© Copyright Ten Have & Company

Credit Crisis:Back to Basic

Banking

Gebrek aan kapitaal

Vraaguitval

Dalende huizenprijzen

Teveel mensenTe weinig gereserveerdAfsluit naar doorlopend

2© Copyright Ten Have & Company

Succes in moeilijke omstandigheden

I N H O U D

1. Internationale kredietcrisis

2. De oorzaken

3. Wat merken we in Nederland?

4. Lessen uit geschiedenis: Vertrouwen!

Turbulentie

Afschrijvingen

Dalende markten

Concurrentie

Margedruk

Onzekere toekomst

THECREDITCRISIS

SURVIVALTOOLKIT

3© Copyright Ten Have & Company

1. Impact: de slachtoffers…wie volgt?

4© Copyright Ten Have & Company

1. Het einde van Lehman

5© Copyright Ten Have & Company

1. AIG Gered door FED

6© Copyright Ten Have & Company

• AIG grootste verzekeraar ter wereld

•160.000 medewerkers

•130 landen

•74 mln klanten

• Zondag: verlaging credit rating

• 14 miljard dollar accuut nodig

• Maandag 61% daling koers

• FED neemt AIG over voor 85 miljard

1. AIG gered door FED

7© Copyright Ten Have & Company

1. Banken krimpen in beurswaarde

Nieuwe rangschikking van gekrompen banken(juli 2008)

0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200

Fortis

Barclays

Deutsche Bank

Credit Suisse

Societe Generale

UBS

RBS

ING Group

BNP Paribas

BSCH

HSBC

Lehman Brothers

Wachovia

Merrill Lynch

Morgan Stanley

US Bankcorp

Goldman Sachs

Wells Fargo

Citigroup

Bank of America

JP Morgan

EU

VS

Beurswaarde x mld euro

2008

2007

8© Copyright Ten Have & Company

1. De top 10 afschrijvingen

Afschrijvingen sinds start kredietcrisisJuli 2008

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Morgan Stanley

WaMu

RBS

IKB

HSBC

Bank of America

Wachovia

UBS

Merrill Lynch

Citigroup

x miljard euro

Totaal afschrijvingen

Totaal kapitaalverhogingen

9© Copyright Ten Have & Company

1. Domino-day?

10© Copyright Ten Have & Company

1. Domino-day?

• Lijst met risico-banken blijft lang• Overheid redt alleen systeembanken

• Gediversificeerde partijen lopen minder risico’s

• Stroppenpot FDIC moet worden aangevuld

• Risico op een domino-effect met gevolgen voor consumenten en economie

11© Copyright Ten Have & Company

Succes in moeilijke omstandigheden

I N H O U D

1. Internationale kredietcrisis

2. De oorzaken

3. Wat merken we in Nederland?

4. Lessen uit geschiedenis: Vertrouwen!

Turbulentie

Afschrijvingen

Dalende markten

Concurrentie

Margedruk

Onzekere toekomst

THECREDITCRISIS

SURVIVALTOOLKIT

12© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 1: zwakke plekken van consument

Vraatzucht

Hebzucht

Luiheid

Jaloezie

Wraakzucht

Trots

Lust

13© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 2: Financing The American Dream

• Hybrid Progressive Mortgages

• Subprime

• …

14© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 3: dalende huizenprijzen

• Daling in Q2 van 9,9%

• 29% huisprijzen ‘onder water’ • 1 op 300 in foreclosure

• Foreclosures 2008 > 1 miljoen

15© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 4: Financiële Innovatie

Leverage

Securitisation

CDO’s

ABS

SIV’s

Subprime

16© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 5: problematisch toezicht

17© Copyright Ten Have & Company

Oorzaak 6: gebrek aan vertrouwen

18© Copyright Ten Have & Company

Succes in moeilijke omstandigheden

I N H O U D

1. Internationale kredietcrisis

2. De oorzaken

3. Wat merken we in Nederland?

4. Lessen uit geschiedenis: Vertrouwen!

Turbulentie

Afschrijvingen

Dalende markten

Concurrentie

Margedruk

Onzekere toekomst

THECREDITCRISIS

SURVIVALTOOLKIT

19© Copyright Ten Have & Company

2. Nederland verkouden als Amerika niest

20© Copyright Ten Have & Company

2. Economisch klimaat verslechtertEconomisch Klimaat verslechtert

Koopbereidheid neemt af

21© Copyright Ten Have & Company

2. Huizenmarkt krijgt flinke klappen

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

2006 2007 2008 2006 2007 2008 2006 2007 2006 2007

1 2 3 4

Jaar/Kwartaal

Vo

lum

e (

Mil

jard

EU

R)

Oversluitingen

Overig

3e Hypotheek

2e Hypotheek

1e Hypotheek

Bron: Kadaster

Huizenmarkt blijft in dalende lijn

  Aantallen Tov. Kw2 2007

Bedrag (mln €) Tov. Kw2 2007

Q2 1st H 75,514 -16% $20,813 -12%

Q2 Ovs 23,137 -30% $5,652 -28%

22© Copyright Ten Have & Company

2. Spaargeld belangrijker als funding

Spaarrenten stijgen snelSpaarrente in procenten

1 jan Nu

NIBC Direct - 5,25

Icesave - 5,25

Credit Europe 4,50 5,00

Anadolubank - 5,20

ATB 4,30 4,80

Akbank 4,50 4,75

DHB Bank 4,00 4,75

Garantiebank 4,10 4,65

TEB 4,25 4,60

Ohra 4,25 4,60

Bron: Financieel Dagblad 10 september 2008

23© Copyright Ten Have & Company

2. Het spel is nog lang niet over

• Economie onzeker– Hoe ontwikkelt zich het niveau

van de investeringen?– Blijven consumenten kopen?– Hoe ontwikkelen de

commoditymarkten zich?– Hoe ontwikkelt zich de

huizenmarkt?

• Bankencrisis kan zich uitbreiden– Kredietcrisis < 50%?– Herkapitaliseren wordt duurder

en moeilijker– Mogelijke uitbreiding van aantal

bankruns & failures– Domino-effect kan niet worden

uitgesloten– Hoever zijn overheden bereid

om te gaan?Economist, Aug 28 2008

24© Copyright Ten Have & Company

Succes in moeilijke omstandigheden

I N H O U D

1. Internationale kredietcrisis

2. De oorzaken

3. Wat merken we in Nederland?

4. Lessen uit geschiedenis: Vertrouwen!

Turbulentie

Afschrijvingen

Dalende markten

Concurrentie

Margedruk

Onzekere toekomst

THECREDITCRISIS

SURVIVALTOOLKIT

25© Copyright Ten Have & Company

1918 – 1929 Massa innovatie en consumptie

Auto

26© Copyright Ten Have & Company

1918 – 1929 Massa innovatie en consumptie

Auto

Radio

27© Copyright Ten Have & Company

1918 – 1929 Massa innovatie en consumptie

Auto

Radio

Fotocamera

28© Copyright Ten Have & Company

1918 – 1929 Massa innovatie en consumptie

Auto

Radio

Fotocamera

Verlichting

29© Copyright Ten Have & Company

1918 – 1929 Massa innovatie en consumptie

Auto

Radio

Fotocamera

Verlichting

Cinema

30© Copyright Ten Have & Company

1929 Wall Street Crash

1 okt 1928 1 okt 1929 1 okt 1930 1 okt 1931 1 okt 1933

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

DOW JONES 1928 - 1932

Creditwritedowns.com

31© Copyright Ten Have & Company

1929 Wall Street Crash

1 okt 1928 1 okt 1929 1 okt 1930 1 okt 1931 1 okt 1933

450

400

350

300

250

200

150

100

50

0

DOW JONES 1928 - 1932 Buiten de beurs

Creditwritedowns.com

32© Copyright Ten Have & Company

1929 – 1935 Effecten crisis Europa

Zwaarste klappen in Duitsland

33© Copyright Ten Have & Company

Zwaarste klappen in Duitsland

1929 – 1935 Effecten crisis Europa

Nederland ook zwaar getroffen

34© Copyright Ten Have & Company

Sociale gevolgen diepgaand

35© Copyright Ten Have & Company

De bankencrisis van 1931 - 1933

36© Copyright Ten Have & Company

De redding: Vertrouwen!

© Copyright Ten Have & Company

dja@tenhavecompa

ny.com

Gebrek aan kapitaal

Vraaguitval

Dalende huizenprijzen

Teveel mensenTe weinig gereserveerdAfsluit naar doorlopend