SLO ● nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling

Dé Onderwijsdagen 12 november 2014

Monique van der Hoeven

21e eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs

Onderzoek SLO

Doel• inzicht in de vaardigheden van de toekomst• onderzoek naar het curriculum van het funderend onderwijs

(po, onderbouw vo)

Opzet van het onderzoek• Conceptualisering• Analyse beschreven curriculum: kerndoelen, referentiekaders

taal/rekenen, lesmethodes• Analyse uitgevoerd curriculum: survey en casestudies• Kritische reflectie

Conceptualisering

Definitie• generieke vaardigheden• daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen• nodig om te kunnen functioneren in de 21e eeuwse samenleving

Aanpak• literatuurstudie• internationale verkenning• expertbevraging

Conceptueel kader

Basis: reviewstudie Voogt & Pareja Roblin (2010)

Creativiteit bedenken van nieuwe ideeën en deze kunnen uitwerken en analyseren

Kritisch denken  kunnen formuleren van een eigen onderbouwde visie of mening

Probleemoplosvaardigheden  (h)erkennen van een probleem of tot een plan kunnen komen om het probleem op te lossen

Communiceren  effectief en efficiënt overbrengen en ontvangen van een boodschap

Samenwerken  gezamenlijk realiseren van een doel en anderen daarbij kunnen aanvullen en ondersteunen

Digitale geletterdheid effectief en efficiënt gebruik van ICT

Sociale en culturele vaardigheden effectief leren, werken en leven met mensen met verschillende etnische, culturele en sociale achtergronden

Zelfregulering  realiseren van doelgericht en passend gedrag

Ter aanvulling:

Digitale geletterdheid• basiskennis ICT

– kunnen omgaan met ICT, computational thinking• mediawijsheid

– bewust, actief, kritisch en verantwoord omgaan met media• informatievaardigheden

– zoeken, selecteren, verwerken en gebruiken van relevante informatie

Belang van de vaardigheden breed onderschreven• urgentie voor alle leerlingen• maar: ... is het wel nieuw?

Analyse van kerndoelen en referentieniveaus

• 21e eeuwse vaardigheden komen de orde, maar in geringe mate

• Meeste aandacht voor:– communiceren– zelfregulering– sociale en culturele vaardigheden

• Weinig aandacht voor:– probleemoplosvaardigheden– samenwerken– digitale geletterdheid po

Analyse van leermiddelen

• Aanzet voor de vaardigheden in leermiddelen• Maar weinig doelgericht, substantieel en systematisch

• Methodes– weinig aandacht voor probleemoplosvaardigheden, creativiteit

en sociale en culturele vaardigheden– meer aandacht voor de vaardigheden in geïntegreerde

methodes

• Veel aanvullende leermiddelen– thematisch, projectmatig van aard– gebruik op kleine schaal

Lespraktijk: uitkomsten survey

• Vaardigheden zijn bekend en worden belangrijk gevonden• Soms tot regelmatig aandacht voor de vaardigheden in de les

• In bovenbouw po meeste aandacht voor de vaardigheden (in vgl. met onderbouw/middenbouw, en vo onderbouw)

Lespraktijk: uitkomst case studies

Aandacht voor vaardigheden in scholen• gekoppeld aan pedagogisch-didactische visie of schoolprofiel

(bijv. technasium, montessori)• vooral in projectonderwijs, weinig (structureel) in leergebieden• geen scholen die alle vaardigheden integraal aan de orde stellen

• leraren vinden innovatieve toepassing vaardigheden vaak lastig vorm te geven

• meerderheid van de leraren (67%) voelt zich niet voldoende toegerust en heeft behoefte aan lesmateriaal en professionalisering

Conclusie en aanbevelingen

21e eeuwse vaardigheden komen weinig structureel en doelgericht aan de orde in het curriculum van het funderend onderwijs.

Gegeven de brede overeenstemming over het belang is versterkte aandacht voor 21e eeuwse vaardigheden in het curriculum wenselijk.

Aanbevelingen SLO• belang van lokale ruimte• ondersteuning en houvast

– inhoudelijke concretisering, leermiddelen, professionalisering, beoordelingsinstrumenten

• kerndoelen– ontwikkel niet-verplichtende concretiseringen– bij een periodieke herijking: benoemen in de kerndoelen als

onderdeel van preambule en doelen per leergebied

Programmering SLO 2015 e.v.

• (Internationaal) onderzoek naar inbedding 21e eeuwse vaardigheden in het curriculum

• Quick scan voor scholen• Concretiserend raamwerk, m.n. aandacht voor

probleemoplossen, creativiteit, computational thinking

• Denkkader beroepsvaardigheden en relatie tot 21e eeuwse vaardigheden

• Voorbeeldmatige uitwerkingen in vakgebieden• Kaders en instrumenten voor het volgen en

beoordelen van leerlingen

Meer informatie

• Gehele publicatie: http://www.slo.nl/downloads/2014/21e-eeuwse-vaardigheden-in-het-curriculum-van-het-funderend-onderwijs.pdf/

• Publicatie met alleen het conceptueel kader:http://www.slo.nl/downloads/2014/21e-eeuwse-vaardigheden-conceptueel-kader.pdf/

• Contact:m.vanderhoeven@slo.nla.thijs@slo.nl (projectleider)