Patricia Willemse

Deskundige Infectiepreventie

Zoönosen &

Inleiding

Bacteriën, virussen, schimmels, protozoa en wormen zijn de veroorzakers van infectieuze ziekten.

Een deel van deze ziekteverwekkers komt bij dieren voor en kan ook mensen besmetten.

Dat zijn de zoönosen.

Er zijn wereldwijd meer dan 850 verschillende zoönosen bekend, waarvan er 100 in NL voorkomen.

Zoönosen = ziek door dier

•Mensen naar mensen

•Dieren naar dieren

•Dieren naar mensen

Overdracht infectieziekten

Kinderen hebben een grotere kans een zoönose op te lopen, omdatZe vatbaarder zijnIntensiever contact hebben

met de dieren

Omdat jonge kinderen gevoeliger zijn voor uitdroging kan het ziektebeloop ernstiger zijn.

Zoönosen

De meeste ziekten bij dieren zijn niet besmettelijk voor de mens.

In Nederland heersen relatief weinig ziekten die je van dieren kunt krijgen.

In Zuid-Europese en andere verre landen  komen zoönosen vaker voor.

Algemeen

Besmetting

Direct, via contact van de mens met het dier. Of door het eten van een besmet dierlijk product (zoals melk, vlees en eieren).

Indirect, doordat de ziektekiemen die het dier uitscheidt (vaak in de ontlasting), een tijdje overleven in de omgeving, waarna ze bij de mens terecht komen.

Indirect, via een vector (een diertje dat als transport-middel voor de ziekteverwekker fungeert; muggen, vliegen

of teken bijvoorbeeld). 

Overdracht

Transmissie Toxoplasma gondii

VoedselWandelen en recreatieDe zandbakZwemmen(Kinder)boerderijHuisdierenReizen

Besmettingsroutes

Zoönosen verdwijnen uit ons land.Maar er kunnen nieuwe ziekten bijkomen.

De oorzaken daarvan zijn:Mensen reizen steeds meerOnze voedingsgewoonten zijn veranderdHet klimaat verandert

Steeds meer zoönosen?

Uitbraak Salmonella in zalm 2012Q-koorts uitbraak 2008-2009VogelgriepMRSA bij varkens, vleeskalveren en

vleeskuikens

Zoönosen in het nieuws

‘t Heikantje

In de wei lopen 2 ezels moeder en dochter• 3 geitjes moeder en 2 dochters• 3 schaapjes• 2 hangbuikzwijnen• 5 kippen

Bewoners van ‘t Heikantje

Cavia’s een grote familie 2 konijntjes

En de kippen leggen hier hun eieren

In het stalletje

Om de dierenweide

We voornamelijk vrouwtjes dieren hebben, deze zijn rustiger in de omgang

De vrouwtjes dieren minder ruikenBella in februari 1 jaar wordt, de naam is

verzonnen door 2 kindjes van ‘t HeikantjeVarkens een neusring hebben voor het

wroetenSchapen 1x per jaar geschoren wordenKindjes oud brood mee mogen nemen om aan

de dieren te gevenDe hoeven van de ezel af en toe gekapt

worden

Wist u dat?

Risico-inventarisatie

Preventieve maatregelen door ‘t Heikantje

We eten fruit en brengen de schillen naar de dieren

Overalletjes en laarzen aan bij bezoek aan dierenweide

Risico-inventarisatie

Kinderen nemen geen speelgoed, knuffels of spenen mee naar de dierverblijven

Kinderen eten en drinken niet bij de dieren

Kinderen komen alleen onder toezicht in de dierenweide

We leren de kinderen:• Dieren rustig benaderen• Niet schreeuwen bij de diertjes• Dieren aan de voorkant benaderen

Dierenverblijf wordt wekelijks schoongemaakt

Dieren komen niet in de speelweideVoor de mest wordt een aparte kruiwagen

gebruiktLooppaden worden vrijgehouden van mestMestopslag is apart van de dierenweide en

ligt niet op de looproute van de kinderenIn de mesthoop wordt niet gespeeld

Dierenweide

Er is een protocol aanwezig wat te doen als een kind gebeten is

Wond schoonspoelen, verbindenOverleg met huisarts of meteen door naar het

ziekenhuisOuders op de hoogte brengenAchterwacht inschakelenYvonne en Miriam zijn in het bezit van BHV &

kinder-EHBO diploma

Auw…

Deze worden gescheiden van de gezonde dieren

Kinderen komen niet bij zieke dierenKinderen komen niet in de hokken van deze

dieren

Zieke/kalverende of lammerende dieren

We bellen de RendacDe dierenarts wordt op de hoogte gesteld en

komt langs om het dier te bekijkenDe verhuurder legt de ezel op een pallet aan

de kant van de wegHet kadaver wordt afgedekt met een zeil en

opgehaaldKinderen komen niet in aanraking met het

dode dier

Op ‘t Heikantje wordt aandacht besteed over dit onderwerp op een manier die bij de leeftijd past van de kinderen

Wat als Bella dood gaat?

Beschrijving van de dierenBeschrijving ziektes de dieren kunnen krijgen

en de daarbij behorende besmettingswegenControle van de dierenarts wordt hier

bijgehoudenEventuele ziekten van de dieren worden hier

genoteerd

Logboek

Laarzen vegenOverallen in de wasmand (worden gewassen

op 60 gr)Laarzen uitEn handen wassen na het aaien en voederen

van de dieren

Voor we weer naar de groep gaan

Bij bezoek aan huisarts: geef aan dat uw kind naar agrarische opvang gaat en dat uw kind in aanraking komt met dieren

Laat uw kind het vaccinatie programma volgen

Ouders:

Vaccineren en ontwormen de dieren volgens voorschrift

De dierenarts komt 2x per jaar op locatie controle 1 x in de 3 maanden mengmonster Als we vragen hebben mogen we altijd bellen

Dierenarts

Preventieve maatregelen:

Laat uw kind vaccineren (bv tetanus in DKTP-prik)

Aparte laarsjes en overallen die buiten gedragen worden.

Niet eten tussen de dieren.

Preventieve maatregelen

Feiten & fabels

Het dier kan drager zijn zonder zelf ziek te zijn, terwijl de ziektekiem bij de mens wel ziekteverschijnselen kan geven

Een zoönose kan worden overgedragen bij het eten van een broodje met filet americain

Als u ziek bent, en u denkt dat het op de één of andere manier door contact met dieren gekomen is, dan is het heel nuttig om uw arts  daarvan op de hoogte te stellen.

Feiten

Je kunt beter niet te vaak je handen wassen, we zijn tegenwoordig toch al zo schoon en daardoor lopen we meer risico op infectieziekten. Je moet kleine kinderen ook juist lekker vies laten worden, dan bouwen ze meer weerstand op!

Hondenspeeksel is heel schoon, je moet een wondje af laten likken door je hond!

Ik heb al jaren katten, dan heb ik allang een keer toxoplasmose gehad en loop dus geen enkel risico tijdens de zwangerschap!

Fabels

Preventieve maatregelen

Door het aaien van een huisdier kan iemand schimmelinfecties (ringworm) krijgen.

Honden en katten: spoelwormen.Katten: kattenkrabziekte. Vogels: papegaaienziekte. Vrijwel alle dieren, zelfs schildpadden:

Salmonella.

Zoönosen en huisdieren

Laat het huisdier vaccineren, ontworm regelmatig en bestrijd vlooien, luizen en teken.

Laat een dier niet in het gezicht likken.Laat geen huisdieren in de keuken en slaapkamer.In geval een krab of een beet: maak de wond goed

schoon en ontsmet die. Neem contact op met de huisarts als u twijfelt over de ernst van de wond of als u ziek wordt.

Geef dieren schoon water en goede voeding.

Preventieve maatregelen:

De boerderijdieren kunnen ziektes bij zich dragen die soms wel en soms niet zichtbaar zijn.

Vooral huidaandoeningen bij het dier en ook bij de mens (zoals ringworm)

Ook diarreeveroorzakers komen veel voor bij dieren.

Zoönosen & boerderijdieren?

Dragen van rubberlaarzen en een overall.Na bezoek aan de dieren goed de handen

wassen.Eet niet tussen de dieren. Was de handen vóór het eten.Eet geen voedsel dat op de grond is gevallen.Drink geen verse, rauwe melk.Kom niet bij zieke dieren of dieren die hun jong

krijgen.

Preventieve maatregelen:

Ook voedsel kan besmet zijn met allerlei soorten ziekteverwekkers.

Vaak afkomstig van andere, zieke mensen. Maar ook ziekteverwekkers van dieren. Ook dat zijn zoönosen.

Voedselinfecties en zoönosen

Voorbeelden:Listeria in rauwmelkse kazenSalmonella / campylobacter in kippenvlees /

eierenESBL in vlees

Voedselinfecties en Zoönosen

De zandbak is een beruchte plek omdat die voor honden en katten erg aantrekkelijk is om in te poepen.

Ziekteverwekkers:Eitjes van de spoelworm Een Toxoplasma gondii infectie kan zo via

kattenpoep bij de mens terecht komen. Salmonella typhimurium.

Zoonosen en spelen in de zandbak

Handen wassen na spelen in de zandbak.Niet eten onder het spelen.Zandbak afdekken indien mogelijk.Dieren regelmatig ontwormen.    

Preventieve maatregelen:

Een aantal zoönosen onder

de loep

Ringworm

Meest voorkomende zoönoseGeen worm, geen mijt, maar een

schimmel

Overdracht van dier naar mens, mens naar mens,mens naar dier, maar ook via omgeving (paardendekens,

zadels, etc.)

Ringworm

Ringworm – ziekteverschijnselen bij mens

Handen wassen na contact met dierGeïnfecteerde dieren isoleren van

gezondeMaterialen niet delen met meerdere

dierenMensen en dieren direct behandelen

Ringworm - preventie

-koorts

Wat is Q-koorts?

Ziekte voor het eerst vastgesteld bij slachthuispersoneel in Queensland, Australië

Q = query = vraagteken

De bacterie die Q-koorts veroorzaakt was namelijk jarenlang onbekend

Coxiella burnetti

Overdracht

• Dier dier:– Teken– Verblijf in besmette omgeving (mest, stro, etc)

• Dier mens (zoönose):– Inademing van met bacterie besmette stof– Eten van rauwmelkse geitenkaasproducten >

gering risico• Mens mens:– Niet – Mogelijk via placenta / vruchtwater

OverdrachtDieren zijn zelf niet ziekwel meer vroeggeboortenen dode jongen

Vruchtwater en placentavan besmette dierenbevatten grote hoeveelheden bacteriën

OverdrachtBacterie kan ook in melkmest en urine zitten(potstallen!)

In de lucht gebracht dooropen deuren en ramenvan de stallen / uitrijden van de mest

OverdrachtMensen die in de omgeving recreëren ademen

de lucht in - Cirkels van 5 km

Het ziektebeeld

Incubatietijd: • 2-3 weken, oplopend tot 6 wekenSymptomen:• > 50% Symptoomloos• ± 30% Griepachtige verschijnselen:

koorts, heftige hoofdpijn, hoesten, spierpijn, alg. malaise

• ± 20% Gecompliceerd beloop: longontsteking

Onderzoek & behandelingOnderzoek:Bloedonderzoek

Behandeling:UitziekenAntibiotica

Chronische Q-koorts

• Zeldzame vorm 1-3%• Jarenlange vermoeidheid• Benauwdheid, koorts, transpireren en

vermageren• Ontsteking aan de hartkleppen (endocarditis)

Behandeling:• jarenlang antibiotica

Preventieve maatregelenDrink alleen gepasteuriseerde geiten-, schapen-

of koeienmelk en eet gepasteuriseerde geitenkazen

Handhygiëne na contact met dierenNeem geen mest onder de schoenen mee naar

huisDraag overal en laarzen bij contact met dieren en

laatdeze op het bedrijf

Was deze kleding niet meteigen kleding

Vermijd directcontact met hooi/stro,mest, vruchtwater en moederkoek

Ziekte van Lyme

http://www.rivm.nl/Bibliotheek/Algemeen_Actueel/Multimedia/Infectieziekten/RIVM_Teken_en_Lyme_video/Download/Video_Teken_en_Lyme

Ziekte van Lyme - video

Bacterie = Borrelia burgdorferiOm besmet te raken moet men

1. Gebeten worden door een teek2. Moet de teek besmet zijn

Teek zuigt bloed van geïnfecteerde dierenTeek laat los en zuigt later bloed op bij mensenNa 24-48 uur kan de bacterie vanuit de maag en

speekselklieren van de teek naar de mens toegaan

Een teek moet dus >24 uur vastzitten!

Lyme Borreliose

1e verschijnselen zichtbaar na 3-90 dagen

Rode, ronde plek, in het midden lichter van kleur rode kring!

Later griepachtige verschijnselen (algehele malaise, vermoeidheid, spierpijn, koorts)

Ziekteverschijnselen bij mensen

Ken de risico’s! Gebruik evt. DEETLange broeken, mouwen, sokken over de

broekspijpen kan het risico verminderen.Controleer uw huid na een wandeling door de natuurInspecteer vooral warme plekjes zoals oksels, liezen

en bilspleetVerwijder de teek met een tekentangHoudt het wondje in de gaten en raadpleeg uw

huisarts als er een rode kring ontstaatRaadpleeg ook de huisarts als de teek > 24 uur zit

Preventie

Vragen