Peu lire, beaucoup fairePeu lire, beaucoup faire

De oude drukken van de bibliotheek van de Rijkskweekschool voor Militaire Geneeskundigen

(1815-1868), nu in de UB Utrecht

Drs. Philip Knijff, AmsterdamDrs. Philip Knijff, Amsterdam

Geschiedenis van de Rijkskweekschool

1807: Duitse Huis ingericht als hospitaal door Lodewijk Napoleon

1817: opgewaardeerd tot “Groot Rijks Hospitaal”

1822: fusie met Hospitalen in Leiden en Leuven tot "Rijkskweekschool voor Militaire Geneeskundigen", in het Duitse Huis in Utrecht

1868: Sluiting van de Rijkskweekschool, opleiding wordt ondergebracht in het garnizoenshospitaal in Amsterdam, bibliotheek blijft achter in het Militair Hospitaal

Herkomst van de bibliotheek

• Alle exemplaren zijn voorzien van de provenance met de stempelafdruk Insp. gen. v.d. mil. Geneesk. dienst.

• Deze militaire rang voor het eerst toegekend in 1795 aan Sebald Justinus Brugmans

• 1795: mogelijk het begin van collectievorming van deze bibliotheek

• 1802: Pesthuis in Leiden wordt bestemd tot Bataafsch Militair Hospitaal

• 1803: Brugmans maakt het ook tot Instructiehospitaal, naar Frans voorbeeld

• 1808: naamswijziging Groot Koninklijk Militair Hospitaal

Herkomst van de bibliotheek

• 1810: verhuizing naar Binnenhof, Den Haag

• 1814: Militair Hospitaal opnieuw in het Pesthuis, Leiden

• 1815: Koninklijk Besluit Kweekschool voor Militaire Geneeskundigen

• 1817: opwaardering tot Groot Rijks Hospitaal

• 1822: fusie en verhuizing naar Utrecht

• vanaf 1841: alle boeken voorzien van een gedrukt etiket: Bibliotheek Van 'S Rijks Kweekschool Voor Militaire Geneeskundigen

• 1868: sluiting Rijkskweekschool, bibliotheek blijft achter in militair hospitaal

• 1922: overdracht collectie naar UB Utrecht

Herkomst van de bibliotheek

Oude drukken in de bibliotheek

• ca. 650 edities

• verschenen tussen 1612-1800

• in: 2o, 4to, 8vo, 12mo

• werken gepubliceerd in: – Nederlands (45%)

– Latijn (18%)

– Duits (18%)

– Frans (16%)

– Engels (3%)

– Italiaans (één boek)

Formele indeling van de bibliotheek

• Bibliotheek. Hulp-Wetenschappen

• Bibliotheken

• Tijdschriften

• Verhandelingen Van Geleerde Genootschappen,

• Verzamelingen

• Woordenboeken

Inhoudelijke indeling van de bibliotheek (1)

• Dierkunde

• Genees- en Heelkundige Hulpwetenschappen: Verbandleer

• Geschiedenis

• Gezondheids-Behoudleer

• Gezondheids Behoudsmiddelen

• Natuur-Geschiedenis

• Natuurkunde

Inhoudelijke indeling van de bibliotheek (2)

• Ontleedkundige Wetenschappen

• Plantenkunde

• Practische Geneeskundige Wetenschappen

• Practische Genees- Heelkundige Wetenschappen

• Practische Heelkundige Wetenschappen

• Scheikundige Wetenschappen

• Staatswetenschappen

• Theoretische Geneeskundige en Heelkundige Wetenschappen

• Toegepaste Geneeskundige en Heelkundige Wetenschappen

• Verloskundige Wetenschappen

• Verscheidenheden

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

vroegste druk in de bibliotheek

Jacques Guillemeau (1550-1613)

Les Oevvres De Chirvrgie De Iacqves Gvillemeav, Chirvrgien Ordinaire Dv Roy Et Ivre A Paris. Avec Les Portraicts Et Figvres De Tovtes les parties du Corps Humain, & des Instrumens necessaires au Chirurgien2o-in-6, Paris, Nicolas Buon, 1612.Mil. Hosp. E479

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

eerste Nederlandse editie

Hieronymus Fabricius ab Aquapendente (Girolamo Fabrici, 1537-1619)

De Chirurgicale Operatien 4to, Den Haag, weduwe en erven Hillebrant Jacobsz. van Wouw, 1630Mil. Hosp. E192-1,2 (convoluut)

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

Barthélemy Cabrol (1529-160?)

Het Anatomelijcke A.B.C.4to, Den Haag, weduwe en erven Hillebrant Jacobsz. van Wouw, 1630Mil. Hosp. E192-3 (convoluut)

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

Jean-Baptiste van Helmont (1577-1644)

Dageraed, Oft Nieuwe Opkomst Der Geneeskonst4to, Amsterdam, Jan Jacobsz. Schipper, 1659Mil. Hosp. D348

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

Van Helmont's biografie door Kolonel François Poultier d'Elmotte (1753-1826)

Essai Philosophique Et Critique Sur La Vie Et Les Ouvrages De J. B. Van Helmont, De Bruxelles. L'Un Des Plus Grand Hommes Du Seizième Siècle, Suivi De Galatée, Sene Lyrique, Et De Quelques Opuscules En Vers8vo, Bruxelles, F.J. Hublou, [ca 1790]Mil. Hosp. M32

Voorbeelden boekenmedische renaissance (1500-1630)

Nicolaas Tulp (1593-1674)

De Drie Boecken Der Medicijnsche Aenmerkingen8vo, Amsterdam, Jacob Benjamyn, 1650Mil. Hosp. D1077

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Johannes Scultetus (Johannes Schultes, 1595-1645)

Het Vermeerderde Wapenhuis der Heel-Meesters8vo, Amsterdam, Hendrik Janssonius van Waesberge, 1748Mil. Hosp. E1129

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Cornelis Solingen (1641-87)

Alle De Medicinale en Chirurgicale Werken Mitsgaders Embryulcia Vera, Beneffens Het Ampt en Pligt de Vroed-vrouwen, En bysondere Aanmerkingen de Vrouwen en Kinderen betreffende, ofte ware oeffeningen der doode Vruchten 4to, Amsterdam, Jan Claes ten Hoorn, 1698Mil. Hosp. E1161

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

René Jacques Croissant de Garengeot (1688-1759), Tileman Tamé (ca 1697- na 1751?)

Niewe Verhandelinge Der Nutste Instrumenten, Tot De Heelkunde Dienstig 8vo, Den Haag, Hendrik Scheurleer, 1726Mil. Hosp. E239

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Pierre Dionis (1643-1718)

Verhandeling Van Alle De Chirurgicale Operatien, Na De Nieuwste, Zekerste, en Gemakkelijkste manier: Verrijkt met verscheyde Aanmerkingen Uitgelezene en Nieuwgevondene Genees-Middelen, En Instrumenten 8vo, Rotterdam, Johannes Hofhout, 1710Mil. Hosp. E277

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Thomas Sydenham (1624-1689), Henricus Buyzen (1678-1724?)

Brevis Morbos Curandi Methodus, Dat is Korte Leerwys Om Ziekten Te Geneezen, Door den Heere Thomas Sydenham, M: Doctor en practizyn te Londen8vo, Haarlem, Wilhelmus van Kessel, 1727Mil. Hosp. D1045-1 (convoluut)

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Abraham Titsingh

Cypria tot Schrik van haar bondgenooten, en Redding der gestruikelden; ter eere van de Heelkonst, en tot dienst der Heelmeesteren geschreevn door Abraham Titsingh Stads Chirurgyn van den Gerechte te Amsterdam 4to, Amsterdam, Joannes Gysius, 1742Mil. Hosp. H134

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Wouter Schouten (1638-1704)

Het Gewonde Hooft, Of korte verhandeling van de Opper-Hoofts-wonden En Bekkeneels-Breuken. Van De Wonden Des Aangesigts En Van De Wonden Des Hals. Hare verscheidene soorten en veiligste genesing, zoo uit de Leere der Oudheid als hedendaagse practyk vertoont, En door aanmerkelyke vorvallen bevestigt8vo, Rotterdam, Hermanus Kentlink, 1726Mil. Hosp. E1097

Voorbeelden boekenmedische revolutie (1630-1730)

Barthélemy Saviard (1656-1702)

Nieuwe Verzameling Van Heelkundige Waernemingen. Gedaen Door Den Heere Saviard, Oud Heelmeester van het groot Gasthuis (Hotel Dieu) en Gezwooren Heelmeester te Paris. Met enige Byzondere Hulpmiddelen8vo, Amsterdam, Jan. Morterre [ca 1770]Mil. Hosp. E1043

Voorbeelden boekenmedische verlichting (1730-1800)

Olof Acrel (1717-1806), Eduard Sandifort (1742-1814)

Heelkundige Waarneemingen, Aangetekend In Het Koninglyke Hospitaal Te Stockholm, En op bevel van deszelfs Directeuren uit het Dagregister by een verzameld en uitgegeeven8vo, Den Haag, Pieter van Cleef, 1771Mil. Hosp. E2

Voorbeelden boekenmedische verlichting (1730-1800)

Louis le Blanc (ca 1725-1780 fl.)

L. Le Blanc's Heelkundige Operatien, Volgens De Nieuwste En Beste Wijzen, Naar de Hoogduitsche, met aanmerkingen verrijkte, uitgaave Van C.F. Ludwig, M.D. Hoogleeraar Der Geneeskunde Te Leipzig8vo, Amsterdam, Jan Barend Elwe, 1791Mil. Hosp. E122