Natuurbeleving

en ontwerp

bebouwde

omgeving

Agnes van den Berg

Kennisboo(s)t

25-10-2013

Achtergrond

Twee perioden natuurbelevingsonderzoek

1. 1970-1995

Visuele kwaliteit/

Landschapsvoorkeuren

Recreatie

“Natuur en landschap”

2. 1995-nu

Stressreducerende effecten/

Gezondheid

Biofilia

“Stedelijk groen”

Visuele kwaliteit

Voorkeur voor landschapstypen en

landschapskenmerken die overleving

bevorderen

• Prospect-refuge theory (Appleton,

1975)

• Habitat selection theory (Orians &

Heerwagen, 1986)

• Landscape Preference Matrix

(Kaplan & Kaplan, 1989)

5

Een omgeving is prettig voor mensen als deze

mogelijkheden biedt om te zien (prospect) zonder

gezien te worden (refuge)

Hoge prospects/refuges arcadisch landschap

Prospect Refuge

Prospects:

• Reliëf

• Mysterie

• Slingerende paden

• Afwisseling

Refuges:

• Besloten plekken

• Leesbaarheid

• Vaste grond

• Boomkruinen

Prospect-refuge theory – Appleton, 1975

• Mensen hebben het grootste deel van hun

evolutionaire geschiedenis in de Afrikaanse

savanne omgeving gewoond

• Tijdens deze periode hebben ze een genetisch

bepaalde predispositie ontwikkeld voor deze

habitat

• Door deze predispositie reageren moderne

mensen nog steeds met positieve gevoelens

als ze een natuurlijke omgeving zien die op een

savanne lijkt

Habitat selectie theorie (savanne-hypothese)

Han, K-T (2007). Responses to six major terrestrial biomes in terms of

scenic beauty, preference, and restorativeness. Environment and

Behavior, 39, 529-556.

Test habitat selectie theorie

Landscape Preference

Matrix

• Stephen & Rachel Kaplan, 1982, 1989.

• Psychologische variant prospect-refuge theorie

• Informationele behoeften

2D 3D

Exploration

Understanding Coherence Legibility

Complexity Mystery

Complexiteit

Aantal verschillende

elementen, hoeveel is er te

zien

Mysterie

Belofte aanvullende

informatie als je verder de

omgeving in gaat

Leesbaarheid

Orientatie, hoe makkelijk het is

om je weg te vinden in het

landschap.

Samenhang

Aanwezigheid van visuele

kenmerken die bijdragen aan de

organisatie en ordening van een

omgeving

Voorspellende waarde • Mysterie is de beste voorspeller

• Weinig empirische steun voor leesbaarheid

Kaplan, R., Kaplan, S., & Ryan, R. (1998). With people in mind: Design

and management of everyday nature. Island Press.

Hoog gewaardeerde landschappen

Anderen zien het liever wat wilder

Maar…

Sommigen houden meer van verzorgde natuur

Boeren

Lager opgeleiden

Ouderen

Hoge behoefte aan structuur

Leden natuurorganisaties

Hoger opgeleiden

Jongeren

Hoge behoefte aan zelfontplooiing

Wie houdt er van welke natuur?

Biofilia, stress en gezondheid

Biofilia hypothese

• Biofilia = liefde (philos) voor

de natuur (bio)

• E.O. Wilson (1984)

• Mensen hebben voelen een

aangeboren verbondenheid

met levende wezens en

natuurlijke processen (life

and life-like processes)

Talloze onderzoeken laten zien dat mensen

een voorkeur hebben voor natuurlijke boven

stedelijke omgevingen

Voorkeur voor natuur boven stad

Kantoren zonder ramen Bringslimark, Hartig & Patil, 2011

5x meer planten

3x meer afbeeldingen

natuur

0

5

10

15

20

25

30

35

40

migraine depressie asthma diabetes

10% groen 1 km 90% groen 1 km

aantal

klachten

per 1000

inwoners

Gegevens van 365.000 Nederlanders;

Bij kinderen tot 13 jaar zijn de relaties nog sterker

Wonen in het groen is gezond

Maas, J., Verheij, R. A., de Vries, S., Spreeuwenberg, P., Schellevis, F. G., &

Groenewegen, P. P. (2009). Morbidity is related to a green living environment.

Journal of Epidemiology and Community Health, 63, 967-973

Groen Gezondheid

Ontspanning

Bewegen

Waarom is natuur/groen gezond?

Frisse lucht

Uitzicht op groen maakt gelukkig

22

Follow-up: Sheffield study Herstel van stress

Natuurbeleving en bebouwde omgeving

http://www.google.nl/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=k5VIo0gXaJb6tM&tbnid=_sl-nZgJhcWcmM:&ved=0CAUQjRw&url=http%3A%2F%2Fwww.nufoto.nl%2Ffotos%2F42246%2Fstormschade-in-vinex-wijk-zwolle.html&ei=1XNpUr3iJenA0QXyp4CIAg&bvm=bv.55123115,d.d2k&psig=AFQjCNFmV4VSUOu1dhDE73yg6qoFE8Bx8Q&ust=1382729033210416

4 benaderingen

• Structurele landschapskenmerken

• “Levend groen” en natuurlijke materialen

• Imitatie van natuur

• “Werkzame bestanddelen”

Oplossing: Biophilic architecture?

- Dikke ondoorzichtige muren

- Lage plafonds

- Smalle ruimtes

- Weinig daglichttoetreding

- Besloten plekken

Refuge

1. Structurele kenmerken: prospect-refuge

Prospect

- Grote ruimtes

- Verhoogde plafonds

- Dunne, doorzichtige

muren

- Uitzicht

- Balkon, dakterras

- Veel daglicht

- Hoge en verhoogde

gebouwen

Onsamenhangend Samenhangend

Preference matrix: complexiteit

?

Preference matrix: mysterie

2. Levend groen en natuurlijke materialen

3a. Letterlijke imitatie van natuur: Kitsch?

Letterlijke imitatie: Moderne toepassingen

“Treincoupé” in zorgcentrum de Bieslandhof in

Delft

3b. Abstracte imitaties: meer vrijheid

ontwerper

Dierlijke vormen

4. Werkzame bestanddelen: Ronde vormen?

Arousal Affiliatie

Organische architectuur

Werkzame bestanddelen: Kleur groen?

‘Clouds are not spheres, mountains are not cones, coastlines

are not circles, and bark is not smooth, nor does lightning

travel in a straight line’ (Benoit Mandelbrot)

Werkzame bestanddelen: Fractalen

Natuur gekenmerkt door fractale patronen

Fractale patronen in de natuur

Barnsley fern

Historische toepassingen in architectuur

Moderne voorbeelden