Post on 18-Jan-2016
description
everyoneweb.com/dabrowski 1
Emotie als motor van ontwikkeling Dabrowski’s Theorie van Positieve Desintegratie
Truus van der Kaaij en Frank de MinkExperts in Hoogbegaafdheid
Lindenstraat 11, 7411NV Deventereveryoneweb.com/Dabrowski
everyoneweb.com/MOOIBegaafdeveryoneweb.com/denkenoverdenken
everyoneweb.com/dabrowski 2
Ik vroeg om moed…..
En ik kreeg obstakels om te overwinnen.
Ik vroeg om liefde...
En ik kreeg mensen op mijn weg met problemen, die ik kon helpen.
everyoneweb.com/dabrowski 3
Inhoud
Les van de vlinder
1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen
2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel
3. Niveaus van ontwikkeling
4. Innerlijke krachten: dynamismen
5. Existentiële depressie: hoe te coachen?
everyoneweb.com/dabrowski 5
Kazimierz Dabrowski (1902-1980)
• Psychiatrie, Filosofie, Neurologie, Psychologie (M.D. Ph.D.) in Polen en Canada.
• Leerstoel Theoretisch Psychologie in Canada, Chaostheory en Complexity Theory
• Stekel, Freud, Piaget, Jung, Claparède, Maslov• T.P.D .(eerste versie: 1937, gevalideerd in de
70-er jaren in Canada)• Invloed van Bergson en Kierkegaard• Onderzoek bij patiënten en uit biografieën van
beroemde personen
everyoneweb.com/dabrowski 6
Kernbegrippen van Theorie van Positieve Desintegratie
Persoonlijkheids Theorie v/d 21e eeuw: (Mendaglio, 2008)
1. Vijf OverExcitabilities: emoties als motor
2. Ontwikkelings Potentieel
3. Vijf niveaus van ontwikkeling
4. Multilevelness
5. Dynamismen
6. Desintegratie
everyoneweb.com/dabrowski 7
Wortels van zijn Theorie
Evolutionaire ontwikkeling van het centraal zenuwstelsel: Jackson, neuroloog:
1) hiërarchische niveaus en 2) het oplossen (herstel) van delen van het zenuwstelsel
Groeiconcept van Mazurkiewicz, pools psychiater
Ontwikkeling van het kind in stadia, Piaget, Zwitsers psycholoog
everyoneweb.com/dabrowski 8
Bergson als inspiratie voor Dabrowski
• De werkelijkheid kennen we door intuïtie (absoluut) en intelligentie (relatief)
• Werkelijkheid: wat zintuigen opvangen plus wat we ervaren door toevoeging van denken, emoties, comtemplatie: als meerlagig
• Multilevel empirisme: de werkelijkheid kunnen we zien als uit meer lagen bestaande. Kennis over de wereld ontstaat door ervaring mits zorgvuldig beschreven en kritisch gewogen
• Niet in begrippen, maar in beelden kunnen we de wereld begrijpen; begrippen veranderen van betekenis, voor onszelf en in de cultuur
• De analytische wetenschap bevriest en isoleert begrippen en vindt onjuiste causale verbanden, doordat daarin geen rekening gehouden is met tijd (de persoonlijk beleefde duur is niet meegenomen) en met de gelaagheid van de werkelijkheid
everyoneweb.com/dabrowski 9
Kierkegaard als inspiratie voor Dabrowski
• Wat we doen bepaalt wie we zijn
• De mens moet een zelfstandig zelf ontwerpen door handelingen in vrijheid
• We proberen de wereld te begrijpen in begrippen, maar
• moeten terug naar eigen, echte ervaringen om het leven te doorgronden
everyoneweb.com/dabrowski 10
Kierkegaard als inspiratie 2
1. Esthetische zelf: genieten, hedonisme, plezier en geluk als doel, het zelf centraal
2. Ethische zelf: idealen als basis voor leven en zelfverbetering
3. Religieuze zelf: een sprong, keuze of stap in vertrouwen / met Angst en Beven. Trouw aan jezelf en je morele plicht staan boven sociale druk en wetten
everyoneweb.com/dabrowski 11
Wat is het zelf, wat is persoonlijkheid, kan de persoonlijkheid veranderen?
1. Aangeboren eigenschappen?
2. Door de omstandigheden en door trauma’s gevormde patronen, min of meer vast?
3. Zelf gekozen eigenschappen (zelfsturend vermogen of 3e factor)?
In lagere niveaus: 1 en 2
In hogere niveaus wint 3 van 1 en 2
Persoonlijkheid is een volledig ontwikkeld individu, zelfbewust, zelfgekozen, vastberaden
everyoneweb.com/dabrowski 12
Dynamiseren van begrippen
• Voor beter begrip van onszelf en anderen, van groepen, moeten we begrippen in hun dynamische, veranderlijke betekenis leren zien
• Wetenschappelijke vereisten (precisie, statische betrouwbaarheid) brengt ons af van validiteit
• Nodig is een maat en waardering voor de plasticiteit van begrippen (Feyerabend, Kuhn, Toulmin)
• Door dynamisering van begrippen zien we nieuwe verbanden tussen emoties en intellect die onmisbaar zijn voor beter begrijpen van de mens
everyoneweb.com/dabrowski 13
Inhoud 2
Les van de vlinder
1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen
2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel
3. Niveaus van ontwikkeling
4. Innerlijke krachten: dynamismen
5. Existentiële depressie: hoe te coachen?
everyoneweb.com/dabrowski 14
Vijf gevoeligheden (OE)van Dabrowski
• Fysiek: gedreven, veel bewegen, veel praten, druk, opgewonden
• Zintuiglijk: verfijnd en intens beleven van geluid, geur, smaak, beelden, huidcontact
• Intellectueel: leerhonger, drang tot begrijpen, zoeken naar waarheid en wijsheid, denken over denken
• Verbeelding: groot voorstellingsvermogen• Emotioneel: intense emotie, meevoelend
everyoneweb.com/dabrowski 15
Vijf gevoeligheden: negatief gezien, “tragische gaven”
• Fysiek: hyperactief, friemelen, rusteloos, impulsief. ADHD?
• Zintuiglijk: kieskeurige eter, overreacties bij fysiek ongemak. ASS?
• Intellectueel: hoofd in de wolken, geen aandacht voor de omgeving. HB?
• Verbeelding: dagdromen, ADD of Dyslexie?• Emotioneel: humeurig, stemmingsgevoelig,
piekeren depressie, ongerustheid. Persoonlijkheids-stoornissen, Bipolair, Borderline?
everyoneweb.com/dabrowski 16
• Verhoogde gevoeligheid• Verhoogd herinneringsvermogen• Verhoogd vermogen voor associaties en analogieën• Verhoogd vermogen voor creatief en sturend denken
HB- Neurobiologie 1: Het verschil met anderen:
everyoneweb.com/dabrowski 17
HB-Neurobiologie 2
Hoogbegaafde hersenen zijn gevoelig
Luisteren naar muziek
Niet-muzikaal Muzikaal
Voor hoogbegaafden:• een aanraking is een klap, • geluid is lawaai,• pech is een ramp,• vreugde is extase. - Pearl Buck
everyoneweb.com/dabrowski 18
• Langzamer• Vereist selectie van mogelijkheden
HB-Neurobiologie 3
Meer informatie vereist meer selectieMeer associaties Minder associaties
• Sneller• Minder mogelijkheden
everyoneweb.com/dabrowski 19
Kinderen kunnen obsessief, oppervlakkig, grillig, verward, en “vreemd” lijken.
HB-Neurobiologie 4
Veel associaties in de hersenen hebben,
heeft nadelige invloed op affectie en relaties
Glenn Gould
everyoneweb.com/dabrowski 20
Medici zien overmatige belangstelling als afwijking. ADHD of AutismeHB-kinderen focussen interesse:
"seriële expertise”
HB-Neurobiologie 5
Hyperfocus
everyoneweb.com/dabrowski 21
Inhoud 3
Les van de vlinder
1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen
2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel
3. Niveaus van ontwikkeling
4. Innerlijke krachten: dynamismen
5. Existentiële depressie: hoe te coachen?
everyoneweb.com/dabrowski 22
Ontwikkeling van laag naar hoog
1. Impulsief Reflexief, nadenkend
2. “Oorzaak van mijn gedrag”: extern intern
3. Aangepast Autentiek
4. Van sociabel naar compassie
5. Zelfgerichte liefde Allesomvattende liefde
6. Moreel relativisme Universele principes
7. Van “wat is” “wat ideaal zou moeten”
everyoneweb.com/dabrowski 23
Dabrowski: persoonlijkheidsontwikkeling1: Unmoved nonmover (meeste mensen) • De ander heeft “het” gedaan, weinig empathie• Geen zelfreflectie; innerlijke conflicten ongewenst• Leven naar gegeven regels, aanpassen
2: Naar alle kanten getrokken (kan blijvend zijn):• Veel emotionele onzekerheid, stress, burn-out• Psychosomatische klachten, onrust, angsten, depressie
3: Evalueren van het zelf• Positieve conflicten: “Hoe ben ik en hoe wil ik zijn?”.• Positief niet-aanpassen: los van ‘wat hoort’• Existentiële angst en intense morele conflicten
4: Wat eigenlijk moet …. zal zijn • Je weet nu wat je wilt, authenticiteit, meer empathie• Je streeft naar perfectie
5: Voorbij de tegenstellingen: compassie• Persoonlijkheidsideaal is bereikt; emotie en cognitie versmelten
everyoneweb.com/dabrowski 24
OntwikkelingWie zit waar? • Meerderheid van de mensen: op niveau 1• Anderen naar niveau 2 en daar blijven: voor het
leven.• Slechts minderheid: 3 en bereikt misschien 4• Niveau 5 voor enkelen, zoals Ghandhi en Dalai
Lama, Etty HillesumDabrowski: emoties zijn de motor van
ontwikkeling• innerlijk conflict niet negatief: hoeft niet
vermeden of bestreden;• bevordert groei of potentie om te groeien.
everyoneweb.com/dabrowski 25
Niveaus, geen stadia
• Stadia: openvolgend, leeftijdgevonden en universeel
• Niveaus: je kunt meer dan een niveau ervaren in dezelfde tijd
• Jongeren kunnen tot hogere niveaus reiken
• Hoge niveaus zijn niet universeel maar zeldzaam
everyoneweb.com/dabrowski 26
Vreugde in de vijf niveaus
Niveau 1
Vreugde ontstaat als
1) concrete dingen worden verkregen,
2) basale behoeften worden bevredigd,
2) als resultaat van eigen superioriteit, bij het (bruut) overwinnen van anderen
3) als anderen lijden, door pesten / kwellen
everyoneweb.com/dabrowski 27
Vreugde in de vijf niveaus
Niveau 2
• Nu ontstaat vreugde ook als anderen vreugde ervaren
• bij mentale steun, sympathie en vriendelijkheid van anderen
• door rusten
• contact met de natuur
everyoneweb.com/dabrowski 28
Vreugde in de vijf niveaus
Niveau 3Vreugde ontstaat nu als / door • moeilijkheden en negatieve eigenschappen worden
overwonnen• toenemend zelfinzicht • concretiseren van je houding tegenover het leven, • de toenemende diepte en kwaliteit van je innerlijke
ervaring, • vergroting van bewustzijn• het ontdekken van de creatieve kracht van verdriet. • de groei van autonoom waardenbesef
everyoneweb.com/dabrowski 29
Vreugde in de vijf niveaus
Niveau 4Vreugde ontstaat nu door groeiende innerlijke
kracht: • direct verbonden met de groei van de
persoonlijkheid en toenemend zelfbesef en zelfcontrole
• Unieke en exclusieve relaties van vriendschap en liefde zijn krachtige bronnen van vreugde, soms zelfs van extase
• 3e factor: terugval is onmogelijk• bij moeilijkheden op autotherapie kunnen
terugvallen, je eigen therapeut kunnen zijn.
everyoneweb.com/dabrowski 30
Vreugde in de vijf niveaus
Niveau 5Nu ontstaat vreugde door het bereiken van
autonomie, authenticiteit en medeleven• door een duidelijke visie op het ideaal, • door ervaringen van concrete elementen
van transcendentie• tot leven brengen van een ideaal • door allesomvattende liefde welke de dood
overstijgt.
everyoneweb.com/dabrowski 31
Inhoud 4
Les van de vlinder
1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen
2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel
3. Niveaus van ontwikkeling
4. Innerlijke krachten: dynamismen
5. Existentiele depressie: hoe te coachen?
everyoneweb.com/dabrowski 32
Wat is een dynamisme?
• Een dynamisme in een drijvende interne kracht in de mens die aanzet tot groei, een intern besef dat richting geeft aan het handelen.
• Dynamismen zijn onderdeel van wat genoemd wordt het interne milieu, de denkbeeldige ruimte waarin deze krachtscentra het zelf vormgeven.
• Een voorbeeld: schaamte. • Deze krachten zijn sterk aanwezig bij individuen
met een groot ontwikkelingspotentieel (lees HB).
everyoneweb.com/dabrowski 33
Twee soorten dynamismen
1. Afbreek dynamismen verzwakken en vernietigen de primaire integratie: ambivalence, ontvredenheid met jezelf. schaamte, schuld
2. Positieve (opbouwende) dynamismen scheppen een nieuwe mentale organisatie: zelfbewustzijn, zelfcontrole
everyoneweb.com/dabrowski 34
Dynamismen niveau 1-5
5. Persoonlijkheids Ideaal4. Autenticiteit, empatie, autonomie
3. Zelf controle, onderwijs van jezelf, positieve onaangepastheid, subject - object
2. Ongelukkig met jezelf1. Afwezigheid van innerlijke conflicten
everyoneweb.com/dabrowski 35
Inhoud 5
Les van de vlinder
1. Dabrowski om te begrijpen hoe we mens worden en daarin verschillen
2. Overexcitabilities: ontwikkelingspotentieel
3. Niveaus van ontwikkeling
4. Innerlijke krachten: dynamismen
5. Existentiële depressie: hoe te coachen?
everyoneweb.com/dabrowski 36
Wat is een Existentiële Depressie?
Crisis in het denken over zin, betekenis en doel van het leven door confrontatie met basale
bestaansvragen Dood, Eenzaamheid, Zinloosheid, Vrijheid, Kan spontaan ontstaan doordat iemand
over zijn situatie gaat nadenken Triggers zijn vaak overgangen zoals:
afstuderen, trouwen en scheiden, kind krijgen, kinderen uit huis, baan-ontslag, met pensioen gaan, verlies partner, een ongeluk
everyoneweb.com/dabrowski 37
Desintegratie bijvoorbeeld door innerlijke conflicten over de volgende tegenstellingen
Denken
Verleden
Lichaam
Aarde
Willen
Toekomst
Geest
Hemel
Ziel
Begeerte
Herinnering
everyoneweb.com/dabrowski 38
Wat is spiritueel begaafd?
1. Zoeken naar waarheid en zingeving, al op jonge leeftijd
2. Selectief verzet tegen wat hoort, onafhankelijk3. Pijn / opoffering verdragen (als doel) voor groei4. Vertrouwen op innerlijk bewustzijn5. Verlangen naar één-wording6. Hier en nu verbinden met het eeuwige7. Bereid om het onbekende op te nemen8. Alles-omvattende liefde practiseren (open hart)
everyoneweb.com/dabrowski 39
Ten slotte: Meerwaarde van de Theorie van Positieve Desintegratie (Hague, 1996)
1. TPD werkt naar een ideaal toe2. TPD is gebaseerd op duidelijke waarden3. TPD neemt openlijk een moreel standpunt in4. Kwaliteit is bepalend, niet kwantiteit5. TPD onderscheidt zich door het zoeken naar en
claimen van hogere standaarden6. TPD erkent pijnlijke / tragische kanten v/h leven7. TPD helpt bij reflectie en verinnerlijking8. Emotie heeft een centrale, gewaardeerde plaats,
is de motor van ontwikkeling