Gelijkgerichte afspraken maken in de zorgGuus Schrijvers academie28 november, Galgenwaard, UtrechtJan-Peter Heida

2

1. Introductie

2. Waarom is die gelijkgerichtheid toch zo belangrijk?

3. Succesfactoren voor gelijkgerichtheid

4. Discussie

Bron: Eurobarometer #87, voorjaar 2017

Gezondheidszorg en sociale zekerheid vinden Nederlanders de belangrijkste onderwerpen (2017)

3

Werkloosheid Immigratie

Gezondheidszorg en sociale zekerheid

Terrorisme

Economische situatie

Prijsstijging, inflatie, kosten levensonderhoud

Pensioenen

Misdaad

Onderwijs

Staatsschuld

Huisvesting

Het milieu, klimaat en energie

Belasting

Werk omst.

Woon omst.

0

5

10

15

20

25

30

35

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Bela

ngrij

k vo

or m

ijzel

f

Belangrijk voor Nederland

Wat zijn de twee belangrijkste kwesties op het moment voor Nederland en voor mijzelf ? 2017 [% genoemd]

24 25 27 35 31 32 32 30 25 21

28 28 3135 46 44 46 49 47 43

22 23 2529

34 47 47 52 58 5911 11 13

1518

23 32 37 44 50

84 8797

114130

145157

168 174 173

2018 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 2055 2059

Jaarlijkse sterfte ouderen per jaar naar leeftijd [aantal x 1.000]

95 jaar ofouder

90 tot 95 jaar

85 tot 90 jaar

80 tot 85 jaar

De jaarlijkse sterfte van ouderen is in 2050 bijna verdubbeld

4Bron: Analyse SiRM o.b.v. gegevens CBS

Tot 2055 groeit het aantal ouderen, terwijl het aantal mensen in de werkende leeftijdsklasse stabiel blijft

5Bron: Analyse SiRM o.b.v. gegevens CBS

50

100

150

200

25019

90

1995

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

Aantal ouderen (80+) en potentieel werkenden (20-AOW leeftijd) per jaar [indexcijfer, 2018 = 100]

Werkenden

Ouderen

Bron: Analyse SiRM o.b.v. gegevens CBS

Dit betekent dat het aantal werkenden per oudere in de toekomst veel lager ligt

6

0

5

10

15

20

25

1990

1995

2000

2005

2010

2015

2020

2025

2030

2035

2040

2045

2050

2055

2060

Aantal potentieel werkenden (20-AOW leeftijd) per oudere (80+) per jaar

[verhouding]

Zorgsector groeit iets sneller dan de economie met lichte vertraging

7

2,5; 1%4,5; 1% 4,7;

1%5,3; 2%

6,2; 2%7,1; 2%8,4; 2% 9,2; 3%

9,5; 3%

12,1; 3%

28,3; 8%

38,9; 11%

48,1; 14%

77,7; 22%

85,5; 25%

Rijksbegroting 2018 (in miljarden euro’s)Buitenlandse Handel & OntwikkelingssamenwerkingWonen en RijksdienstOverige postenEconomische ZakenInfrastructuurfondsFinanciënInfrastructuur en MilieuDefensieBuitenlandse ZakenVeiligheid en JustitieGemeentefondsOnderwijs, Cultuur en WetenschapNationale SchuldSociale Zaken en WerkgelegenheidVolksgezondheid, Welzijn en Sport

https://www.rijksfinancien.nl/ 8

In 2018 is 25% van de totale begroting voor het Ministerie van VWS begroot

https://www.rijksfinancien.nl/ 9

61% van de begroting van VWS gaat naar curatieve zorg

0,7; 1% 0,8; 1% 1,1; 1%

5,3; 6%

25,7; 30%52,0; 61%

Rijksbegroting Ministerie van VWS 2018 (in miljarden euro's)

Volksgezondheid

Overige posten

Zorgbreed beleid

Tegemoetkoming specifiekekostenLangdurige zorg enondersteuningCuratieve zorg

Vanaf de jaren 80 wordt gediscussieerd over “marktwerking”

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2014 2015** 2016**

Uitgaven aan geneeskundige en langdurige zorg [Eur, miljard]

SiRM bewerking van VWS en Johan Polder (RIVM) 11

“Zorgmarkt” met 3 spelers

Burgers

ZorgaanbiedersZorgverzekeraars

SiRM bewerking van VWS en Johan Polder (RIVM) 12

“Zorgmarkt” met 3 spelers met ieder 2 rollen met andere belangen, verbonden aan andere spelers

Verzekerde

Ondernemer

Zorgverlener

Inkoper zorg

Patiënt

Verkoper polissen

SiRM bewerking van VWS en Johan Polder (RIVM) 13

“Zorgmarkt” met 3 spelers met ieder 2 rollen met andere belangen, verbonden aan andere spelers met toezicht op alle rollen

Verzekerde

Ondernemer

Zorgverlener

Inkoper zorg

Patiënt

Verkoper polissenOverheid

14

Hoe lang bemoeit de overheid zich al met de zorg?

Inmenging van de overheid is van alle tijdenInmenging van de overheid is van alle tijden – Codex Hammurabi(ca. 1780 v. Chr.)

Wikipedia, www.louvre.fr en Encyclopedia Brittannica, lemma Codex Hammurabi 15

Inmenging van de overheid is van alle tijdenInmenging van de overheid is van alle tijden – Codex Hammurabi(ca. 1780 v. Chr.)

⚫ 215. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de patriciër geneest of als hij met een bronzen lancet , een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog heeft genezen, neemt hij tien zilveren shekels

Wikipedia, www.louvre.fr en Encyclopedia Brittannica, lemma Codex Hammurabi 16

Inmenging van de overheid is van alle tijdenInmenging van de overheid is van alle tijden – Codex Hammurabi(ca. 1780 v. Chr.)

⚫ 215. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de patriciër geneest of als hij met een bronzen lancet , een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog heeft genezen, neemt hij tien zilveren shekels

⚫ 216. Als het een plebejer betreft, neemt hij vijf zilveren shekels⚫ 217. Als het een slaaf betreft, geeft de eigenaar van de slaaf twee zilveren

shekels aan de chirurg

Wikipedia, www.louvre.fr en Encyclopedia Brittannica, lemma Codex Hammurabi 17

Inmenging van de overheid is van alle tijdenInmenging van de overheid is van alle tijden – Codex Hammurabi(ca. 1780 v. Chr.)

⚫ 215. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de patriciër geneest of als hij met een bronzen lancet , een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog heeft genezen, neemt hij tien zilveren shekels

⚫ 218. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de dood van de patriciër heeft veroorzaakt, of als hij met een bronzen lancet een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog daardoor verloren is gegaan, worden zijn handen afgehakt

⚫ 216. Als het een plebejer betreft, neemt hij vijf zilveren shekels⚫ 217. Als het een slaaf betreft, geeft de eigenaar van de slaaf twee zilveren

shekels aan de chirurg

Wikipedia, www.louvre.fr en Encyclopedia Brittannica, lemma Codex Hammurabi 18

Inmenging van de overheid is van alle tijdenInmenging van de overheid is van alle tijden – Codex Hammurabi(ca. 1780 v. Chr.)

⚫ 215. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de patriciër geneest of als hij met een bronzen lancet , een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog heeft genezen, neemt hij tien zilveren shekels

⚫ 218. Als een chirurg een patriciër met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en de dood van de patriciër heeft veroorzaakt, of als hij met een bronzen lancet een cataract bij een patriciër heeft verwijderd en het oog daardoor verloren is gegaan, worden zijn handen afgehakt

⚫ 216. Als het een plebejer betreft, neemt hij vijf zilveren shekels⚫ 217. Als het een slaaf betreft, geeft de eigenaar van de slaaf twee zilveren

shekels aan de chirurg

⚫ 219. Als een chirurg de slaaf van een plebejer met een serieuze verwonding heeft geopereerd met een bronzen lancet en zijn dood heeft veroorzaakt, vervangt hij de slaaf

Wikipedia, www.louvre.fr en Encyclopedia Brittannica, lemma Codex Hammurabi 19

https://www.dejuistezorgopdejuisteplek.nl/over-ons/documenten/brochures/2019/04/29/infographic 20

Vijf thema’s van Juiste Zorg op de Juiste Plek

21

1. Concentratie van laag complexe / hoog volume zorg

2. Concentratie van hoog complexe / laag volume zorg

3. Leveren van gepaste zorg

4. Verplaatsing van zorg naar patiënten thuis

5. Verplaatsing van zorg naar eerste lijn

22

Patiënt

zorgverzekeraar

ziekenhuis

MSB / VMSD / VMS

medischspecialist

overheid / wetgeving

zorgkantoorgemeente

private markt

huisarts

langdurigezorg

paramedischezorg

mantel-zorg

verpleeg-kundige

Veel partijen betrokken bij het leveren van goede zorg

Ziekenhuizen “verenigen” meerdere bedrijfsmodellen(C. Christensen)Type Solution shop Value added process Facilitated network

Bron: C. Christensen et al, ‘The innovator’s prescription: A disruptive solution for health care’, 2009. 23

Ziekenhuizen “verenigen” meerdere bedrijfsmodellen(C. Christensen)

Diagnosticeren en verhelpen van onge-structureerde problemen

Consultancy, advocatuur

Complexe traumatologie, onbegrepen klachten

Input: Fee for service

Mensen beter maken

Type Solution shop Value added process Facilitated network

Werkzaam-heden

Sectoren

Voorbeelden zorg

Betaling

Impact patiënt

Bron: C. Christensen et al, ‘The innovator’s prescription: A disruptive solution for health care’, 2009. 24

Ziekenhuizen “verenigen” meerdere bedrijfsmodellen(C. Christensen)

Diagnosticeren en verhelpen van onge-structureerde problemen

Consultancy, advocatuur

Complexe traumatologie, onbegrepen klachten

Input: Fee for service

Mensen beter maken

Type Solution shop

Incomplete (kapotte) dingen worden meer compleet en van hogere waarde gemaakt

Autoproductie, Retail, Restaurants

Staar operatie, heup- en knievervanging, open hart operatie

Output : Prijs voor product of dienst

Mensen beter maken

Value added process Facilitated network

Werkzaam-heden

Sectoren

Voorbeelden zorg

Betaling

Impact patiënt

Bron: C. Christensen et al, ‘The innovator’s prescription: A disruptive solution for health care’, 2009. 25

Ziekenhuizen “verenigen” meerdere bedrijfsmodellen(C. Christensen)

Diagnosticeren en verhelpen van onge-structureerde problemen

Consultancy, advocatuur

Complexe traumatologie, onbegrepen klachten

Input: Fee for service

Mensen beter maken

Type Solution shop

Incomplete (kapotte) dingen worden meer compleet en van hogere waarde gemaakt

Autoproductie, Retail, Restaurants

Staar operatie, heup- en knievervanging, open hart operatie

Output : Prijs voor product of dienst

Mensen beter maken

Value added process

Omgevingen waarin mensen dingen met elkaar uitwisselen

Telecomnetwerken, eBay, verzekeringen

Behandeling van chronisch zieken (gedrag, gegevens)

Netwerk faciliteren: abonnement, transactiefee

Mensen gezond houden

Facilitated network

Werkzaam-heden

Sectoren

Voorbeelden zorg

Betaling

Impact patiënt

Bron: C. Christensen et al, ‘The innovator’s prescription: A disruptive solution for health care’, 2009. 26

Business models (C. Christensen)

“…General hospitals and physician’s practices – emerged originally as solution shops.

But over time they have mixed in value-adding process and facilitated network activities as well.

This has resulted in complex, confused institutions in which most of the cost is apparently spent in overhead activities rather than in

direct patient care”

Solution shop Value added process Facilitated network

Bron: C. Christensen et al, ‘The innovator’s prescription: A disruptive solution for health care’, 2009. 27

Waarom is die gelijkgerichtheid toch zo belangrijk?

28

Omdat er heel veel moet gebeuren:

• Om zorg betaalbaar en toegankelijk te houden

• Om zorg op de juiste plek te leveren

• Op een rare markt met veel tegenstrijdige belangen en (financiële) prikkels

• Met veel verschillende partijen rondom de patiënt

• Door organisaties die verschillende bedrijfsmodellen in zich hebben

29

1. Introductie

2. Waarom is die gelijkgerichtheid toch zo belangrijk?

3. Succesfactoren voor gelijkgerichtheid

4. Discussie

Analyse en conclusies voornamelijk op basis van gesprekken

30

Groep Aantal OpmerkingenVerzekeraars 3 Incl. ZNRvB ziekenhuis 8 Waaronder enkelen die eerder medisch specialist warenMedisch Specialisten 10Idem en bestuurder MSB 6Bureau NVZ en FMS 4Overig 15 Waaronder cliëntenraad, adviseurs, paramedici, huisartsen,

verpleegkundigen, managers, beleidsmedewerkersTotaal 46

De aanbevelingen in dit rapport zijn gebaseerd op gesprekken met bijna vijftig mensen. Deze gesprekken waren semigestructureerde interviews. Dat houdt in dat we niet met een standaard vragenlijst werkten, maar er wel voor gezorgd hebben dat alle relevante thema’s aan bod kwamen.

31

Begrip gelijkgerichtheid wordt verschillend geïnterpreteerd. We hebben een nieuwe definitie opgesteld en stakeholders geïdentificeerd

Zorgverzekeraar

MSB RvB

Huisarts / 1e lijn

Patiënt

Stakeholders:

Gelijkgerichtheid betekent dat partijen samen bepalen wat er moet gebeuren om patiënten

de beste zorg te bieden, hoe zij dit organiseren, wie wat gaat doen en wie er voor

gaat betalen.

Medisch specialist

Verpleging

Definitie:

1 Staff, skills en style zijn samengevoegd in bovenstaand figuur

We hanteren het 7S model van McKinsey om te illustreren hoe gelijkgerichtheid op elk onderwerp bevorderd kan worden

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

32

Belangrijkste aanbevelingen voor bevorderen gelijkgerichtheid voor Juiste Zorg op de Juiste Plek

Maak heldere en concrete keuzes die niet vrijblijvend zijn

Leg keuzes vast in gedeelde procedures, richtlijnen en protocollen.

Erken dat besturen een vak is. Hanteer een gedeeld aannamebeleid waarbij RvB en MSB elkaar zwaarwegende adviezen kunnen geven over personele invulling van kernrollen.

Werk nauw samen als RvB en MSB+. Houd rekening met de financiële prikkels en wees daar transparant over.

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

33

Geef met leiderschap het voorbeeld voor gedeelde waarden en maak deze expliciet.

•Geef met leiderschap het voorbeeld voor gedeelde waarden

•Maak gedeelde waarden expliciet

•Zet bij samenwerking kwaliteit van zorg centraal als gedeelde waarde

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

Shared values

34

•Maak heldere strategische keuzes voor de zorg die een ziekenhuis wel of niet levert•Zorg dat de strategie aansluit bij plannen van samenwerkingspartners waaronder zorgverzekeraars•Vertaal strategische keuzes door in het aannamebeleid•Maak afspraken rondom strategische keuzes niet vrijblijvend

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

Strategy

35

•Verbeter gelijkgerichtheid door gezamenlijk overleg van RvB met MSB+

•Maak afspraken tussen RvB en MSB over Juiste Zorg op de Juiste Plek en wees onderling transparant

•Verenig medisch specialisten in één overlegorgaan ter bevordering van gelijkgerichtheid

•Laat het verdeelmodel van MSB’s aansluiten op de gezamenlijke strategie

•Laat financiële prikkels van het ziekenhuis aansluiten op de gezamenlijke strategie

•Maak de goodwill van medisch specialisten collectief

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

Structure

36

•Maak uitwisseling van patiëntgegevens mogelijk via IT-systemen

•Monitor gemaakte afspraken tijdig

•Werk op basis van met samenwerkingspartners gedeelde protocollen en richtlijnen

•Zet extra personeel in zodat patiënt gebrek aan gedeelde systemen niet merkt

Staff, skills and style

Systems

Strategy

Structure

Systems

37

Shared values

•Heb aandacht voor de professionaliteit van bestuurders

•Pas een gedeeld aannamebeleid toe voor bij strategie passende personele bezetting

•Realiseer dat professionele autonomie van specialisten in vrije vestiging en loondienst mogelijk is

•Geef prioriteit aan het nakomen van afspraken

•Werk gericht aan vertrouwen bij samenwerking

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

Staff, Skills, Style

38

Belangrijkste aanbevelingen voor bevorderen gelijkgerichtheid voor Juiste Zorg op de Juiste Plek

Maak heldere en concrete keuzes die niet vrijblijvend zijn

Leg keuzes vast in gedeelde procedures, richtlijnen en protocollen.

Erken dat besturen een vak is. Hanteer een gedeeld aannamebeleid waarbij RvB en MSB elkaar zwaarwegende adviezen kunnen geven over personele invulling van kernrollen.

Werk nauw samen als RvB en MSB+. Houd rekening met de financiële prikkels en wees daar transparant over.

Staff, skills and style

Systems

Strategy

StructureShared values

39

Geef met leiderschap het voorbeeld voor gedeelde waarden en maak deze expliciet.

40

1. Introductie

2. Waarom is die gelijkgerichtheid toch zo belangrijk?

3. Succesfactoren voor gelijkgerichtheid

4. Discussie