Miljoenennota 2012

Ruurd VerdamSeptember 2011

Economisch dieptepunt ligt achter ons . . .

. . maar de rekening komt nog!

Openingszinnen Miljoenennota

Op het dieptepunt van de kredietcrisis, toen de economie met 3,5 procent kromp, voelden de Nederlanders daar weinig van.

Integendeel, de koopkracht steeg met bijna 2 procent!

Dat gebeurde omdat de overheid de klap opving door extra geld te lenen.

De rekening kan echter niet blijven worden doorgeschoven!

De situatie

Economische crisis voorkomen

Dankzij impuls door overheden

Overheden moeten nu bezuinigen . . .

Rekening gaat naar particulier

. . . terwijl nieuwe crisis voor de deur staat !

Crisis ?

VS: haperende groei

Azië : groeit hard maar remt af

Europa : tjaaa . . . . .

Haperend beeld in de VSAfzwakkende groei Werkloosheid blijft hoog

Huizenprijs daalt nog Consumentenvertrouwen daalt

Azie: de groeimotor van de laatste decennia

stijgend aandeel in wereldecnomie1990

2010

Maar hoge groei leidt tot hogere inflatie

industriële productieconsumentenprijzen

Opkomende landen hebbenfinanciën beter op orde

Staatsschuld ontwikkelde en opkomende economieën (% BNP)

. . . en dat geldt niet voor Europa !

Ondanks Euro geen convergentie

Geen economische convergentie:• Sterke landen bleven lonen matigen en

structurele hervormingen doorvoeren• Zwakke landen lieten lonen oplopen, maar

konden nu niet meer devaluerenToestroom van kapitaal maskeerde zwakte

Geen budgettaire discipline• Duitsland en Frankrijk negeerden als

eersten stabiliteitspact• Toestroom van kapitaal maskeerde zwakte

Zuidelijke landen prijzen zich uit de markt

Kosten per eenheid product (1999=100)

Gr

NL

Port

Ita

Ier

Dld

Markten schieten door

Nederland Griekenland SpanjeSource: Reuters EcoWin

98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10

Pe

rce

nt

0,0

2,5

5,0

7,5

10,0

12,5

15,0

Rente op 10 jaars Staat

Euro stimuleert kapitaalstromen

Tekort en Schuld in mondiaal perspectief

Tekort en schuld vs EMU-norm S

taat

ssch

uld

in %

BB

P

Begrotingssaldo in % BBP

60

0

120

-9 -6 -3 0

Spanje

Italië

3

NL

Griekenland

Frankrijk

Lux

Eurozone

België

Finland

Duitsland

Ierland

Slowakije

Euro stimuleert kapitaalstromen

Grote stappen noodzakelijk

Maar achterban wil niet

Probleem landen nemen wel maatregelen

Hoe crisis op te lossen

Drastischer oplossingen

Drastischer oplossingen

Onzekerheid leidt tot aarzelende groei

2009 2010 2011 2012

Wereld - 1,0 4,8 3 1/2 3 1/2

Verenigde Staten - 3,5 3,0 1 3/4 1 3/4

Japan - 6,3 4,0 - 3/4 2

Azië excl. Japan 6,0 9,3 7 1/2 7

Eurozone - 4,1 1,7 1 3/4 1

Nederland - 3,5 1,7 1 1/2 1

Groeivertraging in Nederland

Groei export hapert Investeringen stagneren Werkloosheid loopt op

Cons vertrouwen daalt Cons bestedingen dalen Econ groei stokt

In lijn met Europa

Als een crisis maar uitblijft

Minder groei in % Meer werkloosheid Extra Staatsschuld

Financiële crisis Eur schuldencrisis Mondiale econ crisis

Vergrijzing kwetsbaar punt van NLgroei uitgaven agv vergrijzing 2007 – 2060 (in % BNP)

Maatregelen zijn onvermijdelijk

Uitgangspunten kabinet

Concurrerend blijven in veranderende omgeving

• Overheidsfinanciën op orde brengenColl uitgaven weer > 50% BNPDe les van Europa

• Economie versterkenInvesteren in onderwijs en infrastructuur

• Kleinere dienstbare overheidRuimte voor eigen initiatiefNiet concurreren op arbeidsmarkt

Opbouw pakket maatregelen € 18 mrd

Oplopend tot € 18 mrd in 2012

De maatregelen in 2012 (totaal – 6,5 mrd

Afschaffen eigen bijdr zorg + 0,3 mrdInvesteringen (ZZP’ers, Justitie/Politie, Ond etc) + 2,0

Lastenverzwaring 1,0 mrdBesparingen in mln Ontwikkelingssamenw 840 mln Bevriezen doelgroep zorg 600 Inzet Defensie, minder JSF 400 Korting 3000/stud + coll geld 370 Overig (Wahjong, kinderopv, inburg, etc etc)

Totaal besparingen 7,9 mrd

Effect begrotingstekort - 6,7 mrd

Ontwikkeling uitgaven categorieën

Bron: CPB

Staatsschuld (rechts)

Rente

Onderw+C+W

Just+Veiligh

Defensie

Gem+Prov

Infr+Milieu

BiZa+Kon

EZ+Landb

Buitenl (EU)

Totaal inkomsten € 235 miljard

Totaal uitgaven € 255 miljard

Tekort terugdringen moeilijk

EMU-saldo Nederland (in % BBP)

Staatsschuld (rechts)

. . . En dus nog oplopende staatsschuld

Staatsschuld Nederland (in % BBP)

Bron: CPB

Staatsschuld (rechts)

Staatsschuld groeit vooral door tekorten

Ontwikkeling garanties Overheid

Bron: CPB

Staatsschuld (rechts)

Oude garanties

Euro crisis

Banken

Verdeling economische groei

2012: mager jaar voor burgers en bedrijven

Bedrijfswinsten onder druk

0

2

4

6

8

10

12

14

16

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

Solvabiliteit Rentabiliteit

Werkloosheid blijft relatief laagmede dankzij ZZP’er en deeltijdwerkers

Conclusie

• Wereldwijd haperende economieënEn grote problemen die aan vertrouwen knagen

• Schuldenposities moeten worden afgebouwdOverheidsfinanciën moeten op ordeRegering is daarin strak in de leer

• De rekening komt nu ook bij burgersOver hele linie koopkrachtverliesBij bedrijven staat winst onder druk

• Positie NL niet slecht

Goede concurrentiepositie en lage werkloosheid

En dan wordtallesweer

zoals het was ?

Nog steeds extreem hoge schulden

in Nederland en internationaal

Productie

Het blijft nog even billenknijpen