6. HOMEOSTASE

HET BEGRIP HOMEOSTASE

• Intern milieu ◄► Extern milieu

bloed, lymfe, weefselvocht

• Belangrijk om intern milieu zo constant mogelijk te houden

= HOMEOSTASE

(G. homoios, gelijk; stasis, toestand)

HET BEGRIP HOMEOSTASE

• DEFINITIE HOMEOSTASE

het in stand houden van een constant intern milieu door zelfregulerende eigenschappen onder invloed van een variabel extern milieu

HET BEGRIP HOMEOSTASE

• ‘La fixité du milieu interieur est la condition

de la vie libre, independante’

(Claude Bernard, 1865)

Walter Cannon, 1932

HET BEGRIP HOMEOSTASE

• Factoren die constant moeten blijven:

- temperatuur

- osmotische waarde van lichaamsvloeistoffen

- zuurtegraad (pH)

- zuurstofgehalte

- glucosegehalte in bloed

- …

HET BEGRIP HOMEOSTASE

• Methoden om intern milieu constant te houden teveel

- uitscheiden: longen (CO2, warmte), nieren (urine met zouten, ureum en water), lever- opslaan: lever (gifstoffen, vitaminen, glycogeen en zouten)

HET BEGRIP HOMEOSTASE

te weinig

- opnemen: longen (O2), spijsverteringsstelsel (voedingsstoffen warmte)

VOORBEELDEN

1) O2-gehalte

- evenwicht tussen:

opname O2 en afgifte CO2

- O2 uit lucht via longblaasjes naar bloed

verspreiding over het lichaam

- teveel aan CO2 via bloed naar longblaasjes naar buiten

VOORBEELDEN

2) Temperatuur

- evenwicht tussen:

warmteproductie en warmteafgifte

- productie: verbranding van voedingsstoffen én spiercontracties

- afgifte: via huid bloedvaten verwijden, transpiratie, straling, geleiding

VOORBEELDEN

2) Temperatuur

- aanpassingen:

onder een boom in schaduw of beschutting tegen koude zoeken

vacht: houdt een laagje lucht vast

kippenvel

rillen

VOORBEELDEN

3) Zuurtegraad

- pH moet constant blijven (~ 7,4)

- 7,0 < pH < 7,8 geen leven mogelijk

- aanpassingen: pH-buffers

CO2 / HCO3-

CO2 + H2O H+ + HCO3-

hemoglobine

HHb + O2 HbO2 + H+

VOORBEELDEN

3) Zuurtegraad

- invloed ademhaling op pH

als meer CO2 uitgeademd wordt dan ontstaat bij stofwisseling pH respiratorische alkalose

als te weinig CO2 uitgeademd wordt dan ontstaat pH respiratorische acidose

FEEDBACK

• Om homeostase mogelijk te maken is er een regelsysteem nodig

communicatie tussen cellen belangrijk!

• sensoren

controlecentrum

effector

effect

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Marathonloopster:

- lees p. 82-83

- antwoord volgende vragen:1) welk hormoon zorgt voor meer energie en

zuurstof bij de start?2) waarom zal na een tijdje de ademhalings-frequentie en het hartritme hoger liggen?3) hoe wordt de temperatuur in evenwicht

gehouden? 4) welke nieuwe energiebron wordt aangesproken?5) wat is er gebeurd met de lichaamsmassa?

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Bloed: heel belangrijke rol !!

- vervoer van CO2 en O2

- vervoer van voedingsstoffen

- afvoer van afbraakstoffen

- verspreiding van warmte

- transport van hormonen

- beschermende functie

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Anatomie van het hart

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Werking van het hart

3 fasen:

1) systole van de boezems (asystole) - 0,1 sec

2) systole van de kamers - 0,3 sec

3) diastole – 0,4 sec

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Controle hartcyclus- Hartspiercellen trekken uit zichzelf samen

- Controle = natuurlijke pacemaker = sinusknoop

Sinusknoop (RB-wand): samentrekkend weefsel

Impuls via boezems naar AV-knoop

Impuls via Bundel van His naar onderkant kamers

Verspreiding van impuls over de kamers van

onder naar boven

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Controle hartcyclus

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Controle hartcyclus

controle sinusknoop:

- Zenuwen

- Adrenaline

- Lichaamstemperatuur

- Snelheid waarmee het bloed toekomt

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Bloedsomlopen

- dubbel

- gesloten

Kleine bloedsomloop: hart longen

Grote bloedsomloop: hart andere organen

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

Kenmerk Slagaders Haarvaten Aders

Transport bloed

Kloppen?

Structuur

Snelheid stroming

Verwonding

Kleppen?

weg van hart in weefsels naar hart

ja, op ritme van hart nee nee

nauw,gespierdelastisch,dik

heel dun,half- doorlatend

breder,minderelastisch,dun

snel en pulserend

heel traag traag maar constant

gulpt eruit sijpelt heel traag eruit

gelijkmatig eruit

nee janee, behalve bij hart

HOMEOSTATISCHE FUNCTIE VAN BLOED

• Samenstelling bloed• Bloed: 8% van lichaamsgewicht• Plasma (55%): bloed zonder de bloedcellen

– 90% water– Eiwitten: fibrinogeen, antilichamen, hormonen, albumine– Vetten– Glucose– Mineralen

• Rode bloedcellen (rbc)– Zuurstoftransport– Leven 120d

• Witte bloedcellen (wbc)– Afweer (zie later)– Afval opruimen– Leven 4-10d

• Bloedplaatjes (thrombocyten)– Bloedstolling

• Serum: vloeistof na bloedstolling = plasma zonder stollingseiwitten

BLOEDDRUK

• Bloeddruk

- ontstaan van bloeddruk• Systole druk: hoogste druk, als bloed in

slagaders wordt geperst (=bovendruk)• Diastole druk: laagste druk, als het hart

geen bloed in slagaders perst (=onderdruk)

BLOEDDRUK

• Bloeddruk

BLOEDDRUK

• Bloeddrukslagaderlijk O2-rijk aderlijk O2-arm

haarvat

weefsel

p1 p2

pbloed > pweefsel

bloedbestanddelen naar weefsel

pbloed < pweefsel

weefselbestanddelen naar bloed

p1 = druk van bloed bij begin haarvatennetwerkp2 = druk van bloed bij einde haarvatennetwerk

p1 > p2 !!!

BLOEDDRUK

• Bloeddruk wordt beïnvloed door:

- Leeftijd (systole druk)

- Dag – nacht (systole druk: 120 à 140 70 à 80)

- Voeding (zout)

- (Spierarbeid)

BLOEDDRUK

• Regeling bloeddruk: korte termijn

- Baroreceptoren: registreren druk in aorta en halsslagader

Verlaagde druk (rechtstaan)

▫ signaal naar hersenen

▫ kringspiertjes voor doorbloeding weefsels trekken samen

▫ bloed ondervindt meer weerstand

▫ stijging bloeddruk

▫ ev. stijging hartslag

BLOEDDRUK

• Regeling bloeddruk: korte termijn

- Lage druk receptoren: registreren druk in de hartboezems

Verlaagde druk (rechtstaan)

▫ signaal naar hersenen

▫ grote aders worden samengeknepen

BLOEDDRUK

• Regeling bloeddruk: lange termijn

- Lage-drukreceptoren + hormonen + nieren

Vb.: volume-toename bloed ▫ Lage-drukreceptoren detecteren hogere druk

»Hypofyse produceert minder ADH

»Nieren maken meer urine (meer water)

▫ Hartboezems produceren ANP (AtrioNatriuretisch Peptide)

»Nieren scheiden meer water en zout af

BLOEDDRUK

• Regeling bloeddruk: lange termijn

BLOEDDRUK

• Hart-en vaatziekten- Aderverkalking of arteriosclerose

Wat?

Afzetting van cholesterol op binnenkant bloedvaten

Gevolg?

Vernauwing O2-tekortVermindering soepel-heid aders

BLOEDDRUK

- Aderverkalking of arteriosclerose

Oorzaken?

teveel aan cholesterolhoge bloeddrukrokenerfelijke aanlegovergewicht

BLOEDDRUK

- HartinfarctWat?bloed kan moeilijker door vernauwde kransslagaders scheurtjes in binnenwand bloedplaatjes zetten zich hierop vast bloedklonter kransslagader afgesloten deel van hartspier krijgt geen O2 meer spiercellen sterven afOorzaak?kransslagaderverkalking

BLOEDDRUK

- Beroerte

Wat?

plotse onderbreking van de bloedstroom naar een deel van de hersenen door bloedklonter in verstopte slagader

Oorzaak?

hoge bloeddrukhoge cholesterolrokenovergewichtalcoholisme

BLOEDDRUK

- Hoge bloeddruk

Wat?

de bloeddruk ligt boven de normale waarde

Oorzaak?

aderverkalkingovergewichtrokente zoute voedingerfelijke aanlegangst, stress, woede

BLOEDDRUK

- Lage bloeddruk

Wat?

de bloeddruk ligt onder de normale waarde

Oorzaak?

te weinig waterte weinig zoutinfectie

Gevolg?

duizeligheidvermoeidheid

BLOEDDRUK

- Genezen of voorkomen?

voorkomen:

- gevarieerd eten- sporten- niet roken

genezen:

- bypass of overbrugging vaattransplantatie- stent slagaderverwijding- medicatie bloedklonters oplossen

BLOEDSTOLLING

• Bloedstollingssysteem

in de vaten: bloed = vloeibaarbuiten de vaten: bloed moet stollen EVENWICHT

BLOEDSTOLLING

• 3 componenten

- bloedplaatjes: glycoproteïnen aan buitenkant plasmamembraan vastklitten van bloedplaatjesstollingseiwitten + antistollingseiwitten + groeifactoren

- bloedvatwand: vernauwt bloedstroom vermindert en bloedplaatjes worden geactiveerd

- stollingseiwitten: activering en klontering bloedplaatjes + stollingscascade

BLOEDSTOLLING

• Bloedplaatjes

BLOEDSTOLLING

• Bloedplaatjes

niet-geactiveerd geactiveerd

BLOEDSTOLLING

• Stollingseiwitten

BLOEDSTOLLING

• Stollingsproblemen

- trombose: bloedvat afsluiten door bloedprop

- hartinfarct: kransslagader afsluiten

- herseninfarct: hersenvaten afsluiten

- embolie: bloedprop wordt weggevoerd naar ander orgaan

- hemofilie: stollingseiwitten ontbreken inwendige bloedingen

LYMFOMLOOP

ENKELE BEGRIPPEN

Bloedvatenstelsel – lymfevatenstelsel• Lymfevaten: kanalen van lymfevatenstelsel• Lymfe: weefselvocht (plasma + witte bloedcellen)

in lymfvaten• Lymfeknopen: zuiveringsstations ( infecties)

LYMFOMLOOP

WERKING• Open systeem • Begint in de weefsels • Lymfevaten groeperen zich in borstbuis

mondt uit in ader van sleutelbeen • Lymfe vloeit in lymfevaten

wordt voortgestuwd door druk van omliggende weefsels, in 1 richting door aanwezigheid kleppen

LYMFOMLOOP

• Lymfeknopen: ziekteverwekkers onschadelijk maken

• Lymfknopen in pakketjes lymfeklierpakket:– A: hals– B: oksels– C: luchtpijp– D: longen– E: darmen– F: bekkenstreek– G: lies

LYMFOMLOOP

LYMFOMLOOP

FUNCTIE• Vochtrecuperatie• Verdediging tegen infecties• Transport van vetten van dunne darm naar

bloedsomloop

LYMFOMLOOP

QUIZ…

1) Door bloeddruk wordt een waterige vloeistof (1) door de haarvatwand (2) in de weefselruimten geperst. Hoe wordt deze waterige vloeistof in de weefselruimte genoemd?

- lymfe

- bloedplasma

- weefselvloeistof

LYMFOMLOOP

2) De vloeistof in weefselruimten wordt grotendeels weer terug in het haarvat getrokken. De rest (3) wordt in speciale afvoerkanalen verzameld. Hoe heet de verzamelde vloeistof in de afvoerkanalen?

- lymfe

- bloedplasma

- weefselvloeistof

LYMFOMLOOP

3) De bloedcellen aangegeven met nummer 5 blijven in de bloedvaten; andere bloedcellen aangegeven met nummer 6 dringen soms door in de weefsels. Hoe heten de bloedcellen aangegeven met nummer 6?

- bloedplaatjes

- witte bloedcellen

- rode bloedcellen

LYMFOMLOOP

4) Welke bewering is juist? - A: Op plek 1 is meer zuurstof aanwezig dan op plekken 3 en 4, omdat de cellen van het omringende weefsel nog geen zuurstof hebben verbruikt.

- B: Op plek 1 zijn minder voedingsstoffen aanwezig dan op plekken 3 en 4, omdat de cellen van het omringende weefsel deze stoffen hebben verbruikt.

- C: Op plek 1 is minder zuurstof aanwezig dan op 3 en 4, omdat de cellen van het omringende weefsel zuurstof hebben verbruikt.

LYMFOMLOOP

5) Op welke manier kan vloeistof (4) weer terug in de bloedbaan komen? - A: Via lymfevaten naar de rechter-lymfestam en borstbuis, vervolgens via de slagaders (onder het sleutelbeen) naar de rechterboezem van het hart.- B: Via lymfevaten naar de rechter-lymfestam en borstbuis, vervolgens via de aders (onder het sleutelbeen) naar de rechterboezem van het hart.- C: Via de haarvaten in de weefselruimten naar de aders, vervolgens via de holle ader (langs het ruggenmerg) naar de rechterboezem van het hart.- D: Via de haarvaten in de weefselruimten naar de slagaders, vervolgens via de holle ader (langs het ruggenmerg) naar de rechterboezem van het hart.

LYMFOMLOOP

AANDOENINGEN• Oedeem

- abnormale ophoping van vocht in het weefsel

- verstoord evenwicht tussen aanvoer en afvoer vocht

- oplossingen: 1) compressietherapie

2) lymfedrainage

LYMFOMLOOP

AANDOENINGEN• Elefantiasis

- tropische ziekte, veroorzaakt door een rondworm Wuchereria bancrofti - volwassen wormen in lymfevatenstelsel en lymfeknopen

- larven in bloed

- muggenbeet larve in mug nieuwe beet nieuwe infectie

LYMFOMLOOP

LYMFOMLOOP