DeniveausvanlerenenveranderenvanDiltsHoekunjedenkenopeenhogerniveauHetmodelvanDiltsgaatervanuitdatveranderentotstandkomtdoormiddelvanleren.Inonderstaand figuur staan de niveaus van leren volgens Dilts. Hoe hoger het niveau vanexperimenterenenuitdagen,hoemeerjetotdekernkomtenhoesterkerdeontwikkelingdiejedoormaakt.Mensen hebben het vaak over het reageren op situaties op verschillende ‘niveaus’. Aan demanierwaaropmensenhunverhaal vertellenkun jeherkennenopwelkniveau iemandeensituatiebeleeft.Zokaniemandzeggendateenervaringopheteneniveaunegatiefwas,maarpositiefopeenanderniveau.Heteffectvanelkniveauisdathetdeinformatievanhetonderliggendeniveauorganiseertenrichtinggeeft.Hetveranderenvandingenopeenhogerniveauzalonvermijdelijkdingenveranderenop lagereniveaus.Hetveranderenvan ietsopeen lagerniveaukan,maarhoeftniet per sé effect te hebben op de hogere niveaus. Onderstaand de niveaus van leren enveranderen;elkniveauabstracterdanhetonderliggendeniveau,maarmeteenhogerematevaninvloedophetindividu.

Alseenpersoonvastblijftzittenineenbepaalddenkniveaukaneenprobleemvolkomenonoplosbaar lijken. Een coach kan door middel van vragen het denkniveau van de anderverhogen,zodaterweerperspectiefkomt.Omgeving:Denadrukligtopvertellenvanwatergebeurde,metwie,wanneer,waar.Devertellerlegtde

oorzakeninhetverhaalbuitenzichzelf.Veelenergiewordtgestokeninhetverklarenhoeietsheeftkunnenontstaan.Ookmopperenvalthieronder.Gedrag:Denadrukligtopwatdevertellerzelfheeftgedachtengedaanenwelkeinvloeddevertellerzelfheeftuitgeoefendopde situatie.Ookdegedachtenoverdeeigenmogelijke invloedenwatdevertellerhadkunnendoenomdesituatietebeïnvloedenvallenondergedrag.Vermogen:Vermogens geven leiding en richting aan de gedragsmatige handelingen door een mentalekaart,eenplanofeenstrategie.Bijdeanalysevandeeigeninvloedkomtdevertelleropactiesdiezijgraaghadwillenuitvoeren,maardievanwegebepaaldeoverwegingennietuitgevoerdzijn. Deze overwegingen tezamen vormen dan het plan of de strategie die de persoongehanteerdheeftindesituatie.Overtuiging:Overtuigingenzijnessentiëleoordelenoveronszelf,anderenendewereldomonsheen.Overtuigingenbepalenhoebetekeniswordt gegeven aan gebeurtenissen, en ze zitten in dekern van iemands motivatie. Onze overtuigingen en waarden (identiteit) zorgen voor debekrachtiging(motivatieenpermissie)diebepaaldevermogensengedragingenondersteunenofafremmen.“Ikzalnooitsucceshebbenomdatiknueenmaallangzaamleer”,en“Achterelkgedrag zit een positieve intentie”, zijn beide weergaven van overtuigingen. Overtuigingenuiten zich ineenherkenbaarpatroondat in verschillende situatiesoptreedt.Belemmerendeovertuigingen kunnen verhinderen dat bestaande vermogens en vaardigheden wordeningezet.Overtuigingen functioneren op een ander niveau dan gedrag en waarneming en zebeïnvloeden onze ervaring en interpretatie van de werkelijkheid door onze ervaringen teverbindenmetonzewaarden(systemen).Demanierwaaropeensituatie,activiteitofideepast(ofnietpast)bijdeovertuigingenendewaardensystemenvaneen individuzalbepalenhoedezewordtervarenenopgeslagen.Identiteit:Opidentiteitsniveauwordenwaardenendrijfverenbenoemd.Hetgaathieromdedieperepersoonlijke dimensie van waaruit mensen werken en leven. De verbinding met de eigenkracht en kern staat daarbij centraal (zie literatuur: “Individuele ontwikkeling vanuitpersoonlijkedrijfveren”,doorvanGinkel,vanNoortenSchut)).Waardenenovertuigingenzijnsterkverbondenmetelkaar.Zo is de overtuiging: “mensen die stelen zijn slechte mensen” verbonden met de waardeeerlijkheid. De waarde is dan de meetlat, en de overtuiging de norm (het streepje) op demeetlat.Uitovertuigingenkomendanook(ver)oordelingenvananderenvoort.

Opidentiteitsniveauexploreertiemandpersoonlijkezingevingsvragen.Waarombenikhierzouitgeblust,watisvoormijdemoeitewaard,waarbloeiikvanop,watdaagtmeuitenwaarwilikvoorgaan?Spiritualiteit:Opspiritualiteitsniveauwordenverbandenmethetgroteregeheelgelegd.Ditishetwijsheidsniveau. De zin van het bestaan, verantwoordelijkheid voor wereld en komendegeneraties,diepgevoeldereligieuzeofspirituelevisieszijnhieraandeorde.Ditniveauvraagtvaakaandachtinhetkadervaneen(levens)crisis.Tekstendeelsontleendaan:“Skillsofsponsorship”,handoutbijeendriedaagseworkshopdoorRobertDilts,2001.