2 O P I N I E & D E B AT N R C H A N D E L S B L A D

2Z AT E R D A G 2 1 N OV E M B E R & Z O N D A G 2 2 N OV E M B E R 2 0 0 9

O P I N I E & D E B AT N R C H A N D E L S B L A D 3Z AT E R D A G 2 1 N OV E M B E R & Z O N D A G 2 2 N OV E M B E R 2 0 0 9 3

Behandel artsen niet alspotentiële moordenaarsIs het zo vreemd dat artsen levensbeëindi-ging bij pasgeboren niet melden (Opinie &Debat, 14 november)? Toen ik midden jarentachtig een pasgeborene met het syndroomvan Down op uitdrukkelijk verzoek van deouders niet opereerde voor een aangeborenafsluiting van de twaalfvingerige darm, be-zorgde enige tijd later een motoragent vande politie bij mij thuis een brief waarinstond dat ik werd verdacht van doodslag c.q.moord.

Ik was het eens met wat de secretaris vande Raad voor de Kinderbescherming mij te-lefonisch had geadviseerd: „Dokter, luistertu goed naar de ouders en volg hen als u er-van overtuigd bent dat zij weloverwogen tothun besluit zijn gekomen.” Ook de secreta-ris kreeg een brief, met de beschuldiging vanmedeplichtigheid. Er volgde een proces vanvele jaren, waarna uiteindelijk wij beidenwerden ontslagen van rechtsvervolging.

Zo gaat het OM met deze moeilijke en in-tieme vragen om. De roep om actie door deheer Alex Bood, verbonden aan het weten-schappelijk bureau van het OM, spreekt indit opzicht boekdelen.

Dokters kunnen het onderling nooit eensworden over het moeilijke vraagstuk van be-handelen of niet (meer) behandelen van hetpasgeboren kind met levensbedreigendeaangeboren afwijkingen. Dát is nu eenmaalhun vak: voor elke unieke pasgeborene metlevensbedreigende aangeboren afwijkingensamen met de ouders balanceren en beslis-sen op de grens van beginnend leven ofdood. Als de dokter en diens verpleegkundi-gen na veel overleg en getob het dan met el-kaar en met de ouders eens worden, laat zedan met rust en ga ze niet vervolgen voormoord en doodslag. Zij zijn toch geen po-tentiële moordenaars?Jan C. MolenaarEmeritus hoogleraar kinderchirurgie aan de Eras-mus Universiteit Rotterdam.

Musea zijn echt geen slimmesubsidiewolven

Het artikel van Pim van Klink en Arjen vanWitteloostuijn (Opiniepagina, 26 oktober)wekt de suggestie dat kunstinstellingen opslimme wijze subsidie krijgen en zich in de-ze economisch zware tijd onttrekken aan degevolgen van de economische crisis. Niets isminder waar. De eerste misvatting is datmusea recessiebestendig zijn door subsidies.De ware reden is natuurlijk dat musea non-profitinstellingen zijn. Zij krijgen geld vanoverheden en deze subsidies worden niet be-legd in risicovolle aandelenfondsen. De re-den dat musea relatief gezien weinig getrof-fen lijken, heeft meer te maken met gezondebedrijfsvoering .

Opmerkelijk is dat de economen geen ooghebben voor het vitale belang van het muse-um voor de economie. De huidige tentoon-stelling Cézanne-Picasso-Mondriaan in hetGemeentemuseum Den Haag trekt drom-men mensen. Dat tienduizenden Den Haagbezoeken is merkbaar in de stad. Ze ver-plaatsen zich bijvoorbeeld met het openbaarvervoer. De HTM vaart er wel bij. Maar ookde horeca in de stad krijgt meer toeloop enin de binnenstad wordt gewinkeld.

De grootste misvatting is echter dat mu-sea structurele overheidssteun krijgen. Dekunstcollectie is namelijk niet van het muse-um, maar van de overheid. Musea krijgengeld om de collectie van de lokale of nationa-le overheid te onderhouden. Dat is heel ietsanders dan overheidssteun. Zoals de plant-soenendienst geld krijgt om het groen vande stad te onderhouden, zo krijgt het muse-um subsidie om de collectie op verantwoor-de manier te conserveren en presenteren aaneen groot publiek. Wat voor gevolgen bezui-nigingen op subsidies ook hebben, zeker isdat met name de kunstwerken eronder zul-len lijden.Benno TempelDirecteur Gemeentemuseum Den Haag

!" Dit zijn fragmenten uit langere expert-discussies, te lezen via nrc.nl/expert.

EXPERTDISCUSSI E

Illustraties Olivia Ettema

‘Haiku Herman’ zal aan gezag winnen

Frans Timmermans

Staatssecretaris voor Europese Zaken (PvdA).Was gisteren spreker op de TEDx-conferentie

in Amsterdam.

Angst kan leuk zijn. Vraag het kapiteinJack Sparrow, die vrolijk in en uit dedood stapt. Of vraag het de twee hyena’s

in The Lion King, die ten volle genieten van dehuivering die over hun rug trekt bij de klankvan de naam ‘Muphasa’. Vraag het elk jong kinddat wordt meegesleept door de gruwelen van degebroeders Grimm in hun verhaaltjes voor hetslapengaan. H.P. Lovecraft, E.A. Poe, StephenKing en de wat minder geïnspireerde makersvan Evil Dead I tot X mogen zich allemaal ver-heugen in de nodige opgewonden aanhangers.Angst is leuk… zolang het niet te dichtbij komt.Angst is niet erg, als je een uitweg ziet.

Maar angst kan ook verlammend zijn. Als deuitdaging als onoverkomelijk wordt gezien. Alsverandering alleen als verlies wordt opgevat.Als angst politieke handelswaar wordt. In deogen van hen die menen dat de Europese cul-tuur en Europese waarden zullen oplossen alseen suikerklontje in een kopje thee, vooral doorde aanwezigheid van de islam in Europa – men-sen als Christopher Caldwell, Mark Stein enBruce Bawer. Uit hun geschriften blijkt hoeangst ons hele zelfvertrouwen weg kan zuigen.Ze gedragen zich als korporaal Jack Jones inDad’s Army, die in paniek rondrent en intussenalmaar zegt: ‘Geen paniek!’

In onze tijd, in ons werelddeel, moeten we

Merlijn Twaalfhoven

Componist. Was gisteren spreker op de TEDx-confe-rentie in Amsterdam. Componeerde en begeleidde in2005 een muziekstuk uitgevoerd door Turks-Cyprio-tische en Grieks-Cypriotische muzikanten, scholie-ren en zangers aan beide kanten van de grenslijn.

Er is een duidelijke scheiding tussen dekunst en ons dagelijks leven. De schei-ding tussen voorstelling en pauze, toneel

en zaal, tussen concertgebouw en de rest van destad. Deze scheiding is eigenlijk nog vrij jong.Het is nog maar honderd jaar geleden dat weconcertzalen en musea gingen bouwen. Kunstwas altijd een onderdeel van rituelen. Kunst wasiets om te beleven, om aan deel te nemen. Aleeuwen worden wij geconfronteerd met dingendie we rationeel niet kunnen verklaren. We heb-ben rituelen bedacht om een plaats te geven aanmysteries als geboorte, vruchtbaarheid, liefdeen de wisseling van de jaargetijden. Maar in-middels hebben we niet meer zo’n behoefte aanrituelen. We gebruiken onze hersenen om dewereld om ons heen te verklaren, en we latenhet aan professionals over om gevoelens uit tedrukken. Dit noemen we kunst, en kunst is nietde werkelijkheid. Kunstmatig betekent: nietecht. Welnu. Emoties en gevoelens zijn wélecht. Kunst is een prachtig hulpmiddel om totonder de oppervlakte van de werkelijkheid doorte dringen. Kunst zegt iets wat niet in woordenis te vatten. Kunst geeft het ambigue vorm. Zevindt een vorm voor het onderbewuste, hetniet-logische, de paradox. Waarom haar danvan het leven gescheiden? Het leven bestaat uitemoties, gevoelens. Wij worden door veel meer

beheerst dan alleen door onze logica, onze her-senen.

De moderne kunst kan alle vormen aanne-men – soms zetten kunstenaars zelfs gewonevoorwerpen in een museum. Maar wie een stop-contact of brandblusser gaat staan bewonderen,zet zichzelf voor gek. Hoe komt dat? Waarommogen we niet de zeer complexe en gelaagdewerkelijkheid van een brandblusser, de fraaievorm en mooie rode kleur bewonderen?

We zijn beschroomd om onze gevoelens te ui-ten. Daarom hebben we een veilig oord, een mu-seum of concertzaal nodig. Maar de scheidingvan onze gevoelens van ons dagelijks leven zalons niet helpen om de complexe werkelijkheidonder de oppervlakte, de onderbewuste wereldvan de intuïtie te begrijpen.

Joshua Bell, een van de grootste hedendaagseviolisten, speelde een paar jaar geleden verkleedals straatmuzikant in een metrostation inWashington de mooiste en moeilijkste compo-sities. Maar niemand herkende de schoonheidvan zijn muziek. Zelfs onze beste kunstenaarziet geen kans onze verwachtingen, onze plattewerkelijkheid te doorbreken. Ik schrik daar ergvan. Zijn wij totaal mechanisch geworden?Mensen kunnen de schoonheid zelfs niet zienals ze er bovenop staan. Blijkbaar zien we alleenwat we verwachten. We zijn blind voor deschoonheid van onze omgeving. We volgen hetpatroon. Willen we de wereld veranderen, en la-ten we dat doen, dan moeten we door de opper-vlakte breken. Dan moeten we contact maken.Dan moeten we de taal van de emoties en intuï-tie spreken en verstaan.

Ik ben ongerust. Ons vernuft lijkt maar eenbeperkte invloed op het menselijk gedrag tehebben. De gevoelens, emoties en onderbewus-te drijfveren beslissen voor ons. Onze instinctenen intuïtie hebben de macht. Onze hersenendekken alles toe. We bedenken mooie rationeleconstructies om slim en diepzinnig te lijken.Maar we houden onszelf en anderen voor degek. Als we lichamelijk in elkaars nabijheid zijn,zenden we complexe informatie als lichaams-taal en gebaren uit. Maar als de informatie ver-der weg is, zijn we afhankelijk van de berichtge-ving door media. Deze media moeten ons ver-maken en om onze aandacht strijden. Vooral de

informatie over verre culturen, andere landen,plaatsen die we niet uit eigen ervaring kennen,heeft te lijden van de vervlakking van de werke-lijkheid die het nieuws geeft. De televisie brengtons de uitzonderingen, het geweld, het bizarre,een geconstrueerde werkelijkheid die ver ver-wijderd is van dat wat er werkelijk gaande is.

We moeten onze perceptie openstellen voor

de poëzie van heel normale dingen. Heb alstu-blieft de moed om ruimte te scheppen en de ste-reotypen in andermans hoofden te doorbrekenzonder die open plek meteen met uw eigenwaarheid op te vullen. We hebben geen behoef-te aan lege symbolen. We hoeven alleen maarons vernuft te doorbreken en subtiele verwar-ring tot onze werkelijkheid toe te laten.

antwoord geven op de fundamentele vraag: wil-len we kapitein Jack Sparrow of korporaal JackJones zijn? Het antwoord op die vraag kan nietwachten, want de uitdagingen waar we voorstaan zijn wezenlijk en dringend. De mens zalopnieuw zijn verhouding tot zijn natuurlijkeomgeving moeten bepalen. Slagen we, dan zalonze planeet de last weten te dragen van een al-maar groeiend aantal mensen dat leeft in wel-vaart en vrede. Falen we, dan zullen al onze in-spanningen zich richten op de beheersing vanrampen – natuurrampen, maar ook rampendoor mensenhand.

Het slechte nieuws is dat succes alleen binnenbereik ligt door een herziening van de interna-tionale betrekkingen, de structuur van onzeeconomie, de schaal van ons bestuur, de wijzewaarop we ons leven leiden, zowel persoonlijkals mondiaal. Het goede nieuws is dat het welkán – het is geen technisch maar een politiekprobleem. Hoe zwak is onze reactie op deze po-litieke uitdaging niet geweest! Zelf hebben weons te lang als korporaal Jack Jones gedragen.Vooral de linkerkant van het politieke spectrumis tekortgeschoten in de omgang met de huidi-ge uitdagingen. We hebben nog steeds te kam-pen met de gevolgen van het einde van de Euro-pese kloof die tot het einde van een mondialeideologische tweedeling leidde.

De politiek is verzwakt door een enorm mis-verstand dat uit deze situatie is voortgevloeid.Nu de ideologische botsing voorbij is, nu men-sen zich vrij voelen om hun hoogstpersoonlijkewaardenstelsel in te richten, meent de politiekten onrechte dat waarden er niet meer zo toedoen, dat de politiek zich tot de levering vangoederen en diensten moet beperken, mensenop hun gemak moet stellen, hun dingen uithanden nemen. Daarmee is de politiek iets ge-worden wat vergelijkbaar is met een callcenter,een onafhankelijke wereld van probleemoplos-sers, op afstand van de samenleving, die nietswil opleggen en voorzichtige afleiding – en nuen dan ongemak – biedt. Dit moet veranderen.De verantwoordelijkheid voor onze toekomstligt bij ons gezamenlijk en bij elke individueleburger. Ze kan niet worden uitbesteed aan eenkaste van politici, hoe bekwaam en professio-neel ook. Iedereen moet worden verleid zich de-

ze fundamentele vraag te stellen: ‘Wat ga ik er-aan doen om een betere wereld te maken?’ Enhet eenvoudige antwoord: ‘Dan moet je bij hetparlement zijn’, is onaanvaardbaar. Als JackSparrow ‘Dag, beestje’ zegt en in de muil van deKraken springt, treedt hij zijn angsten tege-moet en doet iets wat tegen onze intuïtie in-

druist. Dat is precies wat van de huidige samen-leving wordt gevraagd. Om iets te ondernemen,ook al gaat wat we moeten ondernemen tegenonze intuïtie in. Willen we slagen, dan zullenwe de verscheidenheid in onze samenlevingmoeten omarmen als mogelijke bron van onge-looflijke kracht, omdat geen mens sterker is danhij die het zelfvertrouwen heeft om de werelddoor andermans ogen te zien.

Volg captain Jack Sparrow, ga tegen je intuïtie inDe verscheidenheid in onzesamenleving is een bron van enormekracht omdat geen mens sterker is danhij die het zelfvertrouwen heeft om dewereld door andermans ogen te zien.En als we dat allemaal doen, zal dewereld er een stuk beter uitzien. Sinds de val van de Muur denkt

de politiek ten onrechte datwaarden er niet meer zo toe doen

Alleen in de concertzaal uiten wij nog gevoelensWe moeten onze perceptie openstellenvoor de poëzie van normale dingen.Heb de moed stereotypen in hoofdente doorbreken zonder die plek meteenmet de eigen waarheid op te vullen.

Waarom mogen we niet de zeercomplexe werkelijkheid van eenbrandblusser bewonderen?

meteen: „Ik zal dus de vergaderingen bijwonenvan de Toppen met onze partners wereldwijd.”Het wereldtoneel lonkt.

Ten tweede zit Van Rompuy de vergaderin-gen van de Europese Raad voor. De lidstaten diezich in 2002-2003, toen het debat over de func-tie werd gevoerd, tegen een sterke, Fransachtigeprésident verzetten, legden zich uiteindelijkneer bij een dienende ch a i r m a n , een vergader-voorzitter. Dit papieren debat werd de afgelo-pen weken opnieuw afgespeeld maar nu metpoppetjes van vlees en bloed: via ‘president’Blair kwam men uit bij ‘voorzitter’ Van Rom-p u y.

Maar ook een hamer vasthouden is betekenis-vol. In de Europese Raad komen de hoogste na-

tionale gezagslijnen samen; Sarkozy, Merkel,Balkenende en hun 24 collega’s. Ook de Com-missievoorzitter (Barroso) en de nieuwe HogeVertegenwoordiger (Ashton) zitten aan tafel.Een akkoord op een top bindt dus de executievemacht in de hele Unie. De man met de voorzit-

tershamer bespreekt na afloop die besluitenmet pers en publiek. Juist wanneer ze gepaardgaan met bittere onderhandelingen en laatste-moment-compromissen, zo weet Van Rompuy

uit zijn Belgische ervaring, geeft dit statuur.

De Europese Raad werd pas in 1974 op-gericht maar heeft sindsdien een on-stuitbare opmars gemaakt. Het is de

plaats waar het interne Brusselse geregel en debuitenlandse politiek samenkomen. Ooit boter-berg en Koude Oorlog, nu dienstenrichtlijn enChina. Er zijn weinig redenen te bedenken datdie opmars zich onder ‘haiku Herman’ niet zalvoortzetten. Daar kan ook Den Haag zich nogbeter op inrichten.

In het oorspronkelijke Brusselse mechaniekwaren geen toppen van regeringsleiders voor-zien. Dat deed de oprichters denken aan de ou-de machtspolitiek van voor 1945: harde botsin-gen van nationale belangen, zonder gemeen-

schappelijk ideaal, de kleine landen buiten spel.België en Nederland hoopten dat een neutraleCommissie kon uitgroeien tot (soort van) Euro-pese regering. Die zou hen beter beschermen te-gen de willekeur van de groten.

In het Franse denken was dit scenario uitge-sloten. Prima dat een Commssie in Brussel voor-stellen deed over melkprijs of haringnetten.Maar alleen regeringsleiders konden hun bevol-kingen binden in zaken van harde buitenlandsepolitiek. President De Gaulle begon in 1961 methet incidenteel bijeenroepen van zijn collega-regeringsleiders. Zijn opvolger Giscard d’Es-taing bracht regelmaat in de toppen. „Als die re-gelmaat eenmaal vaststond”, schrijft de Frans-man in zijn memoires, „zou de reikwijdte vande macht der regeringsleiders de rest doen en de

Vervolg President EU van pagina 1

De Belgen toonden weer hetEuropese spel tot in de vingers tebeheersen

instelling als vanzelf consolideren: er zou eenEuropese uitvoerende macht beginnen te ont-staan.”

Zo ging het inderdaad. Na oprichting in 1974groeide de Europese Raad binnen tien jaar uittot het machtscentrum van de Unie. Zo hebbende lidstaten zich op topniveau in het hart van deEuropese besluitvorming genesteld. Het geeftde benoeming van Van Rompuy iets mooi iro-nisch: het land dat als geen ander Europa nodigheeft omdat de eigen federale staat uiteendreigt te vallen, bekrachtigt de instelling die

toont dat ook in het verenigde Europa de statenblijven bestaan. Het konvooi wordt niet één Eu-ropees schip.

Vermakelijk is hoe Giscard d’Estaing destijdshet verzet van Nederland en België tegen de op-richting van de Europese Raad brak. In decem-

Niet regels zullen Van Rompuysplaats bepalen, maar dewoelingen van het politieke leven

ber 1974 nodigde hij zijn acht collega-rege-ringsleiders uit voor een top in Parijs. Velen wa-ren wantrouwend; de Nederlandse premier DenUyl mocht van zijn Eerste Kamerfractie zelfsniet afreizen. (Hij ging toch.) In een salon vanhet Elyséepaleis, de gasten op fauteuils door el-kaar, sneed Giscard op de slotdag de delicatekwestie aan: „Zou het niet aardig zijn enige re-gelmaat in deze bijeenkomsten te brengen?” Te -voren heeft de Fransman zich overtuigd van desteun van Helmut Schmidt: Parijs en Bonn zit-ten op één lijn. De Italiaanse premier Aldo Morolijkt het een goed idee. De Britse premier Wilsonhoudt zijn kaarten op de borst. De Deen zwijgt.De premiers van de Benelux hebben er duidelijkgeen trek in; zij vrezen een verzwakking van deCommissie.

Maar dan heeft Leo Tindemans ineens eenidee. Waar die bijeenkomsten dan moetenplaatsvinden? De Belgische premier wil graagdat een aantal zich in Brussel zou afspelen „va n -wege de cohesie van de Europese instellingen”.Giscard d’Estaing kan zijn vreugde met moeitebedwingen; nu het over het waar ging, was de

inzet binnen. Zo werd besloten om drie verga-deringen per jaar te beleggen, en van de tweevergaderingen in het eerste semester er ver-plicht een te houden in Brussel of in Luxem-burg. Het was een exemplarisch Europees com-promis (dat alleen Nederland met lege handena ch t e r l i e t ) .

Premier Tindemans was in Belgische traditieeen overtuigd Europeaan, maar voorzichtig enpragmatisch. Slim verbond de christen-demo-craat op die top van 1974 het onvermijdelijkemet het aangename. Als dat onding van een Eu-ropese Raad er onder Franse en Duitse druktoch kwam, dan liever in Brussel. Enkele maan-den na deze zet trad een jonge medewerker toetot Tindemans’ persoonlijke staf: Herman VanRompuy. Dankzij de greep van zijn politiekeleermeester mag hij nu enkele honderden me-ters verhuizen. Van de Brusselse Wetstraat 16(de ambtswoning van de premier) naar de Resi-dence Palace aan de Wetstraat 155 (waar ruimtevoor de Europese president is voorzien).

Dat is nog iets dat we vergeten waren: de Bel-gen speelden een thuiswedstrijd.

Frans Timmermans: Omarm de verschei-denheid in onze samenleving als mogelij-ke bron van ongelooflijke kracht

Merlijn Twaalfhoven: Mensen zien schoon-heid niet als ze er bovenop staan. We zien al-leen wat we verwachten.

S p re ke r s c o n fe re n t i eTEDx-Amsterdam, naarAmerikaans voorbeeld

Gisteren vond in het Koninklijk Insti-tuut voor de Tropen TEDx-Amster-dam plaats, een Engelstalige spre-kersconferentie geïnspireerd op debijeenkomsten van TED (Technology,Entertainment en Design). TED is eenAmerikaanse non-profitorganisatiegericht op het verspreiden van maat-schappelijke, wetenschappelijke ofsimpelweg vermakelijke ideeën.

Op de bijeenkomst gisteren sprak enonder meer staatssecretaris voor Eu-ropese Zaken Frans Timmermans encomponist Merlijn Twaalhoven. Deingekorte en vertaalde versies vanhun presentaties staan hiernaast af-gedrukt.

Andere sprekers gisteren waren o.a.:Mabel van Oranje, Kevin Kelly (op-richter van internettijdschrift Wired),fotograaf Hans Aarsman, de jongeNederlandse zangeres Karsu Dön-mez en natuurkundige Robbert Dijk-g r a a f.

Ook de winnaars van de prijsvraagvan TEDx-Amsterdam, NRC Handels-blad en nrc.next hielden gisteren eenpresentatie: Gaston Peer, Asha tenBroeke en David Vogel.