Handhygiëne in Nederlandse ziekenhuizen

Elise van Beeck

Maatschappelijke Gezondheidszorg & Medische Microbiologie en Infectieziekten

Erasmus MC Rotterdam

Overzicht presentatie

Introductie: waar is het mee begonnen?

De interventie: waar zijn we nu mee bezig?

Toekomst: waar gaan we ons op richten?

Waar het allemaal mee begon…

Belang van handhygiëne

Overdracht virussen en bacteriën

Belangrijke preventieve maatregel: naar schatting 15-30%

ziekenhuisinfecties voorkombaar

Onderzoek naar compliance richtlijnen

handhygiëne

Vraag: wat is er in de internationale literatuur bekend over

compliance handhygiëne in ziekenhuizen?

Compliance: in hoeverre wordt er voldaan aan de handhygiëne

richtlijnen?

Literatuurstudie (Erasmus et al., 2010):

Review van gepubliceerde studies naar compliance in

ziekenhuizen

96 studies geïncludeerd

Resultaat: compliance < 50%

Conclusie: voldoen aan richtlijnen handhygiëne internationaal

groot probleem

Onderzoek naar de factoren die handhygiëne

beïnvloeden

Gedrags- en omgevingsfactoren van (non)compliance

handhygiëne:

Hoe hoog is de compliance?

Welke factoren zijn er?

In welke mate beïnvloeden zij het gedrag?

Opzet studie:

24 ziekenhuizen verspreid over Nederland

Academisch, Topklinisch, Groot & Klein perifeer

2 afdelingen: IC en heelkunde verpleegafdeling

Zorgverleners die direct patiëntencontact hebben

Compliance studie

Vraag: wat is het handhygiëne gedrag van zorgverleners in

Nederlandse ziekenhuizen?

Observatiestudie:

4676 potentiële handhygiëne momenten; 402 zorgverleners

chirurgie 2341, ICU 2335

Overall compliance:

910 / 4676 = 19,5%

Voor contact patiënt: 2%(2-3%)

Na contact patiënt: 31% (29-33%)

Determinanten studie

Vraag: welke factoren beïnvloeden het handhygiëne gedrag van

zorgverleners in Nederlandse ziekenhuizen?

Determinant: iets wat gedrag beïnvloedt

Welke determinanten zijn er?

In welke mate beïnvloeden zij het gedrag?

Determinantenstudie (Erasmus et al., 2009):

Artsen en verpleegkundigen

Kwantitatief: vragenlijsten in 24 ziekenhuizen

Kwalitatief: focusgroepen/interviews in 5 ziekenhuizen

Resultaten vragenlijsten: zelfrapportage

Uitkomstmaat: zelf gerapporteerde compliance (0-10), op basis van 13

potentiële handhygiëne momenten

Artsen: 7.93

Verpleegkundigen: 8.40

Wat waren de determinanten? Resultaten vragenlijsten

Artsen:

Kennis: gemeten aan de hand van 5 goed/fout vragen

Gewoonte: “het opvolgen van de handhygiëne richtlijnen is iets

wat ik vaak doe”

Ernst infectie zelf: “hoe ernstig zijn de gevolgen van infectie voor

mijzelf”

Attitude: “ik vind handhygiëne prettig, belangrijk”

Cultuur: “op mijn afdeling wordt regelmatig aandacht besteed aan

het goed opvolgen van de handhygiëne richtlijnen”

Wat waren de determinanten? Resultaten vragenlijsten

Verpleegkundigen:

Gewoonte: “het opvolgen van de handhygiëne richtlijnen is iets

wat ik vaak doe”

Ervaren gedragscontrole: “hoe zeker bent u ervan dat het u lukt

om de handhygiëne richtlijnen op te volgen?”

Descriptieve norm: “mijn collega’s volgen altijd de handhygiëne

richtlijn op”

Ernst infectie patiënt: “hoe ernstig zijn de gevolgen van infectie

voor de patiënt”

Attitude: “ik vind handhygiëne prettig, belangrijk”

Outcome beliefs: “doordat ik de handhygiëne richtlijnen opvolg

zullen mijn patiënten minder infecties oplopen”

Wat waren de determinanten? Resultaten focusgroepen/interviews

Handhygiëne is belangrijk voor bescherming patiënt en jezelf

Artsen hebben behoefte aan wetenschappelijk bewijs voor

handhygiëne

Handhygiëne wordt vooral uitgevoerd na contact met patiënt, als

men zich ‘vies’ voelt

Gewoonte speelt grote rol bij handhygiëne

Grote invloed sociale omgeving

Er is ruimte voor het verbeteren van de handhygiëne

Succesvolle interventies moeten aandacht schenken aan het

beïnvloeden van gewoonte, kennis, attitude, sociale normen,

gedragscontrole en de afdelingscultuur.

Conclusies

Toevoeging: invloed omgeving op gedrag (1) (Keizer, Lindenberg, Steg, 2008)

Vraag: hoeveel procent gooit flyer op de grond?

Geen graffiti (N= 77) : 33%

Graffiti (N=77): 69%

‘Crossnormeffect’: een normovertreding van de een, veroorzaakt

ook overtreding van een andere norm door een ander.

Belangrijk: er is een top-down effect. Mensen met hogere status

die zich niet aan normen houden, hebben een grotere invloed op

spreiding van de normovertreding.

Er is ook een bottom-up effect. Voorbeeld: schoonmaken (vooral

zichtbaar schoonmaken), verhoogt de kans dat andere mensen

zich aan andere normen houden.

Toevoeging: invloed omgeving op gedrag (2) (Lindenberg, 2011)

Overzicht presentatie

Introductie: waar is het mee begonnen?

De interventie: waar zijn we nu mee bezig?

Toekomst: waar gaan we ons op richten?

De ACCOMPLISH studie

ACCOMPLISH: Actively Creating COMPLIance Saving Health

Doel

Compliance verhogen

Infecties verminderen

Interventiepakket

Dispensers

Teamtrainingen

Feedback

E-learning

Evaluatie

Observatie compliance

Prevalentie metingen ziekenhuisinfecties

De dispensers

De feedback

De e-learning

De teamtraining: 1

De teamtraining: 2

De teamtraining: 3

Welke obstakels denken we (nog) tegen te komen?

En hoe gaan we die aanpakken?

Hoe zorgen we ervoor dat er continue

aandacht blijft voor handhygiëne?

Hoe voorkomen we dat we terugvallen in

oud gedrag (onze oude manier van

benaderen/handelen)?

Teamtrainingen: ervaringen (1)

Teamtrainingen: ervaringen (2)

Overzicht presentatie

Introductie: waar is het mee begonnen?

De interventie: waar zijn we nu mee bezig?

Toekomst: waar gaan we ons op richten?

Maar… we zijn nog niet klaar!

2013: ACCOMPLISH plus pakket

Achtergrond

- ZonMW: VIMP (verspreidings- en implementatie impuls)

- Aanbieden ACCOMPLISH plus-pakket aan 4 ziekenhuizen

Doel

- Overdracht van kennis en vaardigheden

Borgen van de interventie in het deelnemende ziekenhuis

Doel: Landelijke uitrol van het ACCOMPLISH pakket, waarin jullie als

HKM-ers / AVI-ers mogelijk een belangrijke rol kunnen gaan spelen!

Resultaat:

I wanna wash my hands

De toekomst

Bedankt voor uw aandacht!

Contact: accomplish@erasmusmc.nl

a.vanbeeck@erasmusmc.nl

Referenties

Erasmus, V., W. Brouwer, et al. (2009). "A qualitative exploration of reasons for poor

hand hygiene among hospital workers: lack of positive role models and of convincing

evidence that hand hygiene prevents cross-infection." Infect Control Hosp Epidemiol

30(5): 415-419.

Erasmus, V., T. J. Daha, et al. (2010). "Systematic review of studies on compliance with

hand hygiene guidelines in hospital care." Infect Control Hosp Epidemiol 31(3): 283-294.

Keizer, K., Lindenberg, S., Steg, L. (2008). “The spreading of disporder.” Science 322:

1681-1685.

Lindenberg, S. (2011). “Norm-following behavior and its sensitivity to cues: The workings

of graduated intensity effects.” Inaugural lecture. Tilburg University: PrismaPrint.