Hoe staat het er voor met de vogels van het boerenland?

Hoe staat het er voor met de vogels van het

boerenland?Ruud P.B. Foppen

Sovon Vogelonderzoek Nederland

• Boerenlandvogels, wat zijn dat?• Historisch perspectief• Het Europese perspectief• Wat gebeurt er in Nederland?• Schuivende panelen: het ‘shifting baseline

syndroom’• Oorzaken binnen de landbouw• Systemische pesticiden• Bescherming en beheer, helpt het?• Toekomst?

Indeling verhaal


Boerenland is wereldwijd het meest verbreide habitattype

Wereldwijd

Bos

Struweel

Boerenland

Natuurlijk grasland

Wetlands

Savanne

Marien

Rotsen

Kustzones

Woestijn

0 2000 4000 6000 8000 10000 12000

Sovon Vogelonderzoek NederlandHigh Nature Value Farmland


Engelse naam Latijnse naamBlack-crowned Night-heron Nycticorax nycticoraxWhite Stork Ciconia ciconiaMute Swan Cygnus olorTundra Swan Cygnus columbianusWhooper Swan Cygnus cygnusBean Goose Anser fabalisPink-footed Goose Anser brachyrhynchusGreater White-fronted Goose Anser albifronsLesser White-fronted Goose Anser erythropusGreylag Goose Anser anserBarnacle Goose Branta leucopsisBrent Goose Branta berniclaRed-breasted Goose Branta ruficollisGarganey Anas querquedulaBlack-winged Kite Elanus caeruleusBlack Kite Milvus migransRed Kite Milvus milvusEgyptian Vulture Neophron percnopterusGriffon Vulture Gyps fulvusCinereous Vulture Aegypius monachusShort-toed Snake-eagle Circaetus gallicusNorthern Harrier Circus cyaneusMontagu's Harrier Circus pygargusLevant Sparrowhawk Accipiter brevipesLong-legged Buzzard Buteo rufinusLesser Spotted Eagle Aquila pomarinaGreater Spotted Eagle Aquila clangaEastern Imperial Eagle Aquila heliacaSpanish Imperial Eagle Aquila adalbertiBooted Eagle Hieraaetus pennatusBonelli's Eagle Hieraaetus fasciatusLesser Kestrel Falco naumanniCommon Kestrel Falco tinnunculusRed-footed Falcon Falco vespertinusLanner Falcon Falco biarmicusSaker Falcon Falco cherrugBlack Grouse Tetrao tetrixChukar Alectoris chukarRed-legged Partridge Alectoris rufaBlack Francolin Francolinus francolinusGrey Partridge Perdix perdixCommon Quail Coturnix coturnixSpotted Crake Porzana porzanaCorncrake Crex crexCommon Crane Grus grusLittle Bustard Tetrax tetraxHoubara Bustard Chlamydotis undulataGreat Bustard Otis tardaEurasian Oystercatcher Haematopus ostralegusEurasian Thick-knee Burhinus oedicnemusCream-coloured Courser Cursorius cursorCollared Pratincole Glareola pratincolaEurasian Golden Plover Pluvialis apricariaNorthern Lapwing Vanellus vanellusRuff Philomachus pugnaxCommon Snipe Gallinago gallinagoGreat Snipe Gallinago mediaBlack-tailed Godwit Limosa limosaEurasian Curlew Numenius arquata

Common Redshank Tringa totanusBlack-bellied Sandgrouse Pterocles orientalisPin-tailed Sandgrouse Pterocles alchataStock Dove Columba oenasEuropean Turtle-dove Streptopelia turturBarn Owl Tyto albaCommon Scops-owl Otus scopsLittle Owl Athene noctuaShort-eared Owl Asio flammeusEuropean Bee-eater Merops apiasterEuropean Roller Coracias garrulusEurasian Hoopoe Upupa epopsEurasian Wryneck Jynx torquillaEurasian Green Woodpecker Picus viridisSyrian Woodpecker Dendrocopos syriacusDupont's Lark Chersophilus dupontiCalandra Lark Melanocorypha calandraGreater Short-toed Lark Calandrella brachydactylaLesser Short-toed Lark Calandrella rufescensCrested Lark Galerida cristataThekla Lark Galerida theklaeWood Lark Lullula arboreaEurasian Skylark Alauda arvensisBarn Swallow Hirundo rusticaTawny Pipit Anthus campestrisYellow Wagtail Motacilla flavaRufous-tailed Scrub-robin Erythropygia galactotesWhinchat Saxicola rubetraCommon Stonechat Saxicola torquatusNorthern Wheatear Oenanthe oenantheBlack-eared Wheatear Oenanthe hispanicaFieldfare Turdus pilarisRedwing Turdus iliacusCommon Grasshopper-warbler Locustella naeviaEurasian River Warbler Locustella fluviatilisAquatic Warbler Acrocephalus paludicolaOlivaceous Warbler Hippolais pallidaOlive-tree Warbler Hippolais olivetorumOrphean Warbler Sylvia hortensisBarred Warbler Sylvia nisoriaCommon Whitethroat Sylvia communisRed-backed Shrike Lanius collurioLesser Grey Shrike Lanius minorGreat Grey Shrike Lanius excubitorWoodchat Shrike Lanius senatorMasked Shrike Lanius nubicusRed-billed Chough Pyrrhocorax pyrrhocoraxEurasian Jackdaw Corvus monedulaRook Corvus frugilegusEurasian Tree Sparrow Passer montanusIsland Canary Serinus canariaEurasian Linnet Carduelis cannabinaTwite Carduelis flavirostrisTrumpeter Finch Bucanetes githagineusYellowhammer Emberiza citrinellaCirl Bunting Emberiza cirlusOrtolan Bunting Emberiza hortulanaReed Bunting Emberiza schoeniclusBlack-headed Bunting Emberiza melanocephalaCorn Bunting Miliaria calandra

Maar liefst 120 vogelsoorten in Europa die in High Nature Value Farmland gebieden voorkomen


• 70% van onze landoppervlakte bestaat uit landbouwgrond. Daar leven >30 vogelsoorten die niet of nauwelijks daarbuiten voorkomen

• Veel typen boerenland: landgebruik hangt af van bodem-klimaat en traditie

• Vogels variëren per type/regio

Nederlandse boerenlandvogels?


• Gele kwikstaart• Grauwe Gors• Kwartel• Kievit• Patrijs• Scholekster• Veldleeuwerik• Wulp

Typen boerenland: akkers


• Graspieper• Grutto• Kemphaan• Roek• Slobeend• Tureluur• Watersnip

Typen boerenland: grasland


Typen boerenland: kleinschalig cultuurlandschap• Geelgors• Grasmus• Grote lijster• Ringmus• Roodborsttapuit

• Spotvogel• Spreeuw• Steenuil• Torenvalk• Zomertortel• Boerenzwaluw• Roodborsttapuit


Hoe gaat het met boerenlandvogels: Europese Farmland Bird Indicator


In Nederland?

Sovon Vogelonderzoek NederlandVerschillen binnen boerenland


• Europa: 300 miljoen sinds 1980

Hoeveel vogels zijn we kwijt?


We zijn sinds 1900 15 miljoen vogels kwijt uit het boerenland


• Veldleeuwerik 96-97%: 750.000-1.000000 broedparen

• Ringmus 93-94%: 700.000-940.000 broedparen

• Patrijs 93-95%: 90.000-140000 broedparen

• Zomertortel: 92-95%: 55.000-85.000 broedparen

Grootste verliezers


Hongerende zaadeters


Turbograslanden verdrijven weidevogels

Sovon Vogelonderzoek NederlandNiet alleen kommer en kwel


Niet alleen kommer en kwel: graseters doen het goed, vooral wintergasten


Shifting baselines

Sovon Vogelonderzoek NederlandEnorme veranderingen (verwacht)


Van weide naar stad

1900 2040


NL koploper opbrengsten per ha


Meer loosers dan winners

Strijd tussen méér voedsel voor mens en (meestal) minder voor andere soorten


Exacte mechanismen ingewikkeld


Voedsel staat onder drukHet gaat niet alleen om landgebruik, zaden en grasInsecten en insecteneters staan onder druk


Er zijn steeds meer aanwijzingen dat insectenmassa afneemt


We weten ook dat pesticiden boerenlandvogels negatief beïnvloeden via de insectenrijkdom


Weinig voedsel rondom nest veel voedsel rondom nest

Hoog gewicht jongen

Laag gewicht jongen


Weinig voedsel rondom nest veel voedsel rondom nest

Veel sterfte nestjongen

Weinig sterfte nestjongen


Mogelijke rol van (nieuwe) gifstoffen


In veel wateren wordt norm overschreden voor pesticiden


Imidacloprid

Sovon Vogelonderzoek NederlandMacrofauna blijkt erg gevoelig


Steeds meer aanwijzingen dat ‘non-target’ soorten negatief worden beïnvloed, recent: loopkevers


Neonicotinoïden komen onbedoeld in het milieu


Kunnen we een relatie zien met vogeltrends?


Boerenzwaluw Bosrietzanger

Fitis

Gele kwikstaartGeelgors Grasmus

Graspieper Grote lijster Kleine karekiet

Rietzanger Ringmus Roodborsttapuit

Spotvogel

Spreeuw

Veldleeuwerik

• Merendeel van de soorten reageert significant negatief


Al bij lage concentraties negatieve effecten

> 20 ng/l imidaclopridAfname 3,5%/jaar

Sovon Vogelonderzoek NederlandWereldwijd veel aandacht


• We gaan veldstudies uitvoeren en insecten verzamelen + kijken naar broedsucces: zien we verlaagde dichtheden van insecten en slechte reprductie in regio’s met hoge gehaltes?

• Uiteindelijk niet alleen beperken tot vogels

Hoe verder? Promotietraject Anne Kwak


• Veldleeuweriken foerageren meer in faunaranden

• De insectendichtheid is 3-5 x zo hoog als in mais en graanpercelen

• Broedsucces is niet hoger als er meer wordt gefoerageerd in randen

Hoopvolle studies naar effect van akkerranden (Kuiper 2015)


Is dus agrarisch natuurbeheer de oplossing?


• NEE!!!!!!!!!!!!!!!!

Mijn persoonlijke mening

• Lapmiddel- Overlevingsmiddel• Gaat de miljoenen vogels van het

boerenland niet terubrengen• Alleen een radicaal andere landbouw

(niet export-obese) zal echte verandering teweeg brengen

Zie reviews over effectiviteit agrarisch natuurbeheer o.a David Kleijn


• Plannen maken voor randvoorwaarden en condities voor een basiskwaliteit natuur voor het boerenland: in ieder kilometerhok boerenland minimaal een kievit-een veldleeuwerik etc.

Wat dan wel? Bijvoorbeeld Plan Basiskwaliteit Natuur VBN


Bedankt voor uw aandacht!

Hoe staat het er voor met de vogels van het boerenland?

Environment

Transcript of Hoe staat het er voor met de vogels van het boerenland?