Centrum voor Onderwijs en Leren

De jonge onderzoeker in het VWO

vakgerichte onderzoeksdidactiek

WON-traject regio Zuid 2015-2016

derde bijeenkomst

Vincent Jonker Centrum voor Onderwijs en Leren / Freudenthal Instituut

Universiteit Utrecht

Centrum voor Onderwijs en Leren

DE ACTUALITEIT

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

PROGRAMMA

Centrum voor Onderwijs en Leren

Programma bijeenkomst 3

1. WON 2.  Thuiswerk -> Boek 3.  Thuiswerk -> Vraagstructuren 4. Oefening -> Feedback vraagstructuur 5.  Intermezzo -> Onderwijs 2032 6. Oefening -> Startgesprek leerling 7.  Intermezzo -> Onderzoekend leren op pabo 8. Spelregels onderzoek 9. Onderzoeksplan 10. Werkplan

Centrum voor Onderwijs en Leren

Groep §  Annemie Arntz, en §  Oscar van den Bulk, lo §  Sorinela Ciobica, gs §  Rob van Enckevort, na §  Hans van Genuchten, bi §  Hilde Kemperman, ne §  Gerrie Kirkels, ne (ziek) §  Marielle Kosters, gs

§  Rebecca Leyba, en (later) §  Arjen Lubbers, gs §  Patrick Luyt, bi §  Harrie van Rooijen, fr §  Marion Steuten, sk (later) §  Marieke Thijssen, wi §  Tina Vercouteren, du §  Jan Vijfhuizen, en

jullie geven deels wetenschapsoriëntatie

Centrum voor Onderwijs en Leren

Scholen

§  Het College Weert §  Koning Willem II College, Tilburg §  RSG 't Rijks, Bergen op Zoom §  Stedelijk College Eindhoven §  Sondervick College, Veldhoven

Centrum voor Onderwijs en Leren

WON 1

Centrum voor Onderwijs en Leren

30 nov.

Centrum voor Onderwijs en Leren

voorzitter sonia sjollema

leon de rond (Rijks)

Centrum voor Onderwijs en Leren

Train de trainer traject

§  voor als je belangstelling hebt (vorige keer al genoemd, nu concreter):

Centrum voor Onderwijs en Leren

Opbouw TdT-scholingstraject

Dit jaar krijgt een aantal docenten de gelegenheid zich te ontwikkelen tot WON-trainer/begeleider scholingstraject onderzoeksdidactiek VWO in een Train de Trainer traject. Dat betekent dat zij, naast het basisscholingstraject voor WON-docenten: 1.  een train-de-trainerscursus volgen (3

workshops), voorjaar 2016; 2.  als co-trainer van een UU-WON-trainer

meelopen in één van de scholingstrajecten in het cursusjaar 2016/2017;

3.  onder supervisie van UU-WON-trainers in duo’s scholingstraject verzorgen in het cursusjaar 2017/2018

Centrum voor Onderwijs en Leren

Criteria voor deelname aan TdT-traject

1.  Het volgen / gevolgd hebben van het scholingstraject ‘begeleiden van de jonge onderzoeker’

2.  Goed kunnen doordenken en voortbouwen op de cursusinhoud

3.  Vanuit het eigen vak goed vorm kunnen geven aan het leren onderzoeken

4.  Over vakgrenzen heen kunnen kijken; zich kunnen verplaatsen in onderzoek bij andere vakken

5.  Zich goed kunnen verplaatsen in het denken van anderen 6.  Willen / kunnen begeleiden van collega’s (inspireren,

aansturen, feedback geven) 7.  Bereid en in staat zijn om het gehele TdT-traject te

doorlopen (zie de drie fasen op de vorige slide) 8.  Bereid zijn en in staat gesteld zijn om na afloop van het

TdT-traject gedurende enkele jaren voor de WON zelfstandig scholingstrajecten te verzorgen (vergt 0,1 tot 0,2 fte)

Centrum voor Onderwijs en Leren

Procedure voor deelname TdT-traject

Vooraf: 1.  Vóór 1 december 2015: aanmelden voor deelname

bij j.veenhoven@uu.nl 2.  Januari 2016: individueel intakegesprek met TdT-

cursusleiders 3.  Februari 2016: besluitvorming deelname TdT-traject Tijdens: 1.  Februari/maart 2016: startbijeenkomst TdT-traject 2.  April/juni 2016: 2e en 3e TdT-bijeenkomst 3.  Vanaf najaar 2016: deelname als co-trainer in één

van de scholingstrajecten 4.  Vanaf najaar 2017: in duo’s zelfstandig uitvoeren van

een scholingstraject, onder supervisie

Centrum voor Onderwijs en Leren

THUISWERK: BOEK 2

Centrum voor Onderwijs en Leren

boek: EUREKA!

Leren onderzoeken Een doorlopende leerlijn VWO

1.  Wat is onderzoek? 2.  De brug van po naar vwo 3.  Een route van brugklas naar eindexamen 4.  Onderzoekswerkproces 5.  De rol van de docent 6.  Beoordelen van leerrendement 7.  Het schoolklimaat

Centrum voor Onderwijs en Leren

4 - Onderzoekswerkproces

1.  onderzoeksplan/werkplan 2.  data verzameling 3.  data analyse 4.  definitieve verslaglegging

Centrum voor Onderwijs en Leren

5 – Rol van de docent

§  Valkuil: De diep ingeslepen gewoonte binnen ons onderwijs om prioriteit te geven aan de vakinhoud

§  Valkuil: De vaak voorkomende neiging om direct antwoord te geven op een vraag van de leerling

Centrum voor Onderwijs en Leren

THUISWERK: VRAAGSTRUCTUUR

3

Centrum voor Onderwijs en Leren

Thuiswerk: Vraagstructuur

§  Een à twee vraagstructuren maken voor een onderzoekstaak die leerlingen in één van je vwo-klassen gaan uitvoeren na de kerst

Centrum voor Onderwijs en Leren

12 onderzoeken

§  Autisme §  Multiculturele

samenleving §  Cola §  Vogels in de winter §  Taal is macht §  Standaardtaal, wat

is dat?

§  Peers in proximity §  Vitamine C §  Stelling van

Pythagoras §  Media over

vluchtelingen §  Language and

Power §  Vluchtelingen-

stroom

Centrum voor Onderwijs en Leren

Criteria vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen

1. Hoofdvraag en deelvragen vormen één hecht geheel §  Deelvragen zijn precies die vragen waarvan je de antwoorden

nodig hebt om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden - niet meer, niet minder. •  Uit de hoofdvraag kun je de deelvragen afleiden •  Uit de deelvragen kun je de hoofdvraag afleiden

2. Hoofd- en deelvragen zijn taalkundig eenduidig geformuleerd

3. Uit de formulering van hoofd- en deelvragen is duidelijk wat de functie van elke vraag is (bv beschrijven, verklaren, toetsen)

4. De hoofdvraag maakt zo goed mogelijk duidelijk wat onderzocht gaat worden`: het wat, waar, wie en wanneer van het onderzoek §  Nb: soms leidt dat tot een erg omslachtige formulering, in dat geval biedt de

formulering van de deelvragen uitkomst

Centrum voor Onderwijs en Leren

NB: vraagstructuur = hoofd-(onderzoeks-)vraag + deelvragen

De vraagstructuur wordt meestal gevolgd door een toelichting (in relatie tot het wat, waar, wie en wanneer) op: §  Functie onderzoeksvraag bv beschrijven,

verklaren §  Soort onderzoek: literatuuronderzoek,

veldonderzoek, experimenteel onderzoek §  Methode van dataverzameling: observeren,

bevragen, analyse van teksten en beelden §  Plaats waar data verzameld worden

bv: welke proef-/controlegroep, welke artikelen, welke gedichten ….

Centrum voor Onderwijs en Leren

OEFENING -> FEEDBACK VRAAGSTRUCTUUR

4

Centrum voor Onderwijs en Leren

Oefening feedback vraagstructuur

stap 1

§  Trio’s §  Vergelijk de vraagstructuur van de

collega met de criteria §  10 minuten per vraagstructuur

Centrum voor Onderwijs en Leren

Oefening feedback vraagstructuur

stap 2

Stel dat een leerling dit onderzoek heeft uitgevoerd:

Een hoeveel betere / wijzere

onderzoeker is hij/zij dan geworden?

In welke opzichten?

Centrum voor Onderwijs en Leren

ONDERZOEKEND EN ONTWERPEND LEREN

5

Centrum voor Onderwijs en Leren

onderzoekend en ontwerpend leren op de pabo

§  impuls wetenschap en technologie §  extra geld vanuit ocw (platform beta-

techniek) §  5 clusters

•  rekenen •  taal •  orientatie op jezelf en de wereld (natuur &

techniek, geschiedenis, aardrijkskunde, economie)

•  kunst •  onderwijskunde/pedagogie

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

§  extra uitstapje (ivm concrete ondersteuning in de lessen) -> even naar een mindmap

Centrum voor Onderwijs en Leren

OEFENING -> STARTGESPREK

6

Centrum voor Onderwijs en Leren

Oefening startgesprek met lerende voeren

§  Maak duo’s – verschillende vakken §  Formuleer de ‘eerste nieuwsgierigheid’ van het

onderzoek dat de lerende gaat uitvoeren §  Voer dan een gesprek met de lerende met als

uitgangsvraag: ‘HOE zou je dit nu kunnen uitzoeken?’

§  Kom zover als mogelijk met het formuleren van een eerste opzet van een vraagstructuur

5 minuten per persoon §  Reflectie: welke interventies hielpen de lerende

verder bij het uitdenken van een onderzoek? 5 minuten

Centrum voor Onderwijs en Leren

ONDERWIJS 2032 7

Centrum voor Onderwijs en Leren

2032

Centrum voor Onderwijs en Leren

Centrum voor Onderwijs en Leren

reactie IOBT

Centrum voor Onderwijs en Leren

SPELREGELS ONDERZOEK 8

Centrum voor Onderwijs en Leren

Oefening spelregels goed onderzoek

Trio’s 20 minuten Handout met twee/drie vraagstructuren Leg die naast de spelregels op pg 23 – 25

van ‘Eureka’

….

Centrum voor Onderwijs en Leren

kwaliteitskenmerken onderzoek

Interne geldigheid §  Past onderzoeksopzet bij onderzoeksvraag §  Relatie deelvragen en onderzoeksvraag Externe geldigheid §  Geen eenzijdig beeld door eenzijdige keuze van objecten van

onderzoek Betrouwbaarheid §  Nauwkeurige metingen, herhaalbaar onderzoek Transparantie §  controleerbaar

Aanvaarbaarheid §  Geen schade/lijden toebrengen

Toegankelijkheid §  Helder weergegeven verslaglegging/presentatie

Centrum voor Onderwijs en Leren

ONDERZOEKSPLAN 9

Centrum voor Onderwijs en Leren

Klaar voor de start van fase 2: data verzamelen

Data verzamelen kan beginnen als je de

voorbereidende fase hebt afgerond met twee werkdocumenten:

Onderzoeksplan Werkplan

Centrum voor Onderwijs en Leren

Onderzoeksplan §  Wat precies: vraagstructuur

• Bij klein en weinig complex onderzoek (onderbouw) is vraagstructuur met korte toelichting op de keuzes het onderzoeksplan

§  Toelichting op: •  functie onderzoeks-vraag •  soort onderzoek • methode van dataverzamelen • wáár data verzameld worden (wordt ook wel

object van onderzoek genoemd)

Centrum voor Onderwijs en Leren

Criteria onderzoeksplan (bij klein onderzoek: vraagstructuur)

Vraagstructuur §  Een precieze onderzoeksvraag, met naadloos daarop

aansluitende deelvragen Deelvragen zijn precies die vragen waarvan je de antwoorden nodig hebt om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden – niet meer, niet minder •  taalkundig eenduidig geformuleerde vraag en deelvragen •  waarin duidelijk herkenbaar is wat op welke manier waar

onderzocht gaat worden v Functie van het onderzoek v Soort onderzoek: literatuuronderzoek (nb: theoretische literatuur),

veldonderzoek, experimenteel onderzoek v Methode van dataverzameling: bv observeren, bevragen,

bronnenanalyse

§  Vergezeld van een toelichting op de keuze van functie, soort en methode van het onderzoek

Centrum voor Onderwijs en Leren

Vraagstructuur tip 1

De formulering van de onderzoeksvraag (ook wel hoofdvraag) laat zien wat de functie van een onderzoek is: Wat is de huidige stand van zaken t.a.v. …?

Wat is het verschil (zijn verschillen) tussen … en …?

Bij welke categorie hoort …? Wat zijn de gevolgen van … voor …?

Wat is de (een mogelijke) verklaring voor …? Klopt de hypothese ….?

Centrum voor Onderwijs en Leren

Vraagstructuur tip 2

De formulering van de onderzoeksvraag (ook wel hoofdvraag) laat zien om welk soort onderzoek het gaat: Welk verschil tussen … blijkt uit observaties van …?

Welke verklaring voor … is af te leiden uit proefondervindelijke experimenten met drie verschillende katalysatoren? Welke criteria geven drie vooraanstaande recente theorieën uit verschillende disciplines voor de betrouwbaarheid van de bepaling van de ouderdom van …?

Centrum voor Onderwijs en Leren

Vraagstructuur tip 3

De formulering van de onderzoeksvraag (ook wel hoofdvraag) en/of deelvragen laat zien wat de methode(s) van dataverzame-ling is (zijn): -  Welk verschil tussen … blijkt uit analyse van meetgegevens

van …? -  Zou het beleid van … (bv: de school inzake huiswerkvrije weekends) gewijzigd

moeten worden naar aanleiding van (bv: de argumentatie van leerlingen, ouders, docenten en schoolleiding? )

Nb: soms heb je voor methode van dataverzameling zoveel woorden nodig dat het geen zin heeft dat in de onderzoeksvraag te formuleren. In de deelvragen wordt dan zichtbaar wat die methode(s) is (zijn).

Centrum voor Onderwijs en Leren

WERKPLAN 10

Centrum voor Onderwijs en Leren

Voorwaarde voor een realistisch werkplan: taak><tijdanalyse

1.  Maak een taakanalyse: welke grote en kleine klusjes moet ik doen bij dit onderzoek

•  Meenemen: de tijd die nodig is eventueel om nog iets te leren/oefenen; bv interviewen of werken met gevaarlijke stoffen

•  Idem: overleg met groepsgenoten en begeleidend docent •  Idem: tijd die nodig is om verslag te schrijven en presentatie voor

te bereiden 2.  Zet achter iedere activiteit hoeveel tijd je schat nodig te

hebben 3.  Bepaal wat samen moét en wat apart kán; beslis wie wat

gaat doen 4.  Bereken totaal benodigde tijd 5.  Voeg daar aan toe 25% ‘ruis’ 6.  Vergelijk dit totaal met beschikbare tijd (les- en

huiswerkuren) 7.  (bijna altijd nodig)stel voorlopig onderzoeksplan bij → 8.  Stel ‘definitief taak><tijdplan’op, met namen: het werkplan

Centrum voor Onderwijs en Leren

Werkplan Wat precies doet wie, wanneer en met wie?

§  Taakinventarisatie – taken en taakvolgorde, af te leiden uit

het onderzoeksplan §  Tijdanalyse – per deeltaak bepalen hoeveel tijd die vergt §  Bepalen taakverdeling – wat alleen, wat samen, wat met

docent? §  Inschatting maken van uitvoerbaarheid onderzoeksplan

(gegeven het bovenstaande).

Ook van belang: weten hoe je met een werkplan omgaat: •  middel om voortgang te monitoren •  flexibel: zo nodig aanpassen

Centrum voor Onderwijs en Leren

Functie werkplan

Een goed werkplan is een efficiënt instrument om taakuitvoering te monitoren

1.  Zitten we op schema? 2.  Als achterstand, hoe gaan we dat repareren

•  Extra tijd vinden •  Onderzoeksplan (dus werkplan) bijstellen;

bv minder data verzamelen, minder theorie raadplegen

3.  Als tijd over: onderzoek uitbreiden •  Bv meer data verzamelen •  Meer manieren van dataverzamelen inzetten

(triangulatie)

Centrum voor Onderwijs en Leren

Oefening van onderzoeksplan naar

parallel werkplan eureka pg 59 onderaan en pg 60

Vakverwant duo of trio §  Gebruik een van de drie opzetten van hiervoor of het

eigen onderzoek dat je na kerst met de klas gaat doen §  Maak een taakanalyse: welke klussen moeten er allemaal

gebeuren §  Maak een taak><tijdinventarisatie: hoeveel tijd kost

iedere klus §  Eventueel daarbij: wat moet er nog geleerd worden (bv:

interviewschema maken en testen) §  Alles optellen en dan een kwart erbij optellen §  Benodigde tijd en beschikbare tijd vergelijken

§  Onderzoeksopzet aanpassen aan beschikbare tijd nb: nu is de onderzoeksopzet pas echt klaar

Centrum voor Onderwijs en Leren

THUISWERK

Centrum voor Onderwijs en Leren

Thuiswerk voorbereidend voor

vierde keer 1.  Lezen

1.  Blader eens door de dropbox (je moet spieken bij je collega's) 2.  Hoofdstuk 1

2.  Maken: een keuze uit: 1.  Bijgestelde onderzoeksopzet van onderzoek dat je tussen 4-1 en 1-3 met de

klas gaat doen. In feite dus: onderzoeksplan en werkplan (zie hoofdstuk 4, mag ook in elkaar geschoven)

2.  Beschrijving van 3 tot 5 werkvormen die je in je eigen lessen kunt gebruiken (hebt gebruikt)

3.  Heel graag: vragen/opmerkingen over de literatuur noteren

2.1 of 2.2 graag uiterlijk 1 januari opsturen of plaatsen in dropbox

Nb: huiswerk heleen: vervangende opdracht Karin en Michael maken