maanden waren geboren, voor een gemeenschappelijk doopsel bijeengebracht. Het Baptisterium was hierdoor niet enkel een religieus monument maar ook een burgerlijk symbool, in feite het oudste symbool van de Florentijnse Republiek.
Florence Baptistery Drie portalen
Oostelijke deur (1425)Ghiberti Michelangelo: “Porta del Pardiso” (Paradijspoort)
Noordelijke deurGhiberti28 panelen. Vooral Nieuwe Testament
Zuidelijke deurPisano
GhibertiPaneel 1Adam & Eva
- Nieuwe methoden voor weergeven van perspectiefDonatello, perspectief in verkorting
- Rand van kaders versierd met 24 nissen- Afbeeldingen van profeten en Bijbelse figuren- 24 ogen met hoofden: gebaseerd op kunstenaars
uit de tijd van Ghiberti
Donatello
“Cadeautje”
Kenmerken: Veelzijdigheid in stijl Dramatische stijl Menselijke emoties
Donatello – overzicht van werken
Habbakuk Judith en Holofernes Twee preekstoelen
1427/35 1457/60 voor S. Lorenzo 1461
Donatello
Bijdrage aan klassieke traditie?
Uitdrukkingen in marmer of brons de gedachten en geestelijke houding van de mens weergeven
Leonardo: “Bewegingen van de ziel”
Donatello - vergelijkingVerschil met klassieke kunst
Nadruk op lichamelijke schoonheid
Donatello - vergelijking
Beeld van Nanni di Banco(Vier Heiligen)- Geen emoties- Geen uitdrukking aan
gedachten
Donatello
Geïnspireerd op de klassieken Vernieuwde toevoeging uit de Renaissance
Vasari over Donatello:"The world remained so full of Donatello's works
that it may be said with confidence that no artist has ever produced more than he did."
Donatello (Luc) Greenhalgh: “ Donatello’s interpretatie van
de Oudheid was vaak persoonlijker dan de leer van het classicisme toestaat “.
Te zien aan een vergelijking tussen Donatello’s Singing Gallery en die van Luca della Robbia (kathedraal van Florence)
Lucca della Robia Duidelijk klassiek door
lengte verdeeld in afzonderlijke reliëfs van keurig geklede musicerende engelen, ingetogen en vroom, gescheiden door paren Ionische pilasters
Naturalistisch en gecontroleerd classicisme
Mooi en aantrekkelijk
Een duivels karakter geeft Donatello aan zijn engelen die door elkaar heen dartelen
Dit zijn kinderen met vleugels die vreemd en angstaanjagend zijn, voorchristelijke figuren die eigenlijk heidense kindergoden zijn
Zij bewegen zich tegen een achtergrond van glinsterend mozaïk, dat geeft nog meer reliëf aan hun ongewoon karakter
Sommige gezichten opzettelijk snel gehouwen waardoor zij maar half gevormd lijken
De klassieke stijl die er in zit, botst hier met het christelijke onderwerp
Een andere vergelijking is die tussen werk van Michelozzo en Donatello
Zij maakten samen twee graftombes
Tombe van kardinaal Brancacci
Michelozzo’s nadenkende figuren houden het gordijn voor de doodskist open
Ook hier weer naturalistische en klassieke beelden
In contrast met Donatello’s aanbidding van de maagd, het reliëf daaronder; zwevende figuren door elkaar heen die Maria aanbidden
Tombe van Johannes XXIII (tegenpaus)
Deze kunstenaar creëert het motief van het
naar opzij gekeerde hoofd van de pausfiguur, omdat hij rekening houdt met het standpunt van de beschouwer. Daarnaast suggereert hij, ondanks de beperkende voorwaarden van de maatvoering, diepte door het baldakijn als een hemelbed voor te stellen door middel van twee tentdaken achter elkaar. Hiermee doet de Renaissance haar intrede in het grafmonument.
Marcus 1411-1413 Donatello was leerling
van Ghiberti Snel daarna werkzaam
in marmerwerkplaats van de dom van Florence
Binnen 5 jaar de Marcus gemaakt
“ De grootste prestatie op het gebied van naturalistisch beeldhouwwerk in meer dan duizend jaar”.
Donatello verlaat Florence voor Padua, daar
produceert hij twee werken die van vitaal belang zijn voor de ontwikkeling van de klassieke beeldhouwkunst
Gattemelata 1447-1453 (= honingzoete poes ?)
Santo Altar 1446-1450
Gattamelata
VB van een groeiende trend om ‘grote mannen’ af te beelden
Geïnspireerd door ruiterstand beeld van Marcus Aurelius
Wereldlijk werk Mix van wijsheid, moed, patriottisme en
heldendom Hoofd gelijkend naar Julius Caesar Staat hoog Bedoeling is om de controle van de man over
het paard en dus over zichzelf, te laten zien
Hoogaltaar van Sint-Antonius
Monumentaal Veel antieke
elementen die ook de grootsheid van de kerk moeten benadrukken
Donatello’s werk is cruciaal voor de klassieke traditie omdat hij demonstreert hoe steen zo te bewerken is, dat het voor de beschouwer gaat leven, dat stenen figuren een menselijk karakter krijgen
David
David als symbool van het reuzendodende
Florence, klein maar volmaakt. Ware karakter is niet militair maar erotisch Koel, aantrekkelijk en vrouwelijk Homo-erotische element vertegenwoordigt
een andere kant van de Oudheid, de mannenliefde
Tommazo Masaccio
Tommaso di Ser Giovanni Casai
1401-1428 Na Donatello en Brunelleschi
verschenen Renaissance schilderijen Creëerde geheel nieuwe stijl op
eigen kracht Begin Italiaanse renaissance
VoorlopersBeeldhouwkunst
Lorenzo Ghiberti (1378-1455) Reliëfpaneel bronzen deuren van
baptisterium in Florence Toepassing van perspectief Gebruik van antieke vormentaal
VoorlopersBeeldhouwkunst
Donatello (1386-1466) Het gastmaal van Herodes:
- Verfijnde oppervlaktebehandeling- Ruimtelijke opbouw (overlapping en perspectief)- Draperie om lichaam naar klassiek model)- Weergave architectuur naar klassiek model- Toepassing perspectief
DonatelloSt Marcus en St
George
Invloed van Giotto di Bondone
(1266-1367)
Plasticiteit van zijn figuren Figuren op de voorgrond Bepaling laag standpunt Ruimte suggestie door
plasticiteit figuren en niet doorarchitectuur
De heilige Drie-eenheid met weldoeners (1425)Holy Trinity with donors
Toepassing nieuwe wetenschap van de lijnperspectief
Uitgevonden door Filippo Brunelleschi Standpunt toeschouwer op gelijke hoogte
vloeroppervlak Architectuur geeft antieke façade Plasticiteit figuren (Giotto) Bijna symmetrische opstelling
http://www.youtube.com/watch?v=54xVyxpagxw&feature=related
De heilige Drie-eenheid met weldoeners (1425)
Figuren: God de Vader, Jezus Christus,Maria en Johannes de DoperDe twee weldoenersHet geraamte: De eerste Adam
Antieke invloeden in architectuur:Pilaster of wandzuilZuilen met korintisch kapiteelAntieke kroonlijst en architraafCassetten ton gewelfMedaillons
Maria en Johannes verkort weer gegeven
Invloeden klassieke architectuur
De cijnspenning
The Tribute money
De cijnspenningThe Tribute money
Toepassen van atmosferisch perspectief Expressieve gezichten (romeinse koppen) Kleding romeins: toga’s Lijnperspectief (in architectuur) Christus in het centrum Scène in voorgrond beeldvlak (Giotto) Eén lichtbron (van rechts) Compostitie: waarschijnlijk antiek of
vroeg-christelijk
De Brancacci-kapel
De Brancacci-kapelMasolino da Panicale
Filippo Lippi
Tommazo Masaccio
De Brancacci-kapel1 The Temptation of Adam and Eve2 The Expulsion from the Garden of Eden3 Peter's Calling4 The Tribute Money5 Healing of the Cripple and Raising of Tabitha6 St. Peter Preaching7 Baptism of the Neophytes8 St. Peter Healing the Sick with His Shadow9 The Distribution of Alms and Death of Ananias10 Raising of the Son of Theophilus and St. Peter Enthroned11 St. Paul Visiting St. Peter in Prison12 St. Peter Being Freed from Prison13 Disputation with Simon Magus and Crucifixion of St. Peter
De Brancacci-kapel1 The Temptation of Adam and Eve2 The Expulsion from the Garden of Eden3 Peter's Calling4 The Tribute Money5 Healing of the Cripple and Raising of Tabitha6 St. Peter Preaching7 Baptism of the Neophytes8 St. Peter Healing the Sick with His Shadow9 The Distribution of Alms and Death of Ananias10 Raising of the Son of Theophilus and St. Peter Enthroned11 St. Paul Visiting St. Peter in Prison12 St. Peter Being Freed from Prison13 Disputation with Simon Magus and Crucifixion of St. Peter
De Brancacci-kapel1 The Temptation of Adam and Eve2 The Expulsion from the Garden of Eden3 Peter's Calling4 The Tribute Money5 Healing of the Cripple and Raising of Tabitha6 St. Peter Preaching7 Baptism of the Neophytes8 St. Peter Healing the Sick with His Shadow9 The Distribution of Alms and Death of Ananias10 Raising of the Son of Theophilus and St. Peter Enthroned11 St. Paul Visiting St. Peter in Prison12 St. Peter Being Freed from Prison13 Disputation with Simon Magus and Crucifixion of St. Peter
Piero della Francesca• 1420-1492 (Borgo San Sepolero)
• Absorbeerde stijl van Masaccio• Wiskundige invloeden in zijn
werk• Invloeden van:
Donatello, Brunelleschi, Masaccio, Fra AngelicoDomenico Veneziano
InvloedenDomenico Veneziano
• Voorbeeld nieuw type altaar paneel• “Het heilige gesprek”:
Tronende madonnaArchitectuur omlijstingHeiligen die gesprek voeren metMadonna
• Figuren vermenselijkt• Toeschouwer erbij betrokken
(Kijkrichting Johannes de Doper)• Buitensituering• Veel licht van rechts• Verdwijnpunt aan voeten Madonna→
toeschouwer in knielende houding
InvloedenTommazo Masaccio
Vergelijking : Madonna della Misericordia (Piero della Francesco)
Pisa Polyptiek (Tommazo Masaccio) Polyptiek = veelluik, meestal op paneel; plaatje is van een
triptiek
Fresco’s voor koor in S Francesco te Arezzo Legende van het ware kruis Keizerin Helena, ontdekt het ware kruis Figuren bijna geometrische abstractie
Gezichten lijken op beelden uit ‘Strenge stijl’Geplaatst in geconstrueerde ruimte
Lage licht inval
The story of the True Cross (1452-
1459)
Invloed van Batistta Alberti (kerk werd door hem ‘klassieke tempel’)
In S Francesco te Rimini Malatesta, condottiere over Rimini
Sigismondo Malatesta before his patron saint
Marmer ingelegde schrijn Kubistische schoonheid in de architectuur Wiskundige verhoudingen Vorm van het heilige graf te Jeruzalem
Tempietto del S Sepolcroin de Rucellai kapel in S Pancrazio
Van Batistta Alberti
Strakke architectuur geïnspireerd door Alberti Ingewikkeld perspectief (kijkdoos effect)
Twee deling schilderij Onbeweeglijke figuren in antieke omgeving
Flagellation of Christ (?1456)
The victory of Heraclitus Invloed van Ucello Paolo (1397-1495)
Geobsedeerd door perspectief (verkorten) Slag tussen de Byzantijnse keizer Heraclius en de perzische
koning Chosroes
Zijn opleiding begon toen hij 11 jaar was als
leerling van de schilder Francesco Squarcione in Padua.
Squarcione was zeer gepassioneerd in het verzamelen van antieke objecten, zoals beeldhouwwerken, reliëfs en vazen. Naast schilderen leerde Squarcione hem ook
Latijn.
The most antiquarian of classical artists in any century
Mantegna
Ovetari Kapel In de Ovetari Kapel maakte
Mantegna een reeks fresco die de legendes van St. Jakobus de mindere en St. Christoffel illustreren
Mantegna gebruikt het perspectief om een podium te scheppen, waarop zijn figuren, als driedimensionale met de hand tastbare wezens, schijnen te staan en zich te bewegen
The lives of St. Christopher
1. Legende van St. Jacobus
Kalm wend de heilige man zich om en geeft de zegen
2. Legende van St. Jacobus
Stadspoort is een triomfboog
Soldaten Romeinse legionairs
The meeting of the marquis with his son, Cardinal Francesco
Gonzaga In 1460 werd hij benoemd
tot hofkunstenaar van het huis Gonzaga
The triumph
of Caesar