Het legalisme voorbij:Het legalisme voorbij:gedeelde verantwoordelijkheid gedeelde verantwoordelijkheid

voor belastingenvoor belastingen

Prof. Mr. Dr. J.L.M. Gribnau

EUR, 21 juni 2013

Inleiding

Sociologische, morele en ethische kijk op belastingontwijking– Wij praten u even bij– En dat in een halfuurtje …

Legale (maar agressieve) tax planning in het nieuws

Gezamenlijke en zelfstandige verantwoordelijkheid voor belastingstelsel

3

Zomaar wat quotes

Every tax system is an expression of a country’s basic values – and its politics [J. Stiglitz]

All rights presuppose taxpayer funding of effective supervisory machinery for monitoring and enforcement [&] depend on the state that is willing to tax and to spend [Holmes/Sunstein]

The modern economy would be impossible without the framework provided by the government supported by taxes [Murphy/Nagel]

The subject of every state ought to contribute towards the support of the government … in proportion to their respective abilities [Adam Smith]

4

Belastingen, staat, maatschappij Society is a cooperative venture for mutual advantage (…)

typically marked by a conflict as well as by an identity of interests (John Rawls)– Samenwerking

schept afhankelijkheid van anderen (arbeidsdeling) wederkerige verplichtingen (tot bijdragen)

– Staat heft belastingen slechts als intermediair

Belastingen zijn moreel fenomeen:– Verdeling van lasten: wie betaalt?– Verdeling van baten: wie ontvangt?

dus distributie en redistributie van inkomen/vermogen– Vastleggen fair share in democratisch gelegitimeerde belastingwet

Ontwikkelingen 1 Globalisering

– Maar belastingstelsels bleven nationaal georienteerd (soevereiniteit)

– Gebrek aan aandacht voor impact op andere stelsels Enron, Parmalat etc.

– Sarbanes Oaxley: tax belandt in boardroom NGO’s:

– Tax Justice Network, Somo, ArtUncut etc: vragen aandacht voor fiscale problematiek ontwikkelingslanden: fair share

OESO / EU/ G8 / G20– Strijd tegen agressive tax planning– Action Plan to strengthen fight against tax fraud and tax

evasion

Ontwikkelingen 2

Staten balanceren op wankel koord Internationale fiscale concurrentie:

– Belastingstelsel als unique selling point (soevereiniteit)

– Tax competition is vorm van regulatory competition

– Gevolg: grotere complexiteit => financial engineering / aggressive tax planning

Maar ook: bestrijden structuren Anti-misbruikclausules

Ontwikkelingen 3Financiële / economische crisis

– Staten hebben geld nodig– ‘Austerity’: burgers moeten broekriem aantrekken:– Maar dat geldt niet voor iedereen:

Fiscale structuren & belastingvlucht in het nieuws: Bono/U2, Rolling Stones, Starbucks, Google, Amazon,

Facebook, Apple, Bernard Arnault, Gérard Depardieu & Koningin Fabiola …etc.

– Publieke verontwaardiging: pay your fucking taxes Aggressive tax planning: we’re not accusing of being

illegal, we’re not accusing of being illegal Level playing field

8

Tax planning Hoge Raad: voordeligste weg kiezen mag Belastingontwijking [avoidance]

– Niet roken; dan niet tabaksaccijns betalen– Hypotheek: ingewikkelde fiscale ‘structuur’

Belastingontduiking [evasion]– Fraude, zwart geld, etc.

Belastingvlucht– Naar buitenland verhuizen om fiscale redenen

Duidelijk onderscheid toch? Uhuh, niet meer!! we’re not accusing of being illegal, we’re not accusing of being

illegal. Ergo, morele toets verdringt juridisch onderscheid

evasion/avoidance

9

Gedeelde verantwoordelijkheid

belastingen vormen in wezen verplichtingen – jegens medeburgers/maatschappij waar je (veel) baat bij hebt – bijdragen is vorm van solidariteit

verantwoordelijkheid ligt niet enkel bij staten/overheid, is ook zaak van individuele belastingplichtigen

wetgever dient respect te hebben voor beginselen geldt ook belastingplichtige:

– Gelijkheidsbeginsel, draagkrachtbeginsel– wettelijke verplichtingen zijn onvolmaakte uitdrukking

beginselen (letter vd wet >< geest vd wet)

10

Profijt van staat/ maatschappijProfijt van staat/ maatschappij Fiscale incentives/ faciliteiten

– Research & Development– 30%-regeling

Rechtszekerheid via rulings Niet-fiscaal:

– infrastructuur, opleidingsniveau bevolking, talenkennis, publieke voorzieningen, weinig stakingen, toegankelijke Belastingdienst (afspraken), etc.

– Bijv. Bancair systeem overeind houden, WW voor tijdelijk overtollige werknemers

Profiteren, maar bijdragen minimaliseren?

Fair share ‘Dat is de wet’ [dus: letter van de wet]

– Klopt verantwoordelijkheid wetgever, maar wetgeving is imperfect, en mismatches tussen systemen

– Prisonner’s dilemma: staten moeten samenwerken [en minder concurreren]

Geest, of doel en strekking van de wet Dat werkt niet? Bepalen fair share is lastig, maar omgekeerd eerder

overeenstemming: – Wat is zeker geen fair share?– Verantwoordelijkheid nemen: tax professionals en MNEs

12

13

AfrondingBelastingen zijn moreel fenomeenSamen in stand houden van maatschappij

waar je niet zonder kunt Niet enkel calculerend omgaan met je

bijdrageStaten, multinationals, en tax professionals

moeten dialoog aangaan