Lezers van Stavast,

Meet Up 04donderdag 3 december

2015

Mark Zuckerberg book club (nr. 1,2, 17 en

19)

Jaarthema 2016

Wat moet gedeeld

worden?

Wat delen we

met elkaar?

Jan Brokken

Thema van deze avond

EmpathieEmpathie is meer dan je in te leven in de gedachten van andere mensen, waardoor je

hun gevoelens en standpunten beter leert begrijpen.

Het is ook om vanuit die kennis je in je handelen te laten leiden.

Twee korte ‘liedjes’ van Laurie Anderson

From the air

What are days for?

To wake us up

To put between the endless nights

What are nights for?

To fall through time into another world

How to feel sad without being sad

And I think that’s where she learned the great skill

of empathy

And also where she learned what her meditation

teacher keeps telling us

He says: “You should learn to feel sad without being

sad

It’s actually really heard to do

To feel sad without actually being sad”

Amos Oz, Buitenhof 15 november 2015

Human, preview

Wikipedia

Empathie is een ander woord voor

inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om je

in te leven in de gevoelens van anderen.

Het woord empathie is afgeleid van het Griekse

woord ἐμπάθεια (empatheia), of invoelen.

Roman Krznaric

Er is geen krachtigere manier om te ontsnappen aan de

beperkingen van ons ego en om nieuwe perspectieven te

krijgen op hoe we moeten leven dan door de ogen van

anderen naar het leven te kijken.

We dienen een betere balans te vinden tussen naar

binnen en naar buiten kijken, tussen introspectie en

uitrospectie. Zoals Goethe zei, moeten we proberen te

begrijpen wie we zijn door buiten onszelf te treden en de

wereld te ontdekken. (pagina 257-258)

Step into the Empathy museum

The power of outrospection

I

The empathic civilisation

In dit boek van Jeremy

Rifkin gaat het amper over

empathie

Frans de Waal

Sociaal, onbaatzuchtig gedrag, dat ook

bij andere dieren dan de mens voorkomt,

is volgens hem minstens net zo

belangrijk als het ‘recht van de sterkste’.

() Als empathie zo belangrijk is voor de

menselijke soort, moet de politiek daar

dan niet op inspelen?

“Hebzucht is uit, empathie is in”

Martine F. DelfosDe mogelijkheid om empathie in het volledige spectrum

daarvan te kunnen ervaren, is bij mannen en vrouwen

uitwisselbaar, maar…

Mannelijke hersenen herkennen eerder tekenen van gevaar.

De evolutie heeft mannen uitgerust om die dreiging te

herkennen en daarop te reageren. (beschermingsrol)

Vrouwelijke hersenen zijn beter uitgerust om aan te voelen

wat iemand anders nodig heeft en wat in die ander om gaat.

Dit gegeven heeft zeer te maken met de vrouwelijke rol in de

voortplanting. (verzorging)

Christian Keysers

“Inlevingsvermogen is diep ingebed in de

architectuur van onze hersenen. Wat

anderen overkomt heeft invloed op bijna

alle gebieden van onze hersenen. We

zijn geschapen voor medegevoel, voor

een band met onze medemens.”

Simon Baron-Cohen

… hoe het komt dat sommige mensen tot wreedheid in

staat zijn en vraag ik me af of wreedheid het

onvermijdelijke gevolg is van verlies van empathie (pagina

11)

blurb: Waarom zijn sommige mensen kwaadaardig,

gewelddadig of wreed? Baron-Cohen toont aan dat dit

komt door een gebrek aan empathie, een breindefect

waardoor mensen zich niet in anderen kunnen verplaatsen

- en anderen niet beschouwen als volwaardige individuen

met eigen gedachten en gevoelens.

Leslie Jamison

Susanne PiëtVaststaat dat we in een razend tempo veranderen. Zo snel zelfs dat we de laatste

fasen van onze ontwikkeling als consument - volwassenheid, ouderschap en de fase

van het geweten - weleens vrijwel gelijktijdig zouden kunnen doorlopen. In ieder

geval zien we van alle drie de fasen al bewijzen in de samenleving. Als volwassenen

nemen we onze verantwoordelijkheid. We kicken af van het drogerende dogma

van ongebreideld genieten ten koste van alles en iedereen. Als ouder nemen we de

zorg voor elkaar als vanzelfsprekend op ons. Ten slotte ervaren we in de fase van

het geweten dat goed doen en integer handelen ons gelukkiger maken dan welk

paradijselijke resort ook. Dan is de Egolutie immers een feit!

Het is vooral een psychologische omslag, waarin empathie een sleutelterm

vormt. (pagina 153)

Tim Parks

Misschien zijn de waardevolste

boeken de boeken die je standpunt

een beetje veranderen of je

minstens dwingen er nog eens over

na te denken. (pagina 51)

Hfdst. 9. Empathie, sympathie en

compassieAls we ons kunnen verplaatsen in een

ander, kunnen we om iemand geven.

Schrijvers helpen ons daarbij; ze maken

dat we ons kunnen vereenzelvigen met

anderen, ook met dieren als een hond

(Paul Auster in Timbuktu)

… of een paard (Jane Smiley in Horses)

, en zelfs met iets levenloos als een munt

(Orhan Pamuk in Ik heet karmozijn).

Gelukkig worden er steeds meer boeken

vertaald van jonge Afrikaanse, Chinese en

Aziatiscche schrijvers, zodat je beter gaat

voelen hoe het is om hun hoofdpersonen te

zijn. (Susanne Piët, pagina 167)

Matthieu Ricard

Zonder empathie zouden we ons leven geen betekenis

kunnen geven, zouden we ons niet met anderen kunnen

verbinden en zouden we geen emotioneel evenwicht

kunnen vinden.

Ook zouden we dan kunnen ontsporen en onverschillig,

kil en hardvochtig kunnen worden. Het is dus essentieel

het belang van empathie te erkennen en empathie te

cultiveren. (pagina 376)

Paul Bieri/Pascal Mercier

Waarom is zelfkennis belangrijk?

We kunnen geen stap zetten zonder te weten

waarom. Als we de reden zijn vergeten, blijven we

staan. Pas wanneer we weer weten wat we wilden,

gaan we verder. Om te kunnen handelen, moeten we

begrijpen wat we willen en doen. (pagina 35)

Zelfkennis kan toenemen. (pagina 52)

Bregman & Frederik

Jonathan Littell

Jeffrey Wijnberg

Erich Fromm (in 1962)

Erich Fromm

De meest fundamentele liefde die aan alle andere soorten

liefde ten grondslag ligt, is de naastenliefde. Hieronder versta

ik verantwoordelijkheidsgevoel, zorgzaamheid, respect voor

de medemens, de waarlijke interesse om inzicht te krijgen in al

het leven hier op aarde, met de bedoeling daarmee het bestaan

van anderen te verrijken. Over deze vorm van liefde spreekt de

Bijbel met de woorden: ‘Hebt uw naaste lief als uzelf’. (pagina 63)

Mullainathan & Shafir

Misschien kun je je het 't beste zo voorstellen: stel dat je met

iemand in gesprek bent die duidelijk tegelijkertijd iets anders

aan het doen is, surfen op het internet bijvoorbeeld. Als je niet

wist wat hij deed, hoe zou hij dan op je overkomen? Duf?

Verward? Afwezig? Een belasting van de bandbreedte kan

hetzelfde beeld geven.

Als je de armen wilt begrijpen, moet je je dus voorstellen dat je

met je gedachten elders bent. Je hebt de afgelopen nacht slecht

geslapen en je bent niet zo helder. Het kost veel moeite om

jezelf in de hand te houden. Je bent afwezig en raakt snel van

streek. En dat elke dag. (pagina 205-206)

Jan Schuurman Hess

Een van de vrijwilligers schuift aan. Hij probeert hier de

draad van zijn leven weer op te pakken. Een paar jaar

geleden was hij nog kraanmachinist in de Rotterdamse

haven maar bij een reorganisatie verloor hij zijn werk. Na

het faillissement van zijn volgende baas in Bergen op

Zoom verloor hij niet alleen zijn werk maar ook de moed

om door te gaan. Hij heeft zijn huis te koop gezet. 'Met 37

jaar kan het toch niet zo zijn dat je geen kant meer op

kunt,' vraagt hij. Helpt het UWV dan niet, vraag ik. Hij

haalt zijn schouders op. 'Het UWV is een computer. Het

bestaat niet.' (pagina 270)

Stephan Steinmetz

De op macroniveau goed ogende afspraken zorgen op

microniveau voor de kafkaëske taferelen waar de

buurvrouw in verdwaalt. ()

Dat krijg je er van () als je allerlei verschillende

belangen en perspectieven in één systeem wilt persen.

De buurvrouw ervaart in de praktijk de gevolgen van

het abstracte besturingssysteem dat vol zit met

financiële prikkels, controlemechanismes en

rationalisaties. (pagina 125)

Albert Jan Kruiter

De wereld van een multiprobleemgezin bestaat wel uit

bestaansonzekerheid, exclusie, wantrouwen, onrust en

chronische stress. De brug tussen de systeemwereld van

beleidsmakers, managers en politici en de leefwereld van

mensen zoals Peter en Sharon wordt gevormd door de

professionals, wiens wereld bestaat uit permanent

wisselend beleid, dilemma's, afwegingen, onduidelijkheden,

irrelevante informatie en organisatiebelangen die maar

moeilijk in 'Eén gezin, één plan' te vangen zijn. (pagina 163-164)

Roos Vonk

Daniel Goleman

Hoofdstuk 15. De biologie van compassie (10 pagina’s)

Paul Verhaeghe

Wat is het echte wezen van de mens, wat bepaalt onze

identiteit? Drie kenmerken springen eruit:

rede, passie en empathie.

Die kenmerken moeten volgens hen ook meteen de pijlers

vormen van een seculiere samenleving.

Voor deze radicale verlichtingsdenkers is passie de

drijvende kracht, die het beste gestuurd kan worden door

rede, met empathie als toetssteen. (pagina 71)

Peter Westbroek

Hoe worden we ons bewust van die planetaire zelfkennis?

Hoe kunnen we ons planeetvriendelijk gedragen?

Westbroek hoopt dat we ooit in staat zijn om ons aan te

passen, om in een soort symbiose met de aarde te gaan

leven.

Nicholas Carr

Wat ons het meest menselijk maakt, is juist datgene

wat niet uit te drukken is in getallen, () de verbinding

tussen geest en lichaam, de ervaringen tot emotie en

empathie. (pagina 263)

() Volgens geleerden maakt dit experiment duidelijk

dat naarmate we meer afgeleid worden, we minder in

staat zijn subtiele, typisch menselijke vormen van

empathie, compassie en andere emoties te ervaren. (pagina 279)

Susan Cain

Brené Brown

Brené Brown on empathy

Jaron Lanier

De belangrijkste vraag die we ons met betrekking

tot elke technologie moeten stellen is hoe deze de

mensen verandert. En om die vraag te kunnen

stellen pas ik al jaren een mentale kunstgreep toe die

ik de 'empathiecirkel' noem.

() Je tekent een denkbeeldige empathiecirkel. Deze

omcirkelt de persoon op enige afstand en omvat die

dingen in de wereld die empathie verdienen. (pagina 56-

57)

Netelig punt

Ik houd van de term 'empathie' omdat die een spirituele ondertoon heeft. Een woord

als 'sympathie' of 'loyaliteit' zou misschien preciezer zijn, maar ik wil dat de gekozen

term ietwat mystiek is, om de suggestie te wekken dat we wellicht niet helemaal

kunnen begrijpen wat zich tussen ons en anderen afspeelt, dat we de mogelijkheid

open moeten laten dat de relatie niet in een digitale database kan worden

weergegeven.

Het netelige punt is dat sommige entiteiten zich nabij de rand van de cirkel

ophouden. De heftigste controverses draaien vaak om de vraag of iets of iemand net

binnen of net buiten de cirkel moet komen. Zo berust het idee van slavernij op het

plaatsen van de slaaf buiten de cirkel, om sommige mensen onmenselijk te maken.

Progressief <-> conservatief

Nogal wat andere controversiële onderwerpen passen ook goed in het model. Bij de

strijd inzake abortus gaat het om de vraag of een foetus of embryo binnen de cirkel

hoort of niet, en bij de discussies over dierenrechten gaat het om dezelfde vraag ten

aanzien van dieren.

Als je de inhoud van de cirkel verandert, verander je je idee over jezelf. Het

middelpunt van de cirkel verschuift als de omtrek verandert.

De impuls om de cirkel ruimer te maken is progressief, terwijl conservatieven de

neiging hebben deze te begrenzen of zelfs te verkleinen. (pagina 58)

Dieren eten

David Van Reybrouck

Al te vaak wordt populisme bekeken als een ziekte,

maar in wezen is het een symptoom dat aangeeft

dat er onderliggende problemen spelen. De ziekte

zit dieper.

() Misschien is populisme niet zozeer een ernstige

ziekte binnen een gezonde democratische politieke

cultuur, maar doemt het pas op wanneer de

heersende politieke cultuur zelf verzwakt of ziek is. (pagina 15)

Een lijstje als reminder

Ten virtues van Alain de Botton

Gabriël van den Brink

Nam afscheid als hoogleraar

Overheid, waar zijn uw morele waarden?

Verdiep je dan écht in Henk en Ingrid

De politiek is moreel leeg, dat is kwalijk

Gabriël van den Brink

We voelen dat de discrepantie tussen datgene wat er

maatschappelijk gebeurt en datgene waar de meeste landelijke

politici mee bezig zijn een bijna ondraaglijke vorm aanneemt.

Daarom is het niet vreemd dat de politiek nog maar weinig

burgers inspireert. Het is niet moeilijk om te voorspellen hoe

dit gaat aflopen. Op de langere termijn zal de politiek zich

moeten voegen naar datgene wat de samenleving wil.

(Overheid, waar zijn uw morele waarden? NRC, 28-11-2015)

Verdiep je dan écht in Henk en Ingrid

Vraag: Merkel decreteert dat Duitsland gaat veranderen, en de mensen denken wat

krijgen we nou?

GvdB: dat zeggen elites wel vaker: niets blijft zoals het is. Alles stroomt, alles

verandert. Een prachtige wijsheid, daar niet van.

Maar wat is het nou voor arrogantie om dat op te leggen en te zeggen: je hebt er

maar mee te leven? Wat mij betreft kun je best zeggen dat alles verandert of dat

Europa onvermijdelijk is, of dat de werkgelegenheid niet terugkomt.

Verdiep je dan écht in Henk en Ingrid (2)

Maar je moet er een goed verhaal bij hebben en dat is meer dan: we moeten met

China concurreren. Dat zegt niemand iets. En bovendien moet er compassie zijn met

burgers als het om cruciale dingen gaat.

Met de hoger opgeleiden gaat het wel goed. Die trekken hun eigen plan en hebben

eigenlijk niks meer te schaften met die sukkels aan de onderkant. Die voelen

zich in de steek gelaten door de staat. Zij worden dus pislink en

gaan schelden. Ik vind het niet prettig maar ik snap het wel. Iets

meer mededogen met lager opgeleiden zou geen kwaad kunnen.

(Verdiep je dan écht in Henk en Ingrid, De volkskrant, 28-11-2015)

De politiek is moreel leeg, dat is kwalijk

Terwijl kiezers van politici verwachten dat zij duidelijke morele

keuzes maken en daar helder over spreken, verliest men zich in

Den Haag in technocratisch bestuursdenken. Het gevolg is een

breed levende onvrede met de politiek, vooral die van de

middenpartijen, die hun ideologische bevlogenheid willens en

wetens hebben begraven. PvdA, CDA en VVD spreken de taal

van het economische belang.

Vraag: Wilders hamert ook op de moraal, al is die misschien de uwe niet.

GvdB: Hij zegt onze beschaving te willen verdedigen, maar komt

niet verder dan zich af te zetten tegen anderen. Hij belichaamt

belangrijke waarden van onze beschaving juist niet. Zoals

naastenliefde, compassie of empathie. En dat maakt zijn

woorden even gemakzuchtig als hol.

(De politiek is moreel leeg, dat is kwalijk, Trouw 27-11-2015)

Marco Iacoboni

Empathie, imitatie en inlevingsvermogen

zijn belangrijke eigenschappen van de

mens en voorwaarden voor vooruitgang

en beschaving. Sinds kort weten we hoe

ze werken: door middel van

'spiegelneuronen' in ons brein, 'slimme

cellen' die ons in staat stellen om ons te

spiegelen aan anderen.

Jan Brokken

Christien Brinkgreve

Christien Brinkgreve

De behoefte aan verhalen mag dan van

alle tijden zijn, in perioden van

verandering doet deze zich extra gelden:

om te begrijpen wat er gaande is en welke

kant het uit gaat, om greep te krijgen op de

verwarring. (pagina 150)

Joep Dohmen

Ik pleit voor een nieuwe cultuur van

‘sociale zelfontplooiing’: een vorm van

leven waarin mensen, aandachtig en

creatief, even bescheiden als

zelfbewust, ernaar streven om iets meer

van hun leven te maken, niet ten koste

van anderen maar samen en met het oog

op anderen.

Joep Dohmen

Ten eerste wil De Waal empathie op de kaart zetten als ‘het hoofdthema van onze

tijd’. De mondiale crisis moet ons eindelijk eens doen inzien dat onze economische

ideologie failliet is. Het neoliberale denken loopt ten einde nu de markt met al zijn

hebzucht en concurrentie, zichzelf niet blijkt te kunnen reguleren. De vrije markt

leidt niet tot een duurzame samenleving waarin ieders belang optimaal wordt

bediend, maar tot een ellendige situatie van ongelijkheid en wantrouwen. Het is

hoog tijd voor een nieuw elan, waarbij de nadruk ligt op samenwerking, integratie en

sociale verantwoordelijkheid. Empathie is weliswaar geen voldoende, maar wel een

noodzakelijke voorwaarde willen we op termijn tot een globaal, rechtvaardige

samenleving komen. (pagina 260) (in hoofdstuk Tijd voor meer empathie, over Frans

de Waal -)

Trudy Dehue

Michael Foley

Veel mensen zullen de stelling verdedigen dat

empathie geen aangeboren kenmerk is van de

menselijke natuur, die ten diepste zelfzuchtig is, maar

een cultureel fenomeen - eerder een vroom streven

dan een instinct - en dat altruïsme niets anders dan

een wat listigere vorm van het dienen van het eigen

belang is.

Over deze kwestie is de discussie nog volop gaande,

maar de primatoloog Frans de Waal zegt dat zich

zelfs onder dieren vormen van belangeloze empathie

voordoen. (pagina 57)

Wat betekent het mensen als mensen te behandelen

Iemand als gelijke erkennen, houdt vooral de mogelijkheid in

hem van binnenuit proberen te begrijpen, een ogenblik lang zijn

standpunt in te nemen. (pagina 111)

Het eerste menselijke recht van de mensenrechten is het recht

om niet een kopie van onze buren te zijn, het recht om een

beetje uitzonderlijk te zijn. Je hebt niet het recht een ander te

dwingen zijn uitzonderlijkheid op te geven voor zijn eigen

bestwil, behalve als zijn ‘uitzonderlijkheid’ erin bestaat dat hij

direct en onloochenbaar zijn naast schade berokkent. (pagina 114) (Hoofdstuk 7. Verplaats je in een ander)

Myrthe van der Meer

Koen Damhuis

De vraag is of we ook hier niet ergens een Don Quichot zijn -

met gepantserd voorkomen heilloos vechtend tegen de

windmolens. De aangename waarheid is namelijk dat, hoewel

onze negatieve trekjes steeds dieper worden weggestopt,

achter iedere blinkende borstplaat wel een weke inborst

schuilgaat. Iedereen bekruipt wel eens het gevoel een sociaal

onderdeurtje te zijn. Of je nu in het Gooi woont of in de goot,

een onverbeterlijk tv-kijker bent of dagelijks wordt bekeken -

het losergevoel is overal en bestaat in allerlei soorten en maten.

Niet alleen in mij, maar in zo goed als ieder mens schuilt dan ook

de angst om op een slechte dag ontmaskerd te worden. Althans,

dat hoop ik. (pagina 151)

Narcisme

Volgens het Diagnostic and Statistical

Manual vertoont narcisme een

patroon: overtuiging van de grandeur

van de eigen inbeelding of het eigen

gedrag, behoefte aan aanbidding en

een gebrek aan empathie. (pagina 27)

Joris Luyendijk

Als je binnen vijf minuten buiten kan

staan, wordt ook je horizon vijf minuten.

Dat was de kern van de verhalen over het

systeem van zero job security. Niet alleen

loyaliteit verdampt, maar ook de

continuïteit, want niemand kan ergens op

bouwen. (pagina 82-83)

Geert Hofstede en anderen

Stephan Enter

Acht kerncompetenties

1. Nieuwsgierigheid (het vermogen om vragen te

stellen en te onderzoeken hoe de wereld werkt)

2. Creativiteit (het vermogen om nieuwe ideeën te

genereren en ze in de praktijk te brengen

Kerncompetenties (vervolg)

3. Kritisch vermogen (het vermogen om informatie en ideeën te analyseren en

beredeneerde argumenten en oordelen te formuleren)

4. Communicatie (het vermogen om gedachten en gevoelens helder en

zelfverzekerd te uiten in tal van media en vormen)

5. Samenwerking (het vermogen om constructief met anderen te werken)

7. Evenwichtigheid (het vermogen om contact te maken met het innerlijke

gevoelsleven en een idee van persoonlijke harmonie en balans te ontwikkelen)

Kerncompetenties sir Ken Robinson

8. Burgerschap (het vermogen om constructief

betrokken te zijn bij de samenleving en deel te

nemen aan de processen die haar

ondersteunen)

6. Compassie (het vermogen tot empathie met

anderen en om in die geest te handelen)

Compassie is in praktijk gebrachte

empathieCompassie is je verplaatsen in de gevoelens van anderen, met name in hun lijden.

Compassie is geworteld in empathie.

Het begint met het in onszelf herkennen van de emoties die anderen voelen en het

besef van wat wij zouden voelen in dezelfde omstandigheden.

Compassie is meer dan empathie; het is de levende uiting van de gulden regel dat je

anderen behandelt zoals je zou willen dat zij jou behandelen.

Compassie is in praktijk gebrachte empathie.

Hoe actueel kun je zijn!

Veel problemen van jongeren zijn geworteld in een gebrek aan compassie.

Pesten, geweld, emotioneel misbruik, sociale uitsluiting en vooroordelen op basis

van etniciteit, cultuur of seksuele geaardheid worden allemaal gevoed door een

gebrek aan empathie.

Ook in de volwassen wereld worden culturele conflicten en giftige sociale

scheidslijnen ontstoken en aangevuurd door gebrek aan empathie. (pagina 152)

Niet alleen preken

Naarmate de wereld onderling meer verstrengeld raakt, is het cultiveren van

compassie een morele en praktische verplichting.

Het is ook een spirituele plicht.

Compassie betrachten is de hoogste expressie van ons gemeenschappelijke mens-

zijn en een diepe bron van geluk in onszelf en anderen.

Op scholen moet, net als elders, compassie worden beoefend en niet alleen

gepreekt. (Ken Robinson. Creatieve scholen, pagina 152)

George Orwell

Jan Derksen

Ahmed Aboutaleb

We kunnen geïnspireerd worden door de mensen met moed,

doorzettingsvermogen en opofferingsgezindheid. We kunnen

een voorbeeld nemen aan de moedige koster De Mars en zijn

sterke vrouw Annie. Zij deden wat er op hun pad kwam en ze

liepen er niet voor weg. We kunnen leren van het

doorzettingsvermogen van de onderduikers, die dag in dag

uit alert waren, 34 maanden lang. We kunnen net zo

dienstbaar proberen te zijn als dokter Lashley en

verpleegster Riek Dekkers, die bij de bevalling van Rebecca

hielpen in die onmogelijke omstandigheden. (pagina 57-58)

Eigenschap 5

Eerst begrijpen … dan

begrepen worden

Principes van empathische

communicatie

Ap Dijksterhuis

Hoofdstuk over compassie

Inge Schilperoord - Muidhond

Charter for compassion

Handvest van mededogen

Levinas en empathie

Het probleem van medelijden is dat het meestal ongelijkwaardig is. Ik kijk neer op

de ander die zo zielig is, die zich zo laag bevindt terwijl ik hoog boven de ander

uittoren. Maar de ander staat volgens Levinas juist boven mij, want alleen de ander

kan mij wakker schudden uit mijn eigen beperkte gedachtewereld, alleen de ander

kan mij laten zien dat er mee

Dat is meteen de tweede reden waarom Levinas wantrouwend is met betrekking tot

empathie. Empathie betekent dat je je goed kunt inleven in de ander, dat je begrijpt

hoe hij of zij zich voelt. Maar daar moet je mee oppassen, want je weet nooit zeker of

je echt begrijpt wat de ander denkt, voelt en wil. De ander is totaal anders en die

afstand moet er blijven. Als je gaat denken en voelen in plaats van de ander dan

eigen je je de ander toe in plaats van open te staan voor de echte ander.

Joep Dohmen

Citeert in hoofdstuk 8 Harry Kunneman

Voorbij het dikke-ik

Bouwstenen voor een kritisch humanisme (2005)

“Het afgelopen decennium heeft zich in het

geïndividualiseerde en welvarende Nederland een

verontrustende ontwikkeling voorgedaan, die

samengevat kan worden als de opmars van het dikke-ik.”

Voorbij het dikke-ik

Harry Kunneman

In de openbare ruimte

“Deze eigentijdse figuur openbaart zich met grote kracht in de openbare ruimte: in

het verkeer, in treinen, in voetbalstadions, op straat, in wacht- en spreekkamers en

in talloze tv-programma’s.”

… en op internet en sociale media …

“Maar ook op het niveau van de lokale en landelijke politiek en binnen het

bedrijfsleven voelt het dikke-ik zich bijzonder thuis, onder meer in de gedaante van

zich dik makende politici en zelfverrijkende managers.”

voortdurende vrijwingen

“Als belichaming van het moderne, autonome en welvarende individu is het dikke-ik

niet alleen weldoorvoed, om niet te zeggen volgevreten, maar neemt het ook veel

ruimte in, vooral in de vorm van onverschillig, lomp of zelfs gewelddadig gedrag. Het

dikke-ik neemt wat het nodig denkt te hebben en dat is heel wat.

Het wil niet alleen steeds meer consumeren maar eist ook erkenning van zijn

handelingsvrijheid en respect voor zijn hoogst individuele opvattingen en

verlangens.

Dit leidt tot voortdurende wrijvingen met anderen.”

zeer dikke huid

“Het dikke-ik is verwikkeld in een permanente concurrentie- en prestatieslag. Niet

alleen ziet het zich steeds weer gedwongen om anderen te overstemmen of opzij te

duwen teneinde ruimte te scheppen voor het eigen standpunt.

Ook stuit het voortdurend op de onbetrouwbaarheid, de incompetentie en de

domheid van anderen: individuen, groepen en hele culturen worden door het dikke-

ik als achterlijk terzijde geschoven. .

Het treft dan ook dat het dikke-ik een zeer dikke huid heeft en kritiek en

tegenspraak van zich kan laten afglijden als water van een otterhuid. “

David Foster Wallace

Dit is water : enkele gedachten over meevoelend

leven, uitgesproken bij een bijzondere gelegenheid

21 mei 2005

Zelfmoord 12 september 2008

http://web.archive.org/web/20080213082423/http:/

/www.marginalia.org/dfw_kenyon_commencement.ht

ml

https://www.youtube.com/watch?v=8CrOL-ydFMI

I am the absolute center of the universe

Here is just one example of the total wrongness of something I

tend to be automatically sure of: everything in my own

immediate experience supports my deep belief that I am the

absolute center of the universe; the realist, most vivid and

important person in existence. We rarely think about this sort

of natural, basic self-centeredness because it's so socially

repulsive. But it's pretty much the same for all of us. It is our

default setting, hard-wired into our boards at birth.

Filter bubble, maar anders geformuleerd

Think about it: there is no experience you have had that you

are not the absolute center of. The world as you experience it is

there in front of YOU or behind YOU, to the left or right of

YOU, on YOUR TV or YOUR monitor. And so on. Other

people's thoughts and feelings have to be communicated to

you somehow, but your own are so immediate, urgent, real.

Laila Lalami

Het boek Hoop en andere verlangens hielp me om

me wat beter in te kunnen leven in wat mensen kan

drijven om die oversteek te maken. Het heeft ook

mijn kijk op economische vluchtelingen beïnvloed.

De vluchteling bestaat niet, het zijn mensen met

ieder een eigen geschiedenis en eigen verlangens.