Post on 24-Feb-2016
description
De Gebiedende Wijk?
Een zoektocht naar haar governmentality
10 november 2010
Dr . Jan-Kees Helderman, opleiding bestuurskunde
Inhoud van mijn bijdrage
• De woningcorporatie institutioneel geduid
• Vier ondermijnende krachten
• Resumé
• Van sociale bescherming naar sociale investering?
• Een open vraag
Governmentality als analytisch concept.
• Government als “code of conduct’
- Gecalculeerd sturing geven aan ……..
• Governmentality: sturing als collectieve mentaliteit
- Een verzameling regimes en praktijken;- De kennis die wij vanuit al die betrokken regimes verzamelen;- De programma’s en strategieën die wij daaruit constitueren.
- Waarop - of wat - willen wij sturen?- Hoe willen wij hierop sturen?- Wie zijn wij wanneer wij (ons laten) sturen?- Waarom sturen wij of laten wij ons besturen?
• In historisch specieke verschijningsvormen
- De ‘governmentalization’ van de verzorgingsstaat
Governmentality en de verzorgingsstaat
• Verzorgingsstaat:– Complex van institutionele regimes, arrangementen en praktijken
die ons tegen uiteenlopende sociale risico’s beschermen.
– Werk, wonen, zorg, onderwijs, pensioen, etc.
• Individuele risico’s worden sociale risico’s:– Omdat wij ze moreel onacceptabel vinden– Omdat ze negatieve externe effecten veroorzaken– Omdat ze buiten de controle sfeer van het individu liggen.
• Instituties en collectieve actie– Om ons tegen deze risico’s te beschermen zijn er instituties
nodig die onze individuele keuzen reguleren en structureren.
– Maar die instituties zijn zelf ook dilemma’s van collectieve actie.
Woningcorporaties: van beweging tot bestel
• Eerste coöperatieve bouwvereniging in 1852- Doel: aantonen dat bouwen van goede en betaalbare woningen op basis van gezonde
economische exploitatie wel degelijk mogelijk is.
• Woningwet van 1901:- Pragmatische keuze van rechtspersonen: naamloze vennootschap; stichting;
vereniging; coöperatieve vereniging.- Principiële aanvullende voorwaarde: toegelaten instelling uitsluitend in het belang van
volkshuisvesting
• Centraal ontwerpdilemma:- Hoe kunnen belanghebbenden en kapitaalverschaffers aan de corporatie worden
gebonden, zonder dat een te grote directe invloed op bestuur en beleid kunnen claimen.
• Dit dilemma is nog altijd actueel.- Privaat eigendom over maatschappelijk bestemd vermogen- Te grote afstand tussen corporatie en bewoners?- Geen onuitputtelijke bron- Legitimiteit staat ter discussie
Vier besturingsarrangementen
Staat / Etatistisch
Command & Control
Markt / pluralisme
Competitie / Contract
Gemeenschap / communitarian
Solidariteit / zelf-coördinatie
Betr
okke
nhei
d en
/of
vera
ntw
oord
elijk
heid
van
de o
verh
eid+
-
-
+
Collectieve handelingscapaciteiten maatschappelijke actoren
Maatschappelijk middenveld
Onderhandelde overeenstemming
Publieke statustoedeling
Vier ondermijnende krachten
Collectieve handelingscapaciteitenvan maatschappelijke actoren
Gemeenschap
maatschappelijk middenveldStaat
Markt
Maatschappelijkeondernemingen
verstatelijking
vermarkting vervreemding
Betr
okke
nhei
d en
/of
vera
ntw
oord
elijk
heid
van
de
over
heid
-
- +
+ ?
Gemeenschap
StaatMarktkapitaal wetgeving
waarden
Sociaal-politieke actoren
Sociale groepen
Sociale bewegingVrijwillige verbanden
Verm
aatsc
happ
elijki
ng
civil society:
Woningcorporaties
EU / Staat
Verstatelijking
Globaliserende marktenLevel playing fields
Vermarkting
Vervreemding
Erosie
Gemeenschap
Woonautoriteit
Resumé
• De woningcorporatie (en het bestel van woningcorporaties) was / is* een institutionele oplossing voor sociale risico’s die samenhangen met het wonen.
• Sociale risico’s veranderen in de tijd- Omdat wij ze wensen te privatiseren- Omdat ze niet meer relevant zijn- Nieuwe risico’s nemen de plaats in van oude risico’s
• Sociale problemen (cumulatie van risico’s) zijn onbegrensd- houden zich niet aan sectorale afbakeningen en regelgeving- Verzekeren en investeren zijn twee zijden van de zelfde medaille.
* Doorhalen wat niet van toepassing is.
Van een sociale beschermingsstaat ….
- Stelsel van verzorgingsarrangementen waarin sociaal-economische uitval overwegend ex-post financieel wordt gecompenseerd door inkomensoverdrachten.
- Uitkeringsvisie & sociale verzekeringen
- Passief en curatief
- Beperkte inkomenssolidariteit en beperkte risicosolidariteit
- Boedelscheiding tussen beleid en uitvoering (WRR, 2004)
- Institutionele fragmentatie & sectorale verkokering
Naar een sociale investeringsstaat
- Stelsel van verzorgingsarrangementen waarin een grotere nadruk ligt op maatschappelijke dienstverlening ter preventie van sociaal-economische uitval.
- Activering & preventie
- Maatschappelijke dienstverlening
- Focus op de leefomgeving van mensen (buurt, school, werk);
- Stimuleren van transsectorale samenwerking;
- Herijken van taken en verantwoordelijkheden van overheden en maatschappelijke dienstverleners
- Vertrouwen in de buurt!
Van sectorale verkokering naar een integrale wijkaanpak.
• Onduidelijke verwachtingen- Sectorale kokers en keurslijfen- Wie draagt wat bij aan de wijkaanpak?- Gebrek aan duidelijke en duurzame probleemeigenaren
• Te weinig draagvlak binnen organisaties- Gebrek aan mandaat en doorzettingsmacht- Verschillende schaalniveaus
• Onvoldoende herkenbaarheid: identificatie- Kennen plannenmakers de wijk wel echt goed?- Wie vertegenwoordigen de bewoners?
• Gebrek aan continuïteit- De projecten carrousel- Tijdelijkheid in financiering en commitment
Governmentality en de wijkaanpak
• Het identificeren van haar problematiek- Ondeelbare problematiek in een verkokerd bestel
• Het prioriteren van de ‘hoe’ vraag- In plaats van een a-priori voorgestructureerde verdeling van macht- Hoe wij sturen typeert het regime ……..en de arena
• De wijkaanpak als verzameling regimes en praktijken- Onderzoeken van haar verschijningsvormen- Het onderzoeken van toegepaste technieken en instrumenten- Het onderzoeken van haar programmatische schema- Het onderzoeken van haar identiteiten en haar identificerend effect
• Het achterhalen van haar utopisch element- Sociale stijging / krachtwijk / prachtwijk
• Het onderzoeken van daarachter schuilende waarden
• Het vermijden van een radicale positie
Een open vraag ….
Kan een verlichte samenleving
een ondermijnend moreel scepticisme vermijden,
zonder daarmee terug te vallen in een autoritair
stelsel?