Composteren, waar doen we het voor?

Gera van Os, Lector duurzaam bodembeheer

Onderwerpen

• Steeds meer eisen aan de bodem

• Wat doet organische stof in de bodem?

• Koolstof-vastlegging altijd goed?

• Schoon product is relevant!

Foto: Jannes Wiersema

Klimaatverandering:• Extreme buien

Foto: ANP

• Extreme droogte

Eutrofiëring van het oppervlaktewater

Reden voor wetgeving:

• Kaderrichtlijn Water

• Gebruiksnormen N en P

• Toelating gewas-beschermingsmiddelen

De biodiversiteit loopt terug

Boerenlandvogels gehalveerd sinds 1980

Hoogleraar luidt noodklok:

'Twentse bodemfauna zo dood als een pier'

23 januari 2018

We hebben alle ecosysteemdiensten van de bodem nodig!

Bodemgebruik in Nederland

Meer dan 50% van het landoppervlak in agrarisch beheer.

“Behandel je grond als je vrouw.”Mari van den Heuvel, vollegrondsteler in Nuenen, Goed doorgrond 2007

Nu: Ecosysteemdiensten,

Volhoudbaarheid, Duurzaamheid

Voorheen: Opbrengstmaximalisatie

Er is een omslag nodig in het bodembeheer

Organische stof is de sleutel tot de oplossing

Mineralisatie Nutriëntenlevering

Wat doet organische stof in de bodem?

Structuur en

vochthuishouding

Voedsel voor het bodemleven

Wat is organische stof?

• Restmateriaal van planten, dieren (mest) en micro-organismen

• Fotosynthese: vorming C-H-O in ringvormige moleculen

(cellulose, hemicellulose, lignine)

N-P-S in aminozuren, peptiden, fenolen

Afbraak van organische stof in de bodem

Afbraak door micro-organismen:

2-4% per jaar

Mineralisatie: hoe meer organische stof des te meer nutriënten voor plantengroei

Vrijkomen nutriënten voor plantengroei

Bron: Postma, 2010

Vergelijking GFT-compost en varkensdrijfmest

Opbouw organische stof in de bodem

20-jarige proef in België met GFT-compost op zavelgrondC-gehalte in de bouwvoor

Organisch stofbeheer: GFT-compost

Compost en infiltratievermogen

Compost en regenwormen

Een ziektewerende grond =

grond waarin weinig of geen aantasting optreedt

in een vatbaar gewas,

ondanks de aanwezigheid van een ziekteverwekker.

ziektegevoelig ziektewerend

Ziektewering of bodemweerbaarheid

Elke ziekteverwekker is gevoelig voor iets anders.

Een combinatie van mechanismen werkt het best.

Je wil zoveel mogelijk verschillende mechanismen

in de bodem.

Concurrentie Antibiose Predatie(algemeen) (specifiek) (specifiek)

Mechanismen ziekte-onderdrukking

De rol van organische stof

Stabiele organische stof :

Goed voor de structuur

(huis/woning voor bodemleven)

Goed voor de vochthuishouding

Afbreekbare organisch stof:

voedsel voor bodemleven (mineralisatie)

Organische stof kan het bodemleven stimuleren:

Meer biomassa, activiteit en biodiversiteit

Verhoging van de bodemweerbaarheid

Effect van verschillende hoeveelheden aanvulgrond(95% veen + 5% stalmest)

Effect van organische stof op bodemweerbaarheid

Organische stof trappen:

0,7% - 1,2% - 2,4%

Bodemweerbaarheid tegen Pythium

Met bodemleven minder wortelrot

Bij hoger %OS minder wortelrot

0,7% 1,2% 2,4%

Project GoeddoorGrond

Proefveld bij 10 bedrijven

op duinzandgrond:

Leidt een dubbele dosering compost (30 of 60 ton/ha)

en de teelt van groenbemesters tot verhoging van

de bodemweerbaarheid?

Organische stof en bodemweerbaarheid

Proefvakken

‘Luxurial’

Meer organische stof minder wortelrot

tegen Pratylenchus penetrans (wortellesieaaltje)

Compost

Japanse haverBladrammenas

Organische stof en bodemweerbaarheid

Aanvoer organische stof

Gering Redelijk-goed Zeer goed

(Varkens-) drijfmest

GewasrestenStroRundermest

Compost

Bijdrage aan bodemverbetering

Beperking door EU-gebruiksnormen fosfaat en stikstof

Organisch stof aanvoer=

Gewasresten + stro + groenbemesters

+ dierlijke mest + compost

Stabiele organische stof

voor de structuur

èn

Afbreekbare organische stofals voedsel voor het bodemleven

Gezond eten = gevarieerd eten

Organische stof voor het bodemleven

Organische stof: het zwarte goud van de bodem

Voedselproductie

• Betere lucht- en vochthuishouding

• Betere bewerkbaarheid

• Minder erosie

• Minder verdichting

• Meer mineralisatie

Waterbeheer

• Betere infiltratie, minder wateroverlast

• Meer waterberging

• Beter vocht leverend vermogen

• Minder af- en uitspoeling van nutriënten

en gewasbeschermingsmiddelen

Klimaatverandering

• Vastlegging C, humificatie

• Verhoging nutriënten efficiëntie

Biodiversiteit

• Meer bodembiodiversiteit

• Betere bodemweerbaarheid

Klimaatdoelen van het kabinet voor NL

De land- en tuinbouw moet in 2030

3,5 megaton CO2 per jaar minder uitstoten:

• 1 Mton veehouderij (methaanemissie)

• 1 Mton glastuinbouw

• 1,5 Mton door ‘slim landgebruik’:

a. Waterpeil veengebieden verhogen

b. Extra bos aanplanten

c. Meer koolstof vastleggen in de bodem

Lesschen, Resource oktober 2017

Realistisch totaal alle maatregelen

Lesschen et al, 2012

Koolstofmitigatie potentieel in landbouwbodems

Maximaal 1 Mton CO2/jaar

Kooldioxide CO2 = 1 equivalentMethaan CH4 ≈ 30 CO2-equivalentenLachgas N2O ≈ 300 CO2-equivalenten

Negatieve afwenteling

Verhoging van bodem-OS kan direct of indirect leiden tot méér emissie van broeikasgassen.

Met zuurstof Zonder zuurstof

Wormen zijn bodemverbeteraars

Meer compost > meer regenwormen

Wormen zijn slecht voor de opwarming van de aarde!

CO2 emissie: +33%

N2O emissie: +42%

C-bodem: per saldo geen effect

Wormen zijn goed voor de gewasgroei!

Opbrengst: +26%

De potentie is beperkt door o.a.:

• Gebruiksnormen voor organische reststromen

• Negatieve afwenteling o.a. op lachgas-emissie

• Biomassa voor bio-energie i.p.v. fossiele brandstoffen

draagt substantieel méér bij aan klimaatmitigatie

Klimaatmitigatie door C-vastlegging in de bodem

Ten Berge et al. (2017)

Niet blindstaren op de reductie van broeikasgassen, maar focus op alle bodem-ecosysteemdiensten

Compost

Wat glinstert daar?Boeren zijn kritisch op glas en plastic:Glasdeeltjes kunnen worden ingesloten in bijvoorbeeld aardappelen. Strenge keuring.

>70°CHygiënisatie ziekten, plagen en onkruiden

Bokashi: fermentatie, conservering (zuur)

Géén zuurstof

Temperatuur < 40°C

Lage pH

Relatief eenvoudig

Onvolledige vertering

Beperkte hygiënisatie

Hygiënisatie is relevant!

Japanse duizendknoop

Bokashi

Advies Agriton:

Effect op invasieve exoten wordt onderzocht.

Indien Japanse duizendknoop aanwezig is > materiaal afvoeren!

Ruimte voor partnerlogo’s

(plaats een wit vlak achter de logo’s om deze tekst en het kader te verbergen)

Dank voor uw aandacht.