DedelingOverpeinzingenoverdezevenhoofdzondenindegedeelderuimte

EenvandemeestintrigerendewerkenvanJheronimusBoschis‘Tafelbladder

ZevenHoofdzondenenVierUitersten.’MeteenknipoognaarhetBosch-jaar

2016keekEricAlink[freelancejournalistenstadschroniqueurvanDenBosch]

naarNederlandsestedenenbuurtenensteldezichdevraag:‘Ziejedezeven

hoofdzondennogindegedeelderuimte?’OphetRijksbouwmeestercongres

‘TheGood,theBad,theUgly?’op1november2016inScheveningensprakhij

dezetekstuit.

LuiheidOblomovisdeluiehelduitdegelijknamigeromanvanGontsjarov.HijslijtzijndagenineenonbeweeglijkheiddieaanVinex-wijkendoetdenken.RaadplegingvanGoogleMapsleertdatNederlandgeenenkeleOblomov-straat,-pleinof-laankent.Luiheidgaanwijnietbelonen,zekernietmeteenstraatnaambordje.Datnietsdoeneenslechtenaamheeft,bevestigtdeopenbareruimte.Toteindvorigeeeuwmaaktenbankjesvanzelfsprekenddeeluitvanhetstraatmeubilair.Maarzezijninraptempoverdwenen,opdatzenietlangerzit-ofslaapgelegenheidbiedenaandewiebelzielenvandezewereld.Achterliggendegedachte:degedeelderuimteisernietomjenomadischeinslagofjejegeestelijkebankroetteetaleren.Datontsiert.Sowiesoisnietsdoenopeengratisbankjeverdacht.Hetneigtnaareeneconomischdelict:debetrokkeneonttrektzichaandestilleafspraakdathijzalconsumerenopeenterrasofiniedergevalbereidiszijnkooplusttelatenprikkelen.Bankjeshangerszijnspelbrekers.Alsweonsrechtopkostelozeluiheidtochindeopenbareruimtewillenvieren,doenwedatnietgraagalleen.Datvaltzoopeniszekeropwerkdagengênant.Hetliefstluierenwedanookinvereniging:eenstrandvolbadhanddoeken,eenparkvolflierefluiters.Aandiegezamenlijkheidontlenenwedebenodigdelegitimatieomopenlijkteloungen.CredoinhetlandvandeVOC:gedeeldezondeishalvezonde.Tochtekentzicheentweedelingaf.Dieziejevooralindewereldvandeleisure.Nederlandteltmaarliefst1500vakantieparken.Zeogenvaakalssmurfendorpjesenhebbenvrijwelaltijdeengroetendeterreinwacht,kinderknutselclubenversgebakkencroissantjesindeochtend.Wiesuccesheeft,belandtopzo’nverzorgdpark.Maarerzijnookvakantieoordenwaarvandeslagbomenroesten.Wiepechheeft–dearbeidsmigrant;demanofvrouwinscheiding;delandgenootmetsociale,financiëleen/ofpsychischeproblemen–eindigtineenmatigonderhoudenchaletjeofKip-caravandiescheefwegzaktindemodder.Anderebiotoop,anderegesprek-ken.KrótkiłóżkoisPoolsvoorkrapstapelbed.Soit.Latenwedezeoverpeinzingoverdezondevanhetachteroverleunenvrolijkeindigen.Wantéénberoepsgroepheeftaltijdleisuretime:destedenbouwkundigenenarchitectenvanNederland.Elkedagherscheppenisookelkedagrecreëren.

OnkuisheidZetdegedeelderuimteaantotlosbandigheid?Indezetijdleidtdievraagnietsneltotklammeliezen.Steedsvakerisdepubliekeruimteontgroezeld,androgyneenbraaf.Ikbesefhet:dedriebeeldenopdeuitnodigingvoorditcongresdoenhettegendeelvermoeden.1Rotterdamkoketteertmeteenrectaalgepijnigdekabouter,AmsterdamzeteenschandknaapjeinenAlmerekiestvooreenklassiekefalluswaarzelfsTrumpzijnmeerdereinzouerkennen.MaaralmetalisNederlandconservatievergeworden.Stadsbesturenwenseneenletterlijkgekuisdestad.Wieindejarentachtignaaktdoordeopenbareruimterende–hetzogehetenstreaken–konnogopapplausvanpubliekrekenen,maarzounukordaatindekladdenwordengepaktdooreenAanjaagteamVerwardeMensen.Veelstraat-enraamprostitutieisaldestaduitgebonjourd.Indegedeeldefysiekewereldkomjenogenkeldepotloodventertegen.EenSwiebertje-woord,eenarchaïschbegrip.Wantlosbandigheidisvooraleenfenomeeninhetdigitaledomein.

HoogmoedAandeRotterdammersonderu:hoogmoedklinktalseenoekazeomweereentorenvan44verdiepingentebouwen.Maarermoetniets.Hoogmoediseenzelfstandignaamwoord.Welstaatbuitenkijfdatdeene‘hoogmoed’aandeandere‘hoogmoet’raakt.Hetcredoisimmers:hoger,dieper,groter.DestadalsvitrinekastvandadendrangSuperbia,hetLatijnsewoordvoorhoogmoed,wordtookvertaaldalsijdelheid.Degedeelderuimtealscatwalk:ikbenzichtbaar,dusikbesta.Zietumijniet,dandoendecamera’svanstadstoezichthetwel.IJdelheidisookhetstijlvollewoordvoorzinloosheid.Hetbesefdatallestijdelijkeninwezenumsonstis.Kortom:devanitas.Zozagiktweeavondengeledeneenmanlangdurignaareenwinkelruitstaren.Ophetgeleaffichestondinrodeblokletters:AllesmoetwegSlechtsdriewoorden.Maarvaneenravijnigedieptediezowelderomanticusalsdenihilisttotoverpeinzingenoververgankelijkheiduitnodigt.

1DeuitnodigingvanderijksbouwmeestertoondedriebeeldendieiconischzijnvoorRotterdam,AmsterdamenLelystad,respectievelijkSantaClausa.k.a.KabouterButtplug,HetLieverdjeendeZuilvanLely.

Woede

HetLatijnsebegripvoorwoedeofrazernijisira.OokzonderdrieglazenTullamoreDewofandereIersewhiskeyzaluwgeestdaardelogicavaninzien.Wijkennendeira.Razernijworteltookophetvasteland,alziejeinNederlandvooraldeindividuelewoede.Deopgestokenmiddelvinger,devloekendefietser.Dezewoedewoedtvoort.Vancollectievewoedelijktmindersprake.Meteenvoetnoot:hetkloptdatregiover-gaderingenvandeBondvoorBivakmutsensomsuitdehandlopen.RumoerinGel-dermalsen,kabaalinHeesch–datisbijDenBoschnaarlinksenbijheteerstebungelendebiggetjerechtsaf.Ookblijftdegedeelderuimteonmisbaarvoorhetuitvechtenvantribaleconflicten.AjaxversusFeijenoord;vloggersversuspolitie-agenten.Geensamenlevingkanzonderrites.Maartoch.Collectievewoededieopenlijkwordtbeleden,isaanhettanen.Opmer-kelijk,wantheeftNederlandanderetijdengekend.Ooitwarenonzepleinenvol.Vanovertuiging.Tegenstandersvanwatdanook–kernenergie,krimpendeCAO’s,kruis-raketten–deeldenhungeloofinmaakbaarheid.Ookzonderhetboek‘MasseundMacht’vanEliasCanettiophetnachtkastjevoeldenzijdatdemenigtetijdelijksterkwas.OfzoalsFNV’erHermanBodeop4maart1980riep:“WillenwenaardeDam?DangaanwenaardeDam.”Wewillenenwegaannogsteeds.Maaraanzienlijkmindervaakuitcollectievewoede.Lieverzoekenweonzepleinenopvoorindividueleverpozing.Voorfestivalswaardemaakbaarheidvandevierkantemetergeldt:alsjijjequinoawrapíetjesnaarrechtsschuift,kanikhierm’nlattemacchiatoneerzetten.Bozigepleinenismeerietsvoorverrelanden.HetTahirpleininCairo,hetOnafhankelijkheidspleininKiev,hetTaksimpleininIstanbul.Onzewoedekunnenzenietmetwaterkanonnenverdrijven.Dieuitenwehoogendroog.Achtertoetsen-bordofsmartphone.Watonzewoedeindegedeelderuimteookbeteugelt,ishetalziendoog.Nietdechristelijkeversie,maardedigitale–eveneenseengeloof.Indeprofane,gedeelderuimteverklarenwijtechnologieimmersheilig.Godisvertrokken,maarindepu-bliekeruimtemoetnogsteedsalleszichtbaarzijn.Alswijíetsvrezen,danzijnhetdeverborgenplekken.Wiezichtochaancameratoezichtwilonttrekken,zaleenboekvoorzijngezichtmoetenhouden.Aanbevolenwerk:‘Devermoeidesamenleving’vandeKoreaans-DuitsedenkerByungChul-Han,metnamezijnessayoverdetirannievandetrans-parantie.

Onmatigheid

Ikbennietverwektachtereenfabriekvoorduimstokken.VolgensmijkunnenveelBrabandersdatmetovertuigingzeggen.Wijzijneerderonmatigdanascetisch.Diegulzigheidtekentzichafindegedeelderuimte.Eenvoorbeeld.KentudeKortePutstraatinDenBosch,nietvervandeSint-Jan?Hetiseenlaat-middeleeuwsstraatjemetdrieëntwintigrestaurantsenwatcafés–deuraandeur.Nagenoegallegedeelderuimteisergeofferdaangedektetafeltjes.IkhebdeKortePutstraatooitpubliekelijkhetmaagdarmkanaalvandestadgenoemd,waaropikdewethoudervoorEconomischeZakennaardeNoritzaggrijpen.MijnrauwelijkekwalificatiezouafbreukkunnendoenaandezorgvuldiginstandgehoudenBourgondischegezelligheid.Eénzekerheid:indezeeeuwisdege-deelderuimteeenschransdomein–ennietalleenonderderivieren.Heeftdatcon-sequenties?Ja.Tenlangenlestebijtenonmatigheidengedeelderuimteelkaar.Obesitasmaakteenstadontegenzeggelijkkleiner.

HebzuchtZowelgrammaticaalalsmoreelisgraaiengeensterkwerkwoord.Tochkunnenwehetnietlaten.Datlerendebankenenhunbonusstelsels,maarookdebakkenmetkinderkleding–inalz’nconnotaties–uitBanglaDesh.Wegraaien.Opheteerstegezichtlijkenhebzuchtengedeelderuimteelkaarindewegtezitten.Tochisdatmaartendelewaar.Demeestgedeelderuimteisdebinnenstad,waarwezonderveelterritorialeconflictenmetduizendenanderekijkersenkoperssamenklonteren.Enerzijdslijkendebinnenstedenteoverleven,inweerwilvandeapocalyptischeverhalenoverdeopmarsvandewebwinkels.Anderzijdsverschralenzezichtbaar.Veelfunctieszijnnaarderandofverderverdreven.Indeafgelopenvijfentwintigjaarnamenbinnenstedenafscheidvanpolitiebureaus,scholen,brandweerkazernes,ziekenhuizen,rechtbanken,fabriekjes,wervenengevangenissen.Datheeftvoor-maarzekerooknadelen.Totindejarentachtigwaselkebinnenstadeenalfabet.Deklanken,dievanelkaarverschilden,knerpten,botstenendansten.DatlevendigealfabetisteruggebrachttotdeletterP,diedebezoekeralvanafderingwegnaarvoldoeninggidst.IndieletterPklinktookhetEngelsewerkwoorddatonverbrekelijkmetdebelangrijkstefunctievandebinnenstadisverbonden:fun-shoppen.Eencontradictie.Nogrelatiefjong:pasin1988dookhetvooreerstindegedruktemediaop–respectievelijkTrouwenVrijNederland.

Levenhebzuchtengedeelderuimteinvreedzameco-existentie?Nietaltijd.Tweewaarnemingen.Eén:stilletjesenzoetjesaanverdwijntsteedsmeerpubliekeruimteachterslagbomen,hekken,verboden-toegangbordjesenbelijningenophetplavei-sel.Erontstaanvage,hybridegebieden.Onvermijdelijkevraag:vanwieisdestraat?Tweedewaarneming:deopkomstvanbrandurbanism.VoorbeeldendaarvanzijnhetHeineken-pleininDePijpinAmsterdamen–drielangjaar–deMadrileensemetrohalteVodafoneSol.Bijbrandurbanismadopterenbedrijveneengebied[je]ofbekostigendeherin-richtingervan.Datbiedtgeweldigemogelijkhedenvoordegedeelderuimte.ZobenikervanovertuigddatPfizer,fabrikantvanondermeereenmedicijntegenagorafo-bie,graagmeebetaaltaanhetopknappenvanhetMalieveld,mitsinhethartvandiegapendeleegteéénreddendezuilmetbedrijfslogomagstaanwaaraandeangsthaaszichkanvastklampen.

AfgunstDeidealesamenlevingkentvelenamen.Shangri-La,Xanadu,Arcadië.Jevindterbomen,dierenengewassen–aldannietglutenvrij.Inbeginseliszo’nparadijseengedeelddomein.Welautarkisch.Kortom:handenuitdemouwen.Datdoenwe.Wespelenvoloplandbouwertje.Wonderlijk.Wantschoffelentussenscharrelkipenschorsenerenislangalsregressiefgedragbestempeld.Nuishetübertof.Ookinmijnstad.Opvijflocatiesvindturbangardeningplaats.Kiemendecohesie,bloeiendecontacten.Maardeingebruiknamevandelaatstebuurtmoestuinheefteenconflictveroor-zaakt.Dietuin,metdesnaakseBrabantsenaam‘BietjebijBietje’,vindtweiniggenadeindeogenvanhondenbezittersuitdeaangrenzendevolkswijk.WaarBlackyjarenlangongehinderdzijnbehoeftenkondoen,groeiennuvergetengroentenzoalsstoppelknol,rodeeendracht,aardpeerenwildecompassie.Demoestuinisgroen.Maardatisookdekleurvandejaloezie.Dehondenbezitterszienmetledeogenhoedegemeenteenanderepartijentienduizendeneuro’svooreenmoestuinuittrekken.Zijbetalenjaarlijkstachtigeurohondenbelastingenzijnhungedeelderuimtekwijt.Legdatmaareensuittussenderapen.

TypexZevenhoofdzonden,vijfeeuwennadatBoschzeheeftgeschilderd.Vrijwelaldieondeugdenzijnnoginhetpubliekdomeinwaartenemen.Ofdegedeelderuimteonderinvloedvandiehoofdzondenmeeropdehelofopdehemelgaatlijken,is

gissen.“WemoetenUtopiaherlezen”,roeptdeblijmoedigeburger,exactvijfhonderdjaarnadatThomasMoredeidealestaatbeschreef.“WemoetenDis-malandheropenen”,sombertdeander,inverwijzingnaarhetdystopischepretparkvanBanksydatin2015slechtsenkelemaandenkonwordenbezocht.ZelfkiesikvoorhetopenenvaneenflesjeTypex.Eind2014schreefhetSociaalCultureelPlanbureauhetverontrustenderapport‘Gescheidenwerelden?’Erstondeenvraagtekenachter.IkopendeTypex.Laklangzaamhetvraagtekenweg.Metsmartinhethart–maartoch.Wantweleveningescheidenwerelden.Datkippenvelbesefwakkertdenoodzaakaanomongelijkheidharderaantepakken.Hetgaatomdeling.Vankennis.Vankansen.Vanruimte.Liefhebbersvandeapocalypszullenmompelendathettelaatis.Datderatsmodeez’nganggaat.Maardatkanenwiliknietaanvaarden.Jekuntalleswelruimen.Archieven,onbetaaldegraven,varkensstapels.Maarwegiswegenkomtnietsnelterug.Ikblijfvechtenvoorgedeelderuimte,opdatditniethetlandvandegeruimdedelingwordt.

EA|november2016|eric.alink@planet.nl|