Imperfectum en perfectum

Door:E.Mos-Burgers

‘Donald Duck schilderde gisteren

een mooi schilderij.’

Zie jij een verschil in tijd?

Nederlands

Donald Duck schilderde, hij was aan het schilderen (hij was toen bezig)

In het Latijn zou dit een imperfectum heten (iets was aan de gang, de handeling is nog niet voltooid)

Donald Duck schilderde, hij heeft geschilderd (en het schilderij is nu af)

Dit is een perfectum in het Latijn (de handeling is voltooid)

De tijdlijn:

NU

De tijdlijn:

NU toekomst

Latijnse tijden

De tijdlijn:

NU toekomstVerleden

Latijnse tijden

De tijdlijn:

NU toekomstVerleden

Nog niet gehad!

Nieuw: verleden tijd

De tijdlijn:

NUverleden

praesensimperfectum _____ perfectum . . . . . .

Werkwoord: praesens

Dit werkwoord staat in het praesens.

Praesens wil zeggen: tegenwoordige tijd.

werkwoord betekenis tijd _

clamo = ik roep praesens = tegenwoordige

tijd

dicimus = wij zeggen praesens = tegenwoordige

tijd

Praesens

praesens:Voc-oVoc-a-sVoc-a-tVoc-a-musVoc-a-tisVoc-a-nt

Vertalen als:tegenwoordige tijd:ik roep

Twee soorten verleden tijd

Imperfectum: apart rijtje (vergelijk griekse imperfectum)

Perfectum: apart rijtje (vergelijk griekse aoristus)

Het is te leren en je kan de vormen gemakkelijk herkennen.

Het imperfectum: stam

Het imperfectum heeft dezelfde stam als

het praesens.

stam praesensstamimperfectumstam

a-stam narra- narra-

i-stam audi- audi-

e-stam terre- terre-

mk-stam dic- dic-

Onvoltooid verleden tijd: nadruk op voortduring

of herhaling

imperfectum: BAvoca-ba-m

voca-ba-s

voca-ba-t

voca-ba-mus

voca-ba-tis

voca-ba-nt

Vertalen als:onvoltooid verleden tijd:ik riep / ik was aan het roepen

Esse en posse imperf.

De imperfectum van esse en posse is onregelmatig en moet je dus leren

eram -ik was pot-eram – ik koneras pot-eraserat pot-erateramus pot-eramuseratis pot-eratiserant pot- erant

Het imperfectum: rijtjes

a-stam e-stam i-stam * mk-stam *

ev ik

jijhij/zij/

het

voca-ba-m voca-ba-s voca-ba-t

terre-ba-m terre-ba-s terre-ba-t

audi-e-ba-m audi-e-ba-s audi-e-ba-t

dic-e-ba-m dic-e-ba-s dic-e-ba-t

mv wij

julliezij

voca-ba-mus voca-ba-tis voca-ba-nt

terre-ba-mus terre-ba-tis terre-ba-nt

audi-e-ba-mus audi-e-ba-tis audi-e-ba-nt

dic-e-ba-mus dic-e-ba-tis dic-e-ba-nt

infinitivus geen aparte infinitivusvormen

* De i-stam en de mk-stam krijgen een tussenklinker -e- tussen stam en -ba-.

Het perfectum: stam

Het perfectum heeft een andere stam dan het

praesens.

stam praesensstam perfectumkenmerk perfectumstam

a-stam narra- -v- achter stam narrav-

i-stam audi- -v- achter stam audiv-

e-stam terre- -e- -u- terru-

mk-stam dic- -s- achter stam dix-

Voltooid Verleden tijd: Perfectum

perfectum:

-i

-isti

-it

-imus

-istis

-erunt

Perf.stam +

De stam bij een perfectum is anders: je moet deze kunnen herkennen en kennen.

Een perfectumstam eindigt vaak op een –v-, -u- of –s- (c+s =x)

perfectum:

voca-v-i ik heb geroepen

voca-v-isti

voca-v-it

voca-v-imus

voca-v-istis

voca-v-erunt

Vertaal als: Ik riep

Ik heb geroepen

Het perfectum: rijtjes

a-stam e-stam i-stam mk-stam

ev ik

jijhij/zij/het

errav-i errav-isti errav-it

terru-i terru-isti terru-it

audiv-i audiv-isti audiv-it

dix-i dix-isti dix-it

mv wij

julliezij

errav-imus errav-istis errav-erunt

terru-imus terru-istis terru-erunt

audiv-imus audiv-istis audiv-erunt

dix-imus dix-istis dix-erunt

infinitivus errav-isse terru-isse audiv-isse dix-isse

Rijtje + betekenis

errav-i errav-isti errav-it

ik dwaalde / heb gedwaald *jij dwaalde / hebt gedwaaldhij dwaalde / heeft gedwaald

errav-imus errav-istis errav-erunt

wij dwaalden / hebben gedwaaldjullie dwaalden / hebben gedwaaldzij dwaalden / hebben gedwaald

errav-isse te hebben gedwaald* Het maakt niet veel verschil of je met ‘heb gedwaald’ of ‘dwaalde’ vertaalt.Kijk wat het beste past in de zin.

Rijtje van ‘esse’

Perfectum Perfectumstam: fu-

fu-i fu-isti fu-it

ik was; ik ben geweestjij was; jij bent geweesthij was; hij is geweest

fu-imus fu-istis fu-erunt

wij waren; wij zijn geweestjullie waren; jullie zijn geweestzij waren; zij zijn geweest

fu-isse te zijn geweest

Praesens

sumesest

ik benjij benthij is

sumusestissunt

wij zijnjullie zijnzij zijn

esse te zijn

Verschil?

!!!! MAAR WAT IS DAN HET VERSCHIL TUSSEN HET IMPERFECTUM

EN HET PERFECTUM?!!!

ImperfectumIk was aan het skaten

Ik skatete

- Handeling die voortduurde. Tijdlijn: __________

- Herhaling- achtergrondbeschrijvingen

Omstandigheden, toestanden, situatie (in verl.tijd)

PerfectumIk heb geskatet/Ik skatete

- De handeling is afgesloten in het verleden (het begin, verloop en eind v.d. handeling is samengevat)

- In een verhaal: een opeenvolging van belangrijke gebeurtenissen

- De ene actie wordt gevolgd door de andere actie:Ik skatete, ik liep, ik zat, ik keek tv (Tijdlijn: . . . . Elke stip is een afgesloten handeling)

Imperfectum of perfectum?

Imperfectum of perfectum?

Samengevat

IMPERFECTUM =De handeling is nog niet klaar

of herhaalt zich

Ik was aan het lopen/ik liep

Vaak: achtergrondinformatiePERFECTUM:

De handeling is klaar

Ik heb gelopen (= ik loop nu niet meer)

Vaak: voorgrondinformatie, belangrijk moment in het verhaal

Hij heeft geschilderd. (HET SCHILDERIJ IS KLAAR!

BELANGRIJK MOMENT!)

Allebei als ‘ik liep’ vertalen

IMPERFECTUM =De handeling is nog niet klaar

Ik was aan het lopen

Vaak: achtergrondinformatie PERFECTUM:De handeling is klaar

Ik heb gelopen (= ik loop nu niet meer)

Vaak: voorgrondinformatie, belangrijk moment in het verhaal

Maar je mag ze in een verhaal vaak allebei

als “ik liep” vertalen.

IMPERFECTUM =De handeling is nog niet klaar

Ik was aan het lopen

Vaak: achtergrondinformatie PERFECTUM:De handeling is klaar

Ik heb gelopen (= ik loop nu niet meer)

Vaak: voorgrondinformatie, belangrijk moment in het verhaal

Het Latijn is nu eenmaal preciezer met tijden dan het Nederlands!

Samenvatting Het imperfectum is een verleden tijd van het

Latijn.

Je vertaalt met ‘ik liep’.

Het imperfectum heeft

de stam van het praesens

met evt. een tussenklinker -e-

gevolgd door ipf-kenmerk -ba-

en uitgangen van het praesens

- ba - m ik - ba - s jij - ba - thij/zij/het - ba - mus wij - ba - tisjullie - ba - nt zij

Rijtje van ‘esse’

Imperfectum

era-m era-s era-t

ik wasjij washij was

era-mus era-tis era-nt

wij warenjullie warenzij waren

geen infinitivus

Perfectum Perfectumstam: fu-

fu-i fu-isti fu-it

ik was; ik ben geweestjij was; jij bent geweesthij was; hij is geweest

fu-imus fu-istis fu-erunt

wij waren; wij zijn geweestjullie waren; jl. zijn geweestzij waren; zij zijn geweest

fu-isse te zijn geweest

Rijtje van ‘posse’

Imperfectum

pot-era-m pot-era-s pot-era-t

ik konjij konhij kon

pot-era-mus pot-era-tis pot-era-nt

wij kondenjullie kondenzij konden

geen infinitivus

Perfectum Perfectumstam: potu-

potu-i potu-isti potu-it

ik kon; ik heb gekundjij kon; jij hebt gekundhij kon; hij heeft gekund

potu-imus potu-istis potu-erunt

wij konden; hebben gekundjullie konden; hebben gekundzij konden; zij hebben gekund

potu-isse te hebben gekund

Verschil imperfectum en perfectum

Overeenkomst: het is allebei verleden tijd.

Maar wat is het verschil?

Als het gaat om een verhaal, dan wordt

het imperfectum (meestal) gebruikt om

- een toestand of situatie te beschrijven.

- achtergrondinformatie te geven.

het perfectum (meestal) gebruikt om

- de ontwikkeling in het verhaal te beschrijven.

Verschil imperfectum en perfectum

(1) Verschillende stam

(2) Verschillende uitgangen

(3) Verschillend gebruik

Voorbeelden perfectum

Veni, vidi, vici – Ik kwam, ik zag, ik overwon

Pater me adiuvit- Vader heeft me geholpen (ik ben nu al klaar en dan ga ik iets anders doen)

Vixerunt- zij hebben geleefd (maar zijn nu dood)

Oefening

1. Marcus ambulabat.

2. Aemilia audivit.

3. Marcus et Lucius de Aemilia narrabant.

Bij het perfectum zijn verschillen op te merken tussen de verschillende stammen.

a/i-stam: stam krijgt een –v- (vocare wordt voca-v-i)

e-stam: stam krijgt een –u- (tacere wordt tac-u-i, tacuisti, tacuit...)

Een medeklinker stam krijgt een –s- (manere wordt man-s-i)

Let op: als een medeklinker stam eindigt op een –c- of een g c of g + s = x

Dicere--Dic-s-i dixiregere -- Reg-s-I rexi

B + s = ps scribere scripsi

Voorbeelden van stam op -v

Vocav-i vocare roepen

Audivi audire horen, luisteren

Petivi petere gaan naar, vragen,

Quaesivi quaerere zoeken

Explevi explere vervullen

Amavi amare liefhebben

Pugnavi pugnare strijden

Voorbeelden van stam op –u-

Tacui tacere zwijgen

Deserui deserere verlaten

Fui esse zijn

Potui posse kunnen

Monui monere waarschuwen

Habui habere hebben

Tenui tenere houden

Stam op -s

Mansi manere blijven, wachten

Risi ridere lachen

Cessi cedere verlaten

Clausi claudere sluiten

Lusi ludere spelen

Plausiplaudere klappen

Protexi protegere beschermen

Evasi evadere ontsnappen