Aanpak van diabetes bij de

geriatrische zorgvrager

Avondsymposium

Zorgprogramma voor de

Geriatrische patiënt

AZ Sint-Lucas

De artsen van AZ Sint-Lucas hebben deze presentatie met zorg opgemaakt. De inhoud ervan is echter algemeen en indicatief.AZ Sint-Lucas en de artsen zijn niet aansprakelijk voor eventuele vergissingen, tekortkomingen of onvolledigheid van deze presentatie.

Soetkin Theunynck

Diëtiste geriatrie en nefrologie

AZ Sint-Lucas Gent

2019

Zin en onzin van dieet bij de

geriatrische zorgvrager met diabetes

1. Geriatrische zorgvrager

2. Geriatrische zorgvrager met diabetes

3. Ondervoeding

4. Aangepaste richtlijnen

5. Vragen

Indeling

AZ Sint-Lucas Gent

Geriatrische zorgvrager - indeling

• Onafhankelijk Algemene goede status, weinig comorbiditeiten

Geriatrische zorgvrager

• Onafhankelijk Algemene goede status, weinig comorbiditeiten

• Fragiel kwetsbare ouderen met meerdere comoribiditeiten

maar zonder complexe zorg- en ondersteuningsbehoeftes

Geriatrische zorgvrager

• Onafhankelijk Algemene goede status, weinig comorbiditeiten

• Fragiel kwetsbare ouderen met meerdere comoribiditeiten, maar

zonder complexe zorg- en ondersteuningsbehoeftes

• Afhankelijk zeer kwetsbaar, ernstige achteruitgang, bevindt zich in

WZC met complexe zorg- en ondersteuningsbehoeftes

*bron: Vladio

Geriatrische zorgvrager

• Onafhankelijk Algemene goede status, weinig comorbiditeiten

• Fragiel kwetsbare ouderen met meerdere comoribiditeiten, maar

zonder complexe zorg- en ondersteuningsbehoeftes

• Afhankelijk zeer kwetsbaar, ernstige achteruitgang, bevindt zich in WZC met

complexe zorg- en ondersteuningsbehoeftes

ELK verschillend behandelingsplan + verschillende

voedingsvraag

Geriatrische zorgvrager met diabetes

* Bron: diabetes.be

Diabetes dieet

Diabetes type 1 versus

Auto-immune aandoening

Beta-cellen pancreas worden aangevallen

Geen productie insuline

diabetes type 2

Insulineresistentie

Defect beta-cellen

Verminderde gevoeligheid insuline

Geriatrische zorgvrager met diabetes

• Diabetes type 2 is meest frequente pathologie bij geriatrische

zorgvrager

Hoogst bij mannen en vrouwen tussen 75-85 jaar

• 15-20% van de 70-plussers heeft diabetes type 2

• Behandeling via samenwerking medicatie, beweging/levensstijl en

aangepaste voeding

* Bron: diabetes.be

Geriatrische zorgvrager met diabetes

Doelstellingen:

• Onafhankelijke oudere

- Levensverwachting > 10 jaar

- HbA1c < 7,5% / Nuchtere glycemie 90-130 mg/dL

Gezonde voeding voor diabeten

• Fraile oudere

- levensverwachting <10 jaar

- HbA1c ≤ 8% / Nuchtere glycemie 90-150 mg/dL

Afhankelijk van glycemie, diabeet zonder dieet of geen vrije suikers

• Ahankelijke ouderen met beperkte prognose

- HbA1c < 8,5%

- Gemiddelde glycemie 200 mg/dL – 250 mg/dL

Diabeet zonder dieet (afhankelijk glycemie + behandelplan)

* Bron: Vladio

Geriatrische zorgvrager met diabetes

Diabetes dieet

AVVZ SUIKERARM / VRIJ

ter preventie hart- en vaatziekten acuut ifv glycemie

noodzaak? Aanpassen ifv patiënt

afhankelijk populatie

Afbouwen bij geriatrische patiënt

Geriatrische zorgvrager met diabetes

Essentie wanneer passen we wat toe?

Aftoetsen standaard diabetes dieet

• Geen enkelvoudige suikers, aangepaste hoeveelheden koolhydraten,

geen tussendoortjes,…

• Of diabeet zonder dieet, maar zonder vrije, enkelvoudige suikers

• Geen dieet (ifv ondervoeding)

≠AFHANKELIJK VAN TOESTAND ZORGVRAGER

3. Malnutritie

* Bron: Toshihiko et al, Schematic representation of the pathophysiological relationship between sarcopenia/frailty and diabetes,

* Bron: Vladio

Minder vet & minder suiker

Verminderde energiedensiteit

Minder smaak & minder variatie

Verminderde voedingsinname

Te strenge invulling diëten

Onevenwichtige voeding

Verminderde energie &

nutriëntenintake

ONDERVOEDING

* Bron: UC Leuven-Limburg

Malnutritie

In woonzorgcentra/ziekenhuizen is ondervoeding een omvangrijk

probleem

Uit onderzoek in 2013 blijkt:

13% van de Belgische ouderen in WZC zijn ondervoed

50% een risico loopt op ondervoeding

* Bron: cursus geriatrie door P. Bernaert & artikel: Malnutrition in the elderly: A narrative review

Malnutritie

Blijvend voorkomende problematiek

Hogere indicatie bij ouderen in WZC of ziekenhuissetting dan thuis

Gevolgen malnutritie

• Sneller autonomie- en mobiliteitsverlies

• Langere hospitalisatie

• Verminderde kwaliteit van leven

• Hogere kosten

• Hogere mortaliteit

• Significante voorspeller van overlijden

* Bron: artikel: Malnutrition in the elderly: A narrative review

Oorzaken malnutritie

• Verminderde voedselinname

• Smaakveranderingen

• Verteringsproblematiek

• Slikproblematiek

• Mondinfecties

• Pijn – niet meer kunnen kauwen

• Strenge diëten

• Diverse pathologieën zoals diabetes

Screening ondervoeding

NRS (nutritional risk screening)

1. > 10% lichaamsgewicht kwijt in 6 maand

2. > 5 % lichaamsgewicht kwijt in 1 maand

3. BMI < 18.5 kg/m²

Ongewenst gewichtsverlies!

Patiënten met overgewicht (cave diabetes) kunnen ook

ondervoed zijn

Ondervoeding ≠ mager

Aangepaste richtlijnen dieet

Richtlijnen dieet bij geriatrische zorgvrager

• Dieet: gevaar voor minder variatie

• Dieet zonder medische evidentie afbouwen!

• Directe invloed van de voeding op het lichaam blijft van belang

CAVE glutenvrij/ dialyse

• Voeding aanpassen aan grootste doelgroep

WZC geriatrische populatie nut AVVZ?

energierijk

Hartvriendelijk <-> energierijk

Richtlijnen dieet bij geriatrische zorgvrager

• Nefrologie = zout-, kalium-, fosfor- & vochtbeperking

• Glutenvrij = geen aanwezige gluten

• Diabetes = vet- & suikerarm

• Natriumarm

• Vetarm, lichtverbeerbaar

evidence based?

meerwaarde?

Richtlijnen

• Wel of niet toepassen van een dieet is patiëntafhankelijk

• Methode =

• Screening ondervoeding via NRS

• Laboresultaten

• Aanpassing voeding ifv resultaten

• Opvolging gewicht, eetlust, labo

• In overleg met geriater, endocrinoloog, MDO

Casus

• Casus geriatrische diabetes patiënt

• 89 jaar

• Reden van opname: heupfractuur

• Voorgeschiedenis: diabetes - CNI – coronair lijden – anemie

• Verblijft reeds 2 jaar in WZC

• Vaak opname op geriatrie en SP diensten

• Opname in mei 2019: gewicht 50,9 (bmi 20,4)

- Goede eetlust, aangepaste consistentie (zacht) + bijvoeding ter

ondersteuning

Casus

• Casus geriatrische diabetes patiënt

• 89 jaar

• Reden van opname: heupfractuur

• Voorgeschiedenis: diabetes - CNI – coronair lijden – anemie

• Verblijft reeds 2 jaar in WZC

• Vaak opname op geriatrie en SP diensten

• Opname mei ‘19: gewicht 50,9 kg (bmi 20,4)

- Goede eetlust, diabetes dieet, aangepaste consistentie (zacht) + diabetes

bijvoeding ter ondersteuning

• Opname september ’19: gewicht 40,4 kg (bmi 16,4)

- Geen eetlust! Sterke vermagering

Casus

• Opname september ’19: gewicht 40,4 kg (bmi 16,4)

- Geen eetlust! Sterke vermagering

score NRS = ondervoeding

• Plan van aanpak:

- In kaart brengen inname (via voedingsbalans, bevraging)

- Aanpassen dieet!!! en voeding

- Evaluatie glycemies

Casus

• Standaard dagmenu diabetes + zacht

5 sneden bruin brood zonder korst

Minarine

Suikerarme confituur

Soep

Puree, vetarme groenten, vetarm vlees (gemixt)

+ saus

Dessert zonder suiker

5 sneden bruin brood zonder korst

Minarine

Vetarm beleg

Casus

• Standaard dagmenu diabetes + zacht

3 sneden bruin brood zonder korst

Minarine

Suikerarme confituur

Soep

Puree, vetarme groenten, vetarm vlees (gemixt)

+ saus

Dessert zonder suiker

3 sneden bruin brood zonder korst

Minarine

Vetarm beleg

Dessert zonder suiker

Minieme inname maximum 200 kcal 15 gram suiker

Casus

• Menu aangepast naar patiënt EN+, zacht

2 sneden wit brood zonder korst/ melkbrood zonder korst

Boter

Confituur

+ bijvoeding diabetes

Energierijke soep

Puree, gewone groenten, gewoon vlees (gemixt) – 0,5 portie

+ saus

Energierijke fruitmoes

2 sneden wit brood zonder korst/ 1 sandwich

boter

Smeerkaas + confituur

Volle yoghurt + S

Casus

• Menu aangepast naar patiënt EN+, zacht

2 1 sneden wit brood / melkbrood zonder korst

Boter

Confituur

+ bijvoeding diabetes

Energierijke soep – 0,5

Puree, gewone groenten, gewoon vlees (gemixt) – 0,5

portie

+ saus

Energierijke fruitmoes

1 sneden wit brood zonder korst/ 1 sandwich

boter

Smeerkaas + confituur

Volle yoghurt + S – 0,5p

Inname:± 1000 kcal60 gram suikers

TIPS

• Regelmatig wegen

• Rekening houden met voedselbeleving

• Koekjes gewone soorten met minder suiker

petit beurre, madeleine, rachel, maria,… ipv SA koek

• Biertje, frisdrank, vruchtensap suikers maar ook EN+

• Bijvoeding afhankelijk van patiënt – ondersteunend

• Volle melkproducten preventie hart- en vaatziekten ondergeschikt

ESSENTIE

• GERIATRISCHE SETTING (ZH – WZC)

Goed gevoede patiënt > ondervoede patiënt

zonder dieet strenge dieetrichtlijnen

Goede levenskwaliteit geen plezier in eten en drinken

Dieet afbouwen waar nodig en waar mogelijk

Preventie < acute interventies

Vragen?

Bedankt