Post on 11-Jan-2016
description
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
De ziekte van Waldenström en het lymfoplasmacytaire lymfoom
Afdeling Hematologie
Universitair Medisch Centrum Groningen
www.hematologiegroningen.nl
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Prof. Jan Waldenström
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Maligne lymfomen
• Kwaadaardige woekeringen uitgaande van lymfatische cellen
• Vinden hun oorsprong in de lymfklier of in het beenmerg
• Hodgkin: slechts enkele soorten
• NHL: meer dan 30-40 verschillende soorten
•Precursor B cell lymphoblastic leukemia / lymphoma•B CLL / small lymphocytic lymphoma •B cell prolymphocytic leukemia (PLL)•Lymphoplasmacytic lymphoma•Splenic marginal zone B cell lymphoma•Hairy cell leukemia (HCL)•Plasma cell myeloma & solitary plasmaytoma & MGUS•Nodal marginal zone lymphoma•Follicular lymphoma•Mantle cell lymphoma•Diffuse large B cell lymphoma •Extranodal marginal zone (MALT) lymphoma •Mediastinal large B cell lymphoma•Intravascular large B cell lymphoma•Primary effusion lymphoma•Burkitt’s lymphoma•Lymphomatoid granulomatosis•Post transplant lymphoproliferative disorders
WHO CLASSIFICATION OF B CELL NEOPLASMS
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Het is onmogelijk voor elk type NHL een specifieke therapie te selecteren.
Daarom worden de verschillende typen gegroepeerd in:
Indolente typen NHL
Agressieve typen NHL
Zeer agressieve typen NHL
Therapie non-Hodgkin-lymfoomAlgemene principes
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Tot de indolente vormen worden gerekend:• Lymfocytair lymfoom (lijkt op CLL)• Marginale zone lymfomen • Lymfoplasmacytair lymfoom inclusief de
subgroep Waldenström• Folliculair lymfoom• De meeste huidlymfomen
Non-Hodgkin-lymfoomIndolente vormen
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Lymfoplasmacytair lymfoom
• Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook lymfklieren
• Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot plasmacellen
• Vaak productie van een speciaal eiwit gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne)
• Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit• Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström
– bloed wordt stroperig (hypervisceus)– klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid
B-cellen zijn lymfocyten. Ze kunnen na contact met antigen (eiwit, bacterie en dergelijke) uitrijpen tot plasmacel om specifieke antistoffen te maken.
B-cel met antigen
antistoffen
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Lymfklier-
overzicht
B-celontwikkeling tot plasmacellen in de lymfklier
B-cellen worden plasmacellen; plasmacellen produceren antistoffen;
één plasmacel maakt één soort antistof
B-cellen plasmacel
Normale polyclonale populatie van plasmacellen
Abnormale monoclonale populatie van plasmacellen Bandje
Gebied van de normale antistoffen
EiwitspectrumHet eiwitspectrum
Het gebied waarin alle antistoffen
zitten
Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl
Eiwitspectrum met monoclonaal proteïne
Normale antistoffen
M-proteïne
Dept Hematology
Monoclonaal proteïne
• Definitie: antistofproduct van 1 cloon plasmacellen, dat een specifieke mobiliteit bij electroforese heeft, met daardoor herkenbaar een specifieke band in het eiwitspectrum
• Andere namen: M-proteïne, paraproteïne, monoclonaal eiwit
M-proteïne / paraproteïneWaarbij komt het voor?
• Meestal goedaardig: bij >10-15% van de mensen ouder dan 70 jaar is een kleine hoeveelheid M-proteïne aanwezig, zonder dat dit klinische betekenis heeft
• Tijdelijk, bij herstel na infectie/ziekte/ stamceltransplantatie
• Ziekte van Kahler / multipel myeloom• Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van
Waldenström• Andere lymfatische maligniteiten
lymfoomcellenplasmacellen
mestcel
Beenmerg met infiltratie lymfoplasmacytair lymfoom
Dept Hematology
Lymfoplasmacytair lymfoom• Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook
lymfklieren• Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot
plasmacellen• Vaak productie van een speciaal eiwit
gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne)• Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit• Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström
– bloed wordt stroperig (hypervisceus)– klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid
Dept Hematology
Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström
Symptomen• Vaak geen symptomen (heet ook wel
‘sluimerende Waldenström’)• Moeheid, gewichtsverlies, bloedingsneiging• Bij 20% van de symptomen: krachtsverlies en
tintelingen benen/voeten (neuropathie)• Zelden: koude agglutininen: dode vingers en
bloedafbraak bij koude• Hyperviscositeitssyndroom
Dept Hematology
Hyperviscositeitssyndroom
witte cellen en bloedplaatjes
rode cellen
Behandeling
1. Plasma wisselen
2. Aanmaak van verkeerde eiwitten blokkeren
met te veel IgM
Bloed en albumine
terug
Bloed afgenomen
Verwijderdplasma
Albumineflessen
Het principe van plasmaferese
Dept Hematology
Therapie lymfoplasmacytair lymfoom
• Vaak geen therapie nodig (hangt af van hoeveelheid lymfoom en hoeveelheid eiwit in bloed)
• Als hypervisceus: plasmaferese (bloedspoeling)
• Chemotherapie, al dan niet samen met rituximab
Dept Hematology
Smouldering Waldenström= sluimerende Waldenström
• Patiënten zijn symptoomloos• Geen bloedarmoede, slechts geringe lymfoom-
infiltratie in het beenmerg• Per jaar circa 4% kans dat progressie optreedt
en therapie nodig is• Zeer lange overleving
Dept Hematology
Therapie lymfoplasmacytair lymfoom
• Keuze chemotherapie vrij: – Chloorambucil (Leukeran)– CVP-kuren– Fludarabine– Cladribine
• Van geen van deze middelen is aangetoond dat de één beter is dan de andere
• Liefst wel combineren met rituximab
De meeste B-cellymfomen hebben de merker CD20 op hun oppervlakte
CD20
Rituximab of Mabthera (anti-CD20)
Binding antistof met lymfoomcel Celdood
Dept Hematology
umcg
Conclusie lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström
Ziekte met toename van lymfocyten en plasmacellen die M-proteïne maken
Wordt gerangschikt onder de non-Hodgkin-lymfomen
Therapie afhankelijk van mate van beenmerginfiltratie, symptomen en mate van hyperviscositeit