Toon Colpaert

Gewestelijke havencommissarisPIANC9 maart 2005

Het VlaamseHet Vlaamse havenlandschaphavenlandschap

VanVan gebetoneerde mainports gebetoneerde mainports tot tot lenigelenige brainportsbrainports

Dialektiek van de (Vlaamse) havens: vijf grote uitdagingen

I. Romantiek vs Zakelijkheid

II. Toenemende trafieken vs Op- en neergaande werkgelegenheid

III. Rust en natuur vs Druk op ruimte en natuur

IV. Open voordeur vs Klemmende achterdeur

V. B2: baggeren en beton vs B3: baggeren, beton en brains

Romantiek versus zakelijkheidRomantiek versus zakelijkheid

Havenromantiek niet van deze tijd, maar….

Nood aan een breed maatschappelijk draagvlakDe lasten beter gekend dan de lusten

Het belang van de havens:

• intern overschat,

• extern onderschat

De lastenRampen met Prestige, Tricolor, …Files vol vrachtwagens en CO2Illegalen op de doolHet Doel-syndroomDe schaarse ruimteWat met sternen en fraai duizendguldenkruid?

De lustenHet sociaal-economisch gewicht van onze havens

België grootste exportland van Europa

Vlaanderen distributieland – Wallonie, terre de logistique

Investeringen en toegevoegde waarde

Werkgelegenheid

De havens bieden meer dan ons dagelijks brood

Het directe economisch gewicht van onze havengebieden*

Toegevoegde waarde

* In 2002

Directe toegevoegde waarde Vlaamse zeehavens*

8971

10886 10967

1000

3000

5000

7000

9000

11000

1995 2000 2002

Directe TW

Bron: NBB* In miljoen €

Het directe economisch gewicht van onze havengebieden*

Toegevoegde waarde

Werkgelegenheid

* In 2002

Directe werkgelegenheid Vlaamse zeehavens104604 103051 102942

50000

70000

90000

110000

1995 2000 2002

Directewerkgelegenheid

Bron: NBB

Het directe economisch gewicht van onze havengebieden*

Toegevoegde waarde

Werkgelegenheid

Investeringen

* In 2002

Totale investeringen Vlaamse havengebieden*

1749,22263,5 2503,8

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

1995 2000 2002

* In mln €

Het directe economisch gewicht van onze havengebieden*

Werkgelegenheid

Toegevoegde waarde

Investeringen

5,1%

7,4%

14,0%

* In 2002 in % van de Vlaamse economie

Ook veel indirecte effecten

Transportgerelateerd: directe effecten x 1,0 = indirecte effecten

Industrie : directe effecten x 1,2 = indirecte effecten

Totaal : directe effecten x 1,1 = indirecte effecten

Directe en indirecte effecten

102.942

110.242

213.184

0

50.000

100.000

150.000

200.000

250.000

Werkgelegenheid(VTE)

directe indirecte totaal

10.967

11.261

22.228

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

Toegevoegde waarde(m €)

directe indirecte Totaal

Het totale economisch gewichtvan onze havengebieden

WerkgelegenheidToegevoegde waardeInvesteringenExportImport

10,5%

14,9%

20,0%

…

30,1%

ToenemendeToenemende trafiekentrafieken

versusversusOpOp-- en neergaande werkgelegenheid?en neergaande werkgelegenheid?

Foto: ir. H. Smitz

Directe jobs binnen de 4 havengebieden: licht dalende trend

104604 103051 102942

50000

70000

90000

110000

1995 2000 2002

Directewerkgelegenheid

Bron: N.B.B

Directe jobs: dalende trend 1995-2002

Maritieme cluster (A. en O.) : - 4.160 VTE

Industrie (A., G. en O.) : - 1.258 VTE

Groothandel (Z. en O.) : - 212 VTE

Logistiek (Z.) : - 128 VTE

Directe jobs: stijgende trend 1995-2002

Logistiek (A., G. en O.) : +1.616 VTE

Transport (A., Z, G. en O.) : + 892 VTE

Maritieme cluster (Z. en G.) : + 871 VTE

Industrie (O.) : + 651 VTE

Groothandel (A., en G.) : + 67 VTE

Megaprojecten zorgen voor opwaartse effecten

HNN en P&O aan het Deurganckdok

APM terminals aan het Albert II-dok

Mogelijkheden aan het Kluizendok

TDL-cluster groeit sterker buiten de vier Vlaamse havengebieden

Bron: SPRE

En de afgeleide afgeleide effecten?effecten?

Toeleveranciers: algemene trend is licht stijgend

Ruimere effecten zijn onbekend gebied

Havens creëren ook nog andere meerwaardenversterking concurrentiepositie

verscheidenheid consumentenpakket

lagere prijzen

Natuur en milieuNatuur en milieu

De Vogel- en habitatrichtlijnen waren er (veel) eerder dan … de havenrichtlijn

Is Kyoto soms een Japanse haven?

Minder havens = meer verkeer over land

Minder havens = meer milieuvervuiling

havenontwikkelinghavenontwikkelingversusversus

Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa

Deurganckdok

Foto: ir. Herbert Smitz

Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa

Deurganckdok

Zeebrugge: sternen in de voorhaven, beschermde polder in de achterhaven

Ambivalente ervaringen met de groene kant van Europa

Deurganckdok

Zeebrugge: sternen in de voorhaven, beschermde polder in de achterhaven

Maar ook: de Westerschelde Container Terminal, Tweede Maasvlakte, DibdenBay,…

CO2 en Kyoto drukken op:

wegverkeerchemische industrie

Maar we leren uit onze bittere ervaringen

EcoportsEcoports: ports sharing environmentalexperience

PiancPianc: ecological and engineering guidelines

AAPAAAPA: catching the wave of sustainableand secure port communities

Want denk de havens eens weg

Minder havens = meer verkeer over land

Minder zee- en havenverkeer = meer milieuvervuiling

Vracht in Europa

Bron: Europese Commissie

SSS: minder CO2 uitstoot

CO2 emissions per mode in grammes per tonnekm

100

80

60

40

20

0 SSS Rail Road

Bron: Europese Commissie

SSS: tienduizenden doden minder

140

49.700

0

10000

20000

30000

40000

50000

waterweg autoweg

Bron: Europese Commissie

Maar….er zijn ook twee schaduwzijden:

SO2 – uitstoot door de scheepvaart

Olievervuiling (ook al is die met 60% verminderd

sinds de jaren ’70).

…. en zelfs daar zijn oplossingen voor

KenniscentrumDuurzame Short Duurzame Short SeaSea ShippingShipping

Open voordeur Open voordeur vsvsklemmende achterdeurklemmende achterdeur

De voordeur open houden: steeds meer nodig en …. steeds duurder

De achterdeur dreigt steeds meer te klemmen.

Maritieme toegang: toenemende nood

Maritieme toegang: toenemende uitgaven

23,74

76,01

109,57

209,84

172,01

0

50

100

150

200

250

1977 1990 1995 2000 2003

Uitgaven VlaamsGewest voormaritiemetoegang in mln €

Bron: Vlaamse Havencommissie + A.W.Z.

En ….. er komt meer op ons af

Verdere verdieping van de Westerschelde

Verbetering nautische toegang Gent-Terneuzen

Nieuwe havendammen en vaargeul naar Oostende

Aanpassingen in Zeebrugge

Vlot binnen … èn ook buiten?

Grotere volumes

Grotere piekmomenten

En het ander verkeer groeit nog sterker

Vlot binnen … èn ook buiten?

Vlaanderen heeft reeds het meest dichte verkeersnetwerk in Europa

En de vraag neemt toe ….

Weg Binnenvaart

PijpleidingSpoor

Oosterweelverbinding

N49, Antwerpen-Zeebrugge

N31 Zeebrugge

R4 Gent

…

De snel … weg

De ijzeren … weg

2° ontsluiting Antwerpen

Liefkenshoektunnel

IJzeren Rijn

3° en 4° spoor Brugge-Gent

Charleroi-Namen

…

Albertkanaal

Noorderkanaal

Kust-binnenvaart

Schelde-Seineverbinding

….

De water … weg

Pijpleidingen

Ondergrondse logistiek

Nog (te) duur

Toekomstmuziek?

De ondergrondse … weg

Intelligente transportsystemen

Transportbesparing

Innovatie

Met infrastructuur alleen gaan we het niet redden

Intelligente transportsystemenVerkeersinfo en routeplanning

Incident management

Tracking en tracing

Haven- en terminalplanning

Bundeling vervoerstromen

Op duurzame bedrijfsterreinen

E-netwerken

Reverse logistics

Distrivaart (ook al staat de bierboot nu droog)

…

Van energie- naar transportbesparingBesparen op volume en gewicht

van compacte luiers…tot inklapbare containers.

Besparen op afstandenvan uitbroeden tot slachten van kippen op 1 locatietot de ruil van amoniakleveringen met concurrenten

Besparen op retourtromenvan betere houdbaarheid van voorgesneden groententot transportvriendelijke verpakkingen.

B2: Baggeren en BetonB2: Baggeren en Beton

versus versus B3: Baggeren, Beton en B3: Baggeren, Beton en BrainsBrains

B2 in de voorbije 25 jaar

Uitgaven centrale overheid voor maritieme toegang, haveninfrastructuur en decreetkosten t.b.v. de 4 Vlaamse havens

0

100

200

300

400

500

600

700'77 '78 '79 '80 '81 '82 '83 '84 '85 '86 '87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95 '96 '97 '98 '99 '00 '01 '02 '03

In mln € prijzen 2002

Overheidsinvesteringen in veiligheid, brandweer, douane, veterinaire keuring, milieu,…

Overheidsinvesteringen in wegen, waterwegen, spoorwegen en communicatie

Investeringen publieke havenbedrijven

Haveninvesteringen Vlaamse overheid

Private investeringen in de havens

Het topje van de ijsberg

Het beton in onze havens

A’ Z’ G’ O’ TotaalLengte kaaimuren 129,80 14,70 26,50 8,20 179,20

Overslag (excl. vloeibarebulk – in mln ton)

107,75 25,70 20,46 7,18 161,08

Transportgerelateerdejobs (direct + indirect)

64.463 13.547 14.868 4.501 97.379

Overslag (in 1.000 ton)per km kaaimuur

830,10 1.748,30 771,90 875,10 898,90

Transport gerelateerdejobs per km kaaimuur

500,1 921,6 561,1 548,9 543,4

Het beton in onze havens

1 km kaaimuur = zo’n 540 transportgerelateerde jobs

Maar er wordt ook nog beton gestort in:

sluizen

kaaiverhardingen

wegen, bruggen, tunnels

magazijnen,

…En in de toekomst?

Van B2 naar B3Een troost: ook baggeren en beton vergen knappe brains

E-ports in volle ontwikkeling

Hardware + software + orgware rukken opScheepsvaartbegeleiding (VTMS)

Port Community Services (Informatie Distributie Centra)

ICT in transport en logistiek (Info-structuur)

Nieuwe logistieke concepten (3PL, 4PL, …)

Short Sea Shipping

Proses

E.a.

Maar er is méér nodigEconomische innovatie

Financiële innovatie

Economisch-ecologische innovatie

Sociale innovatie

Maatschappelijke innovatie

Economische innovatie: havennetwerken

Economische innovatie: intelligente logistieke concepten

Bron: TNO

Economische innovatie: kosten en baten maatschappelijk afwegen

Financiële innovatie: Publiek Private Samenwerking

Foto: DS Bron: NMBS

Financiële innovatie: infrastructuurkosten doorrekenen

Economisch-ecologische innovatie: partners in modal shift

Ecologische innovatie: ecoports

Sociale innovatie: HR als kritische succesfactor

Maatschappelijke innovatie: de relatie tussen stad en haven herstellen

Hoe sterk is de vernieuwing in het Vlaams havenlandschap?

België is in de sector transport en communicatie nr. 4 op de Europese Innovation Scoreboard

Steeds meer organisaties trekken aan de kar:KVIV,

Vlaams Instituut voor de Logistiek,

IWT,

Diverse beroepsorganisaties,

Diverse universitaire centra

Een sterkere bundeling van krachten,

De uitbouw van innovatienetwerken,

Een sterkere vertaling naar het werkveld,

Meer beleidsgericht onderzoek.

Maar er is nood aan:

Hype cycle transporttechnologiën

De kracht van de dialektiek

Anti-theseThese

Synthese

De toekomst van de havens:

Verleden

Havens als poorten

Toekomst

Havens als netwerken

een poging tot synthese

InfrastructuurhavensEconomisch gedreven havensB2-havens: baggeren en beton

Info-structuurhavensDuurzaam gedragen havensB3-havens: baggeren, beton en brains

Het sluitstuk van de dialektiek: de syntheseDe toekomst van de havens ligt in innovatieve netwerkenals onderdelen van soepele productie- en logistieke systemen die onze welvaart duurzaam ondersteunen.