1. EEN GEDEELDE ONTWERPAGENDAVOOR VLAANDEREN

2. 10 URGENTE OPGAVEN80+ ONTWERPVRAGEN 3. 1 RUIMTE VOOR MORGENBevolkingsgroei, droogte, overstromingen,vergrijzing, migratie, energieschaarste De groteuitdagingen van de toekomst zijn vandaag reedsgekend. Vele daarvan hebben ruimtelijkeoorzaken en/of gevolgen. We moeten dan ookdringend ruimtelijke antwoorden formuleren opdeze lange-termijntransities. 4. 1 RUIMTE VOOR MORGENWelke nieuwe woonmodellen enwoonomgevingen moeten weontwikkelen om op de toekomstigewoonwens in te spelen? 5. eenheden, voor Gent met 20.000 eenheden.1 RUIMTE VOOR MORGEN Ook het aantal private huishoudens zal naar verwach- ting verder stijgen, zij het aan een langzaam afzwakkend groeiritme: van 2,58 miljoen in 2008 tot 2,8 miljoen in 2018 tot 2,9 miljoen in 2028. De toename zal zich vooral voor- doen bij een- en tweepersoonshuishoudens. 1.59 Bevolkingsprojectie Geprojecteerde procentuele verandering van het aantal inwoners in 2018 ten opzicht van de stand in 2008, per gemeente.+10 - 15% (24) +5 - 10 (123) +0 - 5% (137) -5 - 0% (21) -10 - 5% (3) Bron: Willems & Lodewijckx, 2011. DEMOGRAFISCHE CONTEXT53 6. 1 RUIMTE VOOR MORGENWelke nieuwe woonmodellen enwoonomgevingen moeten weontwikkelen om op de toekomstigewoonwens in te spelen?Hoe en waar kunnen systemen voorwaterretentie de voedselproductievrijwaren in tijden van droogte? 7. 1 RUIMTE VOOR MORGEN De gegevens worden op kaart gepresenteerd volgens een standaard kleuren/symbolen patroon. Het bestaat uit een combinatievan het percentiel (kleurcode) en de stijghoogtewaardering (driehoek symbool).De geografische spreiding wordt vooral gekarakteriseerd door de afwezigheid van hoge stijghoogtesin het westelijk deel van Vlaanderen: in Oost- en West-Vlaanderen zijn de stijghoogtes vooral lagerdan normaal en normaal, op n plaats na (Hamme) zijn er geen hoger dan normale of zeer hogestijghoogtes waargenomen (Figuur 3)."Wereldwijd veel meer landbouwgrond nodig" - Nieuws - De Morgen 18/04/12 16:46venster sluitenDenk aan het milieu. Denk na voor je print!"Wereldwijd veel meerlandbouwgrond nodig"Bewerkt door: Astrid Snoeys17/04/12 - 15u38 Bron: belga.be reuters.Er is wereldwijd rond het jaar 2050 zon 70 tot 100 procent meer landbouwgrond nodig,de technologische verbeteringen in de landbouw ten spijt. Dat concludeerdenonderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen.De onderzoekers keken naar de ontwikkeling van de hoeveelheid landbouwgrond in deafgelopen 46 jaar. Die gegevens koppelden ze aan de voorspelde bevolkingsgroei,technologische vooruitgang en de groeiende wereldbevolking.Bovendien kunnen steeds meer mensen zich een rijk dieet met bijvoorbeeld veel vleesveroorloven. Volgens de onderzoekers kan de technologie die ontwikkeling niet bijbenen enmoet er meer landbouwgrond worden voorzien."Die extra landbouwgrond is er wel. Wereldwijd zijn er grote gebieden begraasd grasland zoalssteppen en savannes. Die kan je omvormen tot landbouwgrond en inzaaien, al moetendaarvoor wel mensen met tractoren daar gaan wonen", legt onderzoekster Sanderine Nonhebeluit.Importeren"In dichtbevolkte landen als India en China is er relatief weinig landbouwgrond beschikbaar perhoofd van de bevolking. Zij zullen dus, wanneer ze daar geld voor hebben, voedsel gaanFiguur 3 : Overzichtskaart maand oktober 2011 : stijghoogteveranderingen en relatievehttp://www.demorgen.be/dm/nl/983/2012/article/print/detail/1424756/Wereldwijd-veel-meer-landbouwgrond-nodig.dhtmlPagina 1 van 2stijghoogte. 8. 1 RUIMTE VOOR MORGENWelke nieuwe woonmodellen enwoonomgevingen moeten weontwikkelen om op de toekomstigewoonwens in te spelen?Hoe en waar kunnen systemen voorwaterretentie de voedselproductievrijwaren in tijden van droogte?Hoe ziet de Fabriek van de toekomster echt uit en waar wordt ze het bestgebouwd? 9. 1 RUIMTE VOOR MORGENDONDERDAG 27 SEPTEMBER 2012 / 4,-JAARGANG 136 NUMMER 39BP De nieuweEen Europees bedrijf op vijf overweegt vertrek uit China - Economie - De Morgen 30/05/12 11:09venster sluiten industrile revolutie Denk aan het milieu. Denk na voor je print!Een Europees bedrijf op vijfoverweegt vertrek uit ChinaDoor: redactie29/05/12 - 09u22 Bron: belga.be Binnenkort heeft iedereen zijn eigen fabriek ap.Ruim een op de vijf Europese bedrijven (22 procent) die momenteel aanwezig zijn ingroeieconomie China, overweegt zijn investeringen daar weg te halen en die elders inopkomende markten in te plannen. Redenen zijn de stijgende loonkosten en een onzekerjuridisch kader. Dat blijkt uit een enqute van de Kamer van Koophandel van deEuropese Unie in China, beantwoord door 557 bedrijven."China wordt strategisch een almaar belangrijkere markt voor Europese bedrijven, maar eensignificant aantal bedrijven zou zijn investeringen kunnen herorinteren en China, dat almaarduurder wordt, verlaten", zo luiden de resultaten, die dinsdag gepubliceerd werden.Hoewel 78 procent optimistisch is over zijn groeikansen in China tijdens de komende twee jaar,denkt slechts 36 procent dat ze in China ook effectief meer winst zullen maken.Om te groeien in China denkt 52 procent van de respondenten dat een expansie naar regioswaar men nog niet aanwezig is, zoals het binnenland, een goede strategie is.De drie grootste bekommernissen van bedrijven in China zijn de economische vertraging (voor65 pct van de bedrijven), de stijgende loonkosten (63 pct) en wereldwijde economischevertraging (62 pct). Wat betreft de stijgende arbeidskosten in China, is 59 procent van deondervraagde bedrijven pessimistisch over de nabije toekomst.Tot slot worden veel bedrijven benadeeld door regelgeving die Chinese bedrijven bevoordeelt,zegt Davide Cucino van de Europese Kamer van Koophandel. "Er is weinig vooruitganggeboekt in het regelgevend kader", aldus Cucino.http://www.demorgen.be/dm/nl/996/2012/article/print/detail/1445369/Een-Europees-bedrijf-op-vijf-overweegt-vertrek-uit-China.dhtmlPagina 1 van 2Het Stedelijk is open! Als Romney wint is dat Een wonder dat SalmanNu nog een visie een ramp voor de VSRushdie niet cynisch is 10. 2 RECONVERSIEPROJECTAls we de ruimte verder blijven consumeren zoalsvandaag, vergroten we elke dag de problemen.Enkel als elke nieuwe ruimtelijke ontwikkeling ookeen integraal antwoord biedt op de bestaandeproblemen en uitdagingen, bouwen we gestaagaan een duurzamer Vlaanderen zonder extraruimte te consumeren. Dat kan als we Vlaanderenbeschouwen als n groot reconversieproject. 11. 2 RECONVERSIEPROJECTHoe kan de reconversie van stukkenlintbebouwing de schaalvergroting vande landbouw of de restoratie vanecologische netwerken mogelijk maken? 12. 2 RECONVERSIEPROJECT 13. 2 RECONVERSIEPROJECTHoe kan de reconversie van stukkenlintbebouwing de schaalvergroting vande landbouw of de restoratie vanecologische netwerken mogelijk maken?Hoe kunnen we slecht gelegenwoongebieden een andere functie gevenzonder totaal verlies van waarde? 14. 2 RECONVERSIEPROJECT 15. 2 RECONVERSIEPROJECTHoe kan de reconversie van stukkenlintbebouwing de schaalvergroting vande landbouw of de restoratie vanecologische netwerken mogelijk maken?Hoe kunnen we slecht gelegenwoongebieden een andere functie gevenzonder totaal verlies van waarde?Hoe kunnen we de bestaande netwerkenvoor elektriciteit en gas gebruiken omlokaal opgewekte energie ook lokaal tegebruiken? 16. 2 RECONVERSIEPROJECT the energy [r]evolution | figure 1.3: the smart-grid vision for the energy [r]evolution SMART GRIDS A VISION FOR THE FUTURE A NETWORK OF INTEGRATED MICROGRIDS THAT CAN MONITOR AND HEAL ITSELF. HOUSES WITH SOLAR PANELSISOLATED MICROGRID OFFICES WITH SOLAR PANELS WIND FARMCENTRAL POWER PLANT INDUSTRIAL PLANT PROCESSORS EXECUTE SPECIAL PROTECTION SCHEMES IN MICROSECONDS SENSORS ON STANDBY DETECT FLUCTUATIONS AND DISTURBANCES, AND CAN SIGNAL FOR AREAS TO BE ISOLATED SENSORS ACTIVATED DETECT FLUCTUATIONS AND DISTURBANCES, AND CAN SIGNAL FOR AREAS TO BE ISOLATEDSMART APPLIANCES CAN SHUT OFF IN RESPONSE TO FREQUENCY FLUCTUATIONS 17. 3 WINST DOOR DELENDe Vlaamse ruimte is opgedeeld en elke hectare istoegewezen aan een bepaalde bestemming. Omde beperkte ruimte beter te benutten, moeten wede scheiding van functies en sectoren overstijgen.Door de ruimte te delen en synergien tot stand tebrengen tussen de verschillende programmas,kunnen we de diverse belangen, problemen enkansen aan elkaar koppelen. Dankzij eengemeenschappelijk beheer van de ruimte kunneneconomische, ecologische en sociale winstenworden geboekt. 18. 3 WINST DOOR DELENHoe kunnen collectieve ingrepen hetverstedelijkte gebied meer energie-efficint maken? 19. 3 WINST DOOR DELEN1Strategisch saneren vanhet stadsweefsel metgrondgebonden en nieuwevormen van collectief wonen 20. 3 WINST DOOR DELENHoe kunnen collectieve ingrepen hetverstedelijkte gebied meer energie-efficint maken?Hoe stemmen we visies voor het delenvan ruimte af op stevige nancile,scale en juridische principes? 21. 3 WINST DOOR DELENHoe kunnen collectieve ingrepen hetverstedelijkte gebied meer energie-efficint maken?Hoe stemmen we visies voor het delenvan ruimte af op stevige nancile,scale en juridische principes?Hoe en waar kan gezamenlijkwaterbeheer de verweving tussenlandbouw en natuur versterken? 22. 3 WINST DOOR DELEN 23. 4 MAATSCHAPPELIJKE RUIMTEWe interpreteren de verspreide bebouwing inVlaanderen vaak als de fysieke neerslag van eenindividualistische maatschappij. Als we hetbestaande nederzettingenpatroon omvormen toteen gedeelde ruimte, ontstaat sociale uitwisselingtussen de verschillende ruimtegebruikers enbewoners. De gedeelde ruimte wordt eenmaatschappelijke ruimte. 24. 4 MAATSCHAPPELIJKE RUIMTEHoe kan het groen-blauwe systeem alseen publiek netwerk kwaliteitintroduceren in het verstedelijktelandschap? 25. 4 MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE 26. 4 MAATSCHAPPELIJKE RUIMTEHoe kan het groen-blauwe systeem alseen publiek netwerk kwaliteitintroduceren in het verstedelijktelandschap?Welke strategie kan samen metlokale consumenten wordenontwikkeld voor de inplanting vanhernieuwbare energiesystemen? 27. 4 MAATSCHAPPELIJKE RUIMTE 28. 5 KRINGLOPEN SLUITENDe spreiding van gebouwen en functies in hetVlaamse landschap is oorzaak van vele actueleproblemen. Maar de nabijheid en diversiteit vanfuncties vormen tegelijk ook kansen om functiesen programmas met elkaar te verweven. Zokunnen we bovendien korte, gesloten enduurzame verbruikerscycli van energie, warmte ofwater realiseren, met individuele en collectievewinsten tot gevolg. 29. 5 KRINGLOPEN SLUITENHoe kunnen landbouw en industrie winsthalen uit de uitwisseling van water,warmte, mest en andere restproducten? 30. 5 KRINGLOPEN SLUITENHoe kunnen landbouw en industrie winsthalen uit de uitwisseling van water,warmte, mest en andere restproducten?Hoe kunnen we de kleinschaligeproductie-economie en vakmanschapeen plaats geven in het stedelijkeweefsel? 31. 5 KRINGLOPEN SLUITENHoe kunnen landbouw en industrie winsthalen uit de uitwisseling van water,warmte, mest en andere restproducten?Hoe kunnen we de kleinschaligeproductie-economie en vakmanschapeen plaats geven in het stedelijkeweefsel?Hoe en op welke schaal kunnen weenergie en warmte delen als we de kostvan de nodige infrastructuuraanvaardbaar willen houden? 32. 6 PRODUCTIEF LANDSCHAPDe open ruimte staat economisch minder sterkdan de bebouwde ruimte. In de verstedelijkteomgeving komt ze daarom vaak in de verdrukking.Die logica moeten we omkeren. Zoals parkenkwaliteit brengen in steden, zo kan de open ruimtenoodzakelijke diensten leveren aan de omliggendeverstedelijking. In plaats van de open ruimte tebeschermen tegen de verstedelijking, moeten wede verstedelijking sturen vanuit de mogelijkhedenvan het productieve landschap. 33. 6 PRODUCTIEF LANDSCHAPHoe kan de open ruimte de toekomstigeverstedelijking actief sturen? 34. 6 PRODUCTIEF LANDSCHAP 35. 6 PRODUCTIEF LANDSCHAPHoe kan de open ruimte de toekomstigeverstedelijking actief sturen?Hoe kan een netwerk van trage wegenlangs het jnmazige waternetwerk deverspreide woonomgevingenherstructureren? 36. 6 PRODUCTIEF LANDSCHAPHoe kan de open ruimte de toekomstigeverstedelijking actief sturen?Hoe kan een netwerk van trage wegenlangs het jnmazige waternetwerk deverspreide woonomgevingenherstructureren?Waar kunnen de ondergrond en hetlandschap mee energie opwekken? 37. 7 RUIMTELIJKE PROJECTEN EN ALLIANTIESDe voorbije decennia hebben destadsvernieuwing (voor de steden) en delandinrichting (voor de open ruimte) eenprojectmatige en gebiedsgerichte aanpakontwikkeld. In alliantie met publieke en privateactoren, en met de inzet van ontwerp alsintegrerend instrument, hebben ze sterkeresultaten geboekt. Als we die expertise vertalennaar het verstedelijkte Vlaamse landschap,ontstaat de mogelijkheid om de reconversie vanVlaanderen actief te sturen en te begeleiden. 38. 7 RUIMTELIJKE PROJECTEN EN ALLIANTIESWelke ruimtelijke processen kunnen werealiseren met nieuwe instrumentenzoals de stedelijke ruilverkaveling ofverhandelbare bouwrechten? 39. 7 RUIMTELIJKE PROJECTEN EN ALLIANTIESWelke ruimtelijke processen kunnen werealiseren met nieuwe instrumentenzoals de stedelijke ruilverkaveling ofverhandelbare bouwrechten?Hoe kunnen we nieuwe vervoerslijnentussen de steden aangrijpen om deruimtegebruiken beter op elkaar af testemmen? 40. 7 RUIMTELIJKE PROJECTEN EN ALLIANTIES 41. 7 RUIMTELIJKE PROJECTEN EN ALLIANTIESWelke ruimtelijke processen kunnen werealiseren met nieuwe instrumentenzoals de stedelijke ruilverkaveling ofverhandelbare bouwrechten?Hoe kunnen we nieuwe vervoerslijnentussen de steden aangrijpen om deruimtegebruiken beter op elkaar af testemmen?Hoe doorbreken we via een strategischgrondbeleid de speculatie oplandbouwgrond? 42. 8 INNOVATIEVE RUIMTEDe laatste decennia lag de focus van deruimtelijke planning op de ontplooiing van dekennis- en diensteneconomie. Vandaag weten wedat innovatie slechts kan plaatsvinden alshersenen en handen aan elkaar gekoppeldworden. Het ruimtelijke reconversieproject voorVlaanderen moet daarom ook een plaats gevenaan de innovaties en transformaties binnen delandbouw en de maakindustrie. 43. 8 INNOVATIEVE RUIMTE 44. 8 INNOVATIEVE RUIMTEHoe kan een ruimtelijke ingreep dekleinschalige creatieve activiteiten zokoppelen dat een nieuwe economischedynamiek ontstaat? 45. 8 INNOVATIEVE RUIMTE 46. 8 INNOVATIEVE RUIMTEHoe kan een ruimtelijke ingreep dekleinschalige creatieve activiteiten zokoppelen dat een nieuwe economischedynamiek ontstaat?Hoe transformeren we voormaligeindustrile gebieden in steden en langswaterwegen om ruimte te bieden aan deindustrie van de toekomst? 47. 8 INNOVATIEVE RUIMTE 48. 8 INNOVATIEVE RUIMTEHoe kan een ruimtelijke ingreep dekleinschalige creatieve activiteiten zokoppelen dat een nieuwe economischedynamiek ontstaat?Hoe transformeren we voormaligeindustrile gebieden in steden en langswaterwegen om ruimte te bieden aan deindustrie van de toekomst?Hoe kan het groeiende aantalcoperaties van landbouwbedrijvenworden vertaald in een ruimtelijkeontwikkelingsvisie? 49. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEITOndanks de strikte planologische opdeling instedelijke gebieden en buitengebieden heeft eraltijd al een sterke interactie bestaan tussen destedelijke kernen en hun hinterland. Ze zijn opelkaar aangewezen voor diensten, handel,werkgelegenheid, wonen, recreatie en natuur. Degroeiende economische en sociale kloof tussen desteden en hun hinterland maakt het echternoodzakelijk om nieuwe, positieve ruimtelijkevisies te ontwikkelen. Die moeten de kansencentraal stellen die stad en hinterland enkelsamen kunnen grijpen. 50. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEITHoe kunnen steden en randgemeentensamen omgaan met de demograschegroei? 51. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEIT 52. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEITHoe kunnen steden en randgemeentensamen omgaan met de demograschegroei?Hoe kunnen we zorgvoorzieningen beterafstemmen op de spreiding van dezorgbehoefte? 53. Jaarvan aantal 65-plussers in 2008-20179 TERRITORIALEADSEI, SVR-bewerking; SVR-Bevolkingsprojecties 2009-2030. Bron: SOLIDARITEIT Kaart 5.6 geeft het totaalbeeld van de gemeentelijke variatie inzake de verandering in de populatie 65-plussers tussen 2008 en 2018. Kaart 5.6 Geprojecteerde verandering van het aantal 65-plussers per gemeente, 2008-2018, procentuele verandering en verandering van het aantal eenheden, uitgedrukt ten opzichte van 2008+ 40-50% (10)10+ 30-40% (48)100+ 20-30% (92)1.000+ 10-20% (122)+ 0-10% (36) Bron: ADSEI, SVR-bewerking; SVR-Bevolkingsprojecties 2009-2030.105 54. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEIT 55. 9 TERRITORIALE SOLIDARITEITHoe kunnen steden en randgemeentensamen omgaan met de demograschegroei?Hoe kunnen we zorgvoorzieningen beterafstemmen op de spreiding van dezorgbehoefte?Welk aangepast regionaal distributie-systeem kan de lokale voedselproductiesterker koppelen aan de lokale markt? 56. 10 DELTAMETROPOOLVlaanderen voert vandaag n ruimtelijk beleidvoor zijn hele grondgebied. Het beleid moetechter tegelijk inzetten op zowel een lager als eenhoger schaalniveau. Op een lager schaalniveau,om de specieke kwaliteiten van de verschillendeeconomische, sociale en ecologische gebiedenvan Vlaanderen ten volle te benutten. Op eenhoger schaalniveau, opdat de verschillendegebieden elk maximaal hun specieke bijdragekunnen leveren aan de grotere ruimtelijkestructuur waartoe Vlaanderen behoort: deDeltametropool. Enkel op die manier kanVlaanderen zich ten volle inschrijven in demondiale, metropolitane dynamiek. 57. 10 DELTAMETROPOOL 58. 10 DELTAMETROPOOLWelke bijdrage kunnen de verschillendedelen van Vlaanderen leveren aan deontwikkeling van de Deltametropool? 59. 10 DELTAMETROPOOL 60. 10 DELTAMETROPOOLWelke bijdrage kunnen de verschillendedelen van Vlaanderen leveren aan deontwikkeling van de Deltametropool?Hoe en waar kan de speciekegeomorfologie van Vlaanderen dereconversie van bepaalde gebiedenstructureren? 61. De gedeelde ontwerpagenda vat de conclusiesvan een proces samen, maar is ook een platformvoor verdere ontwikkeling.De ontwerpagenda is dan ook een oproep aanverschillende maatschappelijke actoren enontwerpers om allianties te vormen rond deontwerpvragen, en samen te werken aan eennieuwe toekomst voor een welvarend enduurzaam Vlaanderen.