NRC WEEKEND | WEKELIJKSE WETENSCHAPSPAGINA VOOR KINDEREN

W12

Met K’nex kun je heel veel bouwen:vliegtuigen, auto’s, draaimolens enzelfs wapens – allemaal speelgoed.Studenten van de TU Delft hebbennu van K’nex een echt apparaat ge-bouwd, een 3D-printer. En dan ooknog een heel bijzondere, waarmeeje bacteriën kunt printen.Dat klinkt ingewikkeld, en dat is hetook. Maar Marit van der Does, eenvan de makers, legt het uit. Marit enacht andere studenten deden eer-der deze week mee aan een grote

Bacteriën printenin K’n ex- m a c h i n eEcht speelgoed

Studenten hebben in de VSeen grote internationalewedstrijd voor biologengewonnen. Met een 3D-printer van K’n ex .

Leeuwerik maakt een stoep van poep

internationale wedstrijd voor biolo-giestudenten. Zij hadden bedachtdat ze bacteriën wilden printen.Marit „We kozen bacteriën die deneiging hebben om van hun plaatste komen”, vertelt Marit. „We heb-ben die zo veranderd dat ze aan el-kaar blijven zitten met heel dunnedraadjes, ‘nanowire s’.” Deze plak-kende bacteriën vormen samenmet een gel een laagje, een biofilm.Om die biofilms te printen wildende studenten eerst een gewone pa-pierprinter ombouwen. „Maar hetlukte niet om het computerpro-gramma aan te passen”, vertelt Ma-rit. Toen dachten ze aan een 3D-printer, waarmee je plastic dingenzoals poppetjes en doosjes kuntprinten. „Maar die is heel duur. Ende printnaald wordt zo heet dat debacteriën doodgaan.”Toen legde de man van de 3D-prin-ter uit dat ze er zelf een konden ma-ken. Marit: „Als je maar een print-naald hebt die in drie richtingenkan bewegen. Toen dachten we in-eens aan K’nex en dat had iemandnog op haar zolder liggen.”Met dit speelgoed bouwden ze deprinter en het lukte om de bacte-riën te printen. En de wedstrijdwaaraan 200 teams uit de hele we-reld meededen? Die wonnen ze!Karel Berkhout

De rekenmier en de logicaolifant

ILLU

STRAT

IE IR

ENE DE GOEDE

W at kun je allemaal met poep? Nou, door-trekken bijvoorbeeld. En als de buurvrouwweer vergeten is de drol van haar hondje op

te ruimen, kun je het met een stokje onder je schoenvandaan peuteren.Maar verder? De zwarte leeuwerik weet het wel. Dielegt er een stoepje van. Een stoep van poep.Zwarte leeuweriken leven op de koude steppe in Ka-zachstan. Dat is een land in het midden van Azië. Hetwaait er bijna altijd. Daar zijn ook paarden, koeien enschapen. Die grazen en poepen. Een heleboel.Elk jaar als het weer lente wordt, scharrelt moederleeuwerik die stukjes poep bij elkaar. Ze is best kies-keurig. Alleen de mooiste poepbrokjes neemt ze te-rug naar haar nest. Ze bouwt er een stoepje van.Paardenpoep is haar favoriet. Dat ligt er genoeg op deKazachse steppe. Maar een droge koeienvlaai kanook, als dat zo uitkomt.Biologen weten nu waaróm de leeuwerik zo ijverigaan haar stoepje klust. Paarden en koeien zijn lompe-riken. Ze kijken nooit goed waar ze lopen. Als de leeu-werik pech heeft, stampen ze gedachteloos door haar

S poel in je hoofd de tijd precies 119jaar terug: tot 3 oktober 1896. Opdie dag kreeg Albert Einstein in

het Zwitserse Aarau zijn diploma van demiddelbare school – later in het jaar danwe nu gewend zijn.Niemand wist toen dat hij wereldbe-roemd zou worden met zijn ‘a l ge m e n erelativiteitstheor ie’. Een theorie vol las-tige wiskunde is dat. Er zijn maar wei-nig mensen die het echt begrijpen.En dat terwijl Einstein op school slechtecijfers haalde. Althans, dat wordt vaakgezegd. Maar het klopt niet. Kijk maarnaar zijn rapport. Het staat op internet.

nest. Alle eieren en jongen plat.Maar als er een stoep van poep voor het nest ligt, kij-ken die slome grazers wel uit. Dan lopen ze met eenruime boog om het nest heen. Want paarden staanniet graag in paardenpoep.Poep heeft nog een voordeel. Poep isoleert. Dat bete-kent dat het fijn warm blijft in het nest. In een nestmét poepstoep kan het wel een graad warmer zijndan in nesten zonder poep, hebben biologen geme-ten. Dat lijkt weinig, maar voor zo’n klein vogeltje opde koude steppe maakt het veel uit.De leeuweriken bouwen hun stoepjes op allerlei ma-nieren. Sommige vinden een enkele ring van poeprond het nest al goed genoeg. Andere leeuwerikenkiezen voor een dubbele poepring.Maar de slimste leeuweriken, dat zijn de leeuwerikendie niet met poep gaan sjouwen. Ze bouwen hun nestgewoon middenin in de stronthoop. Veilig en warm,middenin een paardenvijg.Lucas Brouwers

Bron: The Auk, 9 september

Inderdaad, voor Frans had Einsteineen drie. Voor aardrijkskunde en teke-nen haalde hij vieren. Maar verderstaan er vooral zessen - zoals voor wis-en natuurkunde. En: de zes was hethoogste cijfer. Het betekende ‘exc e l -lent’ – echt heel goed dus.Wel had Einstein een enorme hekelaan school. Hij kon niet tegen bazigeleraren. Daarom was hij al eens vaneen middelbare school afgegaan.Ook waar: Studenten vonden soms eenklein foutje in zijn rekensommen.Komt dat idee van ‘slechte cijfers’ daarmisschien ook vandaan?

Maar ja, rekenen is niet hetzelfde alswiskunde. In de wiskunde gaat het óókom vormen, om formules en wat dieverbeelden, om logisch denken....Het is als met Artis. Daar wonen veeldieren. Dat kun je wel zeggen. Zoog-dieren. Vissen. Weekdieren. Insecten.Maar: je kunt niet zeggen dat in Artisveel insecten wonen, als je ook al dieandere diersoorten bedoelt.Of anders: zelfs al hield Einstein mis-schien ietsje minder van het ‘re ke n -insec t’, bij al die andere wiskundesoor-ten was hij een held.Margriet van der Heijden

KLIKKERDEKLIK

Au b u u rg i n eOscar van der Veen (14 jaar) uitLuxemburg zag deze aubergine inde supermarkt en moest meteenaan Buurman denken. Welke Buur-man? Dat zie je toch zo, kom. A je to!Wat voor bijzonders fotografeer jij?Mail het naar zeepaard@nrc.nl

3D-printer van K’nex

FOTO

TU DELF

T