over: het concept & regie

• het concept & regie: 2/10, grondhouding

1) ruimte2) tijd 3) handeling, personage/acteren 4) de communicatieve situatie:

aan de hand van: ruimte, de zintuiglijke ervaring, emoties look who’s looking

- voorbeelden, fabre, rijnders, simons, etc. • het concept op de werkvloer: 9/10, het concept Opening Night

‘ik heb niets aan vragen, ...ik zie ook wel als iets niet goed is, ik heb alleen iets aan antwoorden’ Ivo van Hove tegen zijn dramaturg tijdens Kruistochten

1) Ruimte

• de ‘bestaande’ werkelijke ruimte- in het theater; de lege ruimte

1) lijsttoneel, schouwburg2) vlakke vloer, midden/kleine zaal

- op locatie; een ruimte, al dan niet in gebruik, als decor1) direct: 1 op 1 in lijn met functie/inhoud2) indirect: gebruik makend van bv connotaties

• de fictieve, esthetische ruimte- de ruimte in het drama, de tekst/auteur- de ruimte in de vormgeving, het theater/ontwerpers

- de ruimtegebruik in de enscenering, het theater/regisseur• de mentale ruimte

- de ingebeelde ruimte: is een constructie in het hoofd van de toeschouwer

koppen | faces

koppen | faces

koppen | faces

koppen | faces

koppen | faces

zwanenmeer

zwanenmeer

zwanenmeer

zwanenmeer

zwanenmeer

zwanenmeer

Zwanenmeer

2) Tijd

• de ‘bestaande’ werkelijke tijd- = de kloktijd, het hier en nu

• de referentiële en geënsceneerde tijd - in het drama: plot – story

- in de voorstelling: vormgeving met verwijzingen naar een bepaalde tijd, periode

- regie: opbouw en structuur, wel of geen houvast omgang met: uitrekken – verdichten van de tijd, ritme

• de mentale tijd, de ervaring van de tijd

- de ingebeelde tijd versus het hier en nuis een constructie in het hoofd van de toeschouwer

3) Handeling, personage/acteren

• de handeling in de fictionele wereld, het drama, de tekst

• de handeling in de enscenering- op het niveau van de personages- op het niveau van de acteurs (opening night)

• de mentale handeling zoals deze door de toeschouwer wordt genoteerd, geconstrueerd.

- shift / blurring borders- hier en nu en/of fictie

4) De communicatieve situatie: aan de hand van ruimte

• de ‘bestaande’ werkelijke ruimte- de lege ruimte; het theater 1) de schouwburg- brede maatschappelijke panorama’s, over het grotere

geheel, grotere maatschappelijke structuren- debat en positie in de stad 2) vlakke vloer, midden/kleine zaal- intiem, ook grote stukken/thema’s worden klein

- publieksbereik- post-dramatisch theater, beeld/beweging- opheffen/verkleinen verschil toeschouwer en spelers- ruimte voor ontwikkeling, experiment- de betrokken, kritische toeschouwer

4) De communicatieve situatie: aan de hand van ruimte

• de ‘bestaande’ werkelijke ruimte- op locatie; een gebruikte ruimte als decor1) direct: 1 op 1 in lijn met functie/inhoud(zwanenmeer)2) indirect: gebruikmakend van bv connotaties (gen)- bevrijding van het theatrale frame- bereiken van andere doelgroepen- direct contact/samenzijn met het publiek- sferen, de ervaring: beinvloeden van:

• de fictieve, esthetische ruimte

• de mentale ruimte

4) De communicatieve situatie: aan de hand van ruimte en opvattingen

• de fictieve, esthetische ruimte- de ruimte in het drama, de tekst/auteur- de ruimte in de vormgeving, het theater/ontwerpers

- de ruimtegebruik in de enscenering, het theater/regisseurJan Joris Lamers / Discordia:

- het toneel wordt geen andere fictieve ruimte, het toneel blijft toneel, de plaats waar gespeeld wordt. Dus: de acteur terug naar het centrum van het creatieve proces.

Jan Versweyveld: - De mentale ruimte weerspiegelt vaak het thema of

"de binnenkant van het toneelstuk of het personage".

4) De communicatieve situatie: aan de hand van ruimte en opvattingen over vormgeving:

• de fictieve, esthetische ruimteJan Versweyveld:

- Ik vind het belangrijk dat er een opening blijft met de realiteit. Aan de andere kant wil ik het publiek ook de kans geven vanuit hun dagelijkse beslommeringen in een voorstelling te duiken. Ik weet niet waarom ik de dagelijkse realiteit nooit helemaal wegneem, het is misschien een beetje plagerig. Ik wil niet de illusie van een andere wereld creëren, die moet ontstaan in het hoofd van de mensen die ernaar kijken. Het is als hypnose, we zitten nog steeds in die zaal maar ik hypnotiseer het publiek even. Iedereen ervaart de ruimte die ik creëer volgens mij ook totaal anders.• dit is de brug naar de mentale ruimte

4) De communicatieve situatie: aan de hand van ruimte en illusie

• de mentale ruimte- de ingebeelde ruimte: ontstaat in het hoofd van de toeschouwer

- het theater is een hypermediumverschillende media geven informatie:a) gesloten = illusieverhogend / passief: opgaan inb) open = illusieverstorend / actief: kijken naarimmediacy / hypermediacy (onzichtbaar/zichtbaar)

- het theater biedt een multi-zintuiglijke ervaringauditief, visueel, soms ook reuk, tast, (smaak)

4) De communicatieve situatie: aan de hand van de zintuigelijke ervaring

over: Misicophilia van Oliver Sacks

“Vaststaat dat muziek veel wijder in het brein vertakt is dan de taal. Er zijn veel meer hersencentrabij muziek betrokken dan bij ons vermogen tot spraaken taal. Het is niet zo moeilijk om ons taalvermogen uit te schakelen, het is heel moeilijk ons vermogen tot muziek uit te schakelen.”

uit: Hollands Diep, herfst 2007

Oliver Sacks citeert Nietsche:

“We luisteren met onze spieren naar muziek.” (Nietsche)

“Naar muziek luisteren is niet alleen een auditieve enemotionele aangelegenheid, maar ook een motorische.”(Sacks)

uit: Hollands Diep, herfst 2007

m.a.w.: de ervaring en de emotie van de ‘individuele’ toeschouwer wordt bepaald door innelijke, lichamelijke en mentale, processen.

We kijken en luisteren met ons lichaam en geest.

4) De communicatieve situatie: aan de hand van de zintuigelijke ervaring

Johan Simons over Johan Simons

truus en conniefragment varkens 02 de slacht

4) De communicatieve situatie: aan de hand van de zintuiglijke ervaring,emoties

In de toepassing van de emotietheorie op theatrale situaties is een onderscheid gemaakt tussen twee soorten emoties.... A) fictie-emoties en B) esthetische emoties oftewel artefacts

uit: Geen theater zonder heftige beroering van de geest, Schoenmakers

Klaagliederen: God - Michael Matthews

4) De communicatieve situatie: aan de hand van de zintuiglijke ervaring,emoties

Fotografie Koos Breukel, www.koos-breukel.com

4) De communicatieve situatie: aan de hand van de zintuiglijke ervaring,emoties

Fotografie Koos Breukel, www.koos-breukel.com

Affiche Klaagliederen door Anton Beeke, www.beeke.nl

4) De communicatieve situatie: aan de hand van Look who’s Looking

2 basismetaforen voor de ‘kwaliteit van het kijken’ vanfilosoof Noel Carrol toegepast op theater.

1) the glance: de passieve/vluchtige kijker look at

dominantie van de fictie-emoties

2) the gaze: de actieve kijker looking at

dominantie van de esthetische emoties / artefacts

4) De communicatieve situatie: aan de hand van Look who’s Looking

2 basismetaforen voor de ‘kwaliteit van het kijken’ vanfilosoof Noel Carrol toegepast op theater.

1) the glance: de passieve/vluchtige kijker look at- jezelf verliezen en opgaan in de illusie van

hetgetoonde, opgaan in een andere wereld,

(teneinde achter die wereld mythische en verborgen waarheden te ontdekken).

2) the gaze: de actieve kijker looking at

4) De communicatieve situatie: aan de hand van Look who’s Looking

2 basismetaforen voor de ‘kwaliteit van het kijken’ vanfilosoof Noel Carrol toegepast op theater.

1) the glance: de passieve/vluchtige kijker look at- jezelf verliezen en opgaan in de illusie van

hetgetoonde, opgaan in een andere wereld,

(teneinde achter die wereld mythische en verborgen waarheden te ontdekken).

2) the gaze: de actieve kijker looking at- jezelf er bij voortduring op betrappen dat je afstand neemt t.b.v. decoderen begrijpen reflecteren.- cognitief proces waarbij:

a) je steeds bewust bent van het ‘hier en nu’b) actief kijkt hoe de verschillende media de

handeling ‘vorm’ geven. Je kijkt naar ‘het hoe’

De andere wereldL’heure blue | Jan Fabre

4) De communicatieve situatie: aan de hand van

Jan Fabremiddeleeuws, sinnepoppen: half beeld, half spreekwoord

Jan Fabre | danssecties 1the gaze

Jan Fabreglowing icons, sinnepoppen:

half beeld, half cultureel geheugen

Zij was en zij is, zelfs | Jan Fabrethe gaze | looking at

Look who’s Looking

Gerardjan Rijnders

“Ik ben een optimist, ik geloof zelfs in de Derde Wereldoorlog.”

GJ’s favoriet citaat van Heiner Muller

4) De communicatieve situatie aan de hand van

over Gerardjan Rijnders

Decorte en Rijnders geloofde niet langer in de fundamentele goedheid van de mens.. noch in de verbeterbaarheid van de wereld.

Vrij naar Tom Blokdijk over het HILARISCHE THEATER

affiche Anton Beeke voor Rijnders

naar fragment: snaren

“Men noemt hem wel een verkrachter van het toneelrepertoire. Hij heeft veeltoneelteksten ontdaan van hunhistorische balast.”

snaren | gerardjan rijnders

snaren | gerardjan rijnders

snaren gerardjan rijnders

snaren | | gerardjan rijnders

snaren | gerardjan rijnders