NOTITIES:HEDENDAAGSEENPOLITIEKEGESCHIEDENIS

INLEIDING1. Geschiedenis:watenhoe?

1.1 OudisinGeschiedenisherhaaltzich,oudisin.Ideeënwordengerecycleerdindemode,televisie,dekunst…Geschiedenisblijftlevenenwordtbovengehaald.Mensenblijvenzichzelfherinnerenaangruwelenentriomfendievoorheengebeurdendoormiddelvanbeelden,monumentenetc.Geschiedenisissimpelwegpopulairenisvaakhetonderwerpvantelevisie,boekenenreclamecampagnes.Hetgebruikvangeschiedenisissteedseenvormvanmachtsstrijdomdathetsubjectiefis.Iedereenherinnertzichietsopeenanderemanier,vanuiteenandereooghoek.OpdiemanierwordtLeozowelopgehemeldalsveracht.Vaakwordenfeitenzichopeenfoutemanierherdacht.ZowordtinBrusseljaarlijksdeanoniemegevallensoldateninWOllherdacht,ookalisdezezuilopgerichtin1850omeenanderereden.HetwasdeCongrescolondiedeonafhankelijkheidvanBelgiëvertegenwoordigd.Hetgebruikvangeschiedenisisdusgeenneutraalgebeuren.MarnixBeyenschreefhierovereengrofopiniestuk.Beschreefgeschiedenisinsommigegevallenalshoerofhuurling.ErwerdendoorBDWenMoureauxstukkenuithuncontextgeruktomzealsargumenttegebruikenenbepaaldeactuelegebeurtenissenuittevergrotenenermeetevergelijken.SofieDeSchaepdrijversteltbvdatmenWOlnietzozeervanuiteenVlaamse,maareerdervanuiteenBelgischeooghoekmoetbekijken.Belgiëwerdtoengezienalshetvaderland.Hetfabeltjedathogere,franstaligeofficierennietteverstaanwarenvoordeVlaamsesoldaten.Hetwasechterwelwaardaterdaardoorminderdoorgroeimogelijkhedenwaren.Ditleiddetochtothetflamingantisme.Hetbekendepascifisme“Nooitmeeroorlog”,wasnietzosterkaanwezig.Veelmilitairenwarenbereidsteedsoptekomenvoorhetvaderland.Dezehistoricaheeftzichgerichtopdesoldatenzélf.(historyfrombelow)1.2 EeninventedTradition11juli,deGuldensporenslagisgeenabsolutedatummaarwordtwelalsbelangrijkgeacht.DitkomtdoorHendrikConscience,eenromanschrijverdiealshistoricuswordtbeschouwd,watopzichnergensopslaat.In1302naminderdaadeenslagplaats,maarInhetlegervandeGraafvanVlaanderenzatenerookwelFranstaligeneninhetlegervandeFransekeizerzatenVlamingen.Dezeslagwaseerdereenfeodaalconflictentotaalgeentaalconflict.Ditbewijstdatmythevormingsterkerwordtdandewerkelijkheid.

17/02/2016

2. Geschiedmethodeindriestappen

Fase1:Heuristiek

Fase2:Historischekritiek

Fase3:v/dreconstructie.

2.1 Heuristiek

=Hoekomikaanbronnen?Schriftelijkestukken,materiëlesporen,mondelingegeschiedenisNaarmatedeafstandvaneenbepaaldfeit(intijdenruimte)ishetvindenvanbronneneengrotereuitdagingomdatmondelingebronnenuitsterven.MauriceDeWildewaseenjournalistdiedoormiddelvanconfrontatiesmetgeschrevenbronnenontzettendekritischeinterviewskonafnemenbijonderhandLeonDegrelle.2.2 Historischekritiek

DemethodologischefaseTijdensdemethodologischefasegaatdehistoricuszeerkritischommetzijnbronnen.Hij/zijhoudtrekeningmetdeexterneeninternekritiek,degewildeenongewildegetuigenissenentotwiedebronzichricht.Ditiswathetbepalenvandewaardevandebronpreciesinhoudt.Internekritiek=wie,wat,waaromenvoorwie?Externekritiek=hetbepalenvandeauthenticiteitvandebron.Negationisten=zijdiehetvoorvallenvanbepaaldegrotehistorischegebeurtenissenontkennenHoelangereengebeurtenisgeledenis,hoegroterdankansechterdatweerbeterovergeïnformeerdzijn.Beeldenzijnuiteraardookgeenidealebron.ZozietmendatStalinenLeninzelfenkelefoto’shebbengemanipuleerdomzooponopvallendewijzeenkelemensentedoenverdwijnenenuitdegeschiedeniswegteschrijven.Hetverwijtdathistoricisubjectiefzijnkloptookniethelemaal,aangeziendoorregelmatigcontactmetcollega’senzelfseenruimerpubliek,alleonzuiverhedenofonwaarhedeneruitwordengefilterd.Tegenwoordigwordenhoaxesofvalsegeruchtenwereldnieuws.Hetverstrijkenvantijdmaaktcomplottheorieënsteedsminderwaarschijnlijk.

2.3 ConstructiefaseDezefaseisgeenpassiefproces.Dehistoricusmoetdeverzameldebronneneninterpretatiedaarvanvormgevenenplaatsen.Somszijnbronnenontoereikend,alszeonvolledig,onbetrouwbaarofsubjectiefzijn.Daaromselecterenhistoricieninterpreterenze.Hineininterpretierung/post-factumanalyse=interpretatiesmakendievoortijdgenootnietvanzelfsprekendzijn

Anachronisme=verkeerdintijdsituerenvaneengebeurtenis.Doordezerisico’szeggenwedatchronologiedemoederdergeschiedenisis.

3. Historiografie:waarom?Doorheende19een20eeeuwveranderenerdingenindehistorischeconstructie.3.1Verschuivinglangsdrieassen:

- Kenniswetenschappelijkeofepistemologischeas:relativistensprekendatwehetverledennooitzekerzullenweten,hetbevindtzichinhethoofdvanhistoriciè Positivismevsrelativisme

- Methodologisch-interpretatieveas:è Deductievsinductie

- Thematisch-probleemgestuurdeasè Evenementenvsstructuren

Aandehandvandezeassenkanmenzienhoehistoricidoordejarenheennaardegeschiedeniskekenendezeonderzoeken.

3.2Hetobjectiviteitsprobleem

“Ishetverledeneigenlijkwelkenbaar?”

- Positivisme:bronnengeveneendirectetoegangtothetverledenenallesiskenbaar.Hetishetoptimistischegeloodindeobjectieveentotalekenbaarheidvanhetverleden.

- Relativisme:representatisme/fantasie.Hetverledenzalnooitechtkenbaarzijn.

Oplossing:(Doorheende20steeeuwalsantwoordopdezestellingontwikkeld)probabilisme:Nooitvolledigkenbaar,maarhetismogelijkmeteengrotewaarschijnlijkheidtebenaderen.

Sedertdelate19eeeuwkomtdewetenschappelijkemethodevandehistorischekritiekboven.Menvertrektvaneenkritischevraagstellingenonderwerptbronnendanaaneenkritischonderzoek.

3.3Foto’ssociologen

-AdamSmith:‘theinvisablehand’heeftnogsteedsinvloed

-ThomasRobertMalthus:steltdebevolkingsgroeiinde19deEvastenzietdatdezeinspanningstondmetdegrond-envoedingsstoffen.

-AdolfKetteler:Statisticus,‘degemiddeldemens’

-Chadwick:sociaalpsycholoog,geïnteresseerdinarbeiders19deEenlegtlinktussenhunomgevingendesocialegevolgendaarvan.

-AugusteComte:Positivist

-FriedrichEngels:SpitsbroervanMarx,schreefzeerideologischpamflet.AfkomstwelgesteldenwerdnaarhetkatoengebiedinManchestergestuurdomerovertelerenmaarisvooralbegaatmetdearbeiderszelf.Hijbevraagtzeenwordtdevoorlopervanhetmodernesociologischonderzoek.

-Durkheim:Kijktzowelmechanischalsfysiek

3.4Methodenstreit

Deductieveaanpak=Menvertrektvanhypothesenofmodelbouw.Geloofindemaakbaarheidvandesamenleving.Wetenschappersendemocratenmoetenbesturen.Menvertrektvantheorieenpasthetopgesteldemodeldanopindepraktijk

Inductieveaanpak=Menvertrektuitempirieenmaaktdaneenmodel.Probeertmeeralgemeengeldendeuitsprekentedoen.Hechtveelbelangaandehistorischecontext.Dezeaanpakismindersociaal-refomatorischencomplexer.

3.5Hetselectieprobleem

‘histioirebataille’=enkeloogvoordemilitair-politiekegeschiedenis.Ditwaszoineengoeddeelvande19eeeuw.Nuveelbreder,nogsteedspolitiek/militair,maarooksociaaleconomisch,cultuurendegeschiednisvanhetdagelijksleven.

Vernieuwing1:DeAnnalesbeweginginhetInterbellum.

DeAnnalesbewegingin1929=jaarvandecrashvanWallstreet,leiddetothetfundamenteleherbronnenenbrekenmetevenementiëlegeschiedenis.Dezebewegingbleeftijdenshetinterbellumlangdeavant-gardeindesocialeeconomie,vannaWOllwerdditietsmeeralgemeenbekend.FernandBraudelwashierinkoploperensprakvandegelaagdheidvantijd:

-Letempsgeographique=zandgaatinzachtegolfjes-Letempssocial=wildeonderstroomdienietvanophetlandzichtbaaris-Letempsindividuel=golvenopdeoppervlaktediezichtbaarisvanhetstrandensomswildensomszachtgaat.Inonzestaatsstructuurwordterredelijkdirectopdemangewerkt.DeinrichtingvandestaatsstructuurenbureacratiseringsprocessenzijnonderwerpendieSE-wetenschappersinteresseert.

Vernieuwing2:DeAnnalesbewegingnaWOII

Annalesbewegingmetfocusoplangetermijnprocessen.Bronnendieoplangeretermijnbeschikbaarzijn.Mendenktmeeroverdetotalegeschiedenis,ookdeeconomishceensociale.

Vernieuwing3:

Opnieuweenopkomstvaneenmethodenstreit,maarditmaalgevoerdvanuitangelsaksischelanden.‘Whatif’-scenario’s,bv:‘Railroadsandeconomicroads’WatalsdeproductievandeAmerikaansespoorwegenwerdenweggelatenenhetgeldinietsandersgeïnvesteerd,hoezoudeeconomischegroeierdanhebbenuitgezien?

Vernieuwing4:Opmarsvandesocialegeschiedenisalsafzonderlijkediscipline.

Menbekijkteensdegeschiedenisvandekleineman,verliezers,vrouw,…=‘Peoplewithouthistory’->Socialegeschiedeniskomtalsechtapartetakuit

Hardeomslagvanafmiddenjaren’70,bv:geenzuivereecoofzuiversocialeofzuiverpolitiekegeschiedenis,maareerdersynthetisch,procesmatigemaniervangeschiedschrijven.

4. Dezecursus:nut?

Kanjewelechtlessentrekkenuitdegeschiedenis?Datiseenredelijkpositivistischeopvatting.Hetfeitdatmaaktdatditmoeilijktegeloveniswordtneergeschrevenindevraag‘herhaaltdegeschiedeniszich?’

- Economischecrisis- Migratiebeleid- Fundamentelegodsdiensten

Hetideedatdegeschiedeniszichzouherhalenzietoverhethoofddatdeuitkomstwijzigt.Hetvoltrektzichmisschienwelvolgenshetzelfderijmschema,maarzalnooitidentiekzijn.

Allegebiedenoefeneninvloedopelkaaruit.Dewijzewaaropmenkijktnaarfundamentelevraagstukken,zoalsrechtvaardigheid,bepaaltdestaatsstructuur.->vervlochtenheidvandebelangrijkedomeinenstaatcentraalindezecursusenditiseenvandevooraanstaandewaaropmenvandaagdedagaangeschiedenisdoet.

5. Dezecursus:regioentijdskaderCesuurnietoveralgelijk:

-geografisch-sectoraal:bv.Padafhankelijkheden=menheeftinhetverledeneenbepaalderichtinggenomenomeenbepaalderedenennuzitmenerinvast.(DouglasNorthenhetazertyklavieranno1850)Dientomhetdoorlevenvanbepaaldetechnologieënenideologieënteverklarenvanuithetgewichtvanhetverleden-wetenschappelijkgezichtspunt:Hetisevidentdatmenafhankelijkvanzijn/haargezichtspuntandereopvattingenzalhebbenvanbepaaldegebeurtenissen.Hoewelmendegeschiedenisvoornamelijkbekijktvanuithetoogpuntvandiscontinuïteit,ishetnietoninteressantomookeenstekijkennaardatwatblijft.VaakkijktmennaarEuropaalshetcontinentvanvoorbeeld,alisditgeengoedidee,zekerdelaatstejarenzijnwijeconomischvoorbijgestoken.

DeNieuwsteTijd.:

- Politiekebreuk:OorspronkelijkKerkenKroon,plotsKerk,KroonenVolk- Economischebreuk:- Socialebreuk:

Conjuncturen:

Kitchenwaves=Telkenseenbedrijfeennieuwevastevoorraadkrijgtstarteennieuwegolf.(3-5j)Juglarwaves=investeringscycli(5-7j)Kuznetswaves=bouwcycli,dehuizenmarkt(15-25j)Kondratieff=inopdrachtvanStalinbestudeerdehijhetkapitalistischsysteemomtevoorspellenhoedattenonderzougaan,bestudeerdedegrotecrisisverschijnselen.Kwamechtertotdeconclusiedathetkapitalismedemomentenvancrisissteedsgoeddoorkomtendatzijleidentotnieuwetechnologieën(60-70j)Dekorteregolvenzijngeschiedkundignogaloninteressant

DEELl:(1750-1850-)

HOOFDSTUK2:Vanancienrégimenaardemocratischenatiestaten

1. Vanoudenaarnieuwepolitiekeconstellaties1776:Amerikaanserevolutie1789:Franserevolutie1791:Haïtiaanserevolutie

Hetwaseenwoeligetijdvannieuwe‘verlichte’politiekeideeën.

Politiektransitieproces:

-Vanverspreidenederzettingennaargrotestatenmeteencentraalmachtsapparaat.-Soevereinevorsten->soevereinenaties-Vanstandenmaatschappijnaardemocratischeburgerstaat,inprincipeiedereengelijkvoordewet

Staatsvormingzalnooiteenafgerondproceszijneniswaarschijnlijkonvermijdelijk.Voor1750wasstaatsvormingeenpolitiekprojectvanvorsten,ditveranderdeindezeperiodenaareenmiddeltendienstevanhetvolk.De19eeeuwbrachtdeevolutievanautoritairenatiestaattotdemocratiemetzichmeeeninde20eeeuwgingmenovervaneen‘nachtwakersstaatnaareen‘verzorgingsstaat’.Hetvraagstukisofwemomenteelrichtingeensupranationalestaatgaan.Indezelesbesprekenwedriethema’s:deaspectenvanstaatsvorming,hetverschiltussenstaat&natieendedemocratisering.

2. DepolitiekontrafelingvanhetfeodalismeendeZuidelijkeNederlanden.

DooreenenormeversnipperingtussenverscheideneleenmanneninHollandbleekdatstaatsvormingvoor1750voornamelijkompersonendraaide.Huwelijken,machtswisseling,allianties…Ditleiddetotzeerwisselvalligestaatstructuren.BourgondischedynastieëndietrouwwarenaandeFransekoningen,maarzelfzeermachtigwaren(onsbekenddoorVlaamsePrimitieven)maaktendegebiedenaandeNoordzeetotBelgië.DescheidingderNederlandenmeteenkatholiekzuideneneenprotestantsnoorden.

Rolvanhistorischtoevaliszeergroot.Deverbrokkeldegebiedenwerdenomgevormdtot‘gecentraliseerde’territoriaonderéénvorst.Dewisselvallighedenvandedynastiekestrijddiedaaropvolgdewarengunstigervoorhetvolkdandekwetsbaarheidvandevorstendommen.Internestrijd:leenmantotleenmanExternestrijd:leenheertotleenheerEenleenheerdieerinslaagteengoedsysteemtevindenomkapitaaltemobiliserenbinnenzijngebied(belastingen)hebbenoverhetalgemeenhetgeldomoorlogtevoerenenverderuittebouwen.

Anno1750makendeNederlandenuitvandeHabsburgseKeizersmeteenhoofdstadinWenen.Ditdooraldiewillekeurigeenwisselvalligeverandereninstaatsstructuren.Hetideevanbezettingleeftnietechtonderhetvolk,menvoeltnietechteenverschiltussenwijen

zij.Indiendevorsthetgebiedopfeodalewijzeheeftverkregenwordtdatnietalsvreemdaangevoeld.Lokalegebruikenwordenoverhetalgemeengerespecteerd.

IndezementaliteitkomteenveranderingonderinvloedvandeideeënvandeVerlichting.TijdensdeVerlichtingkreegmenplotseengeweldigvertrouwenophetverstandvandemens.HoekunnenweZELFgaanwerkenomdewereldtoteenbetereplektemaken.Ookhetutilitarismeleefde.Ditishetnutsdenken,hoekunnenweerhetbesteuithalenvoorallemensen?MariaTheresiaenhaarzoonJosephwarenKeizer(in)inOostenrijkenleiddenhetlandmetdeVerlichtingalsraadgever.StreefdenwelnaareenafnamevanmachtKerk,maarintegenstellingtotanderevolgersvandezedenkwijzesprakeenafnamevanmachtvandeKroone-hennietaan,ditomoverduidelijkeredenen.Debelatores(adel)enoratores(clerus)wordengebrokenmethunmacht.Declerusverzorgdeonderwijs,duspleittemenvoorstaatsonderwijs.Debestetruukwasgreepkrijgenopdefinanciën.Verlichtedespotengebruikenhungeldnietvooroorlogen,maarvoordeaanbouwvanplannenenverwezenlijkingendieinbelangzijnvaniedereen.Ditalwasinbelangvandederdestand(laboratores).Hoewelhetallenvoorhenis,hebbenzegeeninspraakinhetbeleid,tenzijmenwordtopgenomenindeambtenarij,diesteedsaanbelangwint.Stemrechtiserechternogniet.“Allesvoorhetvolk,nietsdoorhetvolk”

02/03/2016

3. Vansoevereinevorstnaarsoevereinenatie3.1 ‘Depersonalisering’vandemacht

DeideeënvandeVerlichting(volkssoevereiniteitennationalisme)staanhaaksopalmachtvandeKroon.Reedsvoor1750wasdemachtvandevorstafgezwakt,zelagnietlangerbijéénpersoon.Ditdoordifferentiatievandemaatschappijeninstitutionalisme.

3.2 Theorievanhetsociaalcontract

Hetsociaalcontractwashetfundamentvannieuweideeënrondstaatennatie.

Driebasishypothesenvanhetsociaalcontract:1) Ooitmoetereensamenleving,‘denatuurstaat’hebbenbestaanwaariedereennatuurlijke

rechtenhad.2) Omrechtenethiektebewarenwordtdestaatinhetlevengeroependiegezagenordeis

gaanuitroepen.Erisopeenbepaaldmomentsamenafgesprokendatdezemachtaandestaatwerdovergedragen=contratsocial.

3) Dezeoverdrachtisduidelijkvanuithetvolkzelfgebeurd,ditishetideevanvolkssoevereiniteit.Delegitimiteitvandemachtvandevorstberustuiteindelijkophen.

1688:BillOfRights=eencontractvanideeënenverplichtingenvoordemonarch.Eenconstitutionelemonarchie.Totdanleefdehetfeodaalsysteemenhaddepersoonmethetgrootstelegerdemacht.Hetideedatmonarchennietvolledigvrijwasenbepaaldebeperkingenhad,waseenfundamenteleverandering.Menaanvaartdemonarchie,maarschrijftneerwaaraandestaatzichmoethouden.Inhet18deeeuwinEngelandwerktditzeergoed.Laterdieeeuwkwamenookdescheidingdermachtenenverscheidenevrijheden.Burgerlijkevrijhedenenpolitiekevrijheden(devormingvannatiesligtbijhetvolkdatzichalséénvoelt).

3.3 Ikbenhetmakenvantiteltjesbeu

Hetvolklatenbepalendoorwiezegeregeerdwordeniseen‘gevaarlijkecocktail’.ToeninFrankrijkdeKoningonderdeGuillotinegingwasditeengeweldigeschokinEuropa.Demonarchwordttotdatmomentverafgood.Desoevereiniteitligtnietmeerbijdegod,maarbijhetvolkzelf.Ditideeligtechterenkelbijdeintellectuelenenzijdiezichverstokenvoelenvandemacht,maarzo’nrevolutiekomtenkelingangalsmenhetgepeupelachterzichkrijgt.

Inde18eeeuwwasereensterkedemografischeexplosie,waardoormensenhongerlijden.Ditisdeidealebodemomeenrevolutieoptezaaien.Uiteindelijkkomtergewooneennieuweeliteaandemachtenbelandthetgewonevolkweerindegoot.Stijgingvanvoedselprijzenissteedseengevaarlijkklimaatvoordeheersendepolitiekeelites,zoookindeArabischeLente(2011).Hetisdederdestanddiedezeopstandenstart.Datzijndemensendiewelgeldenmiddelenhebben,maartochnietaandemachtkomen.Zijdroegendelastenvandeclerusendeadelmethunwinstenuithandelendeeconomie.

Nationalisme=deideologieenbewegingvaneenbepaaldenatieofvolkdiestreeftnaarrealisatievaneeneigenstaat(politiekaspect)enhetbehoudvaneeneigencultureleentiteit(cultureelaspect).Inde18deeeuwkomthetideeopdatstaatenvolkgelijkmoetenvallen.HetOostenrijkskeizerrijkdatdezestrekenleiddewaseenmultinationaleconstructieenwastotdatpuntgeenprobleem,maarvanafdankomtmenervoorop.Dithadenkelestrekkingentotgevolg:

- Separatisme:Zodraeenstaatenhetvolknietmeersamenvallen,vindenseparatistendatditgebiedmoetwordenopgesplitst.

- Irredentisme:(unificatie)Gebiedenwillensamenbrengenopbasisvaneengevoelvansamenhorigheid.DitgebeurdeinDuitslandbegin18eeeuweninItaliëinde19eeeuw.

- Patriotisme:nationaalidentiteitsgevoel

Natievorming:Bestaateennatienogsteeds?

Objectivisme(=essentialisme)vsconstructivisme(subjectieveidentiteit),constructivismeoverheerst.Nationaliseringgaatgepaardmetinventedtraditions(bvKiltenbijSchottenwinde18eeeuwverzonnen,indemiddeleeuwenwditnietgedragen)

Tweeinvullingenaannationalisme:

Civieleinvulling(=deFranseopvatting)menconfirmeertzichnaardeideeëndieleveninhetnieuweterritoriumwaarikmijwilvestigen.Eenzeerinclusievemaniervanaannationalismedoen.

Etnischeinvulling(=Duitseinvulling)Hetrisicoopuitsluitingisveelgroter.GewoonaanpassenisnietgenoegomDuitsertezijn.

WortelsvanhetnationalismeinVerlichtingenRomantiek.IndeRomantiekkeekmennostalgischterugnaarhetverleden.Menwildezichzelfidentificerenalsvolkensomswerddaareengeschiedenisvoorgecreëerd.VeelvandeideeënuitdeFranserevolutiewordengepikt.

Invelelandenvandaagdedagvallenstaatennatienogaltijdnietsamen.Zolanghetvolkdatnietalsprobleemaanvoelt,hoeftdatgeenprobleemtezijn.Erisgeenaangetoondeefficiëntievoornationalisme.

3.4 Chronologievanhetnationalisme

DeWOzijntebekijkeninhetbeeldvannationalisme.NaWOllroeptmeneensupranationaleorganisatieinhetleven(VN),ditisookmethetoogoptoekomstigestatendiezichwillenvervormen.Nationalismegaatvaakgepaardmethetuitvergrotenvanbepaaldenationaleclichés,tezienbijglobaliseringenhetgebruikvanhetinternet.

Tijdensde18eeeuw:radicaalnationalisme,gerichttegenabsolutevorst.Demeningdatdemachtbijhetvolkhoortteliggenheerst.

Tijdensde19eeeuw:liberaleendemocratischnationalisme,gerichtopdepolitiekeencultureleemancipatievandeburgerij.

Late19eeeuw:deDuitsekijkopnationalismewordtpopulairder.

Interbellum:pascismeennazisme,extreemnationalisme.

NaWOll:bevrijdingsnationalisme

Vanaf1970:terugextremerevormenalsgevolgvanglobaliseringendemulti-culturelesamenleving.

4. DeopkomstvandeBelgischenatiestaat

FranseInvloedDeFransenverspreidendeideeëndaterzoietsbestaatals‘hetBelgischevolk’ennieuwestaatstructuren.=FranseannexatieVerspreidenhetpolitiekliberalisme.DitbetekentheteindevanhetAncienRégime

NapoleonschijntterugtewillennaardatAncienRégime,laatzichzelfstotKeizerkronen.Tochwashijeenzeervooruitstrevendemonarchenlaatveelvandepuntenvanderevoinwettenomtezetten.

NederlandseInvloedBijhetCongresvanWenen(1814-’15)probeertmenweernaardesoevereiniteitterugtekeren.Debelangenvandeadelmoetweercentraalstaan.ZoookdatvandekoningderNederlanden.Dezeprobeertdelegitimiteitvandemonarchdesacretiseren.KeertlichtterugnaarhetAncienRégime,allaathijweleenparlementtoe.Eenconstitutioneleparlementairemonarchie,maarindepraktijkprobeerthijtocheensoortVerlichtedespoot,tirantespelenenlegthijveelmachtbijzichzelf.HijwerktviakoninklijkebesluitenenbenoemtdevertegenwoordigersindeEersteKamerzelfrechtstreeksbenoemen.Ditiseeninstrumentwaarmeehijontzettendveelmachtbehoudt.IndiesenaatplaatsthijvoornamelijkmensenuitdeNoordelijkeNederlanden,wathetlatereBelgiësterkbenadeelt.HetNoordenisopdatmomentvooralgebaatbijhandel,terwijlhetZuidennognietverstaatindeindustrialiseringendaarnognietklaarvooris.Voorwelkbeleidmoetmendankiezen?Ditleidttoteenaangroeivanverzet.In1830warendevoedselprijzennetweerheelhoog,hetwaseenjaarvaneconomischlaagconjunctuur.Opdatmomentwarennogveelmensennationaalonverschillig,menwildevooraldiesociaaleconomischeproblemenopgelostzien.

5. ErkenningvanBelgië,grondslagenvandemocratieenunionisme

Voorzijntijdwasonzegrondwetzeerprogressiefenvooruitstrevend.Debezittendeadel,samenmetdevrijeberoepen,universitairgeschoolden,wegenzeersterkdoor.DitzijndemensendiebeïnvloedzijndoordeVerlichting.HetwerdeenParlementaire,constitutionelemonarchie.Parlementaire,liberaledemocratie.Aanvankelijkeen‘winnertakesitall’systeem,zoalsdevoorverkiezingeninde

VS,ditgedurendedehele19eeeuw.Ditleiddetottweeheersendefamiliesdiezinderalteveelmoeitehunmachtdoengelden.Ditwpasin1899aangepast.

Ergeldeeenseisitairkiessysteem,menmochtenkelstemmeneensmenovereenbepaaldvermogenbezaténmanwas.Slechts1%kongaanstemmen.Ookvooropkombaarheidlagereenseis,deverkiesbaarheidseiswaszelfsnoghogerdandekiesseis.Derijkenstroomdendusbijnarechtstreeksdoornaarhetparlement.Zodoendebleefdeentouragevandekoninghetlandleiden.

Tochwashetsysteembaanbrekend,menwerdnietmeergeborenmetmachtmaarookde‘nieuwerijken’kondenbinnenrakenindepolitiek.

Zelfsoppersvrijheidstondeenprijs,watdeprijsvandrukwerknaaromhoogdeedschieten.Zodoendewashetzogenaamdopenenpubliekdebatnietopenvoordegewonemens.

Indertijdkwammenvanoverheeldewereldditsysteembewonderen.Tochwasnietiedereenfan.DemeerprogressieveBelgeneisteneenandersysteem.Indepraktijkblijktdatveelintellectuelenwelmeemochtenstemmenoverdegrondwet,maartochhuninspraakmissen.Aanvankelijkhoudenzehunongenoegenvoorzichzelf,omdathetzulkeenjongenatiestaatwasennognietvollediggeaccepteerdinbinnen-enbuitenland.WillemvOranjewouonsterugendeOrangisteninBelgiëwoudenhemterug.Voorlopighieldmenzijnkritiekvoorzich,tothetduidelijkwerddatBelgiëeenstabielenatiestaatkonworden.

HOOFDSTUK3:indemaalstroomvdsociaaleconomischevernieuwing

1. VanoudenaarnieuwesocecoconstellatiesOpbasisvandriefundamenteleprocessen

- Groeivbevolking=demografischetransitie- Spreiding=urbanisatieproces- Tewerkstelling=industrialiseringproces

Eendemografischetransitieziestatistiekenopppt.Sinds1900heeftAziëdehoogstegroei,altijdeenvandemeestbevolktegebiedengeweest.->wetvanvertragendevoorsprong

UrbanisatieTippingthescale:sinds2008leveneropdewereldmeermenseninstedelijkedanoplandelijkegebieden?

2. GroeiendebevolkingindeZuidelijkeNederlanden/BelgiëVoor1750hogemortaliteiténhogenataliteit,quasistationairdus.Tussen1750en1850hoogexpansievegroeiomdatdesterftecijfersdalen,maardefertiliteithetzelfdeblijft.

Ophetplattelandeendemografischegroei,maarindestedenneteengrotersterfteoverschot.Wesprekenvanhet‘urbangraveyard’effect.

Catastrofalemortaliteit:indeloopvandeNieuweTijdrichtenoorlogenzichmeerenmeerophetrakenvanburgers=‘casual’.Naardezedoodsoorzaakwordtverwezenals‘bello’.Vaakvolgtopoorloghonger.Mensenstervenaaneengebrekaanweerstandenvervolgensinfecties(=’pest’)diehongermetzichmeebrengt.Hetgevoelvanhongerwordtbesprokenals‘fame’.Deexogeneomstandighedenzoalsdepest,‘peste’.

70%vandegezinsuitgavengaannaarvoedsel,bijeenlichtestijgingindevoedselprijzenvoeltmenditmeteen,nuzeker.

EuropeanMarriagePattern(EMP)verandert.Relatiefhogehuwelijksleeftijd,variatiesinsocialegroepeneneenrelatiefbeperktaantalbuitenechtelijkegeboorten.Ditomdathethuwelijkafhankelijkisvanbestaansmiddelen,enmensenwarenminderrijk.Ookhetprincipevanendogamiequalocatieenberoepstondindeweg,stedenteerdenopmigratievanophetplattelandenkregeneenzeerverscheidenbevolking.Erwasweleenstigmaop‘bastaards’,waardoorerweinigbuitenechtelijkekinderenkwamen.Hetaantalgeboortenhingdussamenmethetaantalhuwelijken.

3. Productieve,agrarischesectorVisievanMaltusbleeknietwaartezijn.Bevolkingsgroeiisnogsteedsaanhetgroeienendeagrarischesectorisdiekunnenblijvenbijhoudenterwijlhijervanuitgingdatditnietbijtehoudenzouzijn.Maltuswasdiepgelovigprotestantsengeloofdeeerderindepreventivechecks(dalinggeboortecijfers)ipvdepositivechecks(stijgingsterftecijfer).

E.BosserupgeefteencorrectieophetwerkvMaltus.

OpdeklassiekeMaltusiaansecurvestijgenderesourcesconstant,bijBosserupdoenerregelmatiginnovatiesvoor,waardoordiestijginginschokkengaat.Mensenzoekennaarnieuwetechnologieënomhunlevenveiligtestellen.Menvoeltdedrukombestaannaareenhogerniveautetillen.

Landbouwproductiviteitstijgtenormdoortechnologischerevolutiesenintensifiëring.AmartyaSenwijsteropdathetprobleemnietlangerbijdeproductieligt,maardatdeaandachtnunaardeongelijkheidmoetgaan.

Menwaserintewerkgesteldinzulkegroteaantallenomdathetnogsteedsnietmeteenkapitalistischebedoelingwerdgeorganiseerd,menprobeerdeechtenkelineigenbehoeftentevoorzien.Toevallighogerewinstwordtnietingezetinhetbedrijfomteontwikkelen,maaromineigenvrijetijd.‘Zevenvettejaren’.Na1750begintditteveranderen.

Deaardappelwordtgeïntroduceerdenhetdrieslagstelselwordtvervangendoorhetvierslagstelsel.

Fysiocratismeiswatdeoverheidnugaatinbrengenindelandbouw.Zowordenallegrondenprivé,wijzigendearbeidsverhoudingendooralleboerenjuridischvrijtelaten,startmeneenontginningspolitiekenwordtdeinfrastructuurgeoptimaliseerd.Feodalismewvolledigvandetafelgeveegd.

Voordeboerenverbetertblijkelijkdesituatieomdatzenietmeergebondenzijnaanhungrond,maarnuismengebondenaandepacht-ofhuurprijzen.

Voordeagrarischeevolutieishetbelangrijkomintezettenopwegenentransportomzotedistribuerenenzodeschokkenoptevangen.Verscheideneboerenkomenincontactwaardoorenkeldemeestproductievebedrijvenoverblijven.

4. Debestaandegrootproductiebotstopzijngrenzen.Voor1750bestondenklein-engrootschaligewarenproductienaastelkaar,aldomineertdekleinetoennog.Hieronderverstaanwevooraldegildenenambachten.Dezescholenmensenopenverdedigendebelangenvanditberoep.Menbegintmetbrandingdooreenkentekenteplaatsenophunproducten.Kleinproductiewerktheelgoed,omdatmenzeerkwalitatiefproduceert,maarvooreenluxemarkt(stoelen…).Maarschiettekortommeetedoenaanmassaproductie,watnumettextielenkeukengereinetnodigis.

Mengaatwerkeninsystemenvanonderaanneming.Jijgeeftdangrondstoffenaanallekleineproducentjes,deoutputophaaltendiedanopgroteschalgaatverspreiden.Ditiswatmeninde18eeeuwgaatverstaanondergrootproductie.=cottageindustrie=proto-industrie.

ManufacturenenfabriekenErwordtplotsmeergesuperviseerd,werkgeverkanrechtstreeksdrukzettenopzijnwerknemers.DitzougebaseerdzijnopdeslavenarbeidindegeschiedenisMenspreektvanmanu-facturen,wantmanu=handenhetgaatnogvoornamelijkomhandwerk.Zodradestoommachinewgeïntroduceerdspreektmenvaneenfabriek.

Industrieelkapitalismehetcommercieelkapitalismeisdelogicavandegroothandelaar,nuwhetdelogicavandeindustrieel,hetindustrieelkapitalisme.Opdrijvenvproductiviteitwdoel.

KarlMarx:Dearbeidervanvoor1750verschiltvandievna1750.Deeerstebezitnogzijneigenmateriaal,behalvedegrondstoffendan,laterbezithijenkelnogzijneigenarbeid.

5. De‘IndustriëleRevolutie’DeIRinzijnengebetekenis:geheelvanorganisatorischeentechnologischeveranderingen.Centraalgeleidearbeidsdelingenspecialisatie,vervangingvanmensendoormachinesendeverbeteringvantechniekenvoorhetwinnenvangrondstoffen.

Inzijnbredebetekenis:fundamenteleontwortelingvantraditionele/agrarischesamenleving.

VeranderingenSteenkoolisnodigomdemachinesaantedrijven.Zietderestgewoonopdepptduhuuu.

Vandaagdedagstaatmeneenstukpositievertovhetindustrialiseringsproces,wezienvoorwatvoorvoordelenhetheeftgezorgd.

‘Bottlenecks’=deuitdagingvandemarktdieeenaantaltechnologischeinnovatiesstimuleert.Ditmetfenomenaleproductiviteitswinstentotgevolg.->komtookvoorintransport

DoorbraakinBelgië?WaaromwasBelgiëeigheteerstelandophetcontinentomteindustrialiseren?

- Aanwezigheidvangrondstoffen(steenkool/ijzer)- Aanwezigheidvanarbeiders(overschotopplatteland)- Aanwezigheidvankapitaal(kapitalisme)- Aanwezigheidvanondernemers

Innoverenderolvandeoverheidhetdoelvaneenvrije,eengemaaktmarktwilwordenbereiktvanuiteenjuridisch/administratiefoogpunt,eeneconomischstandpunteneensociaal-cultureelstandpunt.

InnoverenderolvdbankenDemeestebankengavennoggeenlangetermijnkredieten,maarintussenkwamdaaarwelvraagnaar.

DEELll:C.1850-1

HOOFDSTUK4:Delangewegnaarmaatschappelijkeintegratie

1. NieuweuitdagingenvooreennieuwestaatDepolitiekliberaleen‘democratische’natiestaatisgevestigd,maarhoegaatmenhierverdermeeom?

Vanaf1846stekenpolitiek-ideologischetegenstellingensteedsvakerdekopop.

Katholieke=gematigden(willenscheidingtssKerkenStaatopheffen,maarstaanopenvoordeevo)enultramontanen(zijdieterugwillennaarvoordeFRevo)

Liberalen=doctrinair(conservatieven)enradicalen

Dehorizontalelijnscheidtliberaalenkatholiek,deverticalelijnscheidtgematigdenradicaal.

Dedoctrinaireliberalen.

Voor1884deliberalenaandemacht,daarnaeenkatholiekeperiodeendanplotsdriegebeurtenissendietotverderedemocratiseringhebbengeleid.

13/04/2016

2. Naareenindustriëleklassenmaatschappij

Drieelementendiebepalendzijnindeindustriëleklassenmaatschappij(bv.Belgiëinde19eeeuw):

- Kapitaal(=economischkapitaal)- Status(=cultureelofsymbolischkapitaal,benamingdoorPierreBourdieu)- Politiekeaffiliatie,netwerk(=sociaalkapitaal)

Steedsmeermeritocratisch,hetwordtmakkelijkeromopteklimmenindeeconomieenvanklassenaarklasse.

Circa1850vijfgroteklassenindemaatschappij

- Oude,grondbezittendeklasse.Deadelvanweleer,gaatgeneratiesterug,aangeborenrijkdom,conservatief,hogestatus,veelgewichtindeSenaat,bezittenveelgronden.Hierinvaltquasinietdoortedringen.

- Ondernemersklasse.DezeklassebegintsterktewegenopdeBelgischepolitiek.Vaaktweedegeneratieindustrieelbaron.VoornamelijkindeKamervVolksvertegenwoordigersenookmachtoplokaalniveau.

- Intellectuelenenvrijeberooepen.Nietnoodzakelijkrijk,erwassprakevaneenprimitiefbeurzensysteem.Ditwasniethetindustrieel,maarhetartistiekondernemerschap.Ookzijhogestatus,liberaal-progressiefkarakter.Agitatoren=politiekestemmendiepleitenvoorgelijkheid,solidariteiteneenmeerfairesamenleving.KarlMarxmaaktehierdeelvanuit.Dezemensenvoelenzichbeperktinhunvrijheidvanmeningsuiting,satire.

- Silentmajority,petitbourgeoisie.Sterkconfirmerendenwilgraageenvoorbeeldburgerzijn.Willennietgeassocieerdwordenmetdearbeidersklassenenopstandigen.Tochbeseffenzedatertenopzichtevandevorigesoortsamenlevingnietveelopvooruitisgegaan.Nuligtdemachtookweerinlijnvangrootkapitaal.Vaakverarmenzijomdaterweinigsteunkomtvoorhen,tochkomenzijquasinooitinopstand.‘Silentmajority’omdatzijhunstemnietlatengelden.Pluktweldevruchtenvanuiteindelijkeopstanden.

- Arbeidersklasseofproletariaat.VanafdeIRwdezeklassepasgezienalséénbepaaldeklasse.Arbeiderszijnloonafhankelijk.DeenigerijkdomdiemenheeftvolgensF.Engelsiszijngezin.Zeerbredegroep,metdiversesectorenenberoepen.Hetisdegroepdiedemachte-heefteenrevolutietotstandtebrengen.Weinigbenijdenswaardigeberoepsklasse.Voorvolledigeweergave,zieppt.Veelvandenadelenwordenbepaalddoordepatron/werkgeverennietdoordeoverheid.Indemediavandeeerstehelftvande19eeeuwwerzeerweinigberichtoverdeschrijnendetoestanden.Indetweedehelftkomtereenkeerpunt.Incomepooling=hetsamenleggenvanalleloneninhetgezin,anderkomtmennietrond.Dewerkgeverlaatveelkinderarbeidenmistoestandentoeomdatzegunstigzijnvoordeeconomischevooruitgang.Hetextensiefarbeidsmodelwuiteindelijkpolitiekuitgedaagd.VanafdetweedeIRgaatmenervanuitdatméérloonneteenpositieveuitwerkingheeftopdeeconomischegroei,zocreëertmeneeninlandsemarkt.

3. NaareenverstedelijkteneengemaaktBelgischterritorium

Eenandereontwikkelingdiezichinde19eeeuwinBelgiëvoordoetisderuimtelijkespreiding.Leeshiervoorvooraldepptna.

ErisinA’peneenduidelijkesamenhangtussenuitbraakvandecholeraendearbeidersbuurten.

EchtemonsterstedengroeienernietinBelgië.Vooraldekleinereenmiddelgrotegemeentesgroeienuit.Langsdenieuwetransportwegen(spoorwegen)groeiendedorspkernen.Wijhebbengeenmonsterstedendieindehoogtezijngegroeid,onzeurbaniseringisoverhetvolledigevoornamelijkVlaamseoppervlak.PendelmodelwordtzeergroterinBelgië.Bigfour=Antwerpen,Brussel,GentenLiège.

Deindustriëleondernemersgaaninzettenopmaximalemobiliteitomzoeeneengemaaktemarkttekrijgen.Spoorwegenwordenheelgoedkoop.Socialistenzijnfanvanditconcept.Integenstellingtotonslandgaanindemeestelandenindieperiodearbeidersindegrootstedenwonen.Uiteindelijk

wordenveelspoorwegendoorautowegenvervangen.InVlaanderennemennetwerkenenwegen7,6%vandeoppervlakteineind19eeeuw.

Stedenzijnbroeihaardenvanziekten.

4. Verderedemocratiseringendetriomfvanhetpolitiekeeneconomischliberalisme(tot1884)

Rolvandekoningwordtsteedskleiner.Hijmoetzichaandegrondwethouden.Hetzijndepartijendiemoetenbepalenhoehetverderebeleidzalgaan(=particatie).

Nolan-diagram(zieppt).Daarinwordtopeenabstractemaniergeplaatsthoedeverschillendepolitiekeideologieënzichtenopzichtevanelkaarpositioneren.Economischeensocialecontrolevs.vrijheid.

Alwatwemoetenwetenoverde19e-eeuwseschoolstrijd:Dekatholiekenhaddentoeneenheelsterkemachtinhetonderwijs,waardoorzijeenzeergroteinvloedhaddenophunkiezers.

Erkwameengroeiendeontevredenheidbijdebredereburgerijenzoookbarsteninhetunionisme.Liberaaltovkatholieksplitstinpartijen.Deliberalenendeprogressievenzijngefrustreerddoordebeperktedemocratieenkomenaandemachtin1847omdiemachttebehoudentot1884.Zeschaffenhetzegelrechtaf,doetdeinspraakvandeburgerijinstaatszakentoenemen.Debelangrijkstetegenstellingenvondmenindeschoolstrijd,strijdom‘dezielvanhetkind’.Detaalproblematiekwordtpasinde20eeeuwaangepakt.Hetdoelvangescheidenmarktenstaatblijktnietmogelijk,dusmiktmenopminimalestaat.

Overheidenregulering:-Overheidscheptinstitutioneelkader-Overheidkomtindirecttusseninmarktwerking-Overheidkomtdirecttusseninmarktwerking-Overheidvoerteenactief‘non-interventiebeleid’aangaandesocialekwestie

5. Emancipatieenbrozemaatschappelijkeintegratie(tot1914)

Tussen1884en1914warendekatholiekenweeraandemacht.Indezeperiodewordtdevraagnaaremancipatievandearbeidersklassegroterengroter.Menwerktrichtingalgemeenstemrechtendeeerstesocialewettenwordenopgesteld.Stilaanevolueertmennaardeverzorgingsstaattoe.

Het‘rodegevaar’ofdesocialistenkomenopenvanaf1891staanookdeChristendemocratendaar.

In1893wordthetalgemeenmeervoudigstemrechtingevoerd,ookdekiesplichthoortdaarbij.(AugusteBeernaert)

6. Richtingeen‘verzorgingsstaat’inhetInterbellum

DestrijdomhetAlgemeenEnkelvoudigStemrechtbleeflevenbijdesocialistenenchristendemocraten.NadathetkatholiekebestuurinnadetweedeWOwegviel,werdditeindelijkingevoerdin1919,enkelvoormannen.

Uitliberaleenkatholiekehoekwerdhetgezingebruiktalsetalagevan‘burgerdeugden’omdatmenzogeloofdehetAMStebeperkentotenkelmannen.In1920mogenvrouwenstemmenvoordegemeenteraadenin1948krijgenzevolwaardigkiesrecht.

ProblemennaWOll

ANALFABETISME

Meerdan1/10konzijneigennaamnietschrijven.Invergelijkingtotdebuurlandenisditeenheelhoogaantal.VoornamelijkinVlaanderenwasereenprobleem.

Reguleringvan‘gesubsidieerdevrijheid’

DOEL1:Socialezekerheid

Katholiekenwillendemensenvrijlateninhunkeuze.Destaatfinanciertbottom-up,maarzalzelfgeenkassenorganiserenvanaf1894.

Denadrukophetmiddenveld=degesubsidieerdevrijheid.Mensenzijnvrijtekiezenwaartoezebehoren.Ditleidttotdeverzuiling.

InhetwelvaartsysteeminBelgiëgeeftdeoverheiddetouwtjeszeervaakuithanden,ittanderelanden.Vaakziekte-enpensioenskassen,maardewerkloosheidwordtnognietopgevangen.

EénvandeeerstewashetVarlez-systeem.Werkloosheidwerdnoggezienalseenvormvanluiheid,maarVarlezsteltdatdeeconomiezofundamenteelwasaanhetveranderen,datwerkloosheidnietmeerenkelconjunctureelofafhankelijkvanpersoonlijkeonwilwas,maarbinnenbepaaldeovergangsperiodengroter.EristegenwoordigveelsprakevanstructuurwijzigingenenVarlezargumenteertdatdeoverheiddieingoedebanenmoetleiden.ErkwamenveelstemmenopdatBelgiëeenlagelooneconomiemoestblijven,omdatditpositiefwasvoordeeconomischegroei.

Pasvanaf1944kwamereensysteemvanverplichtesocialezekerheid.

DOEL2:Naarsociaaleconomischoverleg

Menstreeftnaarcollectievearbeidsovereenkomsten.Hetzelfdewerkmoet,ongeachtwaarinBelgië,moethetzelfdeopbrengen.Menstartdeoploopnaardeparitairecomités.Werkgeversbeginnenzichteverenigen.

NaWOl:wijzigingen

NaWOl:verwezenlijkingen

- Koppelinglonenaanlevensduurte.Hetindexmechanisme.- Verplichtekinderbijslag- Verplichtrechtopeenpensioen

Dandecrisisvandejaren’30:deoverheidsreguleringgroeit.Eindelijkbegonhetoverlegz’nvructhenaftewerpenennetnuzaktallesterugin,gecombineerdmetpolitiekeinstabiliteit.Hettripartitischstelselvadejaren’20splitsmeerenmeerop.Erkomteenversnipperingvanhetpolitieklandschap.Deprilledemocratieligtop‘apegapen’,erzounoodzijnaaneennieuwesterkeman.Vooralinhetsocialismeleeftditidee->HendrikDeMan.

ImpassevoorWOl:‘WaarmoetenwenuheenmetdeBelgischeeco?’Hierwordthetsociaalpactreedsgezaaid.

HOOFDSTUK5:RICHTINGDEEIGENTIJDSEPRODUCTIESTRUCTUUR

1. BasiskenmerkenvandeBelgischeecorondhetmiddenvd19eeeuw.

BelgischeecostaaterzekernietslechtvoornaWOll,isduidelijkdekinderschoenenontgroeid.

Zeergrotesocongelijkheid,grotepolarisatie.Aangroeiendemassabezitslozen,hiernaarrichtMarxlaterzijnoproep.

Exportblijftzekerbelangrijk,daardoorwillenveelwerkgeversdatBelgiËeenlageloonlandblijft.Ergenskunnenwesprekenvaneenontwikkelingseconomie.

2. Naareenlaag-expansiefdemografischpatroon.

Geenbevolkingsgroei,tenzijdoormigratie.Mindergeboortendansterftegevallen.TegenwoordigiseengoedvoorbeeldhiervanisJapan,grotevergrijzingsproblematiek.Laagstationairefase.

Dalingvandemortaliteit,terugdringenvanzuigelingen-enkindersterfte.Bacteriologieenmedischevooruitgang.

Vooralhetterugdringenvandegeboortecijfershaddeneeninvloed.Ditmededooranticonceptiemiddelen,hetcondoomwerdgeperfectioneerdenexperimenteleversiesvandepilkomenopdemarkt,hoewelnogvaaktaboe.Kinderarbeidwerdafgeschaftenwarengeenbronvaninkomstenmeer,maarenkelnogeenmondomtevoeden.Ookeenschoolplichtzorgdevoormeerkosten.Deoverheiddoetaanbiopolitiekenpopulationismeomdatmenvoorheteerstwordtgeconfronteerdmeteenminderebevolkingsgroeienvormtvoorheteersteen‘bedreiging’.

Destehogerdescholingsgraadbijvrouwen,opeenmeerrationelewijzezeaangezinsplanningzullendoen.

Gezinnenwaarbijdevrouwnietuitwerkenmoestgaan,haddeneenhogeresocialestatus.Hierdoorwerdhethebbenvaneengrootkroosteenvormvanstatussymbool.

Pasinhetinterbellumhadmenschrikvoordevergrijzing.DezevoorspellingisnietuitgekomenomdatBelgiëplotsgeenexporteur,maareenimporteurwerdvanmigranten.

Bijhetanalyserenvangezinsfoto’smerktmenindeperiode’30’40’50plotsveelfoto’svaneenouderpaarmetheelveelkinderen.Na’60eindigdeditweer.Verklaring:sociaal,katholiek,politiek.

3. AgrarischesectorinverdrukkingentransitieTot1850wasdeagrarischesectordedominantesectorenwerkgever,zekerinVlaanderen.Doordespanningtussendebevolkingsgroei,debedrijfsgrootteenhetproductievolumeisditechternietvoltehouden.

Invoervanveelverdergezaaidgraan,maaruiteindelijkveelgoedkoper.Nietenkelgraan,maardankzijnieuwekoeltechniekenookvlees.Lopendebandwtoegepastdoorvleesverwerkers.

Devoedselkringloopverandertsterk,waardoordefunctievandelandbouwersterkwteruggedrongen,simpelwegomdatinditlanddaargeenvoordelenbijliggen.

4. Een‘TweedeIndustriëleRevolutie’1873-1893werd‘thelongdepression’genoemd.DeoverproductiecrisistrofvooralexportgerichteeconomieënalsBelgië.Opzichwasdebinnenlandseconsumptievraagredelijklaag.Hierdoormoestdeproductieprijswordengedrukt,watontslagenenduswerkloosheidmetzichmeebracht.

Eindede19eeeuwliepereentweedetechnologischerevolutieengavenvelenieuweideologieën(Taylor,AdamSmith,Fordetc.)mogelijkhedenvoorhetoptimaliserenvandeproductiviteit.

1steindustriëlerevolutie(einde18eeeuw)- Nieuweproductiewijzeinenkelelandeneneenbeperktaantalsectoren

- Cesuurwanttransformatieduurzaamenstructureel s

2deindustriëlerevolutie(einde19eeeuw)- Doorbraakmechaniseringinallesectorenmetnieuwevormenvan

arbeidsorganisatie

- Ontstaanvannieuwesectorenenproductenenverspreidingwereldwijd(internationalisering)

TijdensdetweedeIRclashvantweeculturen:VSvsDuitsland.

5. LevensstandaardKuznets-curve:Ongelijkheidinfunctievaninkomenpercapita.

HOOFDSTUK6:KOLONISATIEENDEKOLONISATIEVANCONGO

1. Globaliseringenimperialismetssc.1850-1950Voor1750stondEuropaeerderaandeperiferievanwereldeconomiestond.Hetwaszuid-oost-Aziëdateerderhetcentruminnam.IndiëenChina.Vanaf1750hetbeginmodernglobaliseringsproces.Ongezieneglobaliseringinde19eeeuw,oprichtenvWereldhandelsorganisatiesenz.Ergroeiteenindustrieelkapitalismeendeinterneindustrialiseringsdynamiekwordtsteedsbelangrijker.Hoekunnenwediegroeiindewereldhandelverklaren?Mercantilisme[=Dienstenenafgewerkteproductenzalmenexporteren,maardievannatuurlijkerijkdommenengoudafremmen]Verschuiftnaarecoliberalisme,watdeinternationalemarktvrijmaakt.DeCornlawsdieBritseboerenverboodgraanuittevoeren

wordenafgeschaftomzoookdevoedselvoorraadtegaranderen.Geïntegreerdespecialisatieopglobaalvlak.Ookdeoprichtingvanmuntuniesvanaf1865,diedewisselkoersenvanverschillendelandenopelkaarafstemmen.EnbuitenEuropa?Europeanenvoelenzichverhevenenzijnookveelrijkerdanderestvandewereldenbezittendemilitaireenecocapaciteitenomanderelandenbinnentedringenentecontroleren.Voor1750zijndiekoloniesnognietzovolmaakt.Zewerdeneerdergebruiktomstedentecontrolerendieophunhandelsroutesliggen.Na1750blijftmennietaandekustenenwilmendielokaleeconomieënenpolitiekemachtenrechtstreekscontroleren.Alsdatnietmeteenluktrichtmenprotectoratenop,zoalsThailand.Mengaatookprobereningrijpenopdeplaatselijkereligies.Sociaaleconomischegevolgen?Emigratieingrotegetale.VanIerlandnaarhetvastelandofnaardeVS.

BelgischCongowww.gapminder.orgomdelevensstandaardtssBelgiëenCongomeetevergelijken.Deomvangvanhetbolletjesteltdedemografischekenmerkenwaneenlandvoor.DelocatievanhetbolletjestelthetGDPvoor.In1945begintBelgiëzijnrolalskolonisatorserieustenemenensteltonderwijsenandereinitiatievenin,hierstijgthetGDPinCongo.DitisdeperiodewaaropsommigeCongolezenopterugdenkenalszesprekenvandegoeieouwekolonialetijd.Vanafdejaren70zaktdelevensverwachtingweerterug.

2. ExploratieenkolonisatievanCongo1876-1885VolgensMarxistischehistoriciwashetkoloniserennoodzakelijkennuttigvoorelkestaatdiegoeddraaide,inhetBelgischkapitalismeechterwashiergeennoodaan.OpdiemanierheeftLeolleengeweldigeinvloedgehadoponzegeschiedenis.Hetwaseenexentriekmandiegraagmetgeldsmeet,maarwelbekommerdwasoverdeeervanBelgië.Dekoloniezorgdeookwelvooreenextraafzetmarkt.EenbeloftevaLeollishetafschaffenvanslavernijinCongo.EentweedeargumentishetbelovenaandeEuropeaneneenbeterekennisvandegeografievanCongo.Hetisdeperiodevandewetenschap,DarwinenditiseeninteressedieleeftinhetWesten.Zobeloofthijzowelhumanistischealswetenschappelijkedoelen.HijhuurtStanleyinomopontdekkingtegaanenLeopoldstadopterichten,hethuidigeKinshasa.LeoweetzichzelfeenplaatsjeteverzekereninhetCongresvanBerlijnvoordeScrambleofAfrica,waarallegroteleidersinEuropasamenzittenomAfrikateverdelen.Hijbelooftdaareenstaatopterichtenenvrijescheepvaartteverzekeren.OndertussenisdeliberaleregeringinBelgiëopgevolgddooreenkatholiekeregeringdietraditioneelmeerkoningsgezindisenwaarbijhijdusopmeersteunkonrekenen.Congoals‘VirginLand’,alwatjemoetwetenisdathetnietzois.Ookvoordekolonisatiewarenervormenvanecoenhandelenoverheid,diewgewoonweggevaagddoordekomstvandekolonisatoren.

OoknunogisCongogeensamenhorigenatie.DatideewerdenkelgeïmporteerddoordeEuropesebezetters.De‘natie’kanduswgezienalseenimportproduct.

3. DeonafhankelijkeCongostaat.1885-1908Koningsluitrekeningenafmetdeoverheid,bijvoorbeeldomspoorwegenaanteleggen.DuslijktCongoeerdereersteenzorgenkindje.Dezekostenmoestengemaaktworden,wantalshijernietinslaagdehetlandtebezettenzouhetnaareenanderenatiegaan.

Debouwvandespoorwegenkostteveelmensenlevens.

Decontroleoverdeivoorexportlagoorspronkelijkebijdeslavenhandelaars,ditwordtovergenomenaangeziendieopdatmomentnoglegaalwas.Antwerpenwasindertijddewereldwijdedraaischijfinzakeivoorhandel.Slavenhandelkonmennietovernemen,aangeziendithunexcuuswasterbezetting.

Ookrubberwinningwordteenfinanciëlevetpot,samenmettweedeindustriëlerevolutie.Periodevan‘redrubber’=verwijzendnaarbloeddathetkostte.

Kortna1900begonmetontginneneninkaartbrengenvandezeerrijkegeologischeonderlageninCongo.Diamant,goud,uranium,steenkool,petroleum,etc.Menheefthierduidelijkeenontdekkinggedaan.DeSociétéGénéraledeBelgiquemaakthaarintrede.

DeBelgischezakenwerelddieaanvankelijkeerdersceptischstondtovdekolonieenvoornamelijkderisico’szagenzichterughoudendhadgepositioneerd,verandertvolledigvaninstelling.Menruiktgeld.

VoordiezakenwereldzichbegontemoeienwashetvoorLeodustotaalnognietvanzelfsprekendeeneconomieuittebouwen.HijkeekeensysteemafvanJava(dominiaalsysteem)engeeftgrotedomeinen/lappengrondinconcessiegeeftaanprivébedrijven.TotdantoebestondhetconceptvanprivédomeinnietinCongo,watdebedrijvengoeduitkwam.Debewonerswerdengedwongentewerkenendeelvanwinstaftegeven.Inprincipekrijgendeconcessiehoudersvrijspelophunterrein,zegrijpenmachtnaarzichtoe.Destaatverdwijnt.Leowilgewoondelenindewinst,hoemaakthemnietuit.Leenman-leenheersysteem.LeoschendtzoeenvandeovereenkomsteninBerlijn,wateenhefboomvormtvoordeprivébedrijveninBelgiëomCongoindehandenvandeBelgischestaattekrijgen.

Allesdraaitomzoveelmogelijkopbrengstentegenererenaanzominmogelijkekosten.Dewijzewaaropmaaktnietuit.‘PoliticsofFear’.Enkelebeeldenvanderubberexploitatie,quotamoetenwordengehaald,andersstraf.Depubliekeopinievananderelandenkeurtditgedragaf->cartoonvanrubberslangmethoofdvanLeodiedeCongoleesverslindt.

Inhetboek‘KingLeopold’sGhost’ditverschijnselvergelekenmetgenocide.Genocide=systematischeuitmoordingvanéénbepaaldebevolkingsgroepvolgenseenuitgewerktplan.Volgensdiedefinitieisergeensprakenvaneengenocide.Bv.TurksegenocidewordtdoordeTurkseoverheidnogsteedsontkent.Hetetnischuitzuiverenwasnietwatergebeurde,wantdanzouhetkoloniaalexploitatiesysteemgedoemdzijntemislukken.Hetafhakenvandehandenmoetookvanuitdecontextbekekenworden,erwaseenzeerlagedemografischegroeiindieperiodemeteenhogemortaliteitenlagenataliteit,stagnatie.Erwaseenangstvoorhetgebrektehebbenaanwerkkrachten.

Gevolgen:InBelgiëwordendieinkomstengeïnvesteerdinknappebouwwerken,parkenenmusea.InCongowarenerontzettendveeldoden.-,zelfsalwaserdangeensprakevaneenuitgewerktplantotuitroeiing.Hoeverderweervanverwijderdraken,hoemeerweziendateerwelzekeropstandenwarentegendekolonisator.HetBelgischkolonisatiebewindleefdesteedsinangstvoordebevolking.

Groot-BrittanniëvergrootditslechtebeeldvanBelgiëalskolonisatorindehoopditgebiedzelfovertekunnennemen.DeBelgischeoverheidstelteenparlementaireonderzoekscommissieaandieerheentrekt.Leowashierfanvanomdathijzelfderoddelsvanmishandelingniethelemaalgelooft.Decommissie(zoweldenationalealsdeinternationale)komtterugmethetslechtenieuwsdathetweldegelijkwaariswaterwordtgepubliceerd.DereactieiszoheftigdatKoningLeoCongomoetafstaanaandeBelgischeStaat,watdeoverheidzelfeignieteenswildeoorspronkelijk.In1909sterftLeoll.

4. BelgischCongo1908-1960CongowordtofficieeleenoverzeesdeelvanBelgië,waardooronzelokalevolksvertegenwoordigersookmoetenopkomenvoordatdeel.ErisechtereenduidelijkgebrekaanpolitiekeinteressevoordeAfrikaansebroertjesenzusjes.Eensdeinternationaleverontwaardigheidwasgaanliggenligthetzeervervandepubliekeopinie.DeBelgischestaatslaagterwelinhetideeteverspreidendatmenwerktaandebeschaving.Ditstrooktechternietmetdewerkelijkheid.

MengeeftdebeschavingvanCongouitaanprivéorganisaties.OnderwijswordtbijvoorbeeldtoevertrouwdaandeKerk.DeeigenlijkeexploitatiewordtuitgegevenaandeSociétéGénérale,mijnbouwenallesz.Congow(zietabel)duidelijkbelangrijkerbinnendeBelgischeeconomie.

DeBelgischestaatinvesteertperhoofdvrijweinigindekolonie,erwordtveeluitgegeven aanhetgrootkapitaal.

Hetarbeidersprobleem:mengaatechtdegroffetoerop.Mensenlosrukkenuitfamilieverbanden,mensenmoetenarbeiddoenwaarvoorzetotaalnietgeschooldzijnenz.

HoelangerhoemeerreformatorischestemmengaanopnaardeverbeteringvandearbeidsomstandighedeninCongo.Vaakvanuitchristelijkehoek.EnvreestvoordezelfdeinternationalekritiekdieLeoookkreeg,duswernagedachtovereenmeerhumaanbeleid.Hetdoorvoerenvanmechaniseringenandereproductiviteitsverhogendeingrepen.Maargeleidelijkaanook(vanuitpaternalistischevisie=blankemanzaluredden)geeftmenhenarbeidershuisjesendoetdelevensomstandighedeneenbeetjestijgen.PaternalistischeverzorgingspolitiekvandeKerkleidttotmissionarisonderwijsenvormvanziekenzorg.DitaandevooravondvWOll.

WOllgaattoteennieuweframeofmindleiden(inBelgiëzelfhetsociaalpact).HiernagaatdeBelgischeoverheidvoorheteersthaartaakalskolonisatorserieusnemeninhetzogenaamdetienjarenplan.DeangstgroeitdatCongozouoverlopennaardeniet-kapitalistischekant=Sovjet-Unie.

Menneemttalvansocialemaatregelenenziethoeereenvormvansocialeonafhankelijkheidopkomt.ErgroeiteenongenoegenwanneerdebevolkingzichbewustwordtvandedekolonisatiegolvenbuitenAfrika.Nogsteedsverplichtearbeidsprestaties,maarnubetervergoed.

Menspreektvan‘lesévolués’engeeftbeurzenwegomaandeKULtekomenstuderen,hieruitgroeiendeeersteopstandigen.

Ziegrondplanvan‘Elisabethville’.Dezwartearbeidersbijdeindustriewordtdoorgrotedelengroengescheidenvandeblankestad.Deinheemsebevolkingheeftnooitmogendeelnemenaandemachtenwerddomgehouden.Zewarenampervertrouwdmethetdemocratischsysteem.Toenhetin1960zoverwasomtedekoloniseren,werdditheelplotsgedaanenwasdeoverdrachtduseigenlijkgedoemdomtemislukken.