geneesmiddel geïnduceerde morbiditeit en mortaliteit

P.M.L.A. van den BemtZiekenhuisapotheek Midden-Brabant Tilburg

Universiteit van Utrecht

definitie geneesmiddel gerelateerd probleem

elke gebeurtenis m.b.t. farmacotherapie van een patiënt die leidt of kan leiden

tot een suboptimale uitkomst

intrinsieke toxiciteitbijwerkingen

schadelijke, onbedoelde reacties door een geneesmiddel, optredend bij normaal

gebruik

extrinsieke toxiciteitmedicatiefouten

Gebeurtenissen die te voorkomen zijn en die kunnen leiden tot suboptimaal gebruik van hetgeneesmiddel of tot schade bij de patiënt, bij

toediening van dit geneesmiddel doorprofessionals, of bij gebruik door de patiënt

zelf.

onderlinge relatie

geneesmiddel morbiditeit

fout

bijwerkingen

medicatiefouten zonder schade

medicatiefouten met schade

medische fouten

adverse drug events

causale relatie niet bewezen, of….

…..som van ADR’s + errors

klinisch onderzoek

• populatie relatief klein

• populatie geselecteerd

Safety-Based NME WithdrawalsBased on Year of Approval

1.9%

4.4%

2.4% 2.2%

114103

126

185

0%

1%

2%

3%

4%

5%

1980-1984(2)

1985-1989(4)

1990-1994(2)

1995-1999(4)

5-Year Approval Period (number withdrawn as of May 1, 2000)

Includes troglitazone withdrawal and announced cisapride withdrawal

Pe

rce

nta

ge

0

40

80

120

160

200

Nu

mb

er

Percentage of cohort withdrawn Number of NMEs approved in calendar years

Source: CDER 1999 Report to the Nation

Most common classes of drugs withdrawn1960-1999 (n = 121)

classes of drugs withdrawn (%)

NSAIDs 13.2non-narcotic analgesics 8.3antidepressants 7.4vasodilators 5.8anorexiants 4.1CNS stimulants 4.1barbiturates 4.1anesthetics 3.3antihistamines 3.3

Drug Information Journal 2001;35;293-317

fase IV onderzoek

• vrijwillige rapportage systemen– Lareb– nadeel: onderrapportage

• epidemiologische onderzoeken

variatie in gerapporteerde incidenties

• definitie

• detectiemethode– vrijwillige rapportage– statusonderzoek– intensieve surveillance

-

+

omvang van het probleem meta-analyse van Lazarou (JAMA ‘98)

• search: div. databanken, referenties inclusiecriteria:

• alleen ADR’s (geen errors)• incidentie• Engels• identificatie ADR’s via prospectieve monitoring

• exclusiecriteria:• ‘possible’ ADR’s (andere verklaring voor ADR

mogelijk)

omvang van het probleem meta-analyse van Lazarou (JAMA ‘98)

• 153 onderzoeken; 39 geïncludeerd

• opgenomen patiënten:• 10,9% ernstig + niet-ernstig (7,9-13,9)• 2,1% ernstig (1,9-2,3)• 0,19% fataal (0,13-0,26)

• opnames door ADR’s:• 4,7% ernstig (3,1-6,2)• 0,13% fataal (0,04-0,21)

kritiek op meta-analyseKvasz et al. MedGenMed ‘00

• definitie ADR heterogeen

• aantal patiënten met ADR’s?

• noemer = aantal patiënten in ziekenhuis (met geneesmiddelen)?

• ‘possible’ ADR?

• fataal: overschatting

• veel academische centra

omvang van het probleemeerste lijn

– Hanlon et al. (J Am Geriatr Soc ‘97)• 35% (methode: interview)

– Impicciatore et al. (Br J Clin Pharmacol ‘01)• meta-analyse bij kinderen: 1,46% (2 onderzoeken)

– Schneider et al. (Am J Hosp Pharm ‘92)• ouderen (methode: statusonderzoek): 21%

– Hutchinson et al. (J Chronic Dis ‘86)

• poli interne (methode: telefonisch interview): 5%

situatie in NL

• Van Kraaij et al. (Neth J Med ‘94)– tijdens opname: 37,3%

• Mannesse et al. (Age & Ageing ‘00)– opnames door ADR’s: 12% (‘probable’)– tijdens opname: 42% (24% ernstig)

• V.d. Bemt et al. (Pharm World Sci ‘00)– tijdens opname: 27,7%

N.B. al deze onderzoeken op afd. interne geneeskunde

risicofactoren

• leeftijd

• geslacht

• polyfarmacie

• start nieuw geneesmiddel

risicofactoren

• leeftijd ?

• geslacht

• polyfarmacie

• start nieuw geneesmiddel

risicofactoren

• leeftijd ?

• geslacht ?

• polyfarmacie

• start nieuw geneesmiddel

risicofactoren

• leeftijd ?

• geslacht ?

• polyfarmacie ++

• start nieuw geneesmiddel

risicofactoren

• leeftijd ?

• geslacht ?

• polyfarmacie ++

• start nieuw geneesmiddel +

polyfarmacieonderzoek v.d. Bemt et al.

• referentie categorie: <4 geneesmiddelen

• 4-6: OR=4,0 (1,9-8,4)

• 7-9: OR=5,6 (2,6-11,8)

• 10 of meer: OR=8,5 (4,0-18,2)

conclusie

• omvang probleem is aanzienlijk– in het ziekenhuis– opnames door ADR– eerste lijn

• NL lijkt hierin op rest van de wereld

• risicofactor bij uitstek = polyfarmacie

bijwerkingen in perspectief…...

Philips DP, Christenfeld N, Glynn LM. Lancet 1998;351:643-4