Effectieve communicatie met de oudere, oncologische patiënt

Geriatriedagen14 februari 2008

Julia van WeertJesse Jansen

In samenwerking met:Sandra van Dulmen, Jozien Bensing,Judith de Groot, Nienke van der Meulen,Janneke Noordman, Jessika Ouwerkerk, Elise Posma, Frank Tol en Thea Heeren

Tempo van informatie verwerking en geheugenTempo van informatie verwerking en geheugen

0

5

10

15

20

25

30

<60 60-65 65-70 70-75 75-80 >80

tempo

geheugen

LASA, 1992/1993 (dr. Hannie Comijs, GGZ Buitenamstel / EMGO-instituut Amsterdam)

Bijkomende problemen

• Sensorische beperkingen

• Cognitieve beperkingen

• Negatieve invloed van vermoeidheid en/of

depressieve stemming

• Minder actief in informatie zoeken

• Sociaal wenselijk gedrag

Informatiebehoeften en recall

Informatie sluit aan bij behoeften(persoonlijk relevant)

Opname in geheugen Informatieverwerking

Recall van informatie

Therapietrouw Zelfmanagement Tevredenheid

Informatiebehoeften (Bensing & Verhaak, 2004)

Need to know and understand

Need tofeel knownand under-

stood

Instrumentele communicatie

Affectieve communicatie

probleemgeorienteerde

coping

emotionelecoping

patiënt patiënt

arts / vpk.

St

ress

gezondheid

Affectieve behoeften

Instrumentele behoeften

Literatuurstudie: behoeften ouderen(Jansen et al., 2007)

Weinig studies behoeften oudere patiënt

Info behoeften ouderen ≈ jongerenMaar:

Minder en minder details Minder behoefte aan informatie seksualiteit Psychosociaal: gemengde resultaten

Vragenlijst• 10 ziekenhuizen

• Steekproef n=588

• 202 vrouwen (67%)

• Gem. leeftijd: 55.3

• respons n=349 (59%)

• 141 laag opgeleid (47%)

• Range 21-84 jaar

Meetinstrument informatiebehoeften

QUOTE-chemo (Quality Of care Through the patients’ Eyes) (Sixma & Delnoij, 2005)• Belang-scores • Ervarings-scores

69 items

Indeling in 7 categorieën volgens Rutten et al. (2005)

7 categorieën QUOTE-chemoINSTRUMENTEEL AFFECTIEF

Categorie Cronbach’s alpha

Categorie Cronbach’s alpha

Informatie over de werking van chemotherapie

.895 Interpersoonlijke communicatie

.850

Informatie over omgaan met bijwerkingen

.855 Emotionele steun van verpleegkundige

.720

Informatie over de prognose

.764 Omgaan (‘coping’) met de ziekte

.836

PROCES

Medische systeem informatie

.804

Verbeterscores per categorie

0,24

0,34

0,34

0,35

0,52

0,66

0,77

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1

steun

werking

systeem

coping

bijwerkingen

prognose

interpersoonlijk

Affectief

Achtergrondgegevens - informatiebehoeften

Ouderen: Minder behoefte aan bespreken coping (ß =-.141*)

Vrouwen: Meer behoefte aan bespreken coping (ß =.174**) Meer behoefte aan emotionele steun (ß =.126*)

Hoger opgeleiden: Minder behoefte info werking chemotherapie (ß =-.142*) Minder behoefte info prognose (ß =-.228**)

Relatie Monitoring - Informatiebehoeften

INSTRUMENTEEL AFFECTIEFCategorie ß Categorie ß

Informatie over de werking van chemotherapie

.215***

Interpersoonlijke communicatie

n.s.

Informatie over omgaan met bijwerkingen

.131* Emotionele steun van verpleegkundige

n.s.

Informatie over de prognose

.134* Omgaan (‘coping’) met de ziekte

n.s.

PROCES

Medische systeem informatie

n.s.

Relatie Intrusion - Informatiebehoeften

INSTRUMENTEEL AFFECTIEFCategorie ß Categorie ß

Informatie over de werking van chemotherapie

.198** Interpersoonlijke communicatie

n.s.

Informatie over omgaan met bijwerkingen

n.s. (p=.06)

Emotionele steun van verpleegkundige

.179*

Informatie over de prognose

.228** Omgaan (‘coping’) met de ziekte

.244**

PROCES

Medische systeem informatie

n.s.

Conclusie Doorslaggevend zijn individuele factoren zoals:

kankergerelateerde stressreacties informatiezoekstijl:

informatiezoekend (monitoring)informatiemijdend

Checken door professional

Vraagstellingen project VOICE

I. Specifieke behoeften ouderen > 65?

II. Voorlichting afgestemd behoeften?

III. Hoe communicatie optimaliseren? Resultaten voormeting Expertmeeting patiënten Expertmeeting professionals

IV. Effecten interventie?

Methode project VOICE

Voormeting, interventie en nameting

10 deelnemende ziekenhuizen

Video-opnames verpleegkundige consulten (240 in totaal)

Vragenlijsten verpleegkundige en patiënt

Video-opnames en vragenlijst

• 10 ziekenhuizen

• 105 participanten

• 36% vrouw

• Gem. leeftijd: 71.9

• 49% laag opgeleid

• Range 65-86 jaar

Verbeterscores ouderen per categorie

0,37

0,95

0,96

1,95

2,02

2,19

2,71

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3

werking

steun

bijwerkingen

systeem

interpersoonlijk

coping

prognose

Affectief

Informatiebehoeften en recall

Informatie sluit aan bij behoeften(persoonlijk relevant)

Opname in geheugen Informatieverwerking

Recall van informatie

Therapietrouw Zelfmanagement Tevredenheid

Literatuur: recall van informatie (onthouden en reproduceren)

Positief effect op recall:

Duidelijke informatie Actief participerende patiënt Specifiek voorlichtingsmateriaal

• Gespreksonderwerpenlijst + aandacht• Aanvullend meegeven audio/video tape

(Van der Meulen et al., in press)

Project VOICE: Inhoud gesprek(Jansen et al., in press)

omgaan met bijwerkingen

32%

medisch-techn.info29%

psycho-sociaal1%

bBijwerkingen28%

algemeen10%

gemiddeld: 82.2 items

Wat wordt er onthouden?

36,9

8,70

10

20

30

40

50

aantal adviezengegeven

aantal adviezenonthouden

23,6%actieve reproductie

Conclusie

Betere aansluiting op informatiebehoeften

Te veel informatie in één keer

Interventie ontwikkeld en geïmplementeerd

Effecten worden momenteel onderzocht

Tips voor de praktijk (1)

Pas communicatie aan op patiënt die voor u zit

Wees alert op zorgen en andere signalen

Stimuleer patiënt en naasten om vragen te stellen

Heb aandacht voor de naasten

ë

Tips voor de praktijk (2)

Maak keuzes: Wat is voor deze patiënt de meest belangrijke informatie

Structureer informatie (groeperen, bruggetjes)

Vat regelmatig samen

Herhaal belangrijke informatie

ë

Tips voor de praktijk (3)

Wees alert op problemen met visus, gehoor of cognitie

Voorkom afleiding in de omgeving

Zorg voor oogcontact

Praat langzaam en duidelijk zonder vakjargon

Combineer verschillende manieren van informatie geven

Verspreid informatie over verschillende momenten

ë

Meer informatie

j.c.m.vanweert@uva.nl

j.jansen@nivel.nl