Post on 16-Apr-2017
Hoe staat het er voor met de vogels van het
boerenland?Ruud P.B. Foppen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Boerenlandvogels, wat zijn dat?• Historisch perspectief• Het Europese perspectief• Wat gebeurt er in Nederland?• Schuivende panelen: het ‘shifting baseline
syndroom’• Oorzaken binnen de landbouw• Systemische pesticiden• Bescherming en beheer, helpt het?• Toekomst?
Indeling verhaal
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Boerenland is wereldwijd het meest verbreide habitattype
Wereldwijd
Bos
Struweel
Boerenland
Natuurlijk grasland
Wetlands
Savanne
Marien
Rotsen
Kustzones
Woestijn
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000
Sovon Vogelonderzoek NederlandHigh Nature Value Farmland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Engelse naam Latijnse naamBlack-crowned Night-heron Nycticorax nycticoraxWhite Stork Ciconia ciconiaMute Swan Cygnus olorTundra Swan Cygnus columbianusWhooper Swan Cygnus cygnusBean Goose Anser fabalisPink-footed Goose Anser brachyrhynchusGreater White-fronted Goose Anser albifronsLesser White-fronted Goose Anser erythropusGreylag Goose Anser anserBarnacle Goose Branta leucopsisBrent Goose Branta berniclaRed-breasted Goose Branta ruficollisGarganey Anas querquedulaBlack-winged Kite Elanus caeruleusBlack Kite Milvus migransRed Kite Milvus milvusEgyptian Vulture Neophron percnopterusGriffon Vulture Gyps fulvusCinereous Vulture Aegypius monachusShort-toed Snake-eagle Circaetus gallicusNorthern Harrier Circus cyaneusMontagu's Harrier Circus pygargusLevant Sparrowhawk Accipiter brevipesLong-legged Buzzard Buteo rufinusLesser Spotted Eagle Aquila pomarinaGreater Spotted Eagle Aquila clangaEastern Imperial Eagle Aquila heliacaSpanish Imperial Eagle Aquila adalbertiBooted Eagle Hieraaetus pennatusBonelli's Eagle Hieraaetus fasciatusLesser Kestrel Falco naumanniCommon Kestrel Falco tinnunculusRed-footed Falcon Falco vespertinusLanner Falcon Falco biarmicusSaker Falcon Falco cherrugBlack Grouse Tetrao tetrixChukar Alectoris chukarRed-legged Partridge Alectoris rufaBlack Francolin Francolinus francolinusGrey Partridge Perdix perdixCommon Quail Coturnix coturnixSpotted Crake Porzana porzanaCorncrake Crex crexCommon Crane Grus grusLittle Bustard Tetrax tetraxHoubara Bustard Chlamydotis undulataGreat Bustard Otis tardaEurasian Oystercatcher Haematopus ostralegusEurasian Thick-knee Burhinus oedicnemusCream-coloured Courser Cursorius cursorCollared Pratincole Glareola pratincolaEurasian Golden Plover Pluvialis apricariaNorthern Lapwing Vanellus vanellusRuff Philomachus pugnaxCommon Snipe Gallinago gallinagoGreat Snipe Gallinago mediaBlack-tailed Godwit Limosa limosaEurasian Curlew Numenius arquata
Common Redshank Tringa totanusBlack-bellied Sandgrouse Pterocles orientalisPin-tailed Sandgrouse Pterocles alchataStock Dove Columba oenasEuropean Turtle-dove Streptopelia turturBarn Owl Tyto albaCommon Scops-owl Otus scopsLittle Owl Athene noctuaShort-eared Owl Asio flammeusEuropean Bee-eater Merops apiasterEuropean Roller Coracias garrulusEurasian Hoopoe Upupa epopsEurasian Wryneck Jynx torquillaEurasian Green Woodpecker Picus viridisSyrian Woodpecker Dendrocopos syriacusDupont's Lark Chersophilus dupontiCalandra Lark Melanocorypha calandraGreater Short-toed Lark Calandrella brachydactylaLesser Short-toed Lark Calandrella rufescensCrested Lark Galerida cristataThekla Lark Galerida theklaeWood Lark Lullula arboreaEurasian Skylark Alauda arvensisBarn Swallow Hirundo rusticaTawny Pipit Anthus campestrisYellow Wagtail Motacilla flavaRufous-tailed Scrub-robin Erythropygia galactotesWhinchat Saxicola rubetraCommon Stonechat Saxicola torquatusNorthern Wheatear Oenanthe oenantheBlack-eared Wheatear Oenanthe hispanicaFieldfare Turdus pilarisRedwing Turdus iliacusCommon Grasshopper-warbler Locustella naeviaEurasian River Warbler Locustella fluviatilisAquatic Warbler Acrocephalus paludicolaOlivaceous Warbler Hippolais pallidaOlive-tree Warbler Hippolais olivetorumOrphean Warbler Sylvia hortensisBarred Warbler Sylvia nisoriaCommon Whitethroat Sylvia communisRed-backed Shrike Lanius collurioLesser Grey Shrike Lanius minorGreat Grey Shrike Lanius excubitorWoodchat Shrike Lanius senatorMasked Shrike Lanius nubicusRed-billed Chough Pyrrhocorax pyrrhocoraxEurasian Jackdaw Corvus monedulaRook Corvus frugilegusEurasian Tree Sparrow Passer montanusIsland Canary Serinus canariaEurasian Linnet Carduelis cannabinaTwite Carduelis flavirostrisTrumpeter Finch Bucanetes githagineusYellowhammer Emberiza citrinellaCirl Bunting Emberiza cirlusOrtolan Bunting Emberiza hortulanaReed Bunting Emberiza schoeniclusBlack-headed Bunting Emberiza melanocephalaCorn Bunting Miliaria calandra
Maar liefst 120 vogelsoorten in Europa die in High Nature Value Farmland gebieden voorkomen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• 70% van onze landoppervlakte bestaat uit landbouwgrond. Daar leven >30 vogelsoorten die niet of nauwelijks daarbuiten voorkomen
• Veel typen boerenland: landgebruik hangt af van bodem-klimaat en traditie
• Vogels variëren per type/regio
Nederlandse boerenlandvogels?
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Gele kwikstaart• Grauwe Gors• Kwartel• Kievit• Patrijs• Scholekster• Veldleeuwerik• Wulp
Typen boerenland: akkers
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Graspieper• Grutto• Kemphaan• Roek• Slobeend• Tureluur• Watersnip
Typen boerenland: grasland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Typen boerenland: kleinschalig cultuurlandschap• Geelgors• Grasmus• Grote lijster• Ringmus• Roodborsttapuit
• Spotvogel• Spreeuw• Steenuil• Torenvalk• Zomertortel• Boerenzwaluw• Roodborsttapuit
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Hoe gaat het met boerenlandvogels: Europese Farmland Bird Indicator
Sovon Vogelonderzoek Nederland
In Nederland?
Sovon Vogelonderzoek NederlandVerschillen binnen boerenland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Europa: 300 miljoen sinds 1980
Hoeveel vogels zijn we kwijt?
Sovon Vogelonderzoek Nederland
We zijn sinds 1900 15 miljoen vogels kwijt uit het boerenland
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Veldleeuwerik 96-97%: 750.000-1.000000 broedparen
• Ringmus 93-94%: 700.000-940.000 broedparen
• Patrijs 93-95%: 90.000-140000 broedparen
• Zomertortel: 92-95%: 55.000-85.000 broedparen
Grootste verliezers
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Hongerende zaadeters
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Turbograslanden verdrijven weidevogels
Sovon Vogelonderzoek NederlandNiet alleen kommer en kwel
Sovon Vogelonderzoek NederlandNiet alleen kommer en kwel
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Niet alleen kommer en kwel: graseters doen het goed, vooral wintergasten
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Shifting baselines
Sovon Vogelonderzoek NederlandEnorme veranderingen (verwacht)
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Van weide naar stad
1900 2040
Sovon Vogelonderzoek Nederland
NL koploper opbrengsten per ha
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Meer loosers dan winners
Strijd tussen méér voedsel voor mens en (meestal) minder voor andere soorten
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Exacte mechanismen ingewikkeld
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Voedsel staat onder drukHet gaat niet alleen om landgebruik, zaden en grasInsecten en insecteneters staan onder druk
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat insectenmassa afneemt
Sovon Vogelonderzoek Nederland
We weten ook dat pesticiden boerenlandvogels negatief beïnvloeden via de insectenrijkdom
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Weinig voedsel rondom nest veel voedsel rondom nest
Hoog gewicht jongen
Laag gewicht jongen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Weinig voedsel rondom nest veel voedsel rondom nest
Veel sterfte nestjongen
Weinig sterfte nestjongen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Mogelijke rol van (nieuwe) gifstoffen
Sovon Vogelonderzoek Nederland
In veel wateren wordt norm overschreden voor pesticiden
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Imidacloprid
Sovon Vogelonderzoek NederlandMacrofauna blijkt erg gevoelig
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Steeds meer aanwijzingen dat ‘non-target’ soorten negatief worden beïnvloed, recent: loopkevers
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Neonicotinoïden komen onbedoeld in het milieu
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Kunnen we een relatie zien met vogeltrends?
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Boerenzwaluw Bosrietzanger
Fitis
Gele kwikstaartGeelgors Grasmus
Graspieper Grote lijster Kleine karekiet
Rietzanger Ringmus Roodborsttapuit
Spotvogel
Spreeuw
Veldleeuwerik
• Merendeel van de soorten reageert significant negatief
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Al bij lage concentraties negatieve effecten
> 20 ng/l imidaclopridAfname 3,5%/jaar
Sovon Vogelonderzoek NederlandWereldwijd veel aandacht
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• We gaan veldstudies uitvoeren en insecten verzamelen + kijken naar broedsucces: zien we verlaagde dichtheden van insecten en slechte reprductie in regio’s met hoge gehaltes?
• Uiteindelijk niet alleen beperken tot vogels
Hoe verder? Promotietraject Anne Kwak
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Veldleeuweriken foerageren meer in faunaranden
• De insectendichtheid is 3-5 x zo hoog als in mais en graanpercelen
• Broedsucces is niet hoger als er meer wordt gefoerageerd in randen
Hoopvolle studies naar effect van akkerranden (Kuiper 2015)
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Is dus agrarisch natuurbeheer de oplossing?
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• NEE!!!!!!!!!!!!!!!!
Mijn persoonlijke mening
• Lapmiddel- Overlevingsmiddel• Gaat de miljoenen vogels van het
boerenland niet terubrengen• Alleen een radicaal andere landbouw
(niet export-obese) zal echte verandering teweeg brengen
Zie reviews over effectiviteit agrarisch natuurbeheer o.a David Kleijn
Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Plannen maken voor randvoorwaarden en condities voor een basiskwaliteit natuur voor het boerenland: in ieder kilometerhok boerenland minimaal een kievit-een veldleeuwerik etc.
Wat dan wel? Bijvoorbeeld Plan Basiskwaliteit Natuur VBN
Sovon Vogelonderzoek Nederland
Bedankt voor uw aandacht!