Hoe kan digitale media een meerwaarde bieden aan de kunstvakken?

Onderzoek

Hoe kunnen digitale middelen een meerwaarde bieden voor de kunstvakken?

Onderzoek door Linda Batenburg in opdracht van Johanneke van der Ziel 2009 - 2010!

Onderzoek naar de voor- en nadelen van digitale media voor de kunstvakken in het voortgezet onderwijs.

Uitgevoerd voor onderwijskunde in het derde jaar op de opleiding: Docent Beeldende Kunst en Vormgeving

Voorwoord

Inleiding

Strategie

1. Digitale media

‣ 1.1 Wat houdt digitale media in?

‣ 1.2 Wat zijn de grootste invloeden van digitale media op het onderwijs?

‣ 1.3 Welke digitale middelen worden er reeds gebruikt in het onderwijs

2. Doelen kunstvakken

‣ 2.1 Doelen gesteld voor het voortgezet onderwijs door de overheid

2.2 Analyse Leerdoelen kunst en cultuur in het Voortgezet Onderwijs

2.3 Koppeling van kernvaardigheid en kerndoel

3. Digitale media en kunst samengevoegd

‣ 3.1 Welke aspecten van digitale media kunnen benut worden door de kunstvakken?

‣ 3.2 De voordelen van de integratie van digitale media en de kunstvakken

‣ 3.3 De nadelen van de integratie van digitale media en de kunstvakken

‣ 3.4 Optimale integratie van middel en vak

Conclusie en advies

‣ Advies voor scholen

Onderzoek door Linda Batenburg 2

Onderzoek

Inhoudsopgave

Onderzoek

Reflectie

Veel voorkomende definities en termen uit de digitale media

Bronvermelding

‣ Artikelen en bijzondere uitgaven

‣ Boeken

‣ Websites

Bijlagen

‣ Kerndoelen Voortgezet Onderwijs kunst & cultuur

Onderbouw VO: Kerndoelen Leergebied Kunst en cultuur (incl. kernvaardigheden)

CKV 1: De examenstof

CKV 2: De examenstof

CKV 3: Beeldende Vormgeving Havo & VWO

‣ Voorbeeld visies voor de computer binnen de kunstvakken

‣ Belangrijke leer - en ontwikkel theorieën

‣ Softwarelijst ICT & Beeldende Vorming en veel voorkomende ELO’s

Inhoudsopgave

Onderzoek

Voorwoord

Er was eens een jonge dame die stage liep op een hele grote school. Hier dacht zij leuk

Photoshop lessen te geven tot zij erachter kwam dat dit moeilijker was dan gedacht....

Afgelopen jaar ben ik bezig geweest met het geven van lessen beeldbewerking op mijn stage,

hier kwam ik er echter achter hoe groot de verschillen qua niveau zijn wat betreft de digitale

kennis van de leerlingen. De meeste problemen bevonden zich voornamelijk in de drie Mavo

klassen, maar in de Havo klassen viel het computergevoel van de leerlingen wat tegen. In de

Vwo klas was dit slechts bij een enkeling het geval.

Dit was voor mij een goede reden om het onderzoek te richten op digitale media & de

kunstvakken.

Voorwoord

Onderzoek

Inleiding

In dit onderzoek wordt onder andere gekeken naar de verandering in het onderwijs veroorzaakt

door digitale media. Vervolgens worden de kerndoelen van de kunstvakken bekeken, waarna

bekeken wordt hoe digitale media een meerwaarde kan bieden voor de kunstvakken. Na deze

analyse volgen de conclusies en aanbevelingen wat betreft digitale media en de kunstvakken en

hoe men dit zou kunnen integreren in het kunsten beeldend onderwijs.

Het eerste onderdeel van dit onderzoek: Digitale media, gaat in op de term digitale media, de

invloed hiervan op het onderwijs en de mogelijkheden van deze vorm van media.

In het tweede onderdeel van dit onderzoek: Doelen kunstvakken, worden de doelen voor de

kunstvakken bekeken opgesteld door SLO, Stichting Leerplanontwikkeling in opdracht van:

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Het derde onderdeel van dit onderzoek: Digitale media en kunst samengevoegd, laat zien hoe je

mogelijk gebruik zou kunnen maken van digitale media in combinatie met de kunstvakken.

In het vierde onderdeel van dit onderzoek: Conclusies en aanbevelingen, staan onder andere de

eindconclusie van dit onderzoek en advies over hoe een school kunst en digitale media zou

kunnen combineren.

Tot slot nog een korte reflectie over het uitvoeren van dit onderzoek opgevolgd door een lijst

met Definities & termen, Bronvermelding en de Bijlagen.

Inleiding

Onderzoek

Strategie

De onderzoeksvraag is ontstaan na het uitvoeren van de lessen Photoshop op het Wolfert van

Borselen te Rotterdam. Hierna is de interesse ontstaan om uit te zoeken of digitale media de

kunstvakken een meerwaarde kan bieden en zo ja, welke dit dan is.

Om dit te onderzoeken is het belangrijk eerst te onderzoeken wat digitale media inhoud.

Hiervoor is gebruik gemaakt van zowel informatie van het internet als uit boeken. Daarnaast is

ook gekeken naar de invloed van digitale media op het onderwijs in het algemeen. Hiervoor is

tevens een bezoek aan de IPON-beurs 1 van 2009 gebracht.

Om een combinatie te maken van digitale media en de kunstvakken, zijn de kerndoelen voor de

kunstvakken erbij betrokken. Deze informatie is grotendeels verkregen vis Stichting Leerplan

Ontwikkeling en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Ten slotte wordt deze combinatie van informatie geanalyseerd en volgt de eindconclusie en de

aanbevelingen voor scholen met Voortgezet Onderwijs.

Doelen van het onderzoek

I. Een up-to-date beeld krijgen van de ontwikkelingen van digitale media in het onderwijs.

II. Beter inzicht op het gebied van digitale media en de toepassingen voor de kunstvakken.

III. In kaart brengen van de voor- en nadelen van het gebruik van digitale media bij de

kunstvakken.

IV. De mogelijkheid tot het schrijven van beter toepasbare lesplannen voor de kunstvakken

met behulp van digitale media

Strategie

1 ICT Platform Onderwijs Nederland

Onderzoek

1. Digitale media

Dit hoofdstuk behandelt de term digitale media, de mogelijkheden van digitale media en de

beïnvloeding van het onderwijs.

1.1 Wat houdt digitale media in?

Digitale media, het woord is niet meer weg te denken uit de vocabulaire van de gemiddelde

Nederlander. Het is algemeen geaccepteerd dat wanneer je hier in Nederland niet om kan gaan

met het middel: de computer, dat je dan voor minder vacatures in aanmerking komt. Ook zonder

digitale media is een studie in Nederland niet meer te volgen. Werkstukken moeten vaak op de

computer gemaakt worden of met behulp hiervan. Vandaar ook

dat het Voortgezet Onderwijs, afhankelijk van de school, in

meerdere of gelijke mate gebruik zal moeten maken van digitale

media. Net als bij de boekdrukkunst is er bij digitale media

sprake van een uitbreidend aanbod van informatie en

verschuiven de maatschappelijke en sociale accenten van het

leven, denk bijvoorbeeld aan virtual reality, het onderhouden van sociale contacten enz. In het

begin van het digitale tijdperk werd voornamelijk gesproken over het ontstaan van een

informatie-maatschappij, maar bij recentere publicaties spreekt men toch meer over een

beeldcultuur.

Op zich is dit niet verwonderlijk aangezien mensen een grote interesse hebben voor (bewegend)

beeld en informatie bij voorkeur vaak liever op de analoge manier word bekeken.

1. Digitale media

Digitale media: Alle media welke

digitaal is en dus niet op papier: tv, internet, sms, e-mail maar ook

cd-roms en computerprogramma's

zijn digitale media.

Onderzoek

Een van de grootste invloeden van digitale media is de verandering van de manier om

informatie te verspreiden. Wanneer gesproken wordt over informatie, gaat het niet om kennis,

zoals het in sommige boeken en artikelen wel zo wordt uitgelegd. Kennis is iets dat je als

individu vergaart, je kunt echter wel met behulp van informatie kennis vergaren. Het nadeel van

deze grote hoeveelheid beschikbare informatie is dat er ook veel onbetrouwbare informatie

tussen zit. De term voor de vaardigheid om deze informatie te filteren is ‘mediawijsheid’ ,

verder in dit onderzoek wordt hier meer over uitgelegd.

Digitale media is zowel een breed middel als een uitgebreid medium. Als middel zijn er tal van

digitale technieken, waarvan bij sommigen ook de behoefte aan het gebruik van analoge

technieken vermindert. Een groot voorbeeld hiervan is de digitale fotografie en film industrie.

Als medium kan digitale media onder andere gebruikt worden om informatie over te dragen,

netwerken te creëren en onszelf te presenteren.

1.2 Wat zijn de grootste invloeden van digitale media op het onderwijs?

De invloed van digitale media op het onderwijs is merkbaar op verschillende gebieden.

Voorheen was je als leerling voornamelijk afhankelijk van de kennis & vaardigheden van je

docent. Digitale media hebben hier verandering in gebracht door het rijke aanbod aan

informatie is het gemakkelijker geworden om zelfstandig deze informatie uit te zoeken.

Daarnaast moet de docent ook nieuwe vaardigheden onder de knie krijgen om digitale media

toe te passen binnen de lessen.

De komst van digitale media heeft ook de organisatie van het onderwijs verandert.

Ten eerste moeten er computers komen om digitale media überhaupt te kunnen gebruiken.

Daarna zullen er nieuwe regels worden opgesteld voor het gebruik van digitale media en wordt

een groot gedeelte van de administratie omgezet van analoog naar digitaal.

1. Digitale media

Onderzoek

Het staat ter discussie of de leerling verandert is door digitale media, maar wat wel vast staat is

dat hij bloot staat aan meerdere invloeden zoals virtual reality en andere sociale media.

Kabinetsreactie advies Onderwijsraad 'Onderwijs en open leermiddelen'

“Het onderwijs moet leerlingen en studenten maximaal motiveren het beste uit zichzelf te halen en de

leerprocessen daartoe zo effectief mogelijk inrichten. Dat is goed voor de deelnemers zelf en voor de

samenleving als geheel. Maar, de werelden van de jeugd en van het onderwijs dreigen steeds verder

uiteen te groeien. De wereld van veel kinderen en jongeren wordt gekenmerkt door het gebruik van

sociale media als gsm, msn, internet, vriendensites, blogs en gaming. De OECD spreekt zelfs van een

nieuwe generatie lerenden, New Millennium Learners, en onderzoekt of er echt sprake is van andere

vormen van leren.”

1.3 Welke digitale middelen worden er reeds gebruikt in het onderwijs

Sinds het begin van het digitale tijdperk zijn er ontzettend veel programma’s en projecten

ontwikkelt om onderwijs en digitale media te combineren.

Internet

Het internet is een maatschappelijk geaccepteerd middel dat ook in bijna alle

onderwijsinstellingen aanwezig zal zijn. Aangezien het internet oneindig breed is, is het

onmogelijk om alle op onderwijs gerichte websites te noemen. Daarom volgen nu als voorbeeld

een aantal websites die speciaal voor het onderwijs zijn ontwikkeld.

• http://digischool.nl Digitale School - Een stichting die tot doel heeft alternatieve leerwegen aan te bieden aan leerlingen.

• http://www.kennisnet.nl/ Kennisnet - Het expertisecentrum van ict in het onderwijs• http://www.ed-it.nu/ ED*IT - Het digitale platform voor creatief onderwijs

1. Digitale media

Onderzoek

Software

De ontwikkeling van de Elektronische Leer Omgeving, ook wel ELO genoemd, draagt onder

andere bij aan het vergemakkelijken van e-learning 2. Een ELO is kort gezegd een digitaal

leerplatform waarbij onder andere leerlingenadministratie, lesstof, rooster en huiswerk

gecombineerd kunnen worden. Tevens bevat een ELO de voorzieningen die de interactie

faciliteert tussen:

1. Het proces van leren2. De communicatie die nodig is voor dat leren3. De organisatie van het leren"

In Bijlage IV staat een overzicht van verschillende ELO’s

Naast de ELO zijn er nog een aantal programma’s waarvan, in de meeste scholen, reeds gebruik

gemaakt wordt. Het Microsoft Office pakket hoort hier ook bij. De meest gebruikte programma’s

daaruit zijn: Word, Powerpoint en Excel. Word wordt gebruikt om tekstdocumenten aan te

maken, powerpoint om presentaties te maken en Exvel voor het gebruik van spreadsheet.

Het gebruik van foto & videobewerking programma’s neemt ook nog steeds toe in het

onderwijs, hierover meer in hoofdstuk drie.

1. Digitale media

2 Leren met behulp van digitale media

Onderzoek

In dit hoofdstuk worden de kerndoelen behandeld van de kunst en cultuur vakken in het

Voortgezet Onderwijs. De kerndoelen in kwestie zijn vastgesteld door de Stichting Leerplan

Ontwikkeling en goedgekeurd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Aan de kerndoelen worden vervolgens kernvaardigheden gekoppeld. Naar aanleiding van deze

vaardigheden zal in het volgende hoofdstuk gekeken worden welke vaardigheden met behulp

van digitale media geleerd kunnen worden.

Lijst met behandelde kerndoelenLijst met behandelde kerndoelen

I Onderbouw VO: Leergebied kunst & cultuur

II CKV 1: De Examenstof

III CKV 2: De Examenstof

IV CKV 3: De Examenstof

V CKV 3: Beeldende Vormgeving Havo & Vwo

Opmerking: Aangezien de doelen van CKV 3 voor Havo en Vwo bijna gelijk zijn,

worden ze in dit onderzoek niet als aparte categorieën behandeld.

Opmerking: Aangezien de doelen van CKV 3 voor Havo en Vwo bijna gelijk zijn,

worden ze in dit onderzoek niet als aparte categorieën behandeld.

Onderzoek

2.1 Doelen gesteld voor het voortgezet onderwijs door de overheid

Allereerst wordt gekeken naar de kerndoelen die terug te vinden zijn in Bijlage I en vervolgens

is een analyse van deze kerndoelen gemaakt.

Om beter inzicht te krijgen in de vereiste competenties die de leerling moet bezitten om aan

een kerndoel te voldoen worden er kernvaardigheden aan de doelen gekoppeld.

Deze kernvaardigheden zijn gebaseerd op de

kunst en cultuurschijf3. Na het analyseren van

de kerndoelen is een schema samengesteld

waarbij duidelijk wordt welke

kernvaardigheden nodig zijn om welke

kerndoelen te behalen.

Het is niet altijd het geval dat een te behalen kerndoel, maar één kernvaardigheid heeft. Veel van

de kerndoelen zijn in te delen in meerdere schijven. Zoals: Het uitvoeren van ideeën in beeldende

verwerking (CKV 3 BV). Dit kerndoel kan te maken hebben met de kernvaardigheden: Produceren

en presenteren.

Bijvoorbeeld: Een leerling maakt een schilderij, dit Produceert hij en Presenteert het aan de klas,

waardoor hij twee kernvaardigheden gebruikt om aan één kerndoel te voldoen. Tevens zou ook

Verslaglegging hierbij betrokken kunnen worden, indien je duidelijk inzicht in het beeldend

proces van de leerling wilt houden.

3 Zie publicatie: Kernconcepten voor Kunst en cultuur, 2005 of Concretisering van de kerndoelen kunst en cultuur 2007. Beide zijn uitgegeven door SLO

Onderzoek

2.2 Analyse Leerdoelen kunst en cultuur in het Voortgezet Onderwijs

Vereiste kennis & vaardigheden genoemd in de kerndoelen van

de kunstvakken uit het Voortgezet Onderwijs

Vereiste kennis & vaardigheden genoemd in de kerndoelen van

de kunstvakken uit het Voortgezet Onderwijs

• Onderzoeken: ‣ verschillende kunstdisciplines (Onderbouw, CKV 1 & CKV 3)‣ historische achtergronden (CKV 1 & CKV 3 BV)‣ (sub)culturen (CKV 1)‣ vorm, inhoud en functie (CKV 1)‣ termen & begrippen van de verschillende kunstdisciplines (CKV 2)‣ ideeën over schoonheid in kunst en kunstwaardering (CKV 2)‣ invloed van opdrachtgevers & politieke ideeën (CKV 2)‣ kunst en vermaaksfuncties (CKV 2)‣ De onderwerpen genoemd in de examenstof van CKV 2

Domein C, Onderwerpen: de cultuur van de kerk in de elfde tot en met veertiende eeuw; de hofcultuur in de zestiende en zeventiende eeuw; de burgerlijke cultuur van Nederland in de zeventiende eeuw; de cultuur van Romantiek en realisme in de negentiende eeuw; de cultuur van het moderne in de eerste helft van de twintigste eeuw; de massacultuur vanaf 1950.

‣ kunst, wetenschap en techniek (CKV 2)‣ vervolgopleiding welke beeldende vormgeving bevatten (CKV 3)‣ Westerse en Niet-Westerse kunst & cultuur (CKV2)

• Herkennen en benoemen van de disciplines (CKV 2)• Herkennen en benoemen van de disciplines (CKV 2)

• Toepassen van de kunstdisciplines (Onderbouw &CKV 2)• Toepassen van de kunstdisciplines (Onderbouw &CKV 2)

• Het maken van een eigen werkstuk/productie (CKV 1)• Het uitvoeren van ideeën in beeldende verwerking (CKV 3 BV)• Het maken van een eigen werkstuk/productie (CKV 1)• Het uitvoeren van ideeën in beeldende verwerking (CKV 3 BV)

• Verslag doen: ‣ met behulp van auditief en visuele middelen (Onderbouw)‣ werkproces (CKV 3 BV)

• Presenteren (Onderbouw)• Presenteren (Onderbouw)

• Vastleggen van ervaringen (Onderbouw) • Vastleggen van ervaringen (Onderbouw)

• Reflecteren op keuzen en ervaringen (CKV1)• Mondeling of schriftelijk reflecteren op eigen werk & kunstenaars (Onderbouw)• Evalueren (CKV 3 BV)

• Bronmateriaal op adequate wijze hanteren (CKV 2)• Beschrijven en interpreteren van bronnenmateriaal beeldend werk van kunstenaars en

vormgevers (CKV 3)

• Bronmateriaal op adequate wijze hanteren (CKV 2)• Beschrijven en interpreteren van bronnenmateriaal beeldend werk van kunstenaars en

vormgevers (CKV 3)

• Beleven van beeldende kunst, muziek, theater, dans en filmvoorstellingen (Onderbouw)• Beleven van beeldende kunst, muziek, theater, dans en filmvoorstellingen (Onderbouw)

Onderzoek

2.3 Koppeling van kernvaardigheid en kerndoel

Kernvaardigheid Bijhorende kerndoelen

Produceren • Onderzoeken van verschillende kunst en cultuur gerelateerde onderwerpen (belangrijk op elke niveau)

• Toepassen van de kunstdisciplines (Onderbouw &CKV 2)• Het maken van een eigen werkstuk/productie (CKV 1)• Het uitvoeren van ideeën in beeldende verwerking (CKV 3 BV)

Presenteren • De kernvaardigheid presenteren wordt in de doelen alleen specifiek genoemd bij de onderbouw, maar is echter net als bij Produceren: Onderzoeken, belangrijk op elk niveau

Beleven • Herkennen en benoemen van de disciplines (CKV 2)• Beleven van beeldende kunst, muziek, theater, dans en filmvoorstellingen

(Onderbouw)

Verslagleggen • Verslag doen met behulp van auditief en visuele middelen (Onderbouw)• Werkproces vastleggen (CKV 3 BV)• Vastleggen van ervaringen (Onderbouw) • Bronmateriaal op adequate wijze hanteren (CKV 2)• Beschrijven en interpreteren van bronnenmateriaal beeldend werk van

kunstenaars en vormgevers (CKV 3)

Reflecteren • Reflecteren op keuzen en ervaringen (CKV1)• Mondeling of schriftelijk reflecteren op eigen werk & kunstenaars

(Onderbouw)• Evalueren (CKV 3 BV)

Onderzoek

Om te kijken hoe digitale media en kunst succesvol kan worden samengevoegd, koppelen we

de kernvaardigheden van de kerndoelen uit het Voortgezet Onderwijs aan digitale media.

Welke kernvaardigheden kunnen welke aspecten van digitale media benutten?

3.1 Welke aspecten van digitale media kunnen benut worden door de kunstvakken?

Onderaan deze pagina staat wederom de kunst en cultuurschijf behandeld in hoofdstuk twee.

Ditmaal is er per kernvaardigheid een voorbeeld suggestie gedaan waarin staat hoe de leerling

deze kernvaardigheid met behulp van digitale media kan halen. De kernvaardigheid

Verslagleggen is paars gekleurd omdat dit de enige kernvaardigheid is die ook succesvol behaald

kan worden door enkel gebruik van digitale media. Produceren, presenteren en beleven zijn oranje

gekleurd omdat zij óók zonder digitale media uitgevoerd moeten kunnen worden om de daarbij

horende kerndoelen te halen. Reflecteren is de laatste kernvaardigheid en als enige wit, omdat

reflecteren wel mogelijk is met behulp van digitale media, maar dit nog niet vaak zal voorkomen.

De leerling zal bij het reflecteren niet snel digitale media gebruiken, maar het is wel mogelijk, denk bijvoorbeeld aan het beoordelen van foto’s en video.

De leerling kan met behulp digitale media een werk produceren. Denk bijvoorbeeld aan: film, fotografie en animatie

De leerling kan verslag leggen met behulp van digitale media zoals: websites, Bloggen, Powerpoint en Word.

De leerling heeft dankzij het internet gemakkelijker toegang tot de wereld van kunst en cultuur en kan hierdoor een bredere blik ontwikkelen.

De leerling kan presenteren met behulp van digitale media, bijvoorbeeld: websites en Powerpoint

Onderzoek

In het onderstaande schema staan de kerndoelen ingedeeld per kernvaardigheid en gekoppeld

aan mogelijke digitale media. Op die manier ontstaat een duidelijk overzicht van welke

kerndoelen wel of niet met digitale media uitgevoerd kunnen worden.

Kerndoel, vaardigheid en digitale mediaKerndoel, vaardigheid en digitale media

Kernvaardigheid: ProducerenKernvaardigheid: Produceren

Kerndoel Mogelijke digitale media om leerdoel te behalen

• Onderzoeken van verschillende kunst en cultuur gerelateerde onderwerpen (belangrijk op elke niveau)

• Toepassen van de kunstdisciplines (Onderbouw &CKV 2)

• Het maken van een eigen werkstuk/productie (CKV 1)

• Het uitvoeren van ideeën in beeldende verwerking (CKV 3 BV)

• Onderzoeken:Websites van kunst(enaars) en cultuur instellingen kunnen bijdragen aan een up-to-date kennis van deze onderwerpen.

• Toepassen, maken en uitvoeren:Kunstdisciplines die zich op het digitale vlak bevinden kunnen uitgevoerd worden.

Kernvaardigheid: PresenterenKernvaardigheid: Presenteren

• De kernvaardigheid presenteren wordt in de doelen alleen specifiek genoemd bij de onderbouw, maar is echter net als bij Produceren: Onderzoeken, belangrijk op elk niveau

• Presenteren:Met behulp van digitale media, bijvoorbeeld: een digitaal portfolio of website, Picasa, Flickr en Photobucket voor het presenteren van foto’s, youtube en vidster voor het presenteren van film. Powerpoint, Slideshare en google docs voor het maken van presentaties voor op de beamer.

Kernvaardigheid: BelevenKernvaardigheid: Beleven

• Herkennen en benoemen van de disciplines (CKV 2)

• Beleven van beeldende kunst, muziek, theater, dans en filmvoorstellingen (Onderbouw)

• Herkennen en benoemen:Dankzij websites als kunstbus.nl is informatie over disciplines gemakkelijker te bereiken, dit vraagt echter ook om wat mediawijsheid, om deze informatie te filteren

• Beleven: Dankzij het internet heeft de leerling gemakkelijker toegang tot de wereld van kunst en cultuur en kan hierdoor gemakkelijker verschillende kunstvormen beleven

Onderzoek

Kerndoel, vaardigheid en digitale mediaKerndoel, vaardigheid en digitale media

Kernvaardigheid: Verslag leggenKernvaardigheid: Verslag leggen

• Verslag doen met behulp van auditief en visuele middelen (Onderbouw)

• Werkproces vastleggen (CKV 3 BV)• Vastleggen van ervaringen

(Onderbouw)

• Bronmateriaal op adequate wijze hanteren (CKV 2)

• Beschrijven en interpreteren van bronnenmateriaal beeldend werk van kunstenaars en vormgevers (CKV 3)

• Auditief en visuele middelen:Met behulp van bijvoorbeeld mobiele telefoons en digitale camera’s is gemakkelijker om met auditieve en visuele middelen te werken, voor het digitale tijdperk waren daar dure specifieke middelen voor nodig.

• Werkproces & ervaringen vastleggen:Met behulp van bijvoorbeeld een digitaal portfolio kan een leerling zijn werkproces centraal houden.

• Hanteren, beschrijven en interpreteren:Deze laatste twee kerndoelen gaan ook over mediawijsheid. De leerling moet op bewuste wijze zijn weg door de digitale media en het bronmateriaal weten te vinden.

ReflecterenReflecteren

• Reflecteren op keuzen en ervaringen (CKV1)

• Mondeling of schriftelijk reflecteren op eigen werk & kunstenaars (Onderbouw)

• Evalueren (CKV 3 BV)

• Reflecteren en evalueren: Het is mogelijk, denk bijvoorbeeld aan het beoordelen van foto’s en video op websites als: youtube, vidster, flickr en picasa.

• De leerling moet ook mondeling reflecteren, waardoor deze kerndoelen vrij weinig uitgevoerd zullen worden met digitale media.

3.2 De voordelen van de integratie van digitale media en de kunstvakken

Daar digitale media als middel en medium eindeloos veel mogelijkheden bied, is het onmogelijk

om vast staande voordelen eraan te hangen. Wel kan er specifieke digitale media bekeken

worden om daar de bijhorende voordelen van aan te geven.

Het internet heef onder ander de volgende voordelen:

• Verbeterde toegang tot de wereld van kunst en cultuur• Het gemakkelijk delen van informatie zowel in beeld als in tekstvorm.• Reflecteren op digitaal werk is zowel mogelijk op micro (binnen de school) als op macro

(wereldwijd)niveau.• Communicatie kan op vele verschillende manieren tot stand gebracht worden waardoor

docent & leerling, leerling & leerling en docent & docent elkaar gemakkelijker kunnen bereiken.

• Presenteren van digitaal werk of foto’s van beeldend werk op macro en micro niveau

Onderzoek

Software is een van de andere digitale media die grote invloed heeft gehad op het onderwijs en

levert verschillende voordelen op. Op gebied van software wordt er gekeken naar de voordelen

van: ELO-software, Het Office pakket en Foto-, video- en audiosoftware.

Met de komst van ELO-software is het gemakkelijker geworden om de algehele vooruitgang van

een leerling te volgen en te documenteren. Doordat alle informatie uit dezelfde bron (database)

komt, heeft iedere docent en leerling, afhankelijk van zijn rechten4, toegang tot dezelfde

informatie betreffende: lesstof, rooster, huiswerk, cijferadministratie enz. Hierdoor wordt op één

plek het proces van het leren, de organisatie van het leren en de communicatie die nodig is voor

dat leren, gecentraliseerd.

Eventuele voordelen voor de kunstvakken en digitale media:

Een leerling kan een digitaal portfolio aanmaken, zodat hij zijn leerontwikkeling proces goed

kan over zien. Een extra voordeel hiervan is, dat wanneer de leerling al zijn beeldend werk

digitaal vastlegt, je bijvoorbeeld niet meer met dikke tekenmappen of volle opslagplaatsen hoeft

te zitten.

Mogelijkheden om dit voordeel te kunnen benutten:

I. Laat de leerlingen zelf verantwoordelijk zijn voor het maken van de foto van het werk.II. Gebruik, indien mogelijk, een camera van school en leg aan het einde van de les de

eindwerken vast.III. Voorbeelden van digitale middelen om een digitaal portfolio te maken:

• Website• Weblog• Fotopresentatie platforms: Flickr, Picasa en ook met Facebook is dit mogelijk. en kan er ook door anderen gereageerd worden op het werk of het beoordelen met sterren.

Tekstverwerking, presentatie en spreadsheet programma’s kunnen een motiverende factor zijn

voor leerlingen die moeite hebben met bijvoorbeeld: schrijven en presenteren. Iemand met een

4 Niet alle informatie is voor de leerlingen zichtbaar, dit wordt bepaald door de rechten die de systeembeheerder aan een account geeft.

Onderzoek

slecht handschrift kan met Word toch een goed leesbare tekst schrijven. Een spreekbeurt of

presentatie geven is vaak een spannende taak om uit te voeren. Met powerpoint kunnen ze op

een creatieve manier een ‘handvat’ maken voor hun presentatie of spreekbeurt. In Excel zitten

veel mogelijkheden waardoor het lastig te zeggen is welke voordelen hier uit te halen zijn. Het is

hoofdzakelijke bedoeld voor formules en andere database-achtige informatie, maar er kan ook

een planning of overzicht voor een project mee worden gemaakt.

De laatste groep te behandelen software is de foto, video en audiobewerking software. Met deze

vormen van software is het op sommige scholen mogelijk geworden voor de leerlingen om dit

middel te leren gebruiken. Een voordeel hiervan is dat de leerlingen voor het werken met deze

software geen tekentalent vereist is. Een creatieve geest kan met dit middel dus schitterende

eindresultaten behalen, zonder tekentalent tekentalent te hebben. Gevoel voor kleur, vorm en

compositie zit nu eenmaal niet in het potlood of de muis, maar in het hoofd van de leerling.

3.3 De nadelen van de integratie van digitale media en de kunstvakken

Zoals elke nieuwe media, brengt ook digitale media de nodige nadelen met zich mee.

Lokaal (intern)

Allereerst het middel: de computer. Hoe vaak gebeurt het niet dat er iets fout gaat op de

computer? Een bestand dat kwijt is, het systeem dat vast loopt, software die achterhaald is, een

muis die het niet doet enz. Onbetrouwbare apparatuur en software kan de voordelen van de

digitale media die je wilt gebruiken, doen verdwijnen.

Intranet (intern)

De meeste scholen hebben hun computers intern met elkaar verbonden en vormen zo een

intranet. Dit brengt wederom een vorm van afhankelijkheid met zich mee. Wanneer het netwerk

bijvoorbeeld langzaam is kan dit het gebruik van digitale media belemmeren. Sommige scholen

Onderzoek

maak ook gebruik van netwerkapplicaties, dit zijn programma’s die niet op de computer zelf

staan, maar die via het netwerk gebruikt kunnen worden. Het nadeel hiervan is dat er wederom

een extra factor is waarvan je afhankelijk bent voor het gebruik van digitale media. Het kan erg

frusterend zijn voor leerlingen als programma’s veel vastlopen en de leerling werk verliest.

Internet (extern)

Internet heeft als voordeel dat het zorgt voor een breed aanbod van informatie over kunst &

cultuur. Dit voordeel is tevens ook het nadeel. Doordat iedereen zomaar informatie op het

internet kan zetten, is niet elke bron even betrouwbaar. Dit is het vlak waarop mediawijsheid om

de hoek komt kijken.

Mediawijsheid heeft eigenlijk te maken met elk type media. Het houdt in dat wanneer je

geconfronteerd wordt met media, dat je hier dan bewust mee omgaat. In de huidige

maatschappij moet je leren deze beelden en informatie te filteren, door eerst goed ernaar te

kijken, dan te relativeren wat je ziet of leest. Een groot voorbeeld hiervan is het ‘gephotoshop’ in

de modewereld. Al jaren wordt hier fel op gereageerd omdat het jonge meiden negatief kan

beïnvloeden. Door het leren van mediawijsheid, krijgen deze jonge meisjes een realistischer

beeld van de modewereld. Zo kan er voorkomen worden dat dit negatieve gevolgen heeft voor

de meisjes hun lichamelijke en psychische gezondheid, zoals bijvoorbeeld bij anorexia.

Een ander belangrijk aspect dat bij het gebruik van internet om de hoek komt kijken, is privacy.

Dankzij het internet is het heel gemakkelijk om informatie te delen, maar er moet ook beseft

worden dat elke informatie die neergezet word door anderen te bekijken is. Werkgevers lezen nu

niet meer alleen een cv, ze kijken ook naar hoe jij je gedraagt op het internet en welke

informatie je over jezelf blootgeeft. Het is dus belangrijk dit te realiseren voordat iets op het

internet wordt gezet.

Onderzoek

De docent

Bij het werken met digitale media is de leerling niet alleen afhankelijk van het digitale middel

waarmee hij werkt, ook de kennis en vaardigheden van de docent zijn hierbij van groot belang.

Het kan nadelig zijn voor de leerling wanneer zijn docent niet goed op de hoogte is van digitale

media. Om de leerling voldoende te begeleiden moet de docent een groot gedeelte van de

mogelijkheden zien van het middel digitale media. Echter veel docenten uit de oude generatie

hebben hier nog moeite mee. het valt niet mee voor hen om het complexe gebruik van digitale

media goed onder de knie te krijgen. Het gebruik van vakdocenten kan de leerlingen dan

voorzien in het begeleiden van hun digitale leertraject.

Algemene valkuil

Een ander algemene valkuil van digitale media, is het zogenaamde ‘digitale-doordraaien’. Dat

houdt in dat er enthousiast gereageerd wordt op de digitale media, maar dat dit te overdreven

wordt toegepast. Het is daarom van belang in de gaten te houden of het middel: Digitale media,

niet het doel: In dit geval de kerndoelen, voorbij streeft. Het gebruik van digitale media mag niet

ten koste gaan van de overige te verwerven kerndoelen.

Bijvoorbeeld: de docent besteedt veel aandacht achter de computer bij het maken van

Powerpoint presentaties met de leerlingen. Tijdens de presentaties blijkt dat de leerlingen nog

nooit een presentie hebben gegeven. Ondanks dat de leerlingen nu wel een mooie Powerpoint

presentatie hebben gemaakt, weten ze niet hoe ze die moeten gebruiken. De docent had dus

beter zijn lesstof kunnen verdelen in een gedeelte over powerpoint en een gedeelte over

presenteren. In dat geval had de leerling een geruster gevoel kunnen hebben over het geven van

de presentatie en bereikte het de kerndoelen.

Onderzoek

3.4 Optimale integratie van middel en vak

Mediakunstenaar Michiel Koelink (1972) heeft de laatste paar jaar veel tijd gestoken in

onderwijsprojecten. Hij ontwikkelde onder andere workshops: robot bouwen en filmen-met-je-

mobiel, Wij Zijn 17, Crea, Robosaga, Technika10, Games, Compufun, Havenhoofd, Play Mobiel

en Legio Police5.

Als doel van deze projecten wilde hij mediakunst meer plek te geven in het onderwijs. volgens

hem worden theorie en praktijk van nieuwe media te weinig gekoppeld.

Voorbeeld ideale integratie: Het vindt plaats in de context van mediawijsheid en moet leerlingen

leren omgaan met media en de toenemende complexiteit van de gemedialiseerde wereld.

Mediakunst is te gebruiken om iets te leren over mediawijsheid. Het is een meer dienende

functie van kunst: kunst als vertaler, als verduidelijking, als illustratie, als illustrator.

Alle gebieden waarover de mediawijsheid zich zorgen maakt (seks in videoclips, geweld in

games, privacy online enz.) zijn al lang en breed belicht door mediakunstenaars. Vanuit de

voorbeelden uit de kunstwereld kun je dus bijvoorbeeld een gesprek beginnen over deze

thematiek.

Mediakunst & vakoverstijgend themaonderwijs

Volgens Koelink leent mediakunst zich ook goed voor vakoverstijgend themaonderwijs, omdat

het direct is verbonden met de media die onze samenleving vormgeven. Vanuit de gedachte van

“kunst als vertaler” heeft hij samen met Douwe Ijskamp en Andriesmesman een lessenserie

Robotica ontworpen voor het vmbo.

5 meer informatie over deze workshops is te vinden op http://www.michielkoelink.net/

Onderzoek

Voorbeeld ideale integratie inclusief vakoverstijgende samenwerkingsverbanden:

Roboticalessen

In tien lessen bouwen de leerlingen een robot , waarin technieken kunstdocent samenwerken

en soms zelfs de wiskunde- en natuurkunde docent.

De lessen beginnen met twintig minuten, een mix van wetenschappelijk beeldmateriaal, films en

entertainment, waarbij een verhaal verteld wordt over robots, de golem, Frankenstein, de vaders

van robots, de anatomie, de zintuigen, de intelligentie enz. Na het zien van deze beelden heeft

de leerling een grote stroom aan beeldmateriaal te verwerken, maar tevens werkt dit

beeldmateriaal als motivator dankzij de vele herkenbare stukken die er in voor komen.

Interessant is ook dat ze ondanks dat het over robots gaat, alsnog de anatomie behandelen. Dit

zorgt voor de koppeling van robots en anatomie.

Koelink: ‘De leerlingen waren erg enthousiast, je ziet tijdens zo’n workshop hun vooropgezette ideeën

over technologie en media veranderen’ Meer mensen geïnteresseerd in mediakunst verlaagt de drempel

naar andere vormen van kunst (media als motivator)

Onderzoek

Conclusie en advies

Hoe kan digitale media meerwaarde bieden aan de kunstvakken?

I. Door rekening te houden met de voor- en nadelen van digitale media.

II. Door de (kern)doelen van het vak niet uit het oog te verliezen.

III. Blijven reflecteren op de toepassing van digitale media, dus dient het middel het doel?

Advies voor scholen

Als school is het van belang wanneer digitale media wordt gebruikt, dat hier ook een visie over

is. Zonder visie is er geen duidelijk uitgangspunt voor het toepassen van digitale media en

ontstaat verwarring over het gebruik en de doelen ervan. Het is zelfs mogelijk om per vakgroep

te bekijken hoe digitale media op ondersteunende wijze ingezet kan worden. Het opstellen van

een visie kan behulpzaam zijn voor het doorvoeren van een gerichte integratie van digitale

media in het onderwijs. In Bijlage III staan vier voorbeelden van een visie op digitale media en

het onderwijs.

Wanneer een school nieuw is met het gebruik van digitale media, kijk dan eens naar de theorie

van Corey. Er wordt in vier fasen beschreven welke stappen er ondernomen worden om digitale

media te integreren binnen het onderwijs.

Fase 1: Op de kar springenFase 2: De grote verwarringFase 3: Werken volgens planFase 4: Volledige integratie

Conclusies en aanbevelingen

Onderzoek

Reflectie

Dit onderzoek is verdeeld over langere periode dan gemiddeld en had de nodige valkuilen in

petto. Allereerst de hoeveelheid aan literatuur en andere informatie zorgden ervoor dat het

lastig was om informatie te selecteren. In de zoektocht naar digitale media heeft het sorteren en

categoriseren van de informatie veel tijd gekost. Uiteindelijk is veel informatie bij het SLO

vandaan gekomen en gecombineerd met de interessante theorieën uit boeken of tijdschriften.

Op een gegeven moment kwam SLO eind 2008 met de uitgave:

Kunstvakken en ICT: waarom zou je?

ICT binnen kunstvakken vanuit een curriculair perspectief.

Op dat moment werd de keuze van bronmateriaal en invalshoek van het onderzoek wat onzeker

en is gekozen om digitale media in dit geval te onderzoeken op basis van de kerndoelen en

kernvaardigheden. Dit zorgde voor een nieuwe kijk op digitale media in dit onderzoek, maar

bracht ook gelijk meer rust en structuur in het geheel.

In een mogelijk vervolg onderzoek zou er dieper in gegaan kunnen worden op open source

software in het onderwijs. Veel programma’s zijn duur en moeten regelmatig vervangen worden.

Open Source is van iedereen en kost dus geen geld. Op die manier zouden eventuele

bezuinigingen in het Onderwijs bekeken kunnen worden.

Reflectie

Onderzoek

Veel voorkomende definities en termen uit de digitale media

Account

Beamer

Browser

Downloaden

Emoticon

Homepage

Hyperlink

Internet

Open source

Definities en termen

apenstaart of at in het Engels, wordt gebruikt in een email-adres (digitale post).

dit wordt gebruikt om toegang te geven tot internet en internetdiensten.

een projector waarmee beelden vanaf een computer op een scherm geprojecteerd worden.

een zogenaamd bladerprogramma, waarmee men door het internet kan bladeren.

korte getypte berichten naar elkaar sturen via het internet en hier direct op kunnen reageren.

een bestand vanaf het internet binnenhalen op je computer.

elektronische post.

een teken waarmee de emotie weer wordt gegeven m.b.v. een toetscombinatie b.v. een

glimlachend gezicht :-)

Frequently Asked Questions oftewel veel gestelde vragen.

de openingspagina van een website

HyperText Markup Language: Opmaak methode voor hypertekst

Een document dat verbonden is met andere d.m.v. een muisklik. Afbeeldingen, audio, video

en teksten worden zo met elkaar verbonden dat er een website ontstaat.

een woord of afbeelding die bij aanklikken verbindt naar een ander woord, plaatje, video of

ander object.

wereldwijd computernetwerk dat communicatie verzorgt via het TCP/IP-protocol

het gratis delen van technologische informatie zoals software en code

Onderzoek

Bronvermelding

Hieronder staan de belangrijkste bronnen gebruikt voor dit onderzoek, allereerst de artikelen,

daarna de boeken en websites. Tevens heeft ook een bezoek aan de IPON-beurs 6 in 2009 geleid

tot de nodige informatie en inspiratie bronnen.

De inspiratie voor dit onderzoek is mede ontstaan door het geven van lessen in Photshop op het

Wolfert van Borselen te Rotterdam. Dit is zowel uitgevoerd in de TTO-klassen als in de Mavo-

en Havo klassen.

Artikelen en bijzondere uitgaven

I. Altena, A. (zomer 2008) Kunst en digitalisering Boekman 75

II. Ebbers, D, Nieuwmeijer, C, Marsman, P , Rass, A ,Trimbos, B. & Tuinen, S. Van.

(december 2008) Kunstvakken en ICT: waarom zou je?ICT binnen kunstvakken vanuit een curriculair perspectief.

III. Frissen, V. De Mythe van de digitale kloof - Advisor-in-residence’ advies aan de staatssecretaris

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

IV. Plasterk, R. H. A . (3-12-2008). "Onderwijs en open leermiddelen” Kabinetsreactie advies

Onderwijsraad

V. Prensky, M. (06-12-2001) Digital Natives, Digital Immigrants. On the Horizon

VI. Rass, A (2007) Concretisering van de kerndoelen Kunst en cultuur - Kerndoelen voor de onderbouw VO

Uitgaven II, III en VI zijn onder andere verschenen op de website http://slo.nl

Bronvermelding

6 ICT Platform Onderwijs Nederland

Onderzoek

Boeken

I. Bilderbeek, R & Holland, C. Apenstaartje, notebook, muis. E-learning in Nederland: op zoek naar inspiratie.

II. Bronkhorst, J. (2004). Basisboek ICT-Didactiek. Baarn, HBuitgevers, 1e druk.III. Buunk, P. (2002). Cyberwijs: Onderwijs, ict en toekomst. Kampen, Uitgeverij Klement, 1e druk.IV. Droste, J. & Rikhof-van Eijck, M. (2002). E-learning en onderwijsvernieuwing V. Jochems, W. Koper, J.G.R (2004) Integrated e-learning : implications for pedagogy, technology

and organization. Groningen, Wolters-Noordhoff b.vVI. Mantyla, K. (2001).BLended e-Learning. The power is in the mix VII. Mirande, M. (2000) Stilstaan bij en haastig mediumVIII. Oblinger, D.G. & Oblinger, J. (2005) Educating the Net Generation .IX. Omen, J. (2003) Internet en het nieuwe leren.X. Palloff, R. & Pratt, K. (1999). Building Learning Communities in Cyberspace

Websites

• www.onderwijsraad.nl• www.digivaardigdigibewust.nl/• www.marcprensky.com/default.asp• www.boekman.nl/boekman_75_dossier.html• www.oecd.org/document/10/0,3343,en_2649_35845581_38358154_1_1_1_1,00.html (New Millenium

Learners)

• www.beeldbijdehand.nl/• www.virtueelplatform.nl • www.mediawijsheid.kennisnet.nl • www.slo.nl/ • www.kenniswiki.nl/webwijsheid • www.digitaledidactiek.nl • www.ictenonderwijs.nl • www.waag.org • www.raadvoorcultuur.nl• www.minocw.nl• www.michielkoelink.net• www.kennisnet.nl

Bronvermelding

Onderzoek

Bijlagen

Indeling van de bijlagen

I. Kerndoelen Voortgezet Onderwijs kunst & cultuur

‣ Onderbouw VO: Kerndoelen Leergebied Kunst en cultuur (incl. kernvaardigheden)

‣ CKV 1: De examenstof

‣ CKV 2: De examenstof

‣ CKV 3: Beeldende Vormgeving Havo & VWO

II. Voorbeeld visies voor de computer binnen de kunstvakken

III. Belangrijke leer - en ontwikkel theorieën

IV. Softwarelijst ICT & Beeldende Vorming en veel voorkomende ELO’s

Bijlagen

Onderzoek Bijlagen

Onderbouw VO: Kerndoelen Leergebied Kunst en cultuurOnderbouw VO: Kerndoelen Leergebied Kunst en cultuur Kernvaardigheid

48. De leerling leert door het gebruik van elementaire vaardigheden de zeggingskracht van verschillende kunstzinnige disciplines te onderzoeken en toe te passen om eigen gevoelens uit te drukken, ervaringen vast te leggen, verbeelding vorm te geven en communicatie te bewerkstelligen.

Produceren

49. De leerling leert eigen kunstzinnig werk, alleen of als deelnemer in een groep, aan derden te presenteren.

Presenteren

50. De leerling leert, op grond van enige achtergrondkennis, te kijken naar beeldende kunst, te luisteren naar muziek en te kijken en luisteren naar theater-, dans- en filmvoorstellingen.

Beleven

51. De leerling leert, met behulp van visuele of auditieve middelen, verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten (als toeschouwer en als deelnemer).

Verslagleggen

52. De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder kunstenaars.

Reflecteren

CKV 1: De examenstofCKV 1: De examenstof

Domein A: Culturele activiteiten

1. De kandidaat heeft actief deelgenomen aan tenminste 6 (havo), respectievelijk 8 (vwo) culturele activiteiten.De culturele activiteiten zijn gespreid naar de verschillende kunstdisciplines in beeldende vormgeving, dans, drama, literatuur en muziek.

Domein B: Kennis van kunst en cultuur

2. De kandidaat kan vorm, inhoud, functie en historische achtergrondenaangeven van kunstuitingen en daarbij ingaan op:

• onderlinge relaties tussen deze aspecten; • relaties tussen kunstdisciplines;• invloeden die (sub)culturen op elkaar kunnen hebben.

Domein C: Praktische activiteiten

3. De kandidaat heeft actief deelgenomen aan praktische activiteiten gericht op het maken van een eigen werkstuk of productie binnen een of meer kunstdisciplines.

Domein D: Reflectie

4. De kandidaat kan met betrekking tot de culturele activiteiten:• verslag doen van zijn ervaringen, interpretaties en waarderingen;• deze toelichten onder verwijzing naar vorm, inhoud, functie en historische

achtergronden;• deze koppelen aan ervaringen met praktische activiteiten;• aan de hand daarvan reflecteren op zijn keuzen en zijn ervaringen

Bijlage I: Kerndoelen Voortgezet Onderwijs kunst & cultuur

Onderzoek Bijlagen

CKV 2: De examenstofCKV 2: De examenstof

Domein A: VaardighedenDomein A: Vaardigheden

1. De kandidaat kan:• de belangrijkste termen en begrippen hanteren uit de kunstdisciplines beeldende

vormgeving, dans, drama en muziek die voorwaardelijk zijn voor adequate receptie en reflectie, en noodzakelijk voor begrip van verbanden tussen kunst en cultuur;

• informatie over kunst en cultuur herkennen, benoemen en toepassen om verbanden aan te geven;

• bij het reflecteren bronnenmateriaal op een adequate wijze hanteren;• overeenkomsten en verschillen noemen en beargumenteren met betrekking tot het

beschouwingsapparaat bij de vier kunstdisciplines (alleen vwo).

1. De kandidaat kan:• de belangrijkste termen en begrippen hanteren uit de kunstdisciplines beeldende

vormgeving, dans, drama en muziek die voorwaardelijk zijn voor adequate receptie en reflectie, en noodzakelijk voor begrip van verbanden tussen kunst en cultuur;

• informatie over kunst en cultuur herkennen, benoemen en toepassen om verbanden aan te geven;

• bij het reflecteren bronnenmateriaal op een adequate wijze hanteren;• overeenkomsten en verschillen noemen en beargumenteren met betrekking tot het

beschouwingsapparaat bij de vier kunstdisciplines (alleen vwo).

Domein B: Invalshoeken voor reflectieDomein B: Invalshoeken voor reflectie

Subdomein B1: Kunst en religie, levensbeschouwing

2. De kandidaat kan aangeven met welkevisies, doelen, middelen en inhouden de kunsten religieuze en/of levensbeschouwelijke uitgangspunten vertolken.

Subdomein B2: Kunst en esthetica

3. De kandidaat kan aangeven welke ideeën over schoonheid in kunst en kunstwaardering een rol spelen.

Subdomein B3: Kunstenaar en opdrachtgever; politieke en economische macht

4. De kandidaat kan aangeven welke invloedopdrachtgevers en politieke ideeën hebben op de rol en de inhoud van kunst en op de positie van de kunstenaar.

Subdomein B4: Kunst en vermaak

5. De kandidaat kan aangeven hoe vorm en inhoud bepaald worden door de vermaakfuncties van kunst in relatie tot het daarbij betrokken publiek.

Subdomein B5: Kunst, wetenschap en techniek

6. De kandidaat kan aangeven hoe kunst en wetenschap/techniek op elkaar inwerken.

Subdomein B6: Kunst intercultureel

7. De kandidaat kan aangeven hoe Westerse en niet-Westerse kunst en cultuur elkaar wederzijds beïnvloeden.

Domein C: OnderwerpenDomein C: Onderwerpen

8. De kandidaat kan de eindtermen van domein A en B toepassen op voorbeelden uit de volgende onderwerpen:• de cultuur van de kerk in de elfde tot en met veertiende eeuw;• de hofcultuur in de zestiende en zeventiende eeuw;• de burgerlijke cultuur van Nederland in de zeventiende eeuw;• de cultuur van Romantiek en realisme in de negentiende eeuw;• de cultuur van het moderne in de eerste helft van de twintigste eeuw;• de massacultuur vanaf 1950.

Onderzoek

CKV 3: Beeldende Vormgeving Havo & VWOCKV 3: Beeldende Vormgeving Havo & VWO

Domein A: VaktheorieDomein A: Vaktheorie

Subdomein A1: Beeldend werk van kunstenaars en vormgevers

1. De kandidaat kan mede op basis van bronnenmateriaal het beeldend werk van kunstenaars en vormgevers beschrijven, onderzoeken en interpreteren, rekening houdend met visies, doelen, tijd, plaats, functie, kunstopvattingen, normen en waarden en de historische ontwikkeling.

Subdomein A2: Beeldend werk van kunstenaars en vormgevers in relatie tot het eigen beeldend werk van de kandidaat

2. De kandidaat kan beeldend werk van kunstenaars en vormgevers onderzoeken in relatie tot het eigen beeldend werk.

Subdomein A3: Eigen beeldend werk

3. De kandidaat kan eigen beeldend werk en werkproces beschrijven en beargumenteerd evalueren.

Domein B: PraktijkDomein B: Praktijk

4. De kandidaat kan gestructureerde probleemstellingen met betrekking tot zowel autonome als toegepaste beeldende kunst en vormgeving onderzoeken en de daaruit ontwikkelde ideeën in een beeldende verwerking uitvoeren, daarbij beeldende middelen aanwenden in een doelgericht werkproces, en het werk zo presenteren dat de beschouwer inzicht krijgt in het werkproces.

Domein C: Oriëntatie op studie en beroepDomein C: Oriëntatie op studie en beroep

5. De kandidaat kan aangeven in welke vervolgopleidingen beeldende vormgeving een rol speelt, en in hoeverre hij kan en wil deelnemen aan deze vervolgopleidingen.5. De kandidaat kan aangeven in welke vervolgopleidingen beeldende vormgeving een rol speelt, en in hoeverre hij kan en wil deelnemen aan deze vervolgopleidingen.

Bijlagen

Onderzoek

Bijlage II: Voorbeeld visies voor de computer binnen de kunstvakken

Bijlagen

Onderzoek

Bijlage III: Belangrijke leer - en ontwikkel theorieën

Constructivisme

De theorie van het constructivisme is de meest genoemde theorie met betrekking op het leren

met digitale media. Naar aanleiding van modern hersenonderzoek is er beter inzicht op

leerprocessen ontstaan. Hierdoor hebben we een duidelijker beeld hoe we het leerproces beter

kunnen stimuleren en motiveren. Deze theorie heeft tevens invloed gehad op de verandering

van het Studiehuis en nieuwe vormen van didactiek zoals ILS7 en PGO8

Het constructivisme stelt dat leren in essentie een individuele activiteit is, maar dat de omgeving

van de lerende wel van invloed is. Aangezien de mens prikkels, informatie en hulp nodig heeft

om het mentale systeem tot leren te krijgen. Het uiteindelijke leren kan de mens alleen

zelfstandig.

Het constructivisme zegt: “Leren is het verbinden van gegevens en informatie dat via de zintuigen

het mentale systeem binnenkomt, gecombineerd met de reeds aanwezige kennis in het brein.

De volgende lijst geeft een indeling weer van de ontwikkelingen binnen het constructivisme.

• Lev Vygotsky: Sociaal constructivisme

• Jean Piaget: Cognitief constructivisme

• Jerome Bruner: Hij werkte het classificeren van Piaget op didactische wijze uit

• Seymour Papert: Hij was een leerling Piaget, heeft een groot stempel gedrukt op het

didactisch gebruik van computers en ICT

Andere interessante theorieën die bekeken kunnen worden wanneer het gaat om het toepassen

van nieuwe (digitale) media en onderwijs zijn: Leertheorieën van Corey, Itzkan, Fullan en Collis

Bijlagen

7 Interactieve Leergroepen systeem

8 Probleem Gestuurd Onderwijs

Onderzoek

Bijlage IV:

Lijst ELO-software:

Open sourc

ATutorBazaarClarolineDoceboChamiloDokeosEledgeFle3ILIASInteractLMSKewlLON-CAPAMimerDeskMoodleOLATSakaiWhiteboard

Digitaal materiaal voor de kunstvakken

Op de volgende pagina’s staan voorbeelden van Digitale media die benut kunnen worden door

de kunstvakken. Deze lijst komt uit de uitgave: Kunstvakken en ICT: waarom zou je? ICT binnen

kunstvakken vanuit een curriculair perspectief.

Bijlagen

Commercieel

it's learningBlackboardEduCoachEducatieNETN@tschoolOnline Leeromgeving Universiteit TwentePulsewebSmartschoolTeletopMijnklas

Hoe kan digitale media een meerwaarde bieden aan de kunstvakken?

Education

Transcript of Hoe kan digitale media een meerwaarde bieden aan de kunstvakken?

Meerwaarde van de bestuurskunde

Meerwaarde Sportplusprogramma: een tussenstand

Meerkring - Onderwijs met meerwaarde

Lay-out Artikel2 aangepast€¦ · Eén van de toepassingen waarbij illustratie een meerwaarde kan bieden is het vakgebied van het interieurontwerp, meer bepaald het ontwerp van publieke

Tom Vandeput · Confederatie Bouw de Limburgse bouwwerven open voor het grote publiek. Een boeiende en ... De drone-industrie kan een grote meerwaarde bieden in ons dagelijks leven:

Meerwaarde op aandelen

DE NIEUWE KUNSTVAKKEN IN DE VERNIEUWDE ......DE NIEUWE KUNSTVAKKEN IN DE VERNIEUWDE TWEEDE FASE | Informatiebrochure 2021 Versie september 2020 pagina 2 van 14 Inhoud Voorwoord 3 1

De meerwaarde van het Patiëntenportaal

Bieden tablets een meerwaarde binnen de lessen aardrijkskunde?aportfoliostevenverheyden.weebly.com/uploads/1/3/9/0/13905052/... · Iets waar ik al enorm lang naar ... inhoudelijke

Presentatie nieuwbouw De Meerwaarde

PROJECTTITEL bEdRIJvEnTERREInEn mET mEERwaaRdE

Schoolgids De Meerwaarde 2011-2012

De meerwaarde van tuinparken

ACO krant November 2008 · sleuf die een esthetische meerwaarde bieden ... Roestvrij staal (RVS) of inox heeft een sterke ... buizen uit inox.

De meerwaarde van externe toetsbegeleiders

Meerwaarde van Tegels - informatiegids

Projectplan ‘versterken toeristische positionering Limburg’...concepten van de SALK-projecten zodat deze projecten ook voor hen een meerwaarde bieden (bv. aanbieden van specifieke

Waaier De Meerwaarde

Mechanisatie Verbetering VMS€¦ · Presentatie communicatieplan 2014. 4 geen meerwaarde kon bieden. De VMS heeft nu alle instrumenten in handen om nieuwe leden te binden. Binnen

Kunstvakken hebben geen Antwoordenboekjes