LDN 52 ◆

4 zaterdag 11 april 20204 Actueel

LDN 53◆zaterdag 11 april 2020 5Actueel 5

Met astma eneen leeftijdvan 71 zitPaul Jonasin de risi-

cogroep. Toch stroopt dehuisartsenopleider aan hetLeids Universitair MedischCentrum in coronatijd graagzijn mouwen op. ,,Ik ben eenervaren huisarts en kan meop een coronapost nuttigmaken bij de triage vanpatiënten. Ik weet waarop ikmoet letten, heb snel in degaten of het mis dreigt tegaan.”

De oud-huisarts is bevlo-gen, dat zit gewoon in hem.Hij raakt acht jaar geleden,als hij zich voor een fietsva-kantie verdiept in Cuba,meteen in de ban van hetland. ,,Het viel me op dat degemiddelde levensverwach-ting er bijna net zo hoog isals in Nederland - daar 79jaar, hier 81 - en de babysterf-te is laag. Opvallend vooreen ontwikkelingsland.”

,,Ik heb gewoon wat metdat volk”, gaat hij verder.

,,Heel warm. In Cuba vraagje: ’Hoe gaat het met jou?’Maar ook: ’Hoe gaat het metje familie?’ Iedereen leeftsamen. De saamhorigheid isenorm.”

Cuba heeft twee keer zo-veel artsen als Nederland.Op dit moment zijn 30.000Cubaanse medici aan de slagin zestig landen. ,,Uit solida-riteit. Dat doen ze gewoon”,zegt Jonas.

AardbevingDeze traditie bestaat sindsde revolutie in 1959, geleiddoor Fidel Castro. De eersteuitzending is in 1960 naarChili, dat zwaar is getroffendoor een aardbeving. In 1963helpen Cubaanse artsengewonden in Algerije, tij-dens de grensoorlog metMarokko. Tal van missiesvolgen.

Na de aardbeving op Haïtiin 2010 bestrijdt de Cubaanse‘Henry Reeve Brigade’ chole-ra. In i2014 komen de artsenin actie tijdens de ebola-epidemie in West-Afrika. Nu

staan ze tijdens de coronacri-sis weer in tal van landenaan de frontlinie. ,,In al diejaren zijn 400.000 artsen enverpleegkundigen naar 164landen gestuurd.”

Medische zorg is inmiddelsook een exportproduct. Tienprocent - tussen de vier en

vijf miljard euro - van deCubaanse begroting drijft ophet exportwerk van artsen.Maar nog altijd leveren ze demeeste hulp gratis.

Zelf telt de socialistischestaat met 11,4 miljoen inwo-ners, vier weken na de eerstecoronapatiënt, volgens offi-ciële cijfers pas 515 bevestig-de besmettingen en 15 sterf-gevallen. Hoe dan? ,,Ze za-gen het aankomen en heb-ben meteen de bevolkingvoorgelicht op tv. Bijvoor-beeld met een spoedcursus:’hoe maak ik mijn eigenmondkapje?’ Gewoon vaneen stukje stof achter denaaimachine. Elke Cubaanheeft een mondkapje voor.”

SneltestenMedische studenten gaanvan deur tot deur met ’snel-testen’. ,,Onmiddellijk zijn500.000 kwetsbare groepenen wijken gelokaliseerd.Ouderen, chronisch zieken,mensen met een hoge bloed-druk.” Aan huis - op veiligeafstand - vragen de studen-

ten of bewoners verschijnse-len hebben. Zo ja, dan volgteen sneltest. Is het resultaatpositief - de test telt niet alsbevestigde besmetting - dangaat een patiënt naar eenapart gebouw. Familie vande zieke gaat thuis in qua-rantaine. ,,Dat werkt dus.”

Al jaren leidt Jonas uitwis-selingen van studentengeneeskunde, biotechnologieen verpleegkunde, tussen dehoofdstad Havana, het LeidsUniversitair Centrum enandere universiteiten. Hijwil Cuba, bekritiseerd voorhet schenden van mensen-rechten, zeker niet heiligverklaren. ,,Maar de gezond-heidszorg is gratis en goed.De overheid zit aan hetstuur. Winststreven in dezorg is taboe. Alles is goedgecoördineerd. Daar kanNederland wat van leren.Door marktwerking is bijons bezuinigd op de voor-raad ic-bedden en is er nueen tekort.”

,,Nederland is curatiefingesteld. We kicken zeg

maar op witte jassen”, gaathij verder. ,,Hier wordenmensen eerst ziek en danbeter gemaakt. In Cuba isalles gericht op preventie.”Inwoners zijn ingedeeld ineen risicoklasse: klasse 1 isgezond en klasse 4 chronischziek of gehandicapt. ,,Rokerszitten in klasse 3. Het siga-renland ziet roken als eenziekte.”

De marktOm zoveel mogelijk Cuba-nen in klasse 1 te houden,krijgen ze van kinds af aangezondheidsvoorlichting.,,Een dokter vertelt primeti-me op tv over een nieuweziekte. Op borden op demarkt staat hoeveel vitami-nes en voedingswaarden inde waren zitten.”

In de Cubaanse zorg spelende huisarts en wijkverple-ging de hoofdrol. ,,De huis-arts bezoekt elke Cubaan eentot vier keer per jaar thuis.Afhankelijk van zijn risico-klasse. Het gesprek gaat overthuis, werk en levensstijl. In

de thuissituatie ziet en ruiktde arts veel meer. Die legerumflessen in de keuken zieje niet als de patiënt op hetspreekuur komt. Artsen enwijkverpleegkundigen ken-nen families door en door.Ze zien kinderen geborenworden en bejaarden ster-ven. Het is echt levensloop-geneeskunde.”

,,Zo moeten huisartsen inNederland ook gaan werken.Ik weet het, nu is daar dom-weg geen tijd voor. Ik pleitvoor veel meer samenwer-king met wijkverpleegkun-digen. Verklein de huisart-senpraktijken van 2300patiënten naar 1300. Cubaan-se medisch studenten ver-vullen na hun basisopleidingtwee jaar sociale dienst-plicht, meestal bij een huis-arts. Kan in Nederland ook.”

BuurtzorgDe oud-huisarts wil metBuurtzorg Nederland, eenorganisatie die bestaat uithoogopgeleide kleine teamsdie zonder managers zelf-

standig thuiszorg leveren,het Cubaanse model in Ne-derland van de grond tekrijgen. ,,We zijn bezig metpilots in Leiden, Heiloo,Amersfoort en Utrecht.Vooral in armere wijken.Wijkverpleegkundigen ken-nen de buurten tot in de

vezels. Ze komen achter devoordeur.”

In Cuba worden medischegegevens van iedereen vast-gelegd. ,,Kan je wel piepenover privacy. Maar je ge-zondheid is je grootstegoed.” Jaarlijks maken dewijkepidemioloog en statis-tici een wijkgezondheids-plan om bewoners fit tehouden. ,,Via data en ge-sprekken met sleutelfigurenweten ze wat er loos is in eenwijk. Als er meer beenbreu-ken zijn, gaan ze achter deoorzaak aan. Wat bleek?Losliggende tegels. Gemeen-tewerk heeft de straten op-nieuw geplaveid en hetaantal fracturen daalde.”

,,Op je zestigste verjaardagkomt de huisarts je felicite-ren”, vertelt Jonas. ,,Krijg jegelijk een uitnodiging omtwee keer in de week meteen groep in het park tai chite doen. En 65 procent doetdat ook.” Vrouwen in derisicogroep brengen de laat-ste drie maanden van hunzwangerschap door in een

zorghuis. ,,Daar zijn eenverpleegkundige, huisarts engynaecoloog aan verbon-den.”

VerzorgingshuisZelf werkt Paul Jonas in zijntijd als huisarts al volgensCubaans model. ,,Bij bloed-onderzoek prikte ik ookaltijd de vitaminewaardes.Zo ontdekte ik een tekortaan vitamine B12 bij ouderenuit hetzelfde verzorgingste-huis. Ik ging in gesprek metde directeur en kok. Dieschrokken zich rot. De maal-tijd werd altijd voor de ka-mers van bewoners neerge-zet. Bij het ophalen met dekarren bleef onopgemerktdat sommige schalen nog volzaten. Die mensen atengewoon slecht. De controle isverbeterd en een half jaarlater was het B12-gehalteweer in orde.”

,,Natuurlijk is niet alleshalleluja in de republiekCuba. Door de handelsblok-kade van de Verenigde Sta-ten is er een gebrek aan bijna

alles, ook medische voorzie-ningen. Gebouwen zijnslecht en de huisarts werktnog in het kaartenbaktijd-perk. Medicijnen maaktCuba noodgedwongen zelf.Het gemiddelde maandsala-ris van een arts is zestigeuro. Veel medici moetenbijklussen als gids of taxi-chauffeur. ,,Het is geen vet-pot. Maar vergeet niet, allesis zowat gratis in Cuba.Onderwijs, gezondheidszorgen ook wonen is voor tachtigprocent gratis.”

CommerciePaul Jonas hamert op meeraandacht voor preventie inde Nederlandse opleidingvoor geneeskunde. ,,Welopen nu achter de feitenaan. Voorkomen van ziektenmoet een van de belangrijk-ste taken worden van dehuisarts. Het kan echt! Latenwe leren van Cuba. Preven-tie, preventie preventie enweg met de commercie.”

Annemarie de Jong

Landen die verzuipen in de coronacrisistrekken dankbaar een blik Cubaanse

artsen open. De medische brigadeschiet te hulp in Italië, Spanje, Surinameen andere landen. Het straatarme Cuba

heeft twee keer zoveel artsen als Neder-land, inwoners worden er stokoud en debabysterfte ligt laag. Wat is het geheimvan Cuba? Wat kunnen we leren? Oud-huisarts en Cuba-kenner Paul Jonas uit

Leiden: ,,De gezondheidszorg is gratisen alles draait om preventie.”

In coronatijdtrekken landenblik Cubaanseartsen open

’Cuba-modelvoor Buurtzorgin Leiden en Heiloo’

Artsen gaan veelvuldig op huisbezoek in Cuba.

Arm maargezond:

hoe doetCuba dat?

Paul Jonas uit Leiden: ’Leer van Cubaanse gezondheidszorg.Preventie, preventie preventie, weg met commercie’

Cuba is arm, maar heeft de hoogste ’artsdichtheid’.

Bij de huisarts draait alles om preventie.

De levensverwachting ligt op 79 jaar in de republiek Cuba.

Zestigplus? Dan ga je samen sporten in het park.

Vitaminebord voor bezoekers van de markt.

Gratis onderwijs, gezondheidszorg en wonen in Cuba.

Cubanen, foto is van voor de coronacrisis, leven helemaal samen.

Een speciaal wijkgezondheidsplan houdt inwoners fit.

Paul Jonas uit Leiden.