Diabetes mellitus bij het schoolgaande kind.

Dr. Jesse Vanbesien.UZ-Brussel.9 mei 2014.

Vraag 1:

Toedienen mediacatie (glucagon en insuline) in de (lagere) school bij kinderen met diabetes mellitus type 1.

Vormen van diabetes mellitus bij het kind Type 1 diabetes > 95%

Andere: - Type 2 diabetes - Monogenetische diabetes of MODY - Mucoviscidose gerelateerde diabetes- Mitochondriale cytopathie - Medicatie gerelateerde diabetes

(Asparaginase/Corticoïden)- Genetische syndromen- Neonatale diabetes

Oorzaken insulinetekort

Insulinetekort

Type 1 Type 2

Β cel destructie

Verminderde gevoeligheid

insuline

Pathofysiologie van diabetes mellitus type 1 Β-cel destructie

Irreversiebel progressief

Auto-immune ziekte Infiltratie met lymfocyten Circulerende specifieke auto-antistoffen High-risk HLA genotypen

Latente pre-klinische fase Positieve auto-antistoffen Normale glycemie Geen klachten

Symptomatische klinische fase Positieve auto-antistoffen Hyperglycemie Specifieke klachten

Gevolgen insulinetekort

Insulinetekort

Hoog suiker in bloed

Suiker (energie)

tekort in cellen

Insulinetekort: hoog bloedsuiker

Veel plassen

Veel drinken

Uitdroging

Insulinetekort: suikertekort intracellulair

Vermoeidheid

Energie-aanvoer vanuit vetten

Vermagering

Productie ketonen

Misselijkheid – buikpijn – braken

Keto-acidose

Behandeling van diabetes type 1

INSULINE

VOEDING BEWEGING

EDUCATIEZELFCONTROLE

Behandeling van diabetes type 1

Insuline subcutaan toedienen

3 methoden: Met spuit en naald Met een insulinepen Met een insulinepomp

Ernstige hypoglycemie Zeer variabele kliniek. Adrenerge symptomen: bleekheid, zweten, beven, angst, hartkloppingen, hongergevoel Neuroglycopenische symptomen: concentratie problemen, vermoeidheid, troebel zicht, stemmingsveranderingen (prikkelbaarheid, agressie, wenen), verwardheid, neurologische uitvalsverschijnselen. Verminderd bewustzijn, bewustzijnsverlies, convulsies

Wat te doen bij hypoglycemie ?Glycemie < 60 mg/dl

Snelle suikers:• 1 dextro / 10 kg lichaamsgewicht• 30 ml cola / 10 kg lichaamsgewicht

Controle dex na 10 minuten

< 60 mg/dl:Herhaal snelle

suiker

> 60 mg/dl:Trage suiker

(1 koolhydraatportie) als volgende maaltijd > 30’

Insuline dosis bij maaltijd verlagen met 0.5 – 1IE

Onmiddellijk eten

Ernstige hypoglycemie

Bewustzijnsverlies

< 12 jaar: 0.5 mg IM (1/2 ampoulle)> 12 jaar: 1 mg IM (1 ampoulle)

Toedienen medicatie in de school bij kinderen met diabetes mellitus type 1.

Wettelijke bepalingen: Wet op uitoefening

gezondheidszorgberoepen. Hulp aan personen in nood.

Wet op uitoefening gezondheidszorg beroepen Toedienen medicatie (subcutaan,

intramusculair) handeling wettelijk voorbehouden aan arts en verpleegkundige

B2-verpleegkundige handeling Niet door zorgkundige, opvoeders,

familieleden, … Wel door patiënt zelf

Wet op uitoefening gezondheidszorg beroepen Wet verbied verpleegkundige

handelingen door niet – bevoegden te vergemakkelijken oa door het hun aan te leren

Het is aan beroepsbeoefenaars en directies verboden uitvoering door niet – bevoegden toe te laten of hiertoe opdracht te geven

Hulp aan personen in nood Wettelijke norm mag overtreden worden als

hierdoor direct en onmiddellijk mensenleven gered kan worden (dus bij acuut levensgevaar)

Voor plotse acute niet-voorzienbare situaties ‘Hulpverlener’ moet doen wat hij/zij kent en kan Op school:kennis van EHBO: inschatten van

toestand van het kind, vrijwaren vitale functies, hulp (ambulance) halen/bellen

Bij (ernstige) hypoglycemie: wel suiker geven, bij bewustzijnsverlies,geen glucagon injectie geven

Glucagon IM

Indicatie: Ernstige hypoglycemie met verminderd bewustzijn weinig frequent

Echter: ‘externe’ hulp snel ter plaatse (ambulance) Alternatieve behandeling: honing?

Verwachtingen ouders…. Vaak niet uitgelegd

Insuline SC

Bij elke maaltijd/collatie nodig, dus elke schooldag

Geen alternatieve behandeling ‘thuis’ verpleegkundige Verwachtingen ouders

Vraag 2:

Overleg met school bij kind met diabetes mellitus type 1.

Interventie van het diabetes team op school. Verschaffen van informatie omtrent de ziekte en de

behandeling bij voorkeur zo snel mogelijk na diagnose later opnieuw zo nodig (bv. Schoolverandering,

meerdaagse uitstappen,…) onderwijzend, administratief, toezicht en

keukenpersoneel In de klas aangepast aan leeftijd en schoolsituatie In samenwerking met kind, ouders en schoolarts diagnose, behandeling, aanpassen van behandeling in

bepaalde situaties, acute complicaties

Interventie van het diabetes team op school. Uitwerken en controleren van preventieve

maatregelen igv van hypoglycemie

Aanwezigheid en beschikbaarheid van drank/voedsel voor opsuikeren

wat gebruiken om op te suikeren, waar ligt het, hoeveel geven we, wie beslist hierover

Beschikbaarheid en geldigheid van Glucagen hypokit Opvang bij ernstige hyperglycemie

Ketonen strips: wanneer gebruiken, waar liggen ze, wat als er ketonen zijn

Wie neemt de verantwoordelijkheid Beschikbaarheid van contactnummers igv medische

problemen

Interventie van het diabetes team op school. Bevorderen van de communicatie tussen ouders en

onderwijzend personeel Vermijden van overbescherming door ouders Vermijden van specifieke eisen van ouders Vermijden van de afwijzing van verantwoordelijkheden

van onderwijzend personeel Vermijden van overcontrole door onderwijzend

personeel Zowel clb-team als diabetes-team kunnen bemiddelen

bij conflicten

Verwachtingen ten aanzien van de school. Geven van specifieke toelatingen tijdens lesuren

en sporturen (prikken, spuiten, eten) Toezicht tijdens speeltijden, maaltijden en

sportlessen, zowel op algemene toestand op glycemie controle’s extra snacks insuline injecties

Uitwerken van maatregelen bij bepaalde gelegenheden oa. Verjaardagfeestjes, kooklessen…

Toediening / beschikbaar stellen van “Glycogen hypokit” bij ernstige hypoglycemie.

Verwachtingen ten aanzien van de school. Voorzorgsmaatregelen bij extra- muros

activiteiten Meenemen van diabetes materiaal Meenemen van bijkomende maaltijd en/of

snacks Voorzien van tijd en plaats voor zelfcontrole /

insuline injecties / nemen van maaltijden en snacks.

Extra controle op algemeen welbevinden van het kind

Meenemen van telefoonnummers van ouders/diabetes-team

Vraag 3:

Insulinepomp

Behandeling van diabetes type 1

Insuline toedienen 3 methoden:

Met spuit en naald Met een insulinepen Met een

insulinepomp

Wat is een insulinepomp?

Een klein apparaatje dat bestaat uit:

Een computer, beeldscherm en bedieningstoetsen

Een batterij, motor en aandrijfas

Insulinereservoir, verbonden met lichaam door infusieset

De infusieset geeft insuline af aan het onderhuidse weefsel

Wat doet een insulinepomp?

Continue Subcutane Insuline Infusie:1. Basale toediening: continue afgifte

gedurende 24 uur van snelwerkende insuline ( E/uur )

2. Bolus toediening: insuline dosis gegeven door gebruiker voor koolhydraten van de maaltijd of voor een hoge bloedsuiker

Insulineafgifte met insulinepomp

Voordelen van pomptherapie Alleen gebruik van snelwerkende insuline: minder

schommelingen door betere opname Infusieset slechts om de 3 tot 4 dagen vervangen, geen

4 inspuitingen/ dag Betere regulatie met minder hypo’s Periodes van stress, ziekte, onregelmatige werkuren zijn

beter op te vangen Flexibiliteit: eten waneer, wat en hoe vaak u wilt en

niet omdat u moet eten! Uitslapen is mogelijk, de pomp voorziet u 24u van

insuline! Meer vrijheid en flexibiliteit, wat bijdraagt tot een betere

kwaliteit van leven Gebruikers leven hun eigen leven, de pomp regelt hun

diabetes

Waarom is een intensieve behandeling nodig? Beperken van acute problemen van

diabetes, zoals hypo’s en Hypers Risico op langetermijncomplicaties

verminderen Beter voelen en beter functioneren

Regelt de pomp je bloedsuiker automatisch?Neen! Je moet blijven: Bloedsuiker

meten 4X/dag Koolhydraten

tellen Bolussen geven Denken Pomp

programmeren

Insteekplaatsen infusieset?

Onderhuids vetweefsel:

Buik Billen dijen

Men mag ontkoppelen 1 uur per dag Voor zwemmen Voor contactsporten Voor douche of bad

Wat voorzien op de school? Actieplan voor dagelijkse verzorging:

- Schema voor bloedsuikertesting- Maaltijden en snacks voorzien met labels met aantal grammen koolhydraten- Uitleg gebruik pomp: bolussen geven

Actieplan voor lage en hoge bloedsuikers Plan voor communicatie met ouders en

diabetesteam Reserve materiaal voor diabetesregeling

Actieplan bij hypo (< 70mg/dl )

Onmiddellijk 1 zakje Hypofit per 1O kg lichaamsgewicht

10 tot 15 minuten wachten, herbeginnen wanneer de bloedsuiker beneden 70 blijft.

Wanneer bloedsuiker boven 70, langwerkende koolhydraten nemen, als volgende maaltijd of snack later dan 1 uur

Actieplan bij hyperglycemie ( > 250 mg/dl) Correctiebolus geven met de pomp Controle na 1uur Bloedsuiker gezakt: oké Bloedsuiker gestegen: ketonen testen

in het bloed en steeds bijspuiten met penna tel ouders of medisch team!

Indien 4 uur zonder insulineafgifte: risico voor ketoacidose!

Sport: risico op ….

Hypo: - voorgaande maaltijdbolus verlagen- extra koolhydraten geven voor sport en na sport

Pomp beschadigen:- ontkoppelen voor 1 uur

Kleefpleister gelost:- Steeds controle na sport

Kleefpleister los en naald uit lichaam!

Risico op ketoacidose Meet bloedsuiker en ketonen Bel de ouders of medisch team Bijspuiten met de pen

Alarmen

Dringende alarmen: ouders bellen!- Verstopping- Batterij leeg- Reservoir met insuline leeg

Aandachtsalarm:- Batterij of reservoir bijna leeg

Alarm wissen

Bekijk de alarmtekst om de alarmsituatie te verhelpen

Wis het alarm door op de knoppen ESC en ACT te drukken

Volg de instructies op die bij het alarm waren verschenen

Vraag 4:

Adolescenten met diabetes en alcohol: gevaren, advies

Diabetes en alcohol

Alcohol blokkeert de mogelijkheid van de lever nieuwe glucose te maken Risico op hypoglycemie

Daling cortison en groeihormoon oiv alcohol Risico op hypoglycemie

Verstoorde productie vetzuren thv lever Risico op hypoglycemie

En dit gedurende ganse periode dat lever nodig om heeft om alcohol af te breken ! Risico op laattijdige hypoglycemie

Alcohol bevat veel calorieën, cave gewichtstoename.

Diabetes en alcohol - dronkenschap Verminderd helder denken Verhoogd risico op niet herkennen van

hypoglycemie-symptomen Verhoogd risico op niet herkennen van

symptomen van hyperglycemie, insuline tekort of ketose

Derden herkennen symptomen van hypoglycemie niet, verwarren met dronkenschap/intoxicatie

Diabetes en alcohol Geen volledige ban van alcohol, maar eerder praktisch

aangepast advies Licht (deel van) gezelschap in dat je diabetes hebt Diabetes ID Met mate drinken, vermijd dronkenschap Eet altijd langwerkende koolhydraten bij het drinken van

alcohol Goede hydratatie Bloedsuiker meten voor slapengaan Eet nog extra langwerkende koolhydraten voor

slapengaan (chips)

Diabetes en alcohol

Verlaag dosis bedtijd-insuline (10%?) Licht derden (ouders) in over je toestand Op tijd opstaan Goed koolhydratenrijk ontbijt Gevaar van binge-drinking, risico op braken –

aspiratie - ketoacidose Cave: glucagon werkt minder goed na gebruik

van alcohol