Katholieke Hogeschool Leuven Departement lerarenopleiding

Campus Naamsesteenweg 355 3100 Heverlee

Tel +32 16 37 56 00 Fax +32 16 37 56 99

Bieden tablets een meerwaarde

binnen de lessen aardrijkskunde? Een onderzoek naar leerwinsten

Promotor: Hannelore Verstappen Steven Verheyden

Academiejaar 2013-2014 Afstudeeronderzoek voor het

behalen van het diploma:

Bachelor in het secundair onderwijs

Aardrijkskunde – Nederlands

 

  2 

Voorwoord

Met dit afstudeeronderzoek komt het afstuderen met rasse schreden dichterbij.

Iets waar ik al enorm lang naar uitkijk. Eindelijk de mogelijkheid om de geleerde

vakdidactische en – inhoudelijke principes over te brengen naar de leerlingen. De

stages vormden hierbij een voorproefje en deden verlangen naar meer.

Doorheen de opleiding is mijn kijk op de wereld en in het bijzonder op onderwijs

verruimd.

Daarom wil ik iedereen bedanken die een grote rol heeft gespeeld in zowel mijn

opleiding als in mijn afstudeeronderzoek. In de eerste plaats alle lectoren,

vanwege hun inspiratie die ze met bravoure omzetten naar de leerkrachten van

de toekomst. In het bijzonder wens ik Hannelore Verstappen te bedanken, mijn

promotor, voor de vele tips die ze mij heeft gegeven en voor het breed houden

van mijn vizier. Door haar raadgevingen heb ik dit afstudeeronderzoek tot een

goed einde weten te brengen.

Daarnaast wil ik het Don Boscocollege in Hechtel bedanken om mij de

mogelijkheid te geven om mijn afstudeeronderzoek in hun school te laten doen.

Daarbij wens ik ook uitdrukkelijk Pieter Destoop en Vanessa Maes te bedanken

voor de vele tips.

Tot slot wil ik iedereen bedanken die er voor me was tijdens het schrijven van dit

afstudeeronderzoek. Niet in het minst mijn ouders, die me altijd zijn blijven

steunen. Zij hebben me de kans gegeven om deze opleiding te mogen genieten.

Ik vond het ontwikkelen van dit afstudeeronderzoek een uitermate boeiende

ervaring. Ik hoop dat dit gereflecteerd wordt in jullie leeservaringen.

Veel plezier!

Steven

 

  3 

Inhoud

Voorwoord............................................................................................... 2

Inhoud.....................................................................................................3

Inleiding...................................................................................................5

1. Welke soorten apps zijn bruikbaar binnen aardrijkskundeonderwijs? ......6

1.1 Ondersteunende apps.............................................................6

1.1.1 Dropbox..........................................................................7

1.1.2 Pinterest.........................................................................7

1.1.3 Twitter............................................................................8

1.1.4 Thinglink.........................................................................9

1.1.5 Simple Mind +.................................................................9

1.1.6 Prezi..............................................................................10

1.1.7 Book Creator...................................................................10

1.1.8 iMovie............................................................................11

1.1.9 QR-codes........................................................................11

1.1.10 Wordpress......................................................................12

1.1.11 Explain everything...........................................................12

1.1.12 Socrative........................................................................13

1.1.13 Facebook........................................................................15

1.1.14 Nearpod.........................................................................16

1.2 Vakgebonden apps................................................................18

1.2.1 Goole Earth.....................................................................18

1.2.2 Khan academy................................................................19

1.2.3 Nasa Visualization Explorer...............................................20

1.2.4 ArcGis............................................................................20

1.2.5 Universal Counters...........................................................21

1.2.6 UN Country Stats.............................................................21

1.2.7 World Bank Data Finder....................................................22

1.2.8 World in Figures..............................................................22

1.2.9 Thunder.........................................................................23

1.2.10 eQuake Map....................................................................23

1.2.11 Spotzi Atlas.....................................................................23

2. Welke mogelijkheden zijn er om tablets in je lessen te integreren?........24

2.1 Algemene info onderzoeksopstelling........................................24

2.2 Uitgevoerde lesconcepten met tablets......................................25

 

  4 

2.2.1 Test met behulp van Socrative...........................................25

2.2.2 Volledige les met behulp van Nearpod................................27

2.2.3 Niet-uitgevoerde mogelijkheden........................................29

2.2.4 Tabletgebruik binnen de lessen Nederlands.........................32

3. Biedt het gebruik van tablets leerwinst? ............................................33

3.1 Voor – en nadelen van tabletgebruik in het onderwijs................33

3.1.1 Voordelen van tabletgebruik in het onderwijs.......................34

3.1.2 Nadelen van tabletgebruik in het onderwijs.........................35

3.2 Onderzoek naar leerwinst......................................................36

3.2.1 Onderzoeksopzet.............................................................36

3.2.2 Resultaten......................................................................37

3.2.3 Conclusies......................................................................37

3.2.4 Bevindingen leerlingen.....................................................38

Besluit....................................................................................................40

Literatuurlijst...........................................................................................41

Lijst met bijlagen......................................................................................44

 

  5 

Inleiding

Sinds 2010 is er de steile opmars van de tablet. Is het een hype? Of is het van

blijvende aard? Moet het onderwijs mee op de kar springen? En als het mee op

de kar springt, hoe moet het dan geïntegreerd worden in de lessen?

Allemaal vragen die bij me opkwamen voor de start van dit afstudeeronderzoek

en waar ik een antwoord op probeer te vinden door na te gaan of het gebruiken

van tablets in de lessen aardrijkskunde tot een meerwaarde leidt voor de

leerlingen.

Langs de ene kant springen er een heel aantal scholen op de kar van de tablets,

zo is er bijvoorbeeld in Blankenberge een heuse iPad-school. Daar tegenover

staat dat er slechts in tien procent van de secundaire scholen meer dan tien

tablets ter beschikking zijn voor educatieve doeleinden.

Wanneer een school mee in de dans springt, waar moet dan aan voldaan

worden? Hoe kan je kwaliteitsvol onderwijs leveren met tablets?

Daarvoor heb ik een praktijkonderzoek gedaan binnen het vak aardrijkskunde. In

het eerste deel ga ik na welke soorten apps er bestaan en welke bruikbaar zijn

binnen aardrijkskunde – onderwijs. Het tweede deel reikt mogelijkheden aan om

tablets te gebruiken binnen de lessen aardrijkskunde. In het laatste deel ga ik na

of tablets een meerwaarde kunnen betekenen voor de leerwinsten van de

leerlingen.

 

  6 

1. Welke soorten apps zijn bruikbaar binnen

aardrijkskunde – onderwijs?

Vooreerst is er een belangrijk onderscheid te maken tussen de verschillende

apps. Wanneer je een eerste keer gaat zoeken naar apps die je in je les kan

integreren, geraak je in een warrig kluwen van apps en adviezen. Daarom

heb ik ervoor geopteerd om in mijn afstudeeronderzoek te verwijzen naar 2

soorten apps. Enerzijds de ondersteunende apps, anderzijds de vakspecifieke

apps. De grote valkuil van lessen organiseren op een tablet, is het gebruik

van louter vakspecifieke apps. 1 Dit is voornamelijk bruikbaar om grafieken

en tabellen te actualiseren. Daar tegenover staat dat de ondersteunende apps

multi-inzetbaar zijn in de klas.

1.1 Ondersteunende apps

Ondersteunende apps zijn apps waarmee de leerlingen hun leertaken tot een

goed einde kunnen brengen. Er zijn verschillende mogelijkheden om hiertoe

te komen. In eerste instantie kan je werkbladen ontwikkelen die de

leerlingen met behulp van een Dropbox-account kunnen downloaden. Het

grote voordeel hiervan is dat de leerlingen op ieder moment hun taak kunnen

onderbreken en opslaan. Deze opgeslagen taak valt op ieder mobiel apparaat

te raadplegen. Een ander bruikbaar instrument zijn quiz-apps. Via deze quiz-

apps kunnen de leerlingen hun net geleerde leerstof laten testen. De

leerkracht staat in contact met alle tablets waardoor hij onmiddellijk de

resultaten van iedere tablet ontvangt. Hij kan dus onmiddellijk zien met welk

onderdeel van de leerstof de leerlingen problemen ondervinden. Een laatste

mogelijkheid is het opstarten van een Facebook-groep voor jouw klas. Zo

vormt die groep een aanvulling op het elektronisch leerplatform dat jouw

school gebruikt. In die groep worden bijvoorbeeld herinneringen gepost voor

taken en/of toetsen. Er kunnen tevens discussies worden opgestart door

middel van de pollfunctie van Facebook.

                                                        1 Specht, M. (2014). How can tablet technology change teaching and learning?. 2 Drago, Idilio, et al. (2012). "Inside dropbox: understanding personal cloud storage services."

 

  7 

1.1.1 Dropbox

Dropbox2 is een online cloud storage. Online cloud storage houdt in dat je je

taken op ieder moment kan opslaan en vervolgens op ieder mobiel apparaat

kan raadplegen. Dropbox is momenteel de grootste aanbieder van online

cloud storage. De voordelen van het gebruik van Dropbox zijn legio. Dropbox

biedt immers een grote opslagruimte. Daarnaast hoef je niet te werken met

USB-sticks of met externe harde schijven. Hierdoor verdwijnt je risico dat je

opgeslagen werk verliest door een crash van een van deze apparaten.

Dropbox kan je in de klas integreren door via de app een werkblad aan te

bieden aan de leerlingen. Indien de leerlingen niet klaar geraken met dit

werkblad, kunnen ze er thuis verder aan werken op een moment dat het voor

hen past. Indien ze niet over een smartphone of tablet beschikken, kunnen ze

Dropbox raadplegen via hun pc of laptop. Naast werkbladen of taken kan je

ook presentaties delen met de leerlingen in je klassen. Tot slot kunnen

leerlingen ook hun eigen inzichten delen met hun medeleerlingen. De

basisvoorwaarde voor een vlot verloop met Dropbox is dat iedere leerling een

eigen account moet aanmaken. Dit account kun je koppelen aan je Facebook-

account waardoor je je snel kunt aanmelden.

1.1.2 Pinterest

Pinterest 3 is een sociale netwerksite waarbij leden items kunnen pinnen op

een board. Het is de site die het snelst ter wereld is gegroeid. 4 Met Pinterest

kunnen de leerlingen een board aanmaken dat betrekking heeft op het

lesonderwerp. Vervolgens kunnen ze op zoek gaan naar interessante

afbeeldingen, video’s, ... en deze toevoegen aan hun board. Het sociale

karakter zit hem in het gegeven dat deze boards openbaar zijn. Je moet je

niet registreren om de boards te bekijken. De leerlingen kunnen dus elkaars

board gaan bekijken om op deze manier nieuwe informatie te verkrijgen.

Indien ze bij een klasgenoot een interessante afbeelding, video, ...

terugvinden, kunnen ze deze ‘repinnen’ op hun eigen board. Op deze manier

kan de leerkracht ook de boards van de leerlingen volgen. Denk maar aan de

progressie die ze maken met het aanvullen van hun boards binnen een

                                                        2 Drago, Idilio, et al. (2012). "Inside dropbox: understanding personal cloud storage services." Proceedings of the 2012 ACM conference on Internet measurement conference. ACM. 3 Dudenhoffer, C. (2012).Pin it! Pinterest as a library marketing and information literacy tool. College & Research Libraries News 73.6 328-332. 4 Constine, J. (2012) Pinterest hits 10 million US monthly uniques faster than any standalone site ever–comscore..Retrieved 2.10 2013.

 

  8 

bepaald thema. Op deze manier is Pinterest ook inzetbaar als evaluatie-

instrument. Een andere mogelijkheid is dat jij als leerkracht een board

ontwerpt waarop je tijdens het jaar de belangrijkste nieuwsfeiten ‘pint’. Of je

laat deze opdracht uitvoeren door leerlingen. Zo gaan ze zelf op zoek naar de

markantste feiten uit de actualiteit.

1.1.3 Twitter

Twitter5 is net zoals Pinterest een sociale netwerksite. Een belangrijk verschil

is echter dat je hier werkt met boodschappen die uit maximum 140 tekens

bestaan. Via Twitter kan je personen of instanties volgen die boodschappen

de wereld in sturen. Dit betekent dat je ook personen of instanties kan volgen

die betrekking hebben tot je lessen. Binnen aardrijkskunde kun je

bijvoorbeeld geologen of een instantie zoals de NASA volgen. Op deze manier

integrereer je actualiteit binnen je lessen aardrijkskunde. Daarnaast kan je

Twitter in de klas op verschillende manieren inzetten. Vooreerst kan je ervoor

zorgen dat leerlingen jou als leerkracht volgen en dat ze elkaar volgen. Jij

kan via Twitter les gerelateerde artikels en filmpjes delen met de leerlingen.

Daarnaast kunnen zij ook interessante filmjes, afbeeldingen, ... met hun

klasgenoten en met jou delen. Door hashtags toe te voegen kan je je tweets

categoriseren. Zo kan je een aparte hashtag in het leven roepen voor jouw

klasgroep zodat alle gedeelde informatie eenvoudig terug te vinden is. Een

andere mogelijkheid is om leerlingen de essentie van de geziene leerstof te

laten noteren in een tweet. Op deze manier leren de leerlingen om

hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden. Een extra aanvulling op Twitter

volrmen de Twitpolls. Dit zijn polls die via een link tevoorschijn komen op je

Twitteraccount. Jouw volgers kunnen via deze link hun stem uitbrengen. Je

krijgt dus een snel resultaat als je leerlingen/medeleerkrachten/ouders wil

bevragen. Tevens worden leerlingen door het correct leren gebruiken van

Twitter mediawijzer: wat kan ik tweeten? Wie kan mijn tweets zien? Wat zijn

de gevolgen van mijn tweets? Tot slot kan Twitter ook ingezet worden tijdens

de examenperiode. Zo kan Twitter een (extra) hulpkanaal vormen door

middel van Tweets in verband met examenvragen aan leerkrachten te stellen.

Dit zou dan een aanvulling kunnen zijn op de eerder traditionele manier van

contact via e-mail. Het grote voordeel van Twitter, haar korte en snelle

tweets, vormt eveneens het grote nadeel. Je bent immers beperkt tot die 140                                                         5 Pauwels, V. (2013). Twitter gebruiken in de klas. Apps in de les. Geraadpleegd via http://appsindeles.wordpress.com/2013/05/26/twitter/ 

 

  9 

tekens en daarin kan je geen uitgebreide vragen stellen of opmerkingen

poneren.

1.1.4 Thinglink

In tegenstelling tot Twitter en Pinterest is Thinglink geen sociale netwerksite.

Thinglink 6 is een site waar je afbeeldingen kan uploaden en waarbij je

vervolgens pointers kan toevoegen. Via die pointers kun je verbindingen

leggen met webadressen waar meer foto’s, een video, tekstuitleg, ... te

vinden zijn. Tevens kan je door middel van de pointers printscreens van eigen

tekstfragmenten of Powerpointvoorstellingen tevoorschijn laten komen. Op

die manier kunnen de leerlingen op eigen tempo extra informatie verwerken.

Binnen aardrijkskunde denk ik daarbij aan een Thinglink-afbeelding van de

kaart van Moesson – Azië waarbij er via de pointers meer informatie te

vinden is over de landen die tot Moesson – Azië behoren. Om Thinglink te

kunnen gebruiken, hebben alle leerlingen een account nodig.

1.1.5 Simple Mind +

Simple Mind + is een app die zich uitstekend verleend tot mindmappen. In

tegenstelling tot andere mindmap-apps, biedt deze app een eenvoudig en

ongelimiteerde mogelijkheid tot mindmappen. Andere apps zijn namelijk

gelimiteerd in het aantal onderverdelingen dat je kan maken. Deze app is

inzetbaar op verschillende vlakken. Zo is het mogelijk om de leerlingen op het

einde van de les de geziene leerstof in een mindmap te laten verwerken. Een

andere mogelijkheid is om dit te laten toepassen als een huistaak. Vanwege

het feit dat leerlingen met deze app hoofdzaken van bijzaken dienen te

onderscheiden, wordt er ingespeeld op de vakoverschrijdende eindterm ‘leren

leren’. Indien leerlingen hierin gestimuleerd worden, kunnen ze gemakkelijker

hun leerstof structureren. De exporteringsmogelijkheden voor deze app zijn

weliswaar zeer beperkt. Indien je als leerkracht overzicht wil krijgen van de

verschillende mindmaps van de leerlingen, moeten ze een printscreen nemen

en deze in bijvoorbeeld de hierboven beschreven Dropbox plaatsen.

                                                        6 Boelen, B. (2014). Enkele leuke tools om in de klas te gebruiken. Schoolbytes. Geraadpleegd via http://www.schoolbytes.be/blog/?p=556

 

  10 

1.1.6 Prezi

Prezi 7 is een andere mogelijkheid om informatie te groeperen en te

presenteren. Prezi leent zich uitstekend als presentatie-app. Prezi is een app

die sinds 2009 op de markt is en sindsdien aan populariteit wint ten opzichte

van Powerpoint. Er zijn enkele wezenlijke verschillen tussen Prezi en

Powerpoint. Zo is een Powerpoint-presentatie vaak nogal statisch. Hier

tegenover werkt Prezi met een oneindig groot presentatieblad waarop je

eenvoudig je informatie kan groeperen. Op een eenvoudige manier kan je

inzoomen en uitzoomen en daardoor linken leggen tussen de verschillende

onderdelen van je presentatie. Een ander voordeel is de gemakkelijke

hanteerbaarheid voor beginnelingen: na enkele keren heb je de

mogelijkheden van Prezi onder de knie. Deze app is ook bruikbaar in de klas

en wel op twee verschillende manieren. Enerzijds kan je via je tablet

verbinding maken met een smartboard en op die manier je presentatie aan

de klas laten tonen. Indien je niet in het bezit bent van een smartboard,

bestaat er nog altijd de Prezi-website waarop je je presentaties te allen tijde

kan opslaan en oproepen. Dit zorgt er ook voor dat leerlingen zowel in de klas

als thuis aan hun presentaties kunnen verder werken.

1.1.7 Book Creator

Book creator is een zeer gebruiksvriendelijke app die je kan gebruiken om

zelf een e-book te creëren dat de leerlingen kunnen gebruiken op hun tablets.

Indien je als school volop de kaart van de tablets trekt, is zo een e-book

onontbeerlijk. Wanneer je een e-book ontwikkelt, mag dat in geen geval een

digitale blauwdruk zijn van een gedrukt werkboek. In tegenstelling tot een

gedrukt boek, bevat een e-book meer media: meer afbeeldingen,

geïntegreerde video’s, geïntegreerde opdrachten, ... Een e-book kan je

vergelijken met een zelfgemaakte cursus, maar dan via een tablet. Naast

Book Creator kan je ook Creative Book Builder gebruiken. Creative Book

Builer biedt je meer mogelijkheden, maar is daardoor ook iets moeilijker te

hanteren.

                                                        7 Casteleyn, J. (2011). Nooit meer PowerPoint?. AD REM (MECHELEN)= TIJDSCHRIFT VOOR ZAKELIJKE COMMUNICATIE, 5, 9-12.

 

 

  11 

1.1.8 iMovie

iMovie is een app die enkel beschikbaar is voor toestellen die draaien op

Apple-software. De mogelijkheden om iMovie in de klas te gebruiken zijn

enorm. 8 In de eerste plaats kunnen leerlingen zelf video’s creëren die

betrekking hebben tot verschillende lesonderwerpen. Daarna kunnen ze deze

op Youtube plaatsen. iMovie biedt de mogelijkheid om hun zelf gecreëerde

video’s te bewerken door ze te voorzien van tekst. Binnen aardrijkskunde zijn

er ook veel mogelijkheden om te werken met iMovie. Een eerste mogelijkheid

is om de leerlingen in kleine groepjes een instructievideo te laten maken. De

leerlingen zouden deze instructievideo kunnen maken met betrekking tot het

thema ‘gesteentes’. Ieder groepje voert filmt dan bijvoorbeeld de

doorlaatbaarheidsproef van één gesteente uit. De synthese bestaat dan uit

het bepalen van welk gesteente de grootste doorlaatbaarheid heeft door het

vergelijken van de verschillende filmpjes. De leerlingen kunnen een timer

laten meelopen op het filmpje om deze synthese te vereenvoudigen. Een

andere mogelijkheid binnen aardrijkskunde is het gebruik van iMovie op

excursies. Ook hier worden dan groepen gevormd die verschillende

opdrachten krijgen. Zo moet de ene de debietmeting van een rivier filmen. De

andere groep filmt hoe ze een hellingsgraad berekenen. Daarnaast kunnen de

leerlingen tijdens een excursie in het staalbekken de verschillende onderdelen

van de staalproductie filmen en ze benoemen met behulp van de app. Tot slot

kan iMovie ook een reflectiemiddel voor jouw onderwijspraktijk betekenen.

Indien je jezelf filmt gedurende enkele lesmomenten, dan kan je daaruit leren.

Ben ik voldoende expressief? Steken mijn lesmomenten goed in elkaar? Is

mijn vraagstelling voldoende gevarieerd?

1.1.9 QR-codes

QR-codes9 zijn een soort barcodes die leesbaar zijn door een QR-app te

installeren op je smartphone of tablet. QR-codes worden door deze app

gescand. Als leerkracht kan je op relatief eenvoudige wijze zelf QR-codes

ontwikkelen. Deze QR-codes kunnen verwijzen naar websites die meer

informatie geven over het lesonderwerp. Daarnaast kunnen ze ook refereren

naar een ingevulde versie van een opdrachtenblad. Binnen aardrijkskunde

                                                        8 Espejo, D., Maas, D., Lefebvre, D. (2011). 13 ways to use iMovie in the classroom, Edapps Ca. Geraadpleegd via http://edapps.ca/2011/11/13-ways-to-use-imovie-in-the-classroom/ 9 Van Schie, H. QR-codes in het onderwijs. ICT-idee. Geraadpleegd via http://ict-idee.blogspot.be/2011/03/12-qr-codes-in-het-onderwijs.html

 

  12 

kunnen QR-codes geïmplementeerd worden in Google Maps. Door een QR-

code te lezen gaan leerlingen rechtstreeks naar één bepaalde plaats.

1.1.10 Wordpress

De Wordpress-app biedt de mogelijkheid om je blog overal en altijd up-to-

date te houden. Via de app kan je reacties beheren, blogs posten, ... Via de

website zijn de uitgebreide functionaliteiten te raadplegen. Een van de

mogelijkheden om Wordpress in de klas te gebruiken is om het te beheren als

een digitaal portfolio. Via dit portfolio kunnen de leerlingen hun werk digitaal

tentoon spreiden. Dit biedt twee grote voordelen. Enerzijds verzamel je alle

werkjes van je leerlingen via dit portfolio waardoor je een snel overzicht krijgt.

Anderzijds is er een sociaal aspect aan Wordpress. De leerlingen bevinden

zich in de mogelijkheid om reacties te geven op de posts van hun

medeleerlingen. Deze vorm van feedback geven kan eventueel betrokken

worden in het evaluatie-instrument. Een blog is erg handig om de items te

posten die ze met de voorgaande apps ontwikkeld hebben. Denk dan

bijvoorbeeld aan het posten van hun mindmaps, of hun filmpjes die ze

gecreëerd hebben via iMovie. Op deze manier dient een blog als

verzamelinstrument voor al hun creaties. Deze blog hoeft niet noodzakelijk

vakgebonden te zijn. Het is net een meerwaarde die je creëert door samen te

werken met verschillende vakken. Zo kunnen leerlingen voor het vak

Nederlands bijvoorbeeld hun recensie hier posten en kunnen ze feedback op

elkaars schrijfopdrachten geven.

1.1.11 Explain everything

Explain everything is een app die je als leerkracht in staat stelt om snel een

screencast te ontwikkelen. Een screencast is een presentatie die in principe

start vanaf nul. Jij beslist welke informatie je toevoegt en op welke wijze –

afbeeldingen, filmpjes, informatieve website met extra informatie – je die

informatie integreert. Daarnaast kan je stukken uit Word of Powerpoint halen

en in je presentatie verwerken. Wanneer je klaar bent met de informatie in

de presentatie te plaatsen, kan je starten met het opnemen van een voice-

over. Op deze manier ontwerp je een instructiefilmpje. Dit instructiefilmpje

kan je ofwel klassikaal laten zien door het te projecteren, ofwel kan je het

verspreiden via apps zoals Dropbox zodat leerlingen het thuis kunnen

 

  13 

(her)bekijken. Zo ben je als leerkracht aan het differentiëren: leerlingen die

de leerstof trager tot zich nemen, kunnen immers zo vaak naar het filmpje

kijken als zij dat nodig achten.

Een van de mogelijkheden om deze app te integreren in de klas en de

leerlingen actief te betrekken is om deze app te verwerken in coöperatief

leren. De verschillende expertengroepen kunnen zo zelf een presentatie met

vocie-over maken over het onderdeel waarin zij de expert zijn. Nadien

kunnen deze presentaties op de Wordpress – blog gepost worden zodat ze

altijd te herbekijken zijn door alle leerlingen.

Daarnaast speelt de app Explain everything een grote rol in de “flipped

classroom”. Een “flipped classroom”10 houdt in dat de rol van de leerkracht

verschuift. Zo zorgt de leerkracht immers voor instructiefilms die de

leerlingen thuis bekijken. Deze instructiefilms roepen vragen op bij de

leerlingen die ze mee naar de klas nemen. Op basis van deze vragen zet de

leerkracht de leerlingen aan het werk in verschillende groepen. In plaats van

dat de uitleg over een bepaald thema in de klas plaatsvindt in de traditionele

opstelling, gebeurt ze nu dus via “Explain everything”. Leerkrachten die deze

manier van werken toepassen geven aan dat ze nu effectief tijd hebben om

iedere dag en iedere les met iedere leerling te kunnen werken. Via deze weg

is het ook eenvoudiger om te differentiëren: leerlingen die sterker zijn vinden

hun eigen weg, terwijl de leerlingen die dreigen op te geven meer sturing

krijgen van hun leerkrachten.

Tot slot kan je ook nog eens de “flipped classroom” flippen.11 Je kan ook de

leerlingen zelf instructiefilmpjes laten maken. Door het feit dat leerlingen zelf

uitleg konden verschaffen in hun filmpjes, begrepen ze de leerstof veel beter.

De leerlingen weten immers dat ze kunnen terugkomen op hun fouten door

middel van de technologie. Iets wissen is snel gebeurd. De filmpjes worden

geplaats op een Youtube-kanaal. Hierdoor kunnen ook andere leerlingen uit

andere scholen hun kennis verder verruimen. Een belangrijke voorwaarde is

dat je de “flipped classroom” in je lessen integreert naast andere werkvormen.

De meerwaarde van de inspirerende leerkracht komt niet volledig tot zijn

recht indien hij enkel lesgeeft door middel van instructiefilmpjes.

                                                        10 Tucker, B. (2012). The flipped classroom. Education Next, 12(1), 82-83.

11 Faems, B. 2013. Flipping the classroom zet de les op zijn kop. Klasse. Geraadpleegd via http://www.klasse.be/leraren/31748/flipping-the-classroom-zet-de-les-op-zijn-kop/

 

  14 

1.1.12 Socrative

Socrative12 is een quiz - app waarmee je een ander elan aan je klassieke les

kan geven. Er bestaan twee verschillende apps. De ene is de teacher-app

waarmee jij als leerkracht een virtueel klaslokaal opent. Ieder virtueel

klaslokaal krijgt een eigen klasnummer. Dit klasnummer moeten de leerlingen

in hun student-app ingeven om toegang te bemachtigen tot de kamer. Er zijn

diverse manieren om met Socrative aan de slag te gaan. Een van de

mogelijkheden is om gedurende je les aan de leerlingen een vraag te stellen.

Hierbij zijn verschillende soorten vraagstellingen mogelijk. Zo zijn er ja/nee-

vragen, meerkeuzevragen of open vragen. Als leerkracht krijg je onmiddellijk

de antwoorden van alle leerlingen op je tablet tevoorschijn. Dit is dus een

eenvoudige manier om te achterhalen of leerlingen een specifiek deel van de

leerstof begrepen hebben. Een andere mogelijkheid is om op voorhand een

quiz te ontwikkelen en deze na een groter lesgeheel te laten invullen door de

leerlingen. Ook hier krijg je weer onmiddellijk een dubbel overzicht. Langs de

ene kant zie je bij welke vraag iedere leerling zich bevindt, langs de andere

kant krijg je de antwoorden onmiddellijk tevoorschijn op je tablet. Dit geeft je

dus de mogelijkheid om klassikaal bij te sturen bij vragen die door de

meerderheid fout beantwoord worden. Daarnaast kan je ook individueel

bijsturen bij leerlingen die in totaal een zwakke score halen. Een handigheid

van deze app is de mogelijkheid om de resultaten van de leerlingen in een

Excel-bestand naar je e-mailadres te laten sturen. Dit geeft je de

mogelijkheid om achteraf dieper in te gaan op de moeilijke vragen. Hierbij

kan je dan de leerlingen met een leerachterstand individueel remediëren op

basis van de fouten die ze gemaakt hebben.

Uiteraard kan je Socrative ook inzetten als evaluatiemiddel. Wanneer je op

voorhand een quiz opstelt, kunnen de leerlingen deze als evaluatie-

instrument invullen tijdens de les. Je stuurt daarna het rapport door naar je

e-mailadres waardoor je in het bezit van een handig Excel-blad met alle

gegevens. Dit bespaart verbeterwerk. Het nadeel is echter dat je geen vragen

kan stellen met een te lang antwoord aangezien ieder antwoord anders

geformuleerd wordt. Socrative rekent immers antwoorden fout die niet 100%

overeenkomen met de opgegeven antwoorden.

                                                        12 Backhouse, A., Wilson, I., & Mackley, D. (2014). Using iPads to increase the level of student engagement in the peer review and feedback process. In First International Conference on the use of iPads in Higher Education 2014.

 

  15 

Daarenboven kan je de resultaten die je ontvangt via jouw tablet,

rechtstreeks projecteren zodat de leerlingen zelf kunnen zien waar de fouten

zich bevinden. Je kan dus onmiddellijk inpikken op de moeilijkheden die de

leerlingen hebben ondervonden door de vraag klassikaal ter sprake te

brengen.

Een laatste mogelijkheid om aan de slag te gaan met Socrative is door middel

van een stellingenspel. Een mogelijk thema om hiermee aan te snijden is de

houtontginning in het Amazonewoud. De leerlingen kunnen op een

eenvoudige wijze via hun tablet aangeven of ze wel/niet akkoord zijn met een

stelling. Hiermee wordt dus gezorgd dat leerlingen hun eigen mening durven

te geven in plaats van de groepsdruk te volgen. Nadat iedereen zijn mening

heeft gegeven is het mogelijk om de resultaten te projecteren. Zo krijgen de

leerlingen onmiddellijk een visualisatie van de resultaten. Wanneer de

resultaten geprojecteerd zijn, kan je de markantste resultaten eruit halen en

de leerlingen hun argumenten laten toelichten waarom ze pro of contra

gestemd hebben. Een bijkomend voordeel is dat er op deze manier op

vakoverschrijdend gebied aan de mondelinge vaardigheden van de leerlingen

wordt gewerkt.

1.1.13 Facebook

Facebook wordt door veel leerlingen gebruikt en is daardoor niet meer weg te

denken uit hun leven. Meerdere keren per dag controleren ze hun Facebook-

account. In plaats van Facebook uit de klas te weren, kan je Facebook

integreren in je lessen.

Facebook kan vooral dienstdoen als een vervanging of aanvulling op het

gebruikte elektronisch leerplatform in de school.13 Uit onderzoek blijkt immers

dat veel leerlingen niet op dagelijkse basis hun elektronisch leerplatform

controleren waardoor ze heel wat informatie dreigen te mislopen. 14 Een van

de mogelijkheden om Facebook te integreren in je lespraktijk is door het

aanmaken van een groep. Uiteraard is het hiervoor belangrijk om de mening

van de klas te weten. Welke sociale netwerksite gebruiken zij het

regelmatigst? Is iedereen ermee akkoord om een Facebook-groep op te

richten? Als er aan deze noodzakelijke voorwaarden voldaan is, kan je verder

                                                        13 Shiu, H., Fong, J., & Lam, J. (2010). Facebook–Education with social networking websites for teaching and learning. In Hybrid Learning (pp. 59-70). Springer Berlin Heidelberg. 14 VSK, E. (2013). Verslag ‘welke invloed heb jij op school?’. Vlaamse Scholierenkoepel,. 1-1. 

 

  16 

gaan met de volgende stap: het eigenlijke gebruik van de Facebook-groep.

Zo kan je de groep gebruiken als discussieplatform. Als voorbereiding op een

thema kan je een stelling in de groep posten. De leerlingen hebben twee

manieren om hierop te reageren. Enerzijds kunnen ze aangeven in welke

mate ze akkoord gaan met de stelling. Anderzijds kunnen ze in het

commentaarvak hun argumenten posten. Op deze manier worden leerlingen

geteased met betrekking tot het thema. Een belangrijke randvoorwaarde is

het maken van goede afspraken. Ga je leerlingen op Facebook laten schrijven

in spreek – of schrijftaal? In welke mate ga je de discussies als leerkracht

modereren?

Naast een discussieplatform is het uiteraard ook mogelijk om de leerlingen

warm te maken voor een thema door een interessant filmpje/ afbeelding/

cartoon te posten. Daarnaast kunnen leerlingen ook zelf interessante links

posten in verband met de lesthema’s. De leerlingen ontvangen bij iedere

nieuwe post in de groep een notificatie. De leerlingen gaan regelmatig deze

notificaties bekijken waardoor ze op de hoogte zijn van wat er in de groep

gepost wordt.

Een andere belangrijke factor om Facebook in de klas te gebruiken is het

gegeven dat je op deze manier leerlingen tijdens het werken met Facebook

attent kan maken op de gevaren. Zo wordt de ICT-eindterm ‘veilig,

verantwoord en doelmatig omgaan met ICT’ 15geïmplementeerd in je lessen.

Een laatste mogelijkheid is het instellen van belangrijke data. Stel dat je een

grote overhoring gepland hebt, dan kan je dit instellen in de Facebook-groep.

Alle leerlingen krijgen hiervan een melding in hun persoonlijke feed. Deze

Facebook-agenda kan een aanvulling vormen op de digitale agenda die

elektronische leeromgevingen nu aanbieden.

1.1.14 Nearpod

Nearpod16 is een app waarmee je een Powerpoint-presentatie kan uploaden.

Als leerkracht kan je daarna tussen de slides verschillende filmpjes, quizzen,

polls, links naar websites, ... plaatsen. Deze lessen worden gemaakt via de

website van Nearpod, niet via de app. De leerlingen openen de app ‘Nearpod’

                                                        15 VVKSO. (2007). Eindtermen ICT eerste graad. Leerplan VVKSO eerste graad. 16 Gawlik, C. Engaging students with thear iPad and iPhone applications. International conference on technology in collegiate mathematics,166-167.

 

  17 

en loggen zich in via een pincode. Iedere presentatie, dus iedere les, heeft

een unieke pincode waarmee de leerlingen toegang kunnen krijgen tot de les

(zie bijlage 1). Er zijn twee mogelijkheiden om ‘Nearpod’ in je klas te

gebruiken. Langs de ene kant kan jij het leerproces van de leerlingen in

handen nemen. Tijdens de les bepaal jij immers wat er op het scherm van de

leerlingen komt te staan. Jouw tablet staat in verbinding met de tablets van

de leerlingen. Jij kan dus swipen doorheen de slides, filmpjes, ... Die slide of

dat filmpje komen simultaan ook tevoorschijn op de tablets van de leerlingen.

Daar tegenover staat dat je ook het leerproces in de handen van de

leerlingen kunt leggen. Dit doe je door de huiswerkknop aan te duiden. Je

krijgt dan een andere pincode waardoor de leerlingen zich op eigen tempo

een weg door de presentatie kunnen banen. Daarnaast kan je deze

huiswerkknop ook laten gebruiken waarvoor hij oorspronkelijk is bedoeld,

namelijk als huiswerk. Door leerlingen de pincode te mailen, of te posten in

de Facebook-groep, kan je leerlingen individueel thuis een taak laten maken.

Hier krijg je ook weer onmiddellijk de antwoorden op jouw tablet tevoorschijn.

Deze resultaten kan je gebruiken voor zowel een formatieve als een

summatieve evaluatie.

Deze app biedt enkele grote voordelen. Door de verschillende

quizmogelijkheden – open vragen of meerkeuzevragen – kan je als leerkracht

testen of de leerlingen de leerstof begrijpen. In een klassikale setting hoor je

slechts van één leerling een antwoord en heb je er het gissen naar of de

overige leerlingen de leerstof ook begrijpen. Dit impliceert dat alle leerlingen

een tablet nodig hebben. Via deze app krijg je een onmiddellijk overzicht van

de antwoorden van de leerlingen op jouw tablet. Je kan dus snel individueel

bijsturen. Indien je ondervindt dat er vragen zijn die door een groot deel van

de klas verkeerd beantwoord worden, dan kan je klassikaal bijsturen. Je krijgt

dus een breder overzicht of de leerlingen al dan niet de leerstof onder de knie

hebben Een handigheidje van deze app is dat hij ook automatisch de

antwoorden opslaat. Je kan de antwoorden dus te allen tijde raadplegen via

de Nearpod-website.

 

  18 

1.2 Vakgebonden apps

Naast ondersteunende apps zijn er ook vakgebonden apps. Vakgebonden

apps zijn apps waarmee je leerlingen zeer specifiek aan de slag kan laten

gaan. In dit onderdeel ga ik in op vakspecifieke apps binnen het onderwijsvak

aardrijkskunde. De grote valkuil van tabletgebruik in de klas is dat je louter

vakgebonden apps gaat gebruiken. Indien je dit doet, wordt je tablet een doel

in plaats van een leermiddel. Om ervoor te zorgen dat je tablet een

leermiddel blijft, zijn er twee mogelijkheden. De eerste mogelijkheid bestaat

eruit om een les op te bouwen rond de ondersteunende apps zoals die

hierboven vermeld zijn. Een tweede mogelijkheid is om een afwisseling te

voorzien tussen de ondersteunende en de vakgebonden apps. In de

paragrafen hieronder volgt een oplijsting van de meest bruikbare

vakgebonden apps binnen de lessen aardrijkskunde.

1.2.1 Google Earth

De bekendste app is zonder twijfel Google Earth. Al moet hier onmiddellijk

een kanttekening bij gemaakt worden. De app is een heel stuk beperkter dan

het programma dat je op een desktop of laptop kan draaien. Je kan geen

leerpad ontwerpen of toepassen. De app van Google Earth is daarentegen wel

handig om snel locaties op te zoeken. Het is ook mogelijk om deze locaties op

te slaan onder ‘mijn kaarten’. Indien je naar een specifieke locatie inzoomt,

krijg je niet alleen foto’s maar ook een informatieve tekst die geleverd wordt

door Wikipedia. Dus via deze weg krijg je snel extra informatie over de plaats

die je net hebt opgezocht. Een bijkomend voordeel is dat je met de app heel

snel kan in – en uitzoomen.

In het kader van de lessen rond de 4H’s kan je met de app naar plaatsen

gaan die overeenkomen met de reliëfeigenschappen. Zo kan je de leerlingen

bijvoorbeeld naar de Matterhorn laten inzoomen. Op die manier zien ze als

het ware de Matterhorn voor zich en kunnen ze op een eenvoudige manier de

getande vorm van het gebergte benoemen. Daarnaast kunnen ze zien dat er

een steile helling is. Op deze manier biedt Google Earth-app een meerwaarde

binnen de lessen aardrijkskunde.

 

  19 

1.2.2 Khan academy

Khan academy is eigenlijk de aanstoker van de “flipped classroom”.17 Khan

academy is een app die je enorm veel educatieve filmpjes aanbiedt. Tot op

heden zijn alle filmpjes weliswaar in het Engels waardoor de leerlingen de

nodige kennis van het Engels moeten bezitten om de filmpjes volledig te

begrijpen. Daarnaast worden er voor het vak aardrijkskunde voornamelijk

onderwerpen aangesneden die in de derde graad van het secundair onderwijs

pas aan bod komen.

De werking van de app is gebaseerd op het principe van de “flipped

classroom”. Dat houdt in dat het traditionele lesgeven wordt omgedraaid. In

het traditionele lesgeven wordt de instructie/theorie in de klas gegeven en

worden daarna oefeningen aangeboden in de weinige tijd die rest in de klas.

De leerlingen moeten de oefeningen dan vaak thuis voltooien. Net op dat

moment zitten ze met de meeste vragen of komen ze helemaal vast te zitten.

Dit leidt ertoe dat sommige leerlingen hun motivatie verliezen. Binnen de

“flipped classroom” worden de rollen omgedraaid. De rol van de leerkracht

wordt overgenomen door instructiefilmpjes. De leerkracht kan eveneens zelf

instructiefilmpjes ontwikkelen waarmee de leerlingen aan de slag kunnen

gaan. De eerste stap is dat de leerlingen thuis het instructiefilmpje bekijken.

Nadien kunnen ze via de app reeds oefeningen maken en krijgen ze

onmiddellijk een foutenanalyse aangeboden. De leerlingen komen nadien

naar de klas en gaan verder met de oefeningen die de app biedt of met

oefeningen die jij als leerkracht aanbiedt. Dit zorgt ervoor dat je een heel

lesuur de tijd hebt om aandacht te besteden aan alle leerlingen. De leerlingen

met leerproblemen raken niet gedemotiveerd omdat jij er bent om ze op het

moment dat ze vastzitten bij te sturen. Daar tegenover staan de sterke

leerlingen die op hun eigen tempo gedifferentieerde oefeningen kunnen

blijven maken waardoor ook zij gemotiveerd blijven.

Andere voordelen zijn dat leerlingen zelf hun leerproces in handen nemen. Ze

kiezen zelf waar en wanneer ze de filmpjes bekijken. Ze bepalen tevens hun

leersnelheid zelf. Indien ze iets moeilijk begrijpen, kunnen ze de video snel

terugdraaien om hem te herbekijken. Doordat leerlingen op school de                                                         17 Thompson, C. (2011). How Khan Academy is changing the rules of education. Wired Magazine, 126.

 

 

  20 

oefeningen maken, krijgen ze rechtstreeks feedback van de leerkrachten.

Hierdoor krijg je als leerkracht een betere inschatting van het niveau van

iedere leerling.

Khan academy leent zich uiteraard niet enkel om te gebruiken binnen het vak

aardrijkskunde. Zo is het ook mogelijk om de app te gebruiken binnen andere

vakken. Khan academy biedt immers vooral filmpjes aan die voor de overige

wetenschapsvakken en wiskunde zeer bruikbaar kunnen zijn.

1.2.3 Nasa Visualization Explorer

Nasa Visualization Explorer is een app die in het beheer is van de NASA. De

NASA geeft via deze app extra informatie over ontdekkingen in verband met

de ruimte. Zo krijg je verschillende foto’s te zien van ontdekkingen. Wanneer

je op één van deze foto’s klikt, krijg je een tekst met uitleg. Die uitleg wordt

weliswaar in het Engels gegeven. Daarnaast krijg je nog een hele reeks foto’s

in verband met iedere ontdekking. Er is een mogelijkheid om de

ontdekkingen te sharen in je Facebook-groep. Via deze weg pik je dus ook in

op de actualiteit. In dit geval is de actualiteit echter ruimtegebonden. Ook

een thema dat voornamelijk behandeld wordt in de derde graad van het

secundair onderwijs.

1.2.4 ArcGIS

ArcGIS is een app die zich uitstekend leent om mee te werken op excursies.

De app bestaat uit verschillende kaarten. Het is aan jou om zelf lagen in te

laden. Dit kan bijvoorbeeld een laag zijn in verband met de

bevolkingsdichtheid. Zo kan je de bevolkingsdichtheid van een bepaald

gebied aflezen uit kaartmateriaal en vergelijken met de waarnemingen.

Enerzijds is het mogelijk om bestaande lagen in te laden. Anderzijds biedt de

app ook de mogelijkheid om zelf gecreëerde lagen in te laden. Je kan via

ArcGIS zelf data invoegen die samen een laag gaan vormen. Denk maar aan

het aantal secundaire scholen. Door middel van de adressenlijst van de

Vlaamse overheid kan je deze scholen ingeven. Samen vormt deze lijst een

laag die je kan inladen op een kaart. Zo worden de plaatsen waar zich

 

  21 

secundaire scholen bevinden gevisualiseerd. Daarnaast is het ook mogelijk

om oppervlaktes te berekenen via de app. Zo kan je bijvoorbeeld de

oppervlakte van een rivierdal laten berekenen door de leerlingen. Ook met

deze app kan je inspelen op de actualiteit. Wanneer er een nieuw

klimaatrapport uitkomt, kan je een laag inladen die je laat zien welk gebied

van de België en Nederland er onder water komt te staan bij een bepaalde

stijging van de waterspiegel.

1.2.5 Universal counters

Via deze app is het mogelijk om de bevolkingsevolutie op verschillende

fronten te zien. Zo is het mogelijk om het aantal geboortes en sterftes mee te

volgen. Deze cijfers zijn gebaseerd op de statistieken. Het sterftecijfer wordt

onderverdeeld naar verschillende doodsoorzaken. Hieruit blijkt dat hart – en

vaatziektes wereldwijd de grootste doodsoorzaak zijn. Naast deze menselijke

indictatoren kan je ook nog enkele economische indicatoren volgen. Zo kan je

bijvoorbeeld het aantal auto’s dat in dat jaar geproduceerd is volgen. Uit deze

gegevens blijkt dat er jaarlijks ongeveer 3 keer zo veel fietsen als wagens

worden geproduceerd. Deze app biedt ook de mogelijkheid om de

tijdseenheid te verschuiven. Zo kan je niet alleen de gegevens van het

huidige jaar volgen, maar ook van de huidige maand, week of zelfs dag. Tot

slot kan je ook de tellers op 0 zetten en kan je vanaf nu beginnen tellen.

1.2.6 UN Country Stats

Un Country Stats 18 is een zeer handige app om grafieken en tabellen uit je

cursus te updaten. Door te app te raadplegen kan je een uitgebreid gamma

aan socio-economische indicatoren opvragen. Deze socio-economische

indicatoren worden voorzien door de gegevensbank van de Verenigde Naties.

Er zijn twee manieren om aan de slag te gaan met deze app. Vooreerst kan je

alle gegevens van één bepaald land opvragen. Wat betreft de economische

factoren zie je een evolutie doorheen de tijd. Je krijgt namelijk de gegevens

uit zowel 2000, 2005 en 2009 gepresenteerd. Wat betreft enkele

sociografische indicatoren hebben ze een projectie gekozen tussen de jaren

                                                        18 Hampton Cole, S. (2013). 48 iPad apps for teaching and learning geography/Earth science. Ideas out there. Geraadpleegd via http://seanhamptoncole.wordpress.com/2013/03/04/48-ipad-apps-for-teaching-and-learning-geography-earth-science/

 

  22 

2010 en 2015. Werkboeken die in die tijd ontworpen zijn, hebben de

gegevens uit 2009 nog niet opgenomen in hun tabellen en grafieken. Hier

tegenover staat dat het niet de app is die de meest recente gegevens

weergeeft. De app geeft echter wel de gegevens van veel indicatoren. Een

tweede mogelijkheid is om twee landen met elkaar te vergelijken. Neem nu

dat je lesgeeft over het thema “landbouw in Moesson-Azië”, dan kan je de

scholingsgraad van India makkelijk vergelijken met die van België. Daarnaast

kan je een besluit trekken uit de evolutie van de scholingsgraad in beide

landen. Samenvattend is UN Country Stats een handige app die een

geüpdatete versie geeft van gedateerd cijfermateriaal in een hand – of

werkboek.

1.2.7 World Bank Data Finder

De World Bank Data Finder is een stuk uitgebreider en bevat recenter

gegevensmateriaal dan de UN Country Stats. Deze app genereert haar

gegevens uit die van de World Bank. De meerwaarde van deze app is dat je

de gegevens vindt van 5 jaren. Het meest recente jaartaal waar men

gegevens van heeft, is 2012. Deze app is dus meer up-to-date dan de UN

Country Stats. De meerwaarde van UN Country Stats ligt hem vooral in het

feit dat je er zeer gebruiksvriendelijk een indicator kan vergelijken tussen

twee landen. Daarentegen ligt de meerwaarde van de World Bank Data Finder

in het gegeven dat je een overzicht krijgt van alle landen. Daarnaast krijg je

op het einde een evolutie te zien van de indicator doorheen de laatste vijf

jaren. Een nadeel is dat er van sommige landen weinig gegevens van

indicatoren bekend zijn.

1.2.8 World in Figures

Een derde app die op eenvoudige wijze statistische gegevens voorstelt, is de

app ‘World in Figures’. Deze app is uitgegeven door de Britse toonaangevende

krant ‘The Economist’. Door middel van de app krijg je ook een overzicht van

verschillende socio-economische indicatoren. Je hebt de mogelijkheid om een

profiel van een bepaald land op te roepen. Daarnaast kan je ook een

vergelijking maken tussen verschillende landen. Ten opzichte van UN Country

Stats biedt deze app als voordeel dat je meerdere landen met elkaar kan

vergelijken. Een laatste handigheid van deze app is dat je voor iedere socio-

 

  23 

economische indicator een overzicht op verschillende manieren krijgt. Zo krijg

je een lijst met de landen gerangschikt van hoog naar laag. Tevens vind je

deze landen terug op een map. Tot slot worden de gegevens van de socio-

economische indicator in een grafiek weergegeven.

1.2.9 Thunder

Thunder is een eenvoudige en handige app die bestaat uit twee knoppen. Met

behulp van de app kan je de afstand tot het onweer berekenen. Wanneer je

de flits ziet, moet je de linkerknop aanraken. Als je het onweer hoort, moet je

de rechterknop aanraken. Hierna wordt automatisch de afstand tot het

onweer berekend.

1.2.10 eQuake Map

Deze app brengt de actualiteit in je klas. De app zorgt ervoor dat je een

overzicht krijgt van recente aardbevingen. Zo kan je als leerkracht inspelen

op recente grote aardbevingen door deze eenvoudig te lokaliseren met behulp

van de app. In de derde graad kan deze app je uitgangspunt worden om te

starten met thema platentectoniek.

1.2.11 Spotzi Atlas

Spotzi Atlas is een gratis atlas die erg veel functionaliteiten aanbiedt. Ze is

gebaseerd op het ArcGis-principe. Dit houdt in dat de app met verschillende

lagen werkt. Zo kan je op je map een laag tonen die een bepaalde

klimaatzone weergeeft, of een laag die de gebieden aangeeft waar men aan

tarweteelt doet. De informatie is afkomstig van zowel de Wereld Data Bank

als de NASA. Hierdoor kan je ook lagen opvragen die bestaat uit gegevens

van verschillende jaartallen.

 

  24 

2 Welke mogelijkheden zijn er om tablets in je lessen te

integreren?

In dit onderdeel behandel ik de lessen die ik zelf heb gegeven met integratie

van de tablets. Daarnaast geef ik lesideeën om apps te integreren in de

klaspraktijk. Tot slot behandel ik ook nog lesideeën voor het vak Nederlands

die bruikbaar zijn binnen aardrijkskunde en andere vakken. Met de derde

leervraag onderzoek ik de eventuele leerwinsten die de leerlingen kunnen

halen met het gebruik van tablets ten opzichte van regulier onderwijs.

Een belangrijke voorwaarde om met tablets in je lessen te werken is het

gegeven dat je je niet louter baseert op vakgebonden apps. Wanneer je

immers enkel vakgebonden apps gaat integreren in je lessen, loop je het

risico dat je tablet geen leermiddel meer is. Integendeel, je tablet gaat een

doel worden. Via de lesmogelijkheden die in de volgende onderdelen

behandeld worden, probeer ik een inzicht te geven hoe je de ondersteunende

apps kan inpassen in je lessen. De ondersteunende apps dienen immers om

je lesinhoud op een andere manier aan te brengen. Via deze apps heb je

meer mogelijkheden om je lessen op te bouwen en kan je gemakkelijker

variëren tussen de verschillende werkvormen. Zo komen alle soorten

leertypes bij leerlingen aan bod 19 . Sommige leerlingen zijn immers

communicatief sterk, anderen krijgen meer input van een leerkracht met

sterke verteleigenschappen. Zorg dus dat je niet enkel les geeft met tablets,

maar varieer in werkvormen. Indien je alle lessen met tablets gaat geven,

dan verdwijnt de motivatie van de leerlingen voor een deel doordat de tablets

al snel als ‘gewoon’ worden aanzien door hen.

2.1 Algemene info onderzoeksopstelling

Tijdens de zelfstandige stage zijn er twee periodes geweest waarin ik de

tablets heb geïntegreerd in de lessen aardrijkskunde. Telkens heb ik de

tablets gebruikt in twee klassen van het derde middelbaar. Deze twee klassen

liepen parallel met elkaar qua inhoud. De ene klas bestond uit 16 leerlingen

die de richting Techniek – Wetenschappen volgden. De andere klas bestond

uit 27 leerlingen die de richting Wetenschappen volgden. Deze richting stond

bekend om het hoge niveau dat de hele klasgroep haalde. De richting

                                                        19 Klasse. (2012). Tablets op de school: de beste app is de leraar. Klasse.

 

  25 

Techniek – Wetenschappen was een stuk zwakker. Door de resultaten (zie

uitwerking onderzoeksvraag drie) van beide groepen te combineren kreeg ik

een correct beeld. De overige drie klasgroepen waarin ik les gaf in het derde

middelbaar waren immers leerlingen uit de richtingen Humane

Wetenschappen en Economie. Dit waren richtingen waarbij de leerlingen zich

qua sterkte tussen het niveau van Wetenschappen en Techniek –

Wetenschappen bevonden. Deze groep vormde de controlegroep en heeft op

een reguliere manier les gekregen. Dit wil zeggen dat ze voornamelijk via

individueel werk en een onderwijsleergesprek hebben gewerkt. De resultaten

van dit onderzoek komen aan bod in de derde onderzoeksvraag.

2.2 Uitgevoerde lesconcepten met tablets

Zoals ik reeds in de vorige paragraaf heb vermeld, zijn er twee periodes

geweest waarin de leerlingen met de tablets hebben gewerkt. In de volgende

paragraaf komt de uitleg van ieder concept aan bod.

2.2.1 Test met behulp van Socrative

Socrative20 is een app die zich uitstekend leent tot het ontwikkelen van een

quiz over de leerstof die je in een les behandelt. Zo heb ik in de eerste week

een quiz gemaakt met de app Socrative over het thema landbouw in Moesson

– Azië. In plaats van de samenvatting in te vullen in het einde van het

werkboek, heb ik de leerlingen de samenvatting via de quiz -app laten

invullen. De samenvatting omhelsde de leerstof van twee lessen. De

leerlingen die dus hun leerstof van de vorig les niet hadden herhaald,

moesten dus diep in hun geheugen gaan graven. De quiz bestaat uit veertien

multiple choice vragen. Ik heb hiervoor gekozen zodat ik in de controlegroep

ook op een eenduidige en eenvoudige manier de quiz zou kunnen afnemen op

het einde van de les. Dit zou dan gebeuren via de klassieke papieren manier.

De leerlingen kregen de tablet op het einde van de les zodat ze geen afleiding

ondervonden. Op het bord had ik het kamernummer opgeschreven. De

leerlingen loggen zich in de Student-app van Socrative in terwijl de leerkracht

zich inlogt in de Teacher-app. De leerkracht ziet onmiddellijk wie de kamer                                                         20 Lustenhouwer, S. (2012). Experimenteer met het toepassen van ICT in de les. Levende Talen Magazine, 99(5), 22-25.

 

  26 

binnenkomt. Als leerkracht beslis jij wanneer de quiz start. Je hebt de

mogelijkheid om de leerlingen op hun tempo de quiz te laten afleggen of je

kan een tempo opleggen aan de leerlingen waardoor ze bijvoorbeeld slechts

enkele seconden de tijd krijgen om een vraag te beantwoorden. Daarnaast

bestaat er ook de mogelijkheid om een spelelement toe te voegen aan de

quiz in de vormen van een zogenaamde ‘space race’. In deze race wordt de

klas door de app onderverdeeld in groepen. Per juist antwoord gaat je raket

vooruit. De groep wiens raket het verst vooruit geraakt is de winnaar van de

space race.

Deze app biedt als grootste voordeel dat je op jouw tablet onmiddellijk de

antwoorden van de leerlingen ontvangt. Wanneer je merkt dat een leerling

veel fouten maakt, kan je individueel gaan remediëren. Indien er veel

leerlingen dezelfde fout maken, kan je klassikaal gaan remediëren. De fout

ligt eventueel ook bij de vraagstelling die tot twijfel kan leiden. Neem daarom

altijd objectieve vragen om te testen. Op het einde van de test kan je de

resultaten projecteren op een scherm waardoor je mogelijke vragen van

leerlingen kan ontlokken. Hierdoor kan je eveneens vragen behandelen die

klassikaal fout beantwoord zijn.

Een tweede voordeel is dat de resultaten van de leerlingen na de test

onmiddellijk in een overzichtelijk Excel-document naar jouw e-mailadres

worden doorgestuurd. Hierdoor kan je nadien de tijd nemen om de resultaten

te bestuderen. De app kan niet alleen dienstdoen als formatief evaluatie-

instrument, maar ook als summatief evaluatie-instrument. Wanneer je het

gebruikt als summatief evaluatie-instrument moet je natuurlijk rekening

houden met de 5 voorwaarden 21 waaraan een goede evaluatie dient te

voldoen. Dit zijn met name objectiviteit, validiteit, transparantie, efficiëntie en

leerrijk toetsen. Aangezien de test uit multiple choice vragen bestond in

combinatie met één open vraag voldoet ze wel aan het criterium van de

objectiviteit. Er werd echter geen nieuwe oefening in de vraagstelling

opgenomen. Net doordat de app zelf aangeeft welke antwoorden fout zijn, is

de app zeer efficiënt. In het Excel-formulier krijg je ook per leerling een

eindresultaat te zien. Daarnaast kan je onmiddellijk de antwoorden en de

resultaten van de leerlingen projecteren, waardoor er geen tijd verloren gaat

bij de remediëring. Het nadeel om Socrative als summatief evaluatie-

instrument te gebruiken is dat bij open vragen de antwoorden van de

leerlingen exact moeten overeenstemmen met de antwoorden die jij als

                                                        21 Gaeremynck, V. (2012). Kwaliteitseisen proefwerkvragen. WAB. 158 – 161. 

 

  27 

leerkracht in de app ingeeft. Je kan als leerkracht echter wel oneindig veel

juiste antwoorden ingeven. Toch kan er hierdoor discussie ontstaan wanneer

een leerling een antwoord geeft dat niet volledig overeenkomt met de

antwoorden die jij hebt ingegeven.

Een derde voordeel aan deze app is dat je de mogelijkheid hebt om tijdens de

les een vraag te stellen aan de leerlingen. Wanneer je de vorige mogelijkheid

uitvoert, waarbij er een soort evaluatie plaatsvindt, dien je de vragen van de

quiz op voorhand in te geven. In dit geval kan je snel via je tablet een vraag

stellen. Het voordeel is dat je onmiddellijk kan zien of de leerlingen de net

gegeven leerstof begrepen hebben. Uiteraard moeten ze deze nadien nog

verwerken.

Samenvattend kan gesteld worden dat deze app zeker een meerwaarde is om

binnen de lessen aardrijkskunde te integreren. Deze app is immers een

ondersteunende app die je les mee vormgeeft. Op een zeer eenvoudige

manier kan je snel testen of de leerlingen mee zijn en bij wie je individueel

nog moet remediëren. Uiteraard is deze app ook bruikbaar binnen andere

lessen. Het is dus zeker een aanrader om hem te gebruiken.

2.2.2 Volledige les met behulp van Nearpod

Nearpod is net zoals Socrative een ondersteunende app. Met Nearpod kan je

een presentatie inladen. Deze presentatie is echter niet statisch. Je hebt de

mogelijkheid om nog slides toe te voegen waar je afbeeldingen of

videomateriaal op plaatst. Daarnaast heb je de mogelijkheid om quizvragen

te maken tussen de slides door. Die quizvragen kunnen bestaan uit open

vragen of multiple choice vragen. Het is tevens mogelijk om de leerlingen een

vraag te stellen waarbij ze iets moeten uitleggen aan de hand van een

tekening. Deze presentatie maak je met de website van Nearpod. Het is ook

mogelijk om de presentatie op te slaan en deze later aan te passen. Als je

presentatie met vragen en andere slides klaar is, kan je hem publiceren. Deze

gratis versie van Nearpod heeft echter zijn beperkingen. Je kan immers

slechts enkele presentaties laten publiceren. Daarnaast kan je iedere

gepubliceerde presentatie slechts eenmaal gebruiken. Stel dat je dus enkele

parallelklassen hebt waar je dezelfde presentatie wil gebruiken, dan moet je

niet alleen de geüpdatete versie aankopen, je moet ook telkens iets

aanpassen. Dit vermindert de gebruiksvriendelijkheid van de app wel.

 

  28 

Dit kleine ongemak neemt niet weg dat Nearpod een app is die zich

uitstekend leent om te gebruiken binnen je aardrijkskundelessen. Aangezien

er geen materiaal voorhanden is, heb ik de les omgetoverd van een klassieke

les waarin er vooral individueel wordt gewerkt naar een tabletles in kleine

groepen. Het thema dat werd behandeld is de landbouw in de VS. Als

uitgangspunt nam ik de Powerpoint die bij het leerwerkboek van WDM 3 is

opgenomen. Hieruit heb ik de afbeeldingen gefilterd. Dit werd mijn

presentatie waarin ik extra slides en quizvragen heb verwerkt. Zo heb ik een

filmpje geïmplementeerd waarop de leerlingen konden afleiden dat de teelt

machinaal en kapitaalintensief gebeurt. In een volgende slide werd deze

vraag dan gesteld.

Net zoals de app Socrative biedt Nearpod aan om alles in real-time te volgen.

De leerlingen moeten immers na iedere vraag hun antwoord bevestigen.

Wanneer ze dit antwoord bevestigd hebben, verschijnt het antwoord op de

tablet van de leerkracht (zie bijlage 2, 3 en 4). Hierdoor ben je als leerkracht

in staat om onmiddellijk in te spelen op fouten. Aangezien de les thuis al

volledig voorbereid is, verandert je rol van instructeur naar die van coach. De

leerkracht kan met behulp van zijn tablet immers de fouten opsporen van de

leerlingen. Ook hier is het weer mogelijk om individueel of klassikaal bij te

sturen indien nodig. Tevens is het mogelijk om

Nearpod heeft twee bijzondere functionaliteiten. Wanneer je je presentatie

publiceert, krijg je immers een pincode. Met deze pincode kunnen de

leerlingen zich inloggen en jouw presentatie bekijken. Via jouw tablet kan je

swipen (= met je vinger over het tablet bewegen) naar de volgende slides. Je

gaat dus een opdracht geven die door de leerkracht gestuurd is. Dit is handig

binnen andere lessen zoals wiskunde waarbij de leerlingen informatie krijgen

over een rekenmethode. Binnen aardrijkskunde is de huiswerkmethode de

beste methode. Indien je de presentatie publiceert, kan je kiezen voor een

huiswerkcode. Deze kan je via mail verzenden naar de leerlingen. Daarnaast

is het ook mogelijk deze pincode voor jezelf te houden en deze in het begin

van de les op het bord te noteren. Via deze pincode kunnen de leerlingen op

hun eigen tempo doorheen de slides swipen. Dit zorgt ervoor dat de

leerlingen hun eigen leerproces in handen nemen. Indien ze willen, kunnen ze

terugkeren naar een vorige slide.

Bijkomend voordeel is dat je als leerkracht via jouw tablet de evolutie van de

leerlingen kunt volgen. Indien ze niet opschieten, kan je nagaan of ze

 

  29 

überhaupt met de opdracht bezig zijn. Het is dus eenvoudig om ze terug bij

de les te betrekken. Daarnaast kan je als leerkracht de correcte antwoorden

van de les presenteren. Ook is het mogelijk om een vraag die door de

meerderheid foutief werd ingevuld eruit te lichten en hierop in te spelen door

ze te remediëren. Buiten het feit dat je dezelfde presentatie niet in meerdere

klassen kan gebruiken, is er nog één nadeel. Wanneer je filmpjes gebruikt,

overstemt het geluid van de verschillende tablets elkaar. Dit gebeurt zeker

wanneer je leerlingen ongeveer op een gelijkaardig tempo werken. Een

oplossing hiervoor kan eruit bestaan om te werken met oortjes. Het nadeel is

dan weer dat je niet volledig zeker bent of de leerlingen zich niet bezighouden

met andere apps. Aangezien in de proefopstelling slechts 10 tablets aanwezig

waren, waren oortjes sowieso uit den boze aangezien op die manier niet alle

groepsleden de informatie uit de filmpjes zouden kunnen volgen.

Samenvattend biedt Nearpod een groot gebruikersgemak indien je minieme

verschillen aanbrengt tussen parallelklassen. Tevens is het bij veelvuldig

gebruik aan te raden om de betalende versie van de app aan te schaffen.

2.2.3 Niet-uitgeteste mogelijkheden

Hieronder volgt een overzicht van de mogelijkheden die ik niet in de

klaspraktijk heb uitgetest maar die zeker het proberen waard zijn.

• Facebook: maak een Facebook-groep aan waar je leerlingen lid van

kunnen worden. Zorg er evenwel voor dat je een de goedkeuring hebt

van alle leerlingen om dit project te starten. Deze Facebook-groep kan

ingezet worden om nuttige afbeeldingen of weblinks te posten. Zo

integreer je de actualiteit. Als leerkracht kan je vertrekken vanuit de

links die de leerlingen aanbieden. Daarnaast is het mogelijk om

voorafgaand aan een thema een stelling te posten met een bijhorend

artikel om de leerlingen te teasen. De leerlingen kunnen door middel

van de pollfunctie van Facebook aangeven wat hun mening is over het

artikel. Tevens is het mogelijk om via het commentaarvak de discussie

aan te wakkeren. Het is dan evenwel belangrijk om goede afspraken

te maken met de leerlingen en als leerkracht het commentaarvak

correct te modereren.

 

  30 

• Twitter: je kan via Twitter al je leerlingen elkaar laten volgen. Indien

een leerling een interessant artikel heeft gevonden, kan hij dit tweeten

naar al zijn volgers. Indien een andere leerling dit artikel interessant

vindt, kan hij dit retweeten. Het is ook mogelijk om Twitter en

Facebook met elkaar te verbinden. Hierdoor kan je je tweets ook

rechtstreeks in de Facebook-groep posten. Zowel Twitter als Facebook

kunnen drempelverlagend werken. Leerlingen controleren immers

vaker hun Twitter – of Facebook-account dan hun Smartschool-

account. Indien ze met vragen zitten, kunnen ze snel een tweet sturen

naar hun leerkracht.

• Dropbox: via Dropbox kan je gemakkelijk bestanden delen met je

leerlingen. Deze toepassing werkt via ‘cloud computing’. Dit houdt in

dat de gegevens in een niet-tastbare database, namelijk het internet,

worden opgeslagen. Dit bespaart natuurlijk in de kost van draagbare

harde schijven. Deze bestanden zijn via alle mobiele apparaten

beschikbaar, zowel tablets, smartphones als laptops en pc’s. Dit

impliceert dat je altijd en overal je werk kunt bewaren en op eender

welke plaats en tijdstip eraan kunt verder werken. Als leerkracht is dit

een eenvoudige manier om digitale werkbladen aan je leerlingen aan

te bieden.

• Wordpress: via deze app is het mogelijk om een blog op te starten

waar de leerlingen hun resultaten kunnen posten. Zo kan je hen

tijdens de start van schooljaar de taak geven om aardrijkskundig

gerelateerde actua te verzamelen in verschillende thema’s. Deze

thema’s kunnen bestaan uit bijvoorbeeld: klimaat, conflicten, ... Maar

ook uit verschillende gebieden: België, Europa, wereld. De leerlingen

moeten bijvoorbeeld 2 zelfgekozen artikels samenvatten. Deze

samenvatting kunnen ze het beste maken op een pc of laptop

aangezien een tablet er zich niet goed toe leent om lange teksten te

ontwerpen. Hun samenvattingen kunnen ze delen via de Wordpress-

app. De andere leerlingen kunnen hier dan op reageren. Als leerkracht

is het mogelijk om voor aanvang van een thema – net zoals bij de

Facebookgroep – een relevante stelling te posten die de interesse van

de leerlingen losweekt. Tevens is het mogelijk om een post op de

Wordpress – app te delen in je Facebook – groep.

 

  31 

• Flipped classroom22: deze term staat voor het omdraaien van de

klassieke les. In een klassieke les krijgen leerlingen immers de

instructie tijdens de les. Tijdens het resterende deel van de les krijgen

de leerlingen de tijd om de geziene leerstof in te oefenen. Daarnaast

moeten de leerlingen hun leerstof thuis verder onder de knie proberen

te krijgen.

In de ‘flipped classroom’ worden de rollen echter omgedraaid (zie

bijlage 5). De leerkracht bevoorraadt als het ware de leerling met

instructiefilmpjes. Je kan zowel educatieve filmpjes nemen van

Youtube als zelf filmpjes ontwerpen. De leerlingen krijgen geen

huiswerk meer mee naar huis in de strikte zin van het woord. Hier

tegenover staat dat de leerlingen thuis de instructiefilmpjes moeten

bekijken. Het grote voordeel hiervan is dat je leerlingen hun eigen

proces in handen laat nemen. De leerling beslist zelf immers waar en

hoe vaak hij de instructiefilmpjes bekijkt. Indien hij een onderdeel niet

begrijpt, kan hij snel terug scrollen en het onderdeel herbekijken. Voor

de snelle leerling is het mogelijk om de filmpjes te herbekijken en zich

zo te verdiepen in de leerstof die hem aanspreekt. Nadat de leerlingen

de filmpjes bekeken hebben, krijgen ze ook verwerkingsvragen

aangeboden. Op basis van deze verwerkingsvragen gaan de leerlingen

met vragen zitten. Deze vragen nemen ze mee naar de klas. In de

klas hoeft de leerkracht de instructie niet meer te herhalen. De

leerlingen kunnen verder aan de slag en de rol van de leerkracht

verschuift van initiator naar coach. De leerlingen die snel weg zijn met

de leerstof kunnen verdiepingsvragen trachten op te lossen. Andere

leerlingen kunnen hun leervragen aan de leerkracht stellen. Op deze

manier wordt het leren nog meer gedifferentieerd en krijgen

leerkrachten een beter zicht op de leerzorgen van elke leerling op elk

moment.

Samenvattend heb je als leerkracht een beter overzicht op de

leervragen van de leerlingen. Net doordat ze thuis de initiatie bekijken

door middel van de filmpjes, kan je in de klas meer aandacht besteden

aan het individueel werken.

                                                        22 Center for teaching and learning. What is the flipped classroom? University of Texas at Austin. Geraadpleegd via http://ctl.utexas.edu/teaching/flipping_a_class/what_is_flipped

 

  32 

Het nadeel van deze didactiek is uiteraard de aanmaak van de filmpjes

waarin veel tijd zal kruipen. Deze weegt echter niet op tegen de vele

voordelen, want deze filmpjes zal je immers tijdens het volgende

schooljaar ook kunnen hanteren.

2.2.4 Tabletgebruik binnen de lessen Nederlands

Doordat ik gedurende twee periodes enkele dagen in het bezit was van de

tablets, heb ik ze ook geïntegreerd binnen het vak Nederlands. Net zoals

binnen aardrijkskunde ben ik aan de slag gegaan met de app Nearpod. Voor

deze lessen ben ik vertrokken vanuit een blanco presentatie. Het lesdoel

bestond eruit om de kenmerken van het teksttype fantasy af te leiden. Dit

gebeurde aan de hand van filmpjes. Ook hier komt weer het grote nadeel van

Nearpod naar boven. De leerlingen komen ongeveer tegelijk aan de filmpjes

waardoor het geluid elkaar overstemt en het moeilijk is om de inhoud van de

filmpjes te beluisteren. Een oplossing bestaat erin om de leerlingen met

oortjes te laten werken. Dit was echter niet mogelijk aangezien ik slechts 11

tablets had voor twee klassen van 26 en 29 leerlingen. Desalniettemin was er

voornamelijk een grote tijdswinst. Normaliter neemt het thema fantasy twee

volledige lessen in beslag. Op deze manier werden de kenmerken afgeleid op

slechts een lesuur tijd. In de tweede les hebben we klassikaal de kenmerken

nog even overlopen.

 

  33 

3 Biedt het gebruik van tablets leerwinst?

Sinds de uitvinding van de eerste elektronische apparaten, proberen we ze

integreren in de lespraktijk. 23 Hoewel ze in eerste instantie niet zijn

uitgevonden om als educatief leermiddel te dienen. Zo is ook hetzelfde

gebeurt met de tablet. Uiteraard dringt zich tegelijkertijd de vraag op of

tablets wel nuttig zijn binnen onderwijs. Zijn ze niet louter een hype? Biedt

het gebruik van tablets in de lessen wel leerwinst op? Wegen de voordelen

wel op tegen de nadelen? Daarom ga ik in mijn derde leervraag via een klein

experiment na of er een leerwinst kan geboekt worden door het inzetten van

apps in de les. Vooraleer hiermee te starten ga ik in op de voor – en nadelen

van tabletgebruik binnen de klas. Nadien volgt de praktische uitwerking van

het experiment. Tot slot volgen de voornaamste conclusies.

3.1 Voor – en nadelen van tabletgebruik in het onderwijs

Sinds de opkomst van de tablets, proberen verschillende scholen deze als

educatief leermiddel in te zetten. Toch zijn er enkele belangrijke voorwaarden

waaraan moet voldaan worden:

Leerkrachten mogen de tablet niet zien als een doel. Het is niet de

bedoeling om lessen te besteden aan het leren werken met de tablet. De

meeste leerlingen zijn immers ict-vaardig genoeg om snel overweg te

kunnen met deze nieuwe toepassing. De tablet moet ingezet worden als

leermiddel. Om je doel te bereiken, kan je de tablet integreren.

Wanneer je tablets in een school gaat gebruiken, is het aangewezen om

naast een ICT-coördinator ook een zogenaamde tabletcoördinator 24 aan

te stellen. Het is voor de ICT-coördinator onmogelijk om zich te

bekommeren over zowel de technische als de didactische kant van tablets.

Daarom wordt er een onderscheid gemaakt: de ICT-coördinator houdt zich

bezig met de technische kant. Hij zorgt ervoor dat de tablets zijn

opgeladen en dat de juiste apps zijn geïnstalleerd. Dit terwijl de

tabletcoördinator het didactische luik op zich neemt. Hierdoor kan hij zijn

collega’s de nodige didactische ondersteuning bieden bij het gebruiken

                                                        23 Hemmi, A., Bayne, S., & Land, R. (2009). The appropriation and repurposing of social technologies in higher education. Journal of Computer Assisted Learning, 25(1), 19-30. 24 Klasse. (2013). Swipen is het nieuwe leren. Klasse, 30-31. 

 

  34 

van tablets. Uit het onderzoek ‘Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse

onderwijs’25 blijkt immers dat slechts één op de drie leerkrachten in het

secundair onderwijs geregeld ICT gebruikt in de les. Daarnaast blijkt dat

slechts één op de tien scholen over meer dan tien tablets beschikt.

Hierdoor blijven tablets een uitzondering. Toch kan het aanstellen van een

tabletcoördinator voor een gestructureerde aanpak van tabletgebruik in

een school zorgen. Zo is het de taak van de tabletcoördinator om de

gepaste apps uit te zoeken. Hij kan dit doen in samenspraak met

ervaringsdeskundige collega’s om vakspecifieke apps te downloaden. Deze

ervaringsdeskundigen kan de school ook inzetten om het tabletgebruik op

school mee te stimuleren.

3.1.1 Voordelen van tabletgebruik in het onderwijs

Plaatsonafhankelijk leren: tablets zijn zeer handige leermiddelen

om snel ergens mee naartoe te nemen. Zo lenen tablets zich

uitstekend tot veldwerk of het opnemen van praktische proeven

die nadien door de leerlingen uitgelegd worden aan de rest van de

klas door middel van aansluiting op een projector.

Tablets zijn gemakkelijk in gebruik. Hierdoor zijn ze ook

laagdrempelig voor de leerlingen.26 Aangezien leerlingen gebruik

maken van digitale leermiddelen voelen ze zich meer betrokken

tijdens hun leerproces. Hierdoor gaan leerlingen meer tijd en

moeite steken in hun opdrachten wat de kwaliteit ten goede komt.

Afwisseling in werkvormen: doordat je als leerkracht de

mogelijkheid hebt om de ondersteunende apps in te zetten, kan je

nog meer variëren in werkvormen. Zo kan je op een digitale

manier een stellingenspel houden in de klas.

Flipped classroom: door het inzetten van tablets is het eenvoudig

om het principe van de ‘flipped classroom’ te bewerkstelligen.

Leerlingen kunnen op de klas immers individueel oefeningen

                                                        25 Klasse. (2013). Nog te veel angst voor ICT op school. Klasse. Geraadpleegd via http://www.klasse.be/leraren/40547/leraren-bang-van-de-computer/ 26 Onderwijs van morgen. (2013). iPad in de klas: een case-study. Onderwijs van morgen. Geraadpleegd via http://www.onderwijsvanmorgen.nl/ipad-in-de-klas-een-case-study/

 

  35 

maken op hun tablet die hen direct feedback geeft. Daarnaast

maakt de ‘flipped classroom’ het voor leerkrachten ook makkelijk

om overzicht te krijgen op de leerprocessen van alle leerlingen. Via

het inzetten van de gepaste apps krijgen de leerkrachten real-time

resultaten van de oefeningen van de leerlingen. Hierdoor is het

voor de leerlingen eenvoudiger om individueel feedback aan hen te

geven.

Tot slot zijn tablets handig om een oefening die een leerling

gemaakt heeft te projecteren voor de hele klas. Hierdoor is het

mogelijk om bijvoorbeeld een foutieve oplossing te tonen waardoor

de leerlingen klassikaal op zoek kunnen gaan naar een fout die

veel gemaakt wordt.

3.1.2 Nadelen van tabletgebruik in het onderwijs

Geen plaatsonafhankelijk leren27: leerlingen gebruiken de tablet

voornamelijk om informatie op te zoeken of het pdf-bestand van

de instructie vanaf te lezen. De tablet wordt meestal gebruikt in de

klas. Er wordt dus niet mee buiten de klasmuren gegaan om

bijvoorbeeld te werken op terrein, interviews af te nemen, ...

Mogelijkheid tot ‘flipped classroom’ wordt niet optimaal benut. De

leerkracht behoudt zijn rol als instructeur. Leerkrachten gebruiken

vaak niet de mogelijkheid om hun rol naar die van coach te

verschuiven. Dit komt doordat het maken van instructiefilmpjes

een tijdrovende bezigheid is. Toch is het aangewezen om hier tijd

en energie in te steken zodat de leerlingen hun eigen leerproces in

handen kunnen nemen.

Problemen met ICT-infrastructuur op school. Om optimaal gebruik

te maken van de mogelijkheden van een tablet is het nodig dat er

in alle ruimtes van de school een draadloos netwerk aanwezig is.

Daarmee samenhangend dient het draadloos netwerk ook

voldoende stabiel te zijn. Dit is een hoog kostenplaatje voor iedere

                                                        27 Voogt, J., Boonen, I., Tondeur, J., & Roblin, N. P. (2014). Nieuwe hype of vaste waarde? Tablets in de klas. Didactief, 54-55. 

 

  36 

school waardoor veel scholen niet in staat zijn om overal draadloos

internet aan te bieden.

Tablets lenen zich niet om lange taken uit te typen. Tablets zijn

daarentegen geschikt om korte antwoorden te geven. Indien je de

leerlingen voor het vak Nederlands een schrijftaak wil laten maken,

kan je beter beroep dan op een pc – of laptopklas.

3.2 Onderzoek naar leerwinst

3.2.1 Onderzoeksopzet

Het onderzoeksopzet bestond eruit om een vergelijking te maken tussen

meerdere klassen die parallel lopen qua thema. Ik heb hiervoor vijf klassen

uit het derde middelbaar gekozen. Ik heb de klassen opgedeeld in een

experimentgroep en in een controlegroep. De experimentgroep bestond uit

twee klassen met leerlingen die de richtingen Techniek – Wetenschappen en

Wetenschappen volgen. De controlegroep daarentegen bestond. uit drie

klassen met leerlingen uit de richtingen Handel, Economie en Humane

wetenschappen. De experimentele groep bestond in totaal uit 44 leerlingen,

terwijl de controlegroep uit 47 leerlingen bestaat. Uiteraard was er een

verschil tussen de sterktes qua klasgroep. Daarom heb ik deze combinatie

genomen zodat de klasgroep en de controlegroep gemiddeld genomen

ongeveer op hetzelfde niveau stonden.

Het thema dat behandeld werd in de lessen is ‘landbouw in Moesson – Azië’.

Zowel de experimentgroep als de controlegroep kregen les op ‘klassieke’

wijze, namelijk door de leerkracht als rol van instructeur waarbij voornamelijk

individueel werd gewerkt en onderwijsleergesprekken werden gevoerd. De

controlegroep kreeg op voorhand van de leerkracht te horen dat ze op het

einde van de les een oefening via de tablet zouden doen. De controlegroep

kreeg te horen dat er op het einde een quizje eraan zat te komen. Dit heb ik

gezegd om zo de motivatie voor beide groepen te verhogen om mee te

werken en aandachtig te volgen. De quiz bestond uit de synthese van de twee

lesuren die we aan ‘landbouw in Moesson – Azië’ besteed hebben.

De leerlingen die via de tablet de quiz moesten oplossen, zijn aan de slag

gegaan met de app Socrative. Via deze app kan je als leerkracht op een

 

  37 

eenvoudige manier een quiz samenstellen. Ik heb ervoor gekozen om 14

vragen te stellen. Van deze 14 waren er 13 meerkeuzevragen en 1 open

vraag. In de controlegroep werden exact dezelfde vragen gesteld, maar zij

kregen deze vragen in een papieren versie (zie bijlage 6).

Een groot aandachtspunt is het verschil tussen de controlegroep en de

experimentgroep met betrekking tot het invullen van de quiz. De

controlegroep kreeg per 2 à 3 leerlingen één tablet ter beschikking. Zij

hadden dus het voordeel dat ze bij vragen konden overleggen. Doordat er

echter slechts 5 minuten voor deze quiz waren uitgetrokken, hebben de

leerlingen hier echt niet veel profijt aan gehad. Daar tegenover staat dat de

controlegroep individueel de synthese quiz tot een goed heeft moeten

brengen. Het voordeel van de experimentgroep hadden zij dus niet. Dit werd

opgelost door het feit dat een bijzonder slecht of bijzonder goed cijfer minder

zwaar doorweegt dan bij de controlegroep. De experimentgroep leverde

immers telkens slechts 10 cijfers vanwege het feit dat we slechts 10 tablets

ter beschikking hadden.

3.2.2 Resultaten

De twee experimentgroepen halen gemiddeld 13,2 op 14. Hier tegenover

halen de controlegroepen 12,2 op 14. Wanneer we de mediaan nemen, zien

we dat deze voor de experimentengroepen 13 bedraagt en voor de

controlegroepen 12. Opvallend is het feit dat er bij de experimentengroepen

niemand lager scoort dan 11 op 14. Bij de scores van de controlegroepen stel

ik vast dat er verschillende leerlingen zijn die 7 op 14 scoren (zie bijlage 7).

3.2.3 Conclusies

Halen leerlingen via deze test een leerwinst door te werken met de tablet? Uit

de gegevens kan je als antwoord ‘ja’ afleiden. Dat zou echter te kort door de

bocht zijn. De lessen zijn immers allebei op dezelfde manier gegeven. De

tablet is enkel ingezet tijdens de laatste vijf minuten van de les. Aangezien de

stageschool geen tablets had, was het werken met de tablets – zeker op

educatief vlak – voor veel leerlingen nieuw. Door deze vernieuwing waren

leerlingen meer betrokken bij de les waardoor ze beter scoorden. Wanneer je

de tablet wijdverspreid zou invoeren op school, gaat al snel het nieuwe

 

  38 

karakter van het leermiddel weg. Hierdoor zou de verhoogde interesse die

deze les genereerde, wellicht ook wegvallen. De leerwinst die in deze situatie

gecreëerd wordt, is onwaarschijnlijk om zich te blijven manifesteren wanneer

de tablet op school een veelvuldig gebruikt medium wordt. Daarom is het

nodig om voldoende afwisseling van leermiddelen en werkvormen te voorzien.

Hierdoor kan iedere werkvorm en ieder leermiddel voldoende leerwinsten

beogen.

3.2.4 Bevindingen leerlingen

Na het onderzoeksopzet en na de les via Nearpod, heb ik de leerlingen een

vragenlijst gestuurd. Van de 44 leerlingen heb ik 34 antwoorden gekregen.

De vragenlijst bestond uit 3 meerkeuzevragen, 2 open vragen en 1

waardeoordeel.

• Het overgrote deel van de leerlingen vindt werken met een tablet

nuttig. Zo geven 6 leerlingen aan de ze tabletgebruik altijd nuttig

vinden en 19 leerlingen geven aan dat ze het vaak nuttig vinden. Hier

tegenover staat dat er 11 leerlingen zijn tabletgebruik in de klas soms

nuttig vinden. Samen zijn hier 36 antwoorden omdat de leerlingen de

mogelijkheid hadden 2 antwoorden aan te vinken.

• Vergelijkbare resultaten vinden we terug op de vraag of tabletgebruik

in alle lessen geïntegreerd moet worden. Ook hier zijn 6 leerlingen die

het altijd geïntegreerd willen zien en 19 leerlingen die het vaak

geïntegreerd willen zien. Daarnaast zijn er 9 leerlingen die vinden dat

leerkrachten tablets soms zouden moeten integreren.

• De volgende vraag staat in verband met leerwinst: denken de

leerlingen dat ze door het gebruik van tablets betere scores halen? 2

leerlingen denken dat ze altijd betere scores zullen halen. 17

leerlingen gaan er vanuit dat ze vaak betere scores hebben. De

meerderheid van de leerlingen gaat er dus vanuit dat tabletgebruik

hen een leerwinst oplevert. Hier tegenover staan 14 die denken dat ze

soms leerwinst boeken en 1 leerling is er resoluut van overtuigd dat

hij nooit leerwinst zal boeken door het gebruik van tablets.

 

  39 

• Daarnaast heb ik 2 open vragen gesteld. De eerste behandelt de

voordelen van tabletgebruik. Namelijk welke voordelen tabletgebruik

volgens de leerlingen biedt. Zelf geven ze aan dat ze gemotiveerder en

meer betrokken zijn bij de les. Daarnaast zeggen ze dat het visuele

beter doet onthouden en dat het zorgt voor afwisseling. Tot slot zijn er

ook enkele praktische voordelen: het is lichter in je boekentas, je kan

je boeken niet vergeten en de leerkrachten hebben geen moeite meer

om lelijke geschriften te ontcijferen.

• Als nadelen geven ze aan dat het een nadeel is voor de

schrijfvaardigheid en dat leerlingen snel afgeleid zijn door te surfen

naar websites of door spelletjes te spelen op andere apps. Als

praktische bezwaren geven ze aan dat de aankoopprijs hoog is en dat

het gemakkelijk stuk kan blijven bij een val.

• En tot slot heb ik gevraagd naar een waardeoordeel voor het werken

met tablets in de klas. Het gemiddelde is uitgekomen op 8,35 op 10.

Er zijn 2 leerlingen die het tabletgebruik waardeerden met een 10 en 1

leerling die zijn waardering uitsprak door middel van een 6 te geven.

Deze vraag heb ik gesteld omdat ik ondervonden heb dat de leerlingen

voor het starten met het werken met de tablet erg gemotiveerd en

enthousiast waren. Ik vroeg me af of dat ze dat nadien ook nog

zouden zijn.

 

  40 

Besluit

Doordat tablets een zeer recent opkomend fenomeen zijn, is er nog maar

weinig onderzoek gedaan naar de eventuele leerwinsten van tabletgebruik

binnen aardrijkskunde – onderwijs. Daarnaast is mijn gevoerd onderzoek te

kleinschalig om conclusies uit te trekken.

Wat wel vaststaat, is dat tabletgebruik een meerwaarde kan zijn wanneer het

op gepaste wijze wordt ingezet als leermiddel en niet als leerdoel. Het mag

geen doel zijn om met de tablet te leren werken. Daarom is het voor scholen

aangewezen om een tabletcoördinator aan te stellen. Deze tabletcoördinator

kan enerzijds samen met de vakleerkracht verschillende ondersteunende en

vakgebonden apps installeren. Hij kan tevens de leerkracht didactische

achtergrondinformatie meegeven zodat deze zijn lesdoelen vlot weet te

bereiken door de tablet in zijn lespraktijk te integreren.

Door het integreren van de tablet in de lespraktijk is het ook mogelijk om het

didactische principe van de ‘flipped classroom’ te verwezenlijken. De

meerwaarde hiervan ligt in het gegeven dat je als leerkracht meer tijd hebt

alle leerlingen individueel te begeleiden.

Het gebruiken van tablets binnen aardrijkskunde – onderwijs zorgt ervoor dat

je meer kan variëren in werkvormen waardoor de betrokkenheid van de

leerlingen verhoogt.

Als slot wil ik een aanbeveling meegeven. Indien je wil werken met tablets:

verbreed je horizon. Er zijn zoveel educatieve apps die een meerwaarde

vormen voor je lessen. Bewandel niet enkel de platgetreden paden.

 

  41 

Literatuurlijst

Leerplannen

VVKSO. (2007). Eindtermen ICT eerste graad. Leerplan VVKSO eerste graad.

Artikels

VSK, E. (2013). Verslag ‘welke invloed heb jij op school?’. Vlaamse

Scholierenkoepel,. 1-1.

Klasse. (2012). Tablets op de school: de beste app is de leraar. Klasse.

Gaeremynck, V. (2012). Kwaliteitseisen proefwerkvragen. WAB. 158 – 161.

Klasse. (2013). Swipen is het nieuwe leren. Klasse, 30-31.

Online artikels

Specht, M. (2014). How can tablet technology change teaching and learning?.

Drago, Idilio, et al. (2012). "Inside dropbox: understanding personal cloud

storage services." Proceedings of the 2012 ACM conference on Internet

measurement conference. ACM.

Dudenhoffer, C. (2012).Pin it! Pinterest as a library marketing and information

literacy tool. College & Research Libraries News 73.6 328-332.

Constine, J. (2012) Pinterest hits 10 million US monthly uniques faster than any

standalone site ever–comscore..Retrieved 2.10 2013.

Casteleyn, J. (2011). Nooit meer PowerPoint?. AD REM (MECHELEN)= TIJDSCHRIFT VOOR ZAKELIJKE COMMUNICATIE, 5, 9-12.

Tucker, B. (2012). The flipped classroom. Education Next, 12(1), 82-83.

Backhouse, A., Wilson, I., & Mackley, D. (2014). Using iPads to increase the level of student engagement in the peer review and feedback process. In First International Conference on the use of iPads in Higher Education 2014.

Shiu, H., Fong, J., & Lam, J. (2010). Facebook–Education with social networking

websites for teaching and learning. In Hybrid Learning (pp. 59-70). Springer

Berlin Heidelberg.

Gawlik, C. Engaging students with thear iPad and iPhone applications. International conference on technology in collegiate mathematics,166-167.

 

  42 

Thompson, C. (2011). How Khan Academy is changing the rules of education. Wired Magazine, 126.

Lustenhouwer, S. (2012). Experimenteer met het toepassen van ICT in de les. Levende Talen Magazine, 99(5), 22-25.

Hemmi, A., Bayne, S., & Land, R. (2009). The appropriation and repurposing of social technologies in higher education. Journal of Computer Assisted Learning, 25(1), 19-30.

Voogt, J., Boonen, I., Tondeur, J., & Roblin, N. P. (2014). Nieuwe hype of vaste waarde? Tablets in de klas. Didactief, 54-55

Websites

Pauwels, V. (2013). Twitter gebruiken in de klas. Apps in de les. Geraadpleegd

via http://appsindeles.wordpress.com/2013/05/26/twitter/

Boelen, B. (2014). Enkele leuke tools om in de klas te gebruiken. Schoolbytes.

Geraadpleegd via http://www.schoolbytes.be/blog/?p=556

Espejo, D., Maas, D., Lefebvre, D. (2011). 13 ways to use iMovie in the classroom, Edapps Ca. Geraadpleegd via http://edapps.ca/2011/11/13-ways-to-use-imovie-in-the-classroom/ Van Schie, H. QR-codes in het onderwijs. ICT-idee. Geraadpleegd via http://ict-

idee.blogspot.be/2011/03/12-qr-codes-in-het-onderwijs.html

Faems, B. 2013. Flipping the classroom zet de les op zijn kop. Klasse.

Geraadpleegd via http://www.klasse.be/leraren/31748/flipping-the-classroom-

zet-de-les-op-zijn-kop/

Hampton Cole, S. (2013). 48 iPad apps for teaching and learning

geography/Earth science. Ideas out there. Geraadpleegd via

http://seanhamptoncole.wordpress.com/2013/03/04/48-ipad-apps-for-teaching-

and-learning-geography-earth-science/

Center for teaching and learning. What is the flipped classroom? University of

Texas at Austin. Geraadpleegd via

http://ctl.utexas.edu/teaching/flipping_a_class/what_is_flipped

Klasse. (2013). Nog te veel angst voor ICT op school. Klasse. Geraadpleegd via

http://www.klasse.be/leraren/40547/leraren-bang-van-de-computer/

 

  43 

Onderwijs van morgen. (2013). iPad in de klas: een case-study. Onderwijs van

morgen. Geraadpleegd via http://www.onderwijsvanmorgen.nl/ipad-in-de-klas-

een-case-study/

 

  44 

Lijst met bijlagen

Bijlage 1: afbeelding werking Nearpod

Bijlage 2, 3 en 4: afbeeldingen werking Nearpod

Bijlage 5: vergelijking tussen gewone klas en ‘flipped classroom’

Bijlage 6: synthese rijstteelt Moesson – Azië

Bijlage 7: resultaten synthesequiz via Socrative

 

  45 

Bijlage 1: werking Nearpod afgebeeld

Bron: www.nearpod.com

 

  46 

Bijlage 2, 3 en 4: werking Nearpod afgebeeld

Algemeen overzicht met rechtsonder het deelnamepercentage.

Overzicht per vraag bij meerkeuzevragen.

 

  47 

Overzicht per vraag bij open vragen

Bron: www.nearpod.com

 

  48 

Bijlage 5: vergelijking tussen gewone klas en ‘flipped classroom’

Bron: http://ctl.utexas.edu/teaching/flipping_a_class/what_is_flipped 

 

  49 

Bijlage 6: synthese rijstteelt Moesson – Azië

1. Welk klimaat heerst er in Moesson‐Azië? 

A) Koudgematigd en droog 

B) Koelgematigd en nat 

C) Warmgematigd met nat seizoen 

D) Warmgematigd altijd nat 

 

2.  Welk bodemtype is nodig om aan rijstteelt te doen? 

A) Klei 

B) Zand 

C) Grind 

 

3. Welk reliëftype is geschikt voor rijstteelt? 

______________________________________________________ 

4. Wat kan je zeggen over bedrijfsgrootte? 

A) Klein 

B) Groot 

 

5. Wat kan je zeggen over de grootte van de akkers? 

A) Klein 

B) Groot 

 

6. Welk besluit kun je trekken i.v.m. landbouwmethode? Deel 1 

A) Monocultuur 

B) Meerdere gewassen 

 

7. Welk besluit kun je trekken i.v.m. landbouwmethode? Deel 2 

A) Modern 

B) Traditioneel 

 

  50 

 

8. Welk besluit kun je trekken i.v.m. het rendement? 

A) Hoog 

B) Laag 

 

9. Wat is de bestemming van de gewassen?  

A) Zelfvoorzienend 

B) Commercieel 

 

10. Welk besluit kun je trekken i.v.m. werkkrachten? Deel 1 

A) Arbeiders in loondienst 

B) Familiebedrijf 

 

11. Welk besluit kun je trekken i.v.m. werkkrachten? Deel 2 

A) Arbeidsintensief 

B) Arbeidsextensief 

 

12. Welk besluit kun je trekken i.v.m. bevolkingsdichtheid? 

A) Hoog  

B) Laag 

 

13. Welk besluit kun je trekken i.v.m. koopkracht? 

A) Hoog 

B) Laag 

 

14) Welk besluit kun je trekken i.v.m. scholingsgraad? 

A) Hoog 

B) Laag 

 

 

  51 

Bijlage 7: resultaten synthesequiz via Socrative

Bron: Excel-document via de app Socrative.

 

  52