MeldertPlaatsnamen en hun geschiedenis

Dr. Paul Kempeneers13 september 2015

Overzicht van de lezing

• Deel I: Mijn werkgebied: het Hageland

• Deel II: Verzameling van het materiaal– 1. Gedrukte werken en artikels– 2. Archiefteksten– 3. Kartografisch materiaal

• Deel III: Verwerking van het materiaal– 1. Attestaties van toponiemen alfabetisch– 2. Historische atlas: thesaurus en kaarten– 3. Toponiemen verwerkt in rubrieken en klapper achteraan– 4. Illustraties: historische documenten, kaarten en foto’s

DEEL IMijn werkgebied: het Hageland

Kaart van Oost-Brabant, adm.

kaart 1973

Behandelde gemeenten

Onvoldoende toponymische gegevens

DEEL IIVerzameling van het materiaal

GEDRUKTE WERKENDeel II – Verzameling van het materiaal

Werken en artikels over Meldert

Alph. Wauters, Canton de Tirlemont, 1876. Meldert op p. 60-77.

Tentoonstelling 1984: adellijke families, donjon, Ermelindis.

Ermelindis van Meldert, 2000.

ARCHIEFTEKSTEN

Deel II – Verzameling van het materiaal

Vermelding van Meldert, 1440.

Leenhof 6, Anderlecht, folio

228v.

Pynnock huurt een woning,

1440.

Leenhof 6, Anderlecht, folio

229.

Namen van inwoners in 1525.

Kerkarchief 3507/1.

Pachthof Grote H. Geest in Bebbenem, 1567.

Openbare Onderstand Leuven 4100.

Testament van Christiaen

Engelbeerts.

Kerkarchief 28.426, 5 nov. 1669.

Telling van 1796.

Eerste bladzijde van de "inwoonders van Meldert".

CARTOGRAFISCH MATERIAAL

Deel II – Verzameling van het materiaal

Opmeting gronden Groot Begijnhof Leuven (Babelom, 1728).

KPH 4691. Opmeting door G. Heeren.

Meldert in 1748 met de Drie Koppen en de Sint-Ermelindisdoorn.

Kaartblad 50 van Villaret bovenaan.

Meldert in 1748 met de Drie Koppen en de Sint-Ermelindisdoorn.

Kaartblad 50 van Villaret bovenaan.

Dezelfde omgeving op de kaart van Ferraris.

Fragment Ferraris ca. 1771.

Opmeting van het Hof ter Meren in

1782.

KPH 4690. Opmeting door M.

Ghenne.

Opmeting van het Hof ter Meren in

1782.

KPH 4690. Opmeting door M.

Ghenne.

Prekadastrale kadasterkaart 1815 door Boonaerts.

Fragment van sectie A 1.

Atlas van de Buurtwegen 1843.

Bewerkte kaart door PK.

Verlegging van de Waversesteenweg, 1855.

Verlegging van de weg over 450 meter (archief provincie).

Inkoop van 8 huizen in de Keulenstraat, 1864.

Plan van 1864 (archief provincie).

Meldert in 2015.

Detail van de bewerkte gemeentekaart.

DEEL IIIVerwerking van het materiaal

ATTESTATIES VAN TOPONIEMEN ALFABETISCH

Deel III – Verwerking van het materiaal

Attestaties chronologisch gerangschiktSpapenbeemd- 26 sept. 1348 Machtildis dicta framekers de ouerheem ... bouen spapen bemt (O 3170, charter 1003).- 1441 bouen des papen beempdeken (K 2312, f. 98v).- 1510 opt velt datmen heet die botter oft spapen beemt (U 2279, p. 21).- 1524 te willebringhen achter hondshem ter plaetsen geheeten spapenbeempt ... de vloetgraecht aldair loopende (U 2278).- 1524 iijz dachmael ende xxvij royen lants gheleghen te willebringhen achter honsem gheheten spapen bemt, het goedshuys van perck, die straet die compt van honsem touerem weert gaende, die vloetgrachte (U 2280, p. 2).- 1568 bouen spapenbempdt U 2977, f. 10).- 1620 op de seuen wegen by spapenbempt reg. ... de bagynen van aersschoth ende de collegie van Atricht (U 2277).- 1622 in Spapen bempt achter honsem (U 2277).- 1626 landt in spapen bembt (U 2271).- 1632 een dachmael lants opt selue velt (= 7 wegen) aen spapenbembt reg. dinfirmerije vanden grooten bagijnhoeue binnen Loeuen (O 4100).- 1641 by S papenbempt (U 2270).- 2 mei 1653 (erfg. Del Piere, perceel E) in spaepenbembt reg. die vlootgracht ter je, die collegie van Atrecht ter ije ende iije sijden (O 5769).- 1663 (Atrecht) in spapen bempt onder willebringen reg. ... de vloetgracht (U 2270, nr. 39).- 1716 Jan destre een daghmael en halff lants gelegen jnden papenbempt reg. die paters Augustijnen, het clooster van Euerboden, die begynen van Aerschot (K 3507/2, f. 32v); - 1716 inden papenbempt reg. die kercke van Meldert (K 3507/2, f. 34).- 1728 bij spampbemt (O 3517, f. 37).- 1734 jn den papenbempt bij de honsdelle (K 3507/5, f. 8).- 1762 Anthoen Collart van onderhalff dachmael jn den papenbempt reg. oist ende suyt de paters Augustynen, west de begghynen van Aerschot (K 3507/17, f. 5).Omgeving B 13-14, B 28. Cf. Bunsbeek. Vgl. - 1350 juxta curtem gerardi dicti spapen (U 2274, 26).

HISTORISCHE ATLAS: THESAURUS EN KAARTEN

Deel III – Verwerking van het materiaal

Voorbeeld van thesaurus: percelen in sectie B

B 339: 67,58. Weide. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof.B 340: 45,00. Hooiland. - 1860 Vangoidtshoven, Rochus Apolinus, broeder en zuster, zonder beroep, Meldert.B 341: 5,40. Land. - 1860 Vangoidtshoven, Rochus Apolinus, broeder en zuster, zonder beroep, Meldert.B 342: 48,70. Weide. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof.B 343a: 4,60 Land. - 1782 de Gemeente; 1860 Meeus, weduwe en kinderen Hieronimus, landbouwer, Meldert (a).B 344a: 11,50. Weide. - 1860 Meeus, weduwe en kinderen Hieronimus, landbouwer, Meldert (a).B 344b: 4,80. Hof. - 1860 Meeus, weduwe en kinderen Hieronimus, landbouwer, Meldert (b).B 344c: 16,20. Hof. 1860 Olemans, Joseph, landbouwer, Meldert bij Tienen (c).B 345a: 9,50. Huis. - 1860 Jacobs, Franciscus, landbouwer, Meldert (a).B 346: ontbreekt rond 1860.B 347a: 36,40. Land. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof (a).B 348: 18,00. Boomgaard. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof.B 349: 60 ca. Gebouw. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof.B 350: 12,10. Land. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof.B 351a: 27,20. Huis. Hof de Meire. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof (a).B 351b: 17,20. Weide. - 1728-1860 Leuven, het Groot Begijnhof (b).

Kaarten: voorbeeld uit de Atlas

TOPONIEMEN IN RUBRIEKENDeel III – Verwerking van het materiaal

Nederzettingsnamen. Voorbeeld Hoegaarden.

2.2.3. Hoegaarden 

Oude vormen: ca. 1053 kopie midden 12de eeuw Huardis, begin 12de eeuw Huguardis, 1139 kopie midden 13de eeuw Hugardis (TW). Latere vormen: 1267 Hugarden, 1321 hogarden, 1333 huegarden, 1400 te hogaerden, enz. (Kem1985, p. 10-11). - Hoegaarden ontstond uit de datief meervoud *Hugwardum bij de samengestelde Germaanse persoonsnaam Hugward en betekent dus "bij de lieden van Hugward". Hug = verstand, ward = beschermer.

Veldnamen. Voorbeeld Chandelon.

Chandelon: 1781 op het Doppelt veld reg. de straete van hoûthem naer Schandelon (SG 1350, p. 29), 1815 Le Candellon (k. Boonaerts, A2), 1849 La Chandelon (ABu Hoeg., f. 27v), 1860 Le Chandellon (k. Popp, A). - Veld ten westen van de Kwadestraat op grondgebied Meldert (kaart 16 en 17). Genoemd naar de familie Chandelon. Vgl. 1645 Jan Geerts te voerens Jan Chandelon den auden van een bemdeken ... beneden den moelen ter doppelt (U 2280, p. 14), 1660 Jan Changelon > Niesken Changelon (U 2979, f. 17v), 1 april 1675 Jan Schandelon ende Ermelinde Cans gehuysschen (K 8559), 1700 Renier Chandelon (U 2282, f. 27), 1809 Les heritiers Schandelon (JG 11, f. 25). Chandelon, Candillon = beroepsnaam "kaarsengieter" (DB, 220).

Gebouwen. Voorbeeld Lazarushuisken.

8.5. Een Lazarij voor melaatsen 

Lazarushuisken: ca. 1550 dorpt van meldert van hueren lazarus huysken staende op sheeren straete ... xx voeten lanck ende x voeten breet (N 295). - Een Lazarij of Lazarushuisken diende om melaatsen op te vangen. Zulk huis stond zo ver mogelijk van de bebouwde kom. In Meldert stond het ter plaetsen geheeten ten cruysken. Het was ongeveer 5,70 m bij 2,85 m. Het dorp kreeg de toelating om 40 voeten straat te gebruiken en 20 voeten breed om eenen lasarushuys op te setten (o.c.), dit is afgerond 11,40 bij 5,70 meter. We kunnen dit Lazarushuis situeren op het perceel C 192 (kaart 27).

Wegen: omschrijvingen "van A naar B".

jaar soortnaam van A naar B1357 viam ducentem de honseem uersus meldert1420 de gemeyn strate - gaende te louen wert 1490 pedeken dat gheet van honzem te ouerhem wert1567 den groenen wech streckende van meldert nae beuekem 1622 de baene gaende vande drye linden naer louen1697 de here bane van tinen naer wauer 1716 den wegh - naert cruijsken 1737 het aertgat - naer de seven wegen

Samengestelde namen: Keulenstraat.

Keulenstraat [13]: 1771 Cuelstraet (Fer), 1843 Keulenstraet (ABu), 1860 Keulen Straet (k. Popp, B), 1977 Keulenstraat (k. Mannaerts). - Oorspronkelijk de straat van weg nummer 5 (van Sluizen naar Leuven) naar het gehucht Keulen om met een hoek van 90 graden af te buigen naar het noorden richting Bruulweg (nu Meerstraat genoemd). De wijk Keulen in het Meldertbos onderging grondige wijzigingen door de inkoop en de afschaffing van verscheidene huizen door de kasteelheren, tussen 1845 en 1864 (zie plan van G. Heps in de Atlas der Buurtwegen). Er kwam een nieuwe Keulenstraat als verlenging van weg 11 aan de Sint-Rochuskapel (Pierre Geertsstraat). Aangelegd in 1845 (plan G. Heps).

Met omschrijving en merkpunten Keulen en Kruisken: 1350 inter stratam ducentem versus locum dictum coelne (LM, f. 55c), 1692 die strate van cruysken naer Ceulen (O 990), 1708 te cruijsken reg. die straete aldaer naer keulen (K 3507/2, f. 14), 1708 die straet naer het cruijsken (K 3507/2, f. 13v).

Genealogische weetjes

• Beys: 1556 Kopie van de scheydinghe ende deylinghe der kinderen van Peeter Beys (of Beijs) en van Margriet Foelen (K 10.426, b. 5). De verdeling gebeurde ten voordele van heer Joris Beys, Lysbet Beys en Hendrick van Aerschot, Claes Beys, Vranck Beys, Marieke Beys en Jans vanden Putte, Barbara Beys en Hendrick Vaes, Jan Beys, Catlyne Beys en Willem Lambrechts.

• Cans: 20 juni 1616 Reynier Cans, zoon van Franchois en Elizabeth vander Wielen gehuysschen, nemen in pacht zekere pachthoeue ... geheeten t’deuderhoff (U 2278). Dit pachthof was eigendom van het College van Atrecht.

ILLUSTRATIES: HISTORISCHE DOCUMENTEN, KAARTEN EN FOTO’S

Deel III – Verwerking van het materiaal

Overreden door een paard, 31 maart 1766. Verklaring chirurgijn.

Verklaring van P.J. Vandertaelen(Pierre Judocus Vandertaelen, geboren in 1732 in 's-Gravenvoeren, was licentiaat in de geneeskunde. Hij was de vader van professor Joseph Judocus Vandertaelen. Hij overleed in Tienen op 30 juni 1768. - L. Vrancken, Meneer Doktoor, 1995, p. 31) . Ick ondergeschreven bekenne door desen, dat ick in qualiteijt van Licentiaet in de medicijnen, getracteert [= behandeld] hebbe met sieur Collard chirurgijn sekeren Peeter Morrez [= Moret], sigh seggende te sijn van Tourinne, liggende tot Meldert, welcken ick bevonden hebbe met een rubbe [= ribbe] geanfonceert [= uit Frans enfoncer: ingedrukt] ende de clavicula [= sleutelbeen] gebroken, hem veroorsaeckende een groote anxieteijt [= angst, benauwdheid] ende oppressie [= verdrukking], waer van ick hem in mijn leste visiet, gedaen den 9 april, groetelyckx gesolageert [= vertroost] hebbe gevonden. Tot teecken der waerheijdt hebbe dit onderteeckent Thienen den 10 junii 1766.P.J. Vandertaelen, M.L. (= medicinae licentiatus).

Kaart van Babelom (oost) in 1815.

De verlegging van de Waversesteenweg, 1855.

Het verdwenen pachthof van het Groot Begijnhof

(Babelom), 1728.

Bewerking van het overzicht van G. Heeren.

Het Hof ter Meren en omgeving, 1782.

Bewerking van het overzicht van M. Ghenne.

Voorbeeld uit een reeks prentkaarten van dr. Jacobs. Foto 6. Zicht op de Molen van Doppelt.

Arbeiders aan de tramlijn. Foto 12. Unieke groepsfoto van arbeiders.

Huidige toestand van Meldert. Foto 18. De herberg Prins Kardinaal.

Het Sint-Janscollege in 2015. Foto 34. Het college naast het kasteel.

Sero beneficium dedit, qui roganti dedit.

Een gifte geeft maer half behaegen,Wanneer zy komt na iemands vraegen.

Naar: Frans T'Serstevens, Schat van zedespreuken en lessen. Brussel, 1755.

Dank u voor uw aandacht!

Meer informatie: www.kempeneers.org