Post on 24-May-2015
Diagnostiek in de psychiatrieDiagnostiek in de psychiatrie
Frans RJ VerheyFrans RJ Verhey
Opbouw lezingOpbouw lezing
Wat is een psychische stoornis ?Wat is een psychische stoornis ? Uit welke onderdelen bestaat een Uit welke onderdelen bestaat een
diagnose ?diagnose ? Psychiatrisch onderzoek, hulpmiddelenPsychiatrisch onderzoek, hulpmiddelen DSM-IVDSM-IV
Psychische stoornis: definitie Psychische stoornis: definitie (APA)(APA)
Syndroom van psychologische en/of gedrags-Syndroom van psychologische en/of gedrags-symptomensymptomen
Klinisch relevantKlinisch relevant Leidend tot ongemak, handicap, en/of Leidend tot ongemak, handicap, en/of
toegenomen risico op dood, pijn, handicap, of toegenomen risico op dood, pijn, handicap, of belangrijke mate van verlies van vrijheidbelangrijke mate van verlies van vrijheid
Psychische stoornis: definitiePsychische stoornis: definitie
Geen ‘normale’, cultureel gesanctioneerde reactie op Geen ‘normale’, cultureel gesanctioneerde reactie op gebeurtenissen (bv rouw) gebeurtenissen (bv rouw)
Grenzen tussen ‘psychisch’ en ‘lichamelijk’ arbitrairGrenzen tussen ‘psychisch’ en ‘lichamelijk’ arbitrair Niet: afwijkend gedrag (politiek, relegieus of sexueel), Niet: afwijkend gedrag (politiek, relegieus of sexueel),
tenzij gebaseerd op psychische of gedragsststoornis tenzij gebaseerd op psychische of gedragsststoornis bij individubij individu
Classificatie van stoornissen, niet van personenClassificatie van stoornissen, niet van personen
DiagnostiekDiagnostiek
Symptomen: (‘signs’ en ‘symptoms’)Symptomen: (‘signs’ en ‘symptoms’)– Bv: somberheidBv: somberheid
Syndroom (geheel van symptomen, beloop)Syndroom (geheel van symptomen, beloop)– Bv: depressieve stoornisBv: depressieve stoornis
DiagnostiekDiagnostiek
Structuurdiagnose (bevat ook ‘verklaring’)Structuurdiagnose (bevat ook ‘verklaring’)– Bv: depressie nav overlijden partner bij 70 jarige Bv: depressie nav overlijden partner bij 70 jarige
vrouw met afhankelijke trekkenvrouw met afhankelijke trekken Differentiaal diagnoseDifferentiaal diagnose
– Bv: dd aanpassingsstoornis, angststoornisBv: dd aanpassingsstoornis, angststoornis Diagnostische hulpmiddelenDiagnostische hulpmiddelen
– Rating scales, zelfinvulijsten, testsRating scales, zelfinvulijsten, tests ClassificatieClassificatie
– DSM-IV, ICDDSM-IV, ICD
Diagnose in de psychiatrieDiagnose in de psychiatrie
Diagnose in de psychiatrieDiagnose in de psychiatrie
ToestandsbeeldToestandsbeeld– Anamnese, heteroanamnese, mentale statusAnamnese, heteroanamnese, mentale status
VerklaringVerklaring– Stress-diathese-model (draaglast, -kracht)Stress-diathese-model (draaglast, -kracht)
KwetsbaarhedenKwetsbaarheden
GenetischGenetisch– Bv bij depressie, schizofrenie, dementieBv bij depressie, schizofrenie, dementie
SomatischSomatisch– Bv geboortetrauma, hormonaalBv geboortetrauma, hormonaal
PsychologischPsychologisch– Bv gebrek zelfvertrouwen, dwangmatigheid, traumataBv gebrek zelfvertrouwen, dwangmatigheid, traumata
MaatschappelijkMaatschappelijk– Bv beperkt netwerk, relationele spanningenBv beperkt netwerk, relationele spanningen
Voorbeeld Voorbeeld psychiatrische diagnosepsychiatrische diagnose
““Eerste periode van depressie, ontstaan na Eerste periode van depressie, ontstaan na conflict op werk bij 42 jarige gescheiden conflict op werk bij 42 jarige gescheiden matig begaafde en lichamelijk gezonde matig begaafde en lichamelijk gezonde vrouw, met persoonlijkheid met vrouw, met persoonlijkheid met afhankelijke trekken en met verschillende afhankelijke trekken en met verschillende sexuele psychotraumata in sexuele psychotraumata in voorgeschiedenis” voorgeschiedenis”
DSM-IVDSM-IV
Diagnostic and Statistical Manual of mental Diagnostic and Statistical Manual of mental Disorders, 4e editieDisorders, 4e editie
Standaard classificatie van psychische stoornissen Standaard classificatie van psychische stoornissen uitgegeven door APAuitgegeven door APA
Toepasbaar voor verschillende situatiesToepasbaar voor verschillende situaties– Kliniek/research; verschillende ‘richtingen; settings; Kliniek/research; verschillende ‘richtingen; settings;
disciplinesdisciplines Zoveel mogelijk gebaseerd op empirische gegevens Zoveel mogelijk gebaseerd op empirische gegevens
en/of consensusen/of consensus– Daarom: geen ‘Neurose’, ‘Homosexualiteit’Daarom: geen ‘Neurose’, ‘Homosexualiteit’
Voortdurend in ontwikkelingVoortdurend in ontwikkeling
Diagnostic and Statistical Manual Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disordersof Mental Disorders
Versie 1: 1952Versie 1: 1952 Versie 2: 1968Versie 2: 1968 Versie 3: 1980Versie 3: 1980 Versie 3-revised: 1986Versie 3-revised: 1986 Versie 4: 1994Versie 4: 1994 Versie 5: ± 2010Versie 5: ± 2010
Diagnostic and Statistical Manual Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disordersof Mental Disorders
Omvat:Omvat:– Classificatie van psychische stoornissen met codesClassificatie van psychische stoornissen met codes
– Diagnostische criteriaDiagnostische criteria
– Informatie over prevalentie, familiair voorkomen, Informatie over prevalentie, familiair voorkomen, leeftijds-, sex- en cultuurspecifieke aspectenleeftijds-, sex- en cultuurspecifieke aspecten
Doel: bevorderen van communicatie tussen Doel: bevorderen van communicatie tussen professionals in GGZ (gemeenschappelijke taal)professionals in GGZ (gemeenschappelijke taal)
DSM-IV: uitganspuntenDSM-IV: uitganspunten
Descriptieve, atheoretische benaderingDescriptieve, atheoretische benadering Diagnostische criteriaDiagnostische criteria Systematische beschrijvingSystematische beschrijving Diagnostische regels als info niet toereikendDiagnostische regels als info niet toereikend Beslisbomen voor differentiaal diagnoseBeslisbomen voor differentiaal diagnose
DSM-IV: 5 ‘assen’DSM-IV: 5 ‘assen’
As I: As I: klinische stoornisklinische stoornis As II: As II: persoonlijkheidsstoornis, persoonlijkheidsstoornis,
mentale mentale retardatieretardatie As III: As III: lichamelijke stoornis: lichamelijke stoornis:
oorzakelijk oorzakelijk of als gevolgof als gevolg As IV: As IV: Psychosociale stressorenPsychosociale stressoren AS V: AS V: Globaal sociaal functionerenGlobaal sociaal functioneren
DSM as IDSM as I
ALLE KLINISCHE STOORNISSENALLE KLINISCHE STOORNISSEN ANDERE OMSTANDIGHEDEN DIE ANDERE OMSTANDIGHEDEN DIE
KLINISCHE AANDACHT BEHOEVENKLINISCHE AANDACHT BEHOEVEN
DSM-IV: as 1DSM-IV: as 1
Stoornissen voor het eerst gediagnosticeerd Stoornissen voor het eerst gediagnosticeerd in kinder of jeugdperiodein kinder of jeugdperiode
Cognitieve stoornissenCognitieve stoornissen Psychische stoornissen gerelateerd aan Psychische stoornissen gerelateerd aan
lichamelijke aandoeninglichamelijke aandoening Stoornissen gerelateerd aan Stoornissen gerelateerd aan
middelengebruikmiddelengebruik
DSM-IV: as 1: vervolgDSM-IV: as 1: vervolg
Schizofrenie en andere psychotische Schizofrenie en andere psychotische stoornissenstoornissen
StemmingsstoornissenStemmingsstoornissen AngststoornissenAngststoornissen Somatoforme stoornissenSomatoforme stoornissen Nagebootste stoornissenNagebootste stoornissen Dissociatieve stoornissenDissociatieve stoornissen
DSM-IV: as 1: vervolgDSM-IV: as 1: vervolg
Sexuele en gender-identiteitsstoornissenSexuele en gender-identiteitsstoornissen EetstoornissenEetstoornissen SlaapstoornissenSlaapstoornissen Impulscontrole-stoornissenImpulscontrole-stoornissen AanpassingsstoornissenAanpassingsstoornissen Andere omstandigheden die klinische Andere omstandigheden die klinische
aandacht vereisenaandacht vereisen
DSM-IV: as II:DSM-IV: as II: PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS:PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS:
– Langdurig patroon van waarnemen van, Langdurig patroon van waarnemen van, omgaan met en denken over de omgeving,omgaan met en denken over de omgeving,
– Tot uiting komend in reeks van sociale en Tot uiting komend in reeks van sociale en persoonlijke omstandighedenpersoonlijke omstandigheden
– Leidend tot aanzienlijke mate van ongemak of Leidend tot aanzienlijke mate van ongemak of handicap in sociale, beroepsmatige of andere handicap in sociale, beroepsmatige of andere belangrijke persoonlijke omstandighedenbelangrijke persoonlijke omstandigheden
– Stabiel en aanwezig vanaf adolescentieStabiel en aanwezig vanaf adolescentie– Niet als gevolg van as 1 stoornisNiet als gevolg van as 1 stoornis– Niet als gevolg van lichamelijke stoornis Niet als gevolg van lichamelijke stoornis
DSM-IV: as II:DSM-IV: as II: Paranoide persoonlijkheidsstoornisParanoide persoonlijkheidsstoornis Schizoide persoonlijkheidsstoornisSchizoide persoonlijkheidsstoornis Schizotypische persoonlijkheidsstoornisSchizotypische persoonlijkheidsstoornis Antisociale persoonlijkheidsstoornisAntisociale persoonlijkheidsstoornis Borderline persoonlijkheidsstoornisBorderline persoonlijkheidsstoornis Histrionische persoonlijkheidsstoornisHistrionische persoonlijkheidsstoornis Narcistische persoonlijkheidsstoornisNarcistische persoonlijkheidsstoornis Vermijdende persoonlijkheidsstoornisVermijdende persoonlijkheidsstoornis Afhankelijke persoonlijkheidsstoornisAfhankelijke persoonlijkheidsstoornis Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornisObsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis Mentale retardatieMentale retardatie
DSM-IV: as IIIDSM-IV: as III
LICHAMELIJKE STOORNIS OF LICHAMELIJKE STOORNIS OF ANDERE LICHAMELIJKE TOESTANDANDERE LICHAMELIJKE TOESTAND– Oorzakelijk (bv nierinsufficientie)Oorzakelijk (bv nierinsufficientie)– Als gevolg (bv gastritis bij alcoholmisbruik)Als gevolg (bv gastritis bij alcoholmisbruik)
DSM-IV: as IVDSM-IV: as IV
PSYCHOSOCIALE EN OMGEVINGS-PSYCHOSOCIALE EN OMGEVINGS-PROBLEMEN DIE BIJDRAGEN AAN PROBLEMEN DIE BIJDRAGEN AAN ONTSTAAN VAN STOORNISONTSTAAN VAN STOORNIS
Gebaseerd op inschatting door ‘gemiddelde’ Gebaseerd op inschatting door ‘gemiddelde’ persoon onder zelfde omstandighedenpersoon onder zelfde omstandigheden
Criteria: Criteria: – mate waarin leidend tot verandering, mate waarin leidend tot verandering, – wenselijkheid, wenselijkheid, – mate waarin onder controle, mate waarin onder controle, – aantalaantal
DSM-IV: as VDSM-IV: as V
GLOBALE INSCHATTING VAN GLOBALE INSCHATTING VAN FUNCTIONERENFUNCTIONEREN
Sociaal, beroepsmatig en psychologischSociaal, beroepsmatig en psychologisch Global Assessment of Functioning: schaal 1-100Global Assessment of Functioning: schaal 1-100
DSM-IV: GAF scoreDSM-IV: GAF score
100:100: In alle opzichten goed functionerendIn alle opzichten goed functionerend 80:80: Voorbijgaande symptomen, te Voorbijgaande symptomen, te
verwachten reacties op psycho-verwachten reacties op psycho-sociale stressorensociale stressoren
60: 60: Matig ernstige verschijnselenMatig ernstige verschijnselen 40: 40: Enige stoornissen in realitietszin of Enige stoornissen in realitietszin of
communicatie, of enrstige communicatie, of enrstige tekorten tekorten op werk gezin of sociaalop werk gezin of sociaal
20: 20: Gevaar zichzelf of andere te Gevaar zichzelf of andere te beschadigenbeschadigen
DSM-IV diagnose, voorbeeldDSM-IV diagnose, voorbeeld As I: As I:
296..23 296..23 depressieve stoornis, eerste episode, ernstig, zonder depressieve stoornis, eerste episode, ernstig, zonder psychotische psychotische kenmerkenkenmerken305.00:305.00: alcohol afhankelijkheidalcohol afhankelijkheid
As II: As II: 301.6301.6 afhankelijke persoonlijkheidsstoornisafhankelijke persoonlijkheidsstoornis
As III: As III: Lichte gastritis, vitamine B1 deficientieLichte gastritis, vitamine B1 deficientie
As IV: As IV: ScheidingScheiding
AS V: AS V: GAF score 40GAF score 40
DSM-IV: opmerkingenDSM-IV: opmerkingen
Niet alle patienten met dezelfde classificatie zijn Niet alle patienten met dezelfde classificatie zijn ook hetzelfde, of hebben baat bij dezelfde ook hetzelfde, of hebben baat bij dezelfde behandelingbehandeling
Geen classificatie betekent niet: geen Geen classificatie betekent niet: geen psychiatrische aandoening, wel: geen klassieke psychiatrische aandoening, wel: geen klassieke presentatie (bv ouderen)presentatie (bv ouderen)
Vervangt psychiatrische diagnose niet helemaalVervangt psychiatrische diagnose niet helemaal DSM-IV vooronderstelt kennis en ervaring met DSM-IV vooronderstelt kennis en ervaring met
vaststellen van verschijnselen: GEEN kookboekvaststellen van verschijnselen: GEEN kookboek