Download - Overzicht van het Romeinsche muntwezen vóór de invoering van den denarius in het jaar 269 vóór Chr. : feestuitgave den leden van het Koninklijk Nederlandsch Genootschap voor Munt-

8/2/2019 Overzicht van het Romeinsche muntwezen vr de invoering van den denarius in het jaar 269 vr Chr. : feestuitg

1/40

,OVERZICHT VAN HET'ROMEINSCHE MU:NTWEZENVO,OR . BE INVQ 'ERING VAN DEN DENARIUS:: IN HET JAAR 269 v66R CHR. : :

DEN LBDEN VAN HET KONINKlUK NED


2/40


3/40

]n de door Dr. EMu, BAH,RfELlli gered~g:eerde I J , e ; r l i n " e rM.iinzbUit ter van. 1 ' 9 0 5 en . l '! . : 'J O a verseheen va.n de band vanDr. j iur. B. J. HABI IU~RUNe:em artnfdill., dat in moneto~ og :isd le~dngen g r o O r ~ e . l 1 J o p g a l 1 l g m a a l ' e : , Het voeede g J t H l J c~rt: lZum Corpusn umon zm (J,~r isg,ravi$ . D i,e Syd;emaUk de s iiU e s:ie n romi:8chen.M u lizw ,e sens .. Bene v e:rra Jin g; In lIte ~ltam.a arn sch dOO'f P fo.F . S. RICCI,Del p ift..a,nUco Sis,t'cma MQltetaJ' io pr:essa i R,oma.ni , volgdedad eU jk in de .R ivi 'sta U alian a d i .n um ,ism ,atica v sn 1 '900,deel X IX ])..Reeds vele ge lee rd ,e. ll ! ll .H vroegerel1l en lIttereD (wjd hadd.en.getr~M::ht de talr~jke moemffikneden, die zicb bij bet Rom,eins,c.l1I.emli lmtwe:z~el i1lvo o rdo en " o J) te ~o ssen en deveie vraJugpun r,en rebe;an.lwoorden.No eh ,(jJegroor.eMoMM;sEN~ noeh BA8!ELON, neeh SA.MWfR!~n BAHRFELD! 'Jj ' kom.den, in hUliiJiil lJie mun~werike]l CoQ t maar tot een,e je uig sz Io s b ev re dig en d resu~ t'a.afkome]l. M ern. sn.due seeeds op3nede~ ,ibezwl:li.ren.Me;~ w a r S nlmmee vo~da:l!.n,:Een VOOif 'proeOe van de n leuw e th ee rte hadden de d ee lnem ersvaJnhef~n AprH . 1 903 [eRomegeh,,);uden h~sj[or~sheongres reedsg'ekt'egen~doceeeae ~ e . z i . l i 1 I g V'a.iil den geleerden sc.h.fI jver ,,~Corpusnumorul11I aedsgrav: lsu, w.aar~:nin. . b et b~j :Z jonderVOOt de R . o l1 1 l , e i n s c h eliib ra~ !eS!e:rie en hare reductie eenaasral rleh tpunren w erden 1'08t-ges~ e~ d; a fged ru l\l w erd de le z i f ID gn de ntreAVlinl hereengres ,dleeI VI.,. p , [4 ] e .. v ,). slsmede ~n de Rivis,t.a U ,aL , a t num.,deel XV]], 19Q3, p , 313, en In eene Duitsehe ve:rtaUng ~n deBer l iner M'.i inzbUift ,~r van 100,15.)S. .3 ~ a " 339~ 347 .Welmoc'h. f HILL, ~ladz. 5, noor J, van D ie Sy~tematikz ,eggen, dat xij e en e omW"e~~e l i n g tew eeg braeht In enze to t dusve rre

!:~, (hlil)'r;~icM ,(jjo,or'!'. [:I~!'INU!'ii. d~ B.uli~u pnUoLiV'ocflenscflrj/:t. 1[lQ.'5. 5., 1241 U;O. F. "I L .L , " . 0 , " .fla.;fI;.'I).r:rlin's . t l lclOry' '~/'l'le ,~arUr.U '.V11l'UI/~ .r oll ,~a g~. ~Ia. . i V l ! . r t l l . ' 1 U I . r a N c .Clirr.m~d~"S.l lrl~s r n v , . \1I0~ V [ n , 19 ' (1"1 ' , p .. ~(j'i' c. v,- 5

D Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


4/40

geh.u~d~g,rdj,e;eeningen mel be~rd,king toth'e,1 RQrnei insche munt-wel'ernem . (H'd]'e brlchf in eemeW J.chaos"Z(ll~,)ia~:siedere niemwe theo .rIe , d .ie de w ereld w ord~ Ingezonden .,onde.wo llild o o k HAEBERn.n


5/40

W,elk!en gr(l() : leninv~'I)ed dele w etken 'O P del~jd,ge~~-ooten o o ku~~o'efende'O el in bel b ijzo lder is dUhef gev'a~ met be~ w ef'kder ilwee ~ pa tres~ !.~ hoe enbedu ld end :z~ j.n .zIji nu nie;[van onsi~u :a l.dpun~ bez len , het ev en g ro o te a ~s jJH lIb etr'O ~ n.vb il1 .r,eerk v anGAR.RiUCC~ ~nbeg ; repen . ])lIt Mo.MMS.BN in het jaar 18003118 b ean ..breker V'oor l1: ieuwe ~heorw,e,en ko n op rreden mel ziin Gesc:hiehtee J ' e . s I 'I iJ m is . c n e n MiinzweseN:;. l ) m w e u e g e w s r a a n d ! , e hem een geffiJ e:eIoll:oef\e.~k!end sfllJ.d i.em~ue r.i.aa ~eo diens~e stend, tarn slechts debew(!Iud,e:ring v,erho()g~n, die wl] v(!Io r den , g r O ( ! l f e ; n ge~.ee:li'!deI ! : . o e s : ~ e , r e . n

HAlEBERUN'S rh eo rte, b l~ slectus zeer wejF !l~ gemhler re tandebekend" onder h er berejk te b rengen van d ie kfhl lgelA~ W8:ar menz ich . v ee r If\chaeologie~ e n. m on eto l.o gie ~nfereSSlejert, is- hnJh '[ !IO fdzuk - her dee l van : d l ~ i r opstel,

Dankbaar zou .Qe het mljs.f!tHmlm'en wanneer ndjne pogrnngsucees moc~u hebben en de J 1 : ! ( ' . ! g steed s sh l]m erencle be lang-st,emng , w aar he r be~ re fl h er ie1dwez,en V3.1I' l her gro oee eu l tW.Uf-volk der O udheid ., .fjen lgsz ins w erd opg~wd;t.H lj" d i,e , dieper d,oo:rdr~,[iJjgtin de vraag,siukken, die het oude:mUIIWeUUiJ s:t'e h~ z al die!!) djd d ,aQ.r aan b ecs te ed Hie~ betreuren,d (!lc h ~ :nd.~e(m.de:rz~ekin.ge:n.eoen bran van ,gfO Ii)~ wef;ens,chappe~i~kg~n(!lt nltddl:.ken en bekendrale:n melee.n schat vanwet!e:AS"w aardighed,en ..

.A.F.KO'RT.~.NGEN DER VO'O,RNAAMSTE:AAN'GEHAALDEWlE.R:KEN.

AU,.tl ... " . , ., .. R,edl,erC/MS sur La .m.annaie rom,airuJdepuis.sm1, or,(gin e . Jusqri ' a ta mort (1 ' A . uguste,pa.r M. PIERR.E~ PHIUPPE IBO[JRLlE.R, BarondlAJl1y. 4 vol. lyon, . Nle . S .ch eu rin g, 1864-1 :869 (On 'Vo ] too id ) .

1) Re:e:d:~ ill 18:.5~J lO'~n,,,,~e~!i:I.hI de A[;t!4i1u'uung!!1j; t 1 e " pi~{:{I!JIA~is.r. C l ~ s . ! : e (Ur k.ii.$,~t :b . Gle',~. del' Wi~~,~I~:5".l: !t i l l l ,M,.~J! gp$!~1 V!l:!iI :l;~~1l!i! ~a,~IIi1 iJ~~f !f,(i,~ r!}mi~~l!'~ hMIi l . t .iiil!'~tlii,. dI~t :z :, e'er d ie a ~H II. l, ac h t h,ok, 'em! IIet v (! o~g eu d [aa r i:il d Ii ! ,autchh Vllli!Di ci a t:z,e]M eI;!l!ln()o,t!ldlap e,en ,olP,gh,1 { j : ! J ! f I . f ,dtll'i ''IIfrta~'1 de'$ .r!,jaF/.f>~lztell' i Ma[ulUs~ns tn ' ,d(!r K(1:h!fl.fZ,t!~'.

DOriginal from

C O R N E L L U N IV E R S IT Y


6/40

BABELON .. , ..... ' DescripUon his:to.riq,fM etch;ro.n ()l~gi,que d.esI lHl '.unaies de ta R"!pu ,bU que .mw a ln e, ,uJ -gaircIT.ent ,a ppe.lCe :s mon rudes c : o n s . u l a , i ' r : e s . . ~par ERNES1BA .B ,E , lON l . . 2 : vol, Paris, Rolllne r Fellulrdemu, 1885 - 1.886.

lJ.erlin , .. ,. ,. Konig,liche Mus,een zu Berlin,. Bescntei.lJ'{.mgder ,Q :n ti,ken .Mun .z t!.n . Dr.i .ue:r Band, Ab~hi . -~!!Illig tBerlin, W. Spem ann, .~.94 . ,

G.R:UfBER . , . Coins () f th e ROlTuui- Rep,nol i , i~ t h ,e BrUi .$hM ,l ls - c ,R m . .. by H . A . 'GRuEBIE ,R~ F . 5 . . A.,Ke;epe;r . o f dIe nepanmem r o f 'c (IIwns andm.ed.als.3 vuls, London: pr~medby orderof ~he Trussees, 1910.

.HAE.BERLIN" Aes grQ1l!'C. Aesgrave. , lJ 'aS S c1 uJJc rge ld Ran ts U.lldM UteUtaUe .ns ein:s, thl iessliC.h de.r ihm,vo.raus~g e . h . e r u l e n . Rohll .rou.zmJJi1'hrung, von Dr. jiur . .E. J . HA.EliU:1.RUN . Erseer Band. Enfbaltelddle M . 'ii!l:lIz verze ic hn : i. sse . M i t e inem Atlas vonlO a Tafela ArtlbUdungen. Fraukfu r~ a, M .J o i s ! e J ~ h , Baer & C 0., .~ .'U O .

HAEBeRt.lN~System,atik. Z,un C f)!.rp .'l.lS n n m O . r , u . m auis grav is .Die Sy.ste.nuJtik des iiUeste,n, r i j , m . i s , c , n e nMiblzw,ese.ns. Von Dr. J U T . E. J . HAE,!8ERUN.B,erlin. Ve:rh l;g d er 'l)B erU ne r ,MunzbUiuer '~,U)05 .

HEAD, .. ,' , .. ... , Hi:r;io(.ia Nu,morEun. . . 4 , M,Q'nual ,o f GreekNlun{smaiics. New and. ,en la .rg:ed . ed!. Idon byBA"RGLAY V. HliAD~ .Issisled ! b y G.. P . Hna,GEORGE MACI!)ONALn~ and W .. 'WRO'i)'H.Ox ..f.o.rd,.a~ rhe Clarendon Press, .~.911.

HILL ., . ., . , . , ... fUs :to ri ,c .a l RO'1nan Coin . s~ from t. lle ear li estt il1 l,e s to t .he r eign . of Aug.zulus,. desertbed byG. F " HILL, M .. A .. (of the Bdt ishMuseum). .Whb Hfteen pla tes. L o nd cn , Constable & Go"Ltd.,. 1009.

8 -

(~o()gk Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


7/40

M OMM SE:N - BLAC J.;S ,H istoir;e de ta manna,ie romain e" parT.H.'~ODORE MOMMSEN.. TraduJ[e d e l 'a l,~ ,em3 Jn dpar le due DE Bu.cJ . ;S et puMiee par J. [liEW.ITTE.. 4 "lot Par~s" R:olUn et F ;fW ! an Jen f,]Be'; - 1 : 8 , 7 5 " ,

W :IL t:E:R;S " . Geschicht, f f ! , det lUimi$cnen, Kupferp.ri igl lngv orn BuruJ',e$ gerw ssen 1i.r.ieg h is au! Kaise'"C laudius , neost einleitendem Uber.bUckii:/)'C't die Ent.wickl.ung des astiken MiilJz-weSC,Rsvnn HEINRICH Wll.LEEl:S. Le:~pligundBerltn, Druck und V,edag von B..G ..Teubner,lQOO,

- '9

(~o()gk Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


8/40

To t 'iii"""''' b e r r . ..kl:.",~j:ik ' l . . " ' r t " ' n r i - d j W",,,,k..,.. j'jeL.-~I. -~!I'.d_ 'i.!'V'~ !J'.~. " ' , _ ~ ! : ' I J " " _ ~ . ~ _ _ ,!!I'.." .:",c~ _o j ! :__:~ ' (i!Q ,Ih.." bl iJ~ru~~ewlJl l!1 . ,eoverleve ringasn u : n emen , da t m unten te RoOme reeds, in dein lK.oQni]1gsf~~dwaren ~ng'eV'@or,d,en djt,~ njeueg;ensta!ande geleerdernanaen, waaronder lUIG~ L A N : : U , maar bovenal JOSEPHUSECKIU!L, schrjJv,er van de bernemde lJ'OctrinartUatQrumveteruw"em stich ~e r v ,a n d e m lm t.k ,ufW dea ls werens ehap , de meestOI:lIw,eedegbsr-e moneven bad!d.en aangeV'iI!)e~d ~,e~en ztdlk eenevmege dat{ ,': ,e r ing . N~ 'e-uw leven la o deze vereuderde opv ,au~n:gwerd o.,a. nog ingegor~n door ber in ]839' te Rum,if:;versehenenwerk van de Jezutttenpluers G . M.ARCH I en P . TESSIER:~ i Lraesgrave del Mus,eo Kircheriano ordinato e , d ' e . s . c t i t t 1 ! ) , . her we'Fk~diu g~du.rend'e de g 'ehee:~ 'e 1' ! ; ; I d l e eeuw, d.e lvegwijzer zou .zijn viII)orde samensfe lie rs : vs .n ca~9ilogi, waa r bet go ~d . d ie ,e.igenaardwgegegO 'len b renzen stukken , teen zoo w 'e[n ig ia tel, [hams zoo ~ Ip r,i js I~ s~e ,g e ]] .

Di e o'V'erlevering z.ewdle dan:t e~ . de- j ongens in CICERO':s ti~dt eerden zulk:s, wanneer z~j ~ ngew ~jd w erden in de!l.Amwquita.t~sn~dat K uning SEJ lV1US TlJLUUS nJetaUe,en een sys~ee;fI!} van rnatene n g ew i,e ht1e n ilvoerde,. maar ookhet broesvan een .m.erkv()!I)rzag.S~RVUJS : re :x -p ,r : imu$s ignav i, t aes, Anft;El n~di.l) no!! Roma}c

TUI'l!\I!:::U5 trad~t. Sign;Hu m estneta ll,e(:t!.d.~.m:,t!""d e etple(:ll!~fa a~:p.e]lata...M : a " ~ m , U i S c;ens,lls2) exx. !ls:Sii.~m~liI.i.t moreg~. PUNWS. Htst.N a t . , . XXX,HI . 3,,~3.

l} Du.:' ruwe b:mll:l::ell M~'l i : ;k~n ve~iOcliiiUn ~ee[ :iil~,vo'rm, SQrnml;!l:1e ; i; i. i i ! ~ l < i ! !! ,~ "lH'e, i !!01 mM . a r g t ' r o ~ i l I ! e :!~oe 'l i:;el!.,.al!.d,er>e '\".ietrka.iIt, t~rwi]~.vel.t !!~.t!l:M s ru w e v o ! tm W o o O . ii !1 i !1shU;;JU:n m,~ti!i.!g :l;u.ill.Een ililI!W,I] '~'I!JI~:~.il'la[~f!C~Vg'!HIe~tt CGfveUi, Mi~,,::~a, Vlcareb"V'lill.ci 1l1iI.1lIHIH!: :!;II~~tMH!, .5'chi,id'~!!a!\nm.kdjili; ~~ g~Wi'C:I i i .~.$Qmm~j!l:WiQ',ge!!. mee~da il 1 2 ~'o,m~iH:gl!!lIc I :I O m : l ! e l ll " a :F , I, d e r1 e :' Il u lr ld ier d l i: :lm.e en o ns. E n.lf:eil,e ;d.er . ! l : l ' o o t e ex:ernp;I!l l '( l1l lwl!ilt:i ' ll ~:I! !!it1ililikeUl gebro~:el:l,. lE.n I li ,e ' l: l~gel:lJs,ta1lmJdje l '00z,e,e.r . 111 'l'o rm .. ,e.rsdlllneilil,1l! :~!;trtoch '~-e,D1ig!l; !-!!!!~(jrmit~~~ ~~ ~k~,a.~r w;]J~bet re h II II I I !:l~W ~~ hi:,.;lII~o~wel d.t weelll$daaltQdl wei studl$ moe:st wQrdie~ ,gliboru:u!!tD'll,~s't\!!.!!;kn. :!'I'll!!taal :d]~ I il .i ,l l' t " '11111 zrui""~rk o ~e ;r ,. d io l'; 1 :ii 'b ev lIU e n e en ig t i im . ; II : enanatrse t e e n d,e 0 0 . ~ . . 1 1 1 l . n , !H . 70kQIlt,~:r e i l l . ( ; ,,3@ 1 :i n .o Q ( j i ! o ; i!w,~m~!rI $'i:I.I.I!~~[!I. ill,ei: e en e n og :ger J i l 1 l i Il ,ere h ,oe:veetHte ld i t a II 'vlwr",M,QMM.~,il::N~B:~AC:AS'i't, I.. p. ~,7: !. jU ! ' ; l !8;C~, (}rtlt;ldst:ll:! tllil


9/40

OIt m , e ~ r k . IOU. hebben beSl3!lU1! 11.W ~d e afb eie,M .in l ' V a l her eene.f an .dere s~uk vee (p ,ecus ) ,waarv~g den de naam p,ecun.~awerda fge le :i d ..Y ,~ e wa .$ in ,d e:rd la ad de ba$i :~ van aHe h:ande l$r ra ,n$~ 'c lh :~ . inhe t oude haUa, en d :a~ b ae ten In vee werden e pg ele gd w e te nw ijidoor .FES1'lS) De V:erh!o'f'lunsignijlcationeJ . s. v. Peculatus, d.~eonsmededeeb, dat eel es evenveel 'Wll1ard was als: den sehapenen. d :u voorkh:Jj:nem.isdrijven. rw ee sehapen meesten wordenbetlald,. ' I : e rw i . j ~ v O O t n ' dwe v a F J . ems:dgen aard zelfs wel denig essenko.nclen.wo~d.en. gevorderd .

(h~1bt!l$,;h~i!!.b~mu~tl!b!!i~~Y!:rIl!PIY : annq ues in 'mi!]JiQfiby:s: Cf~~i !1l, 'b~$~in mli,~QrnlUiS ilrL !I.tc m. x x x bUI:iIllS, mec ultr.a , I t u : m c f !l ul !I l. erum: ex ,ced l cb l\ t'IlMlt~t;ldo. Ill. : 6 . , , , . 0' v ~D < I . : ! :6.

Di~ schijnt 100 het gebruHt fie ZijA :gebhwern ~Ot het middle."va.n . de v~ jfde eeuW ' v66r Chr., me.1 rwee Wetten, bek:endalsde lex A.TER. tUA TARPlBrn.A die mulea maxima. en de tex M.lENE:~iU.ASESTIA, di,el[ l . i tg~vaJa~d~g:dl e ; f 1 d : e : A ~n A. U.C. 300 , e I 3 i j , 2 (4 5 4 en452 v60r C h r.,'lle rw wH z~ j de op re leg gltn b oe~ en ill o ssen en5icn:apen b e p a : a h : l . e m , ~eyen$de waa~d e da:arv~~ j~ g~ld of meeaalaangaven, .1 IU~ bes ceatusslbas, ovis deeesslbus aestlm aremr",MOMMSEN,. Strut tsre.cht J , 2 , . 69'.rweeiaar~at:er, A.U.C . 304 (450 vbar Chr.) ~sb.ettradj~~on,ee~!e'j:aa.r d,erWe. van de l'w aalf Tllfelen~ XU fe bu lll!e ,.le ge s X llta bll.-lafl!lMj, d ie verordende dar zekere b oefe fll ze aden moeten wordenvo~daal. in assisoW sesteinU,. : r e r w i j W er .nu g,eel m,eld(ng;meerw eragemaalu : van vee . .zoo w erd you r ceo g :eb roken bee '.D ' E l e n eboeee van. lOO!assls opg~l.egd; \ fOOT vr.j.~heidJsef\oov~ng25 sesfe rtH ,:veer her onbevoegd ha:k.k:e .O i:an boomen, :25 seaterdivoer ie,de"eboom. M:OM.MS!N" GC8a.nunel te S c h rifte n .~ . .~ , 1f~, f~ De" 00 rspren ~k.e lijke gew oon te van ru llhande l sc.hJ[jnt men .Aie~ zoo spoe :d ig tehebben V,tHrlalen en was dus eene n.adure weue:HjkeregeUng; noodig,Dlt geschi.,eddedoor de lex JULIA. PAPIRM in 430 v66rehr.~d ie op a.fdoende wi:~:Zjeb,e!,piUJde~ dar benl.Ung:e.ninbron sin dep:ta:ats zoaden : k ;O r m e I 1 lV 3 n be~aHlllJig ,en h li vee .

Annis !post'e.aXX ex 'e o qu,i)d L. ~APIR~U:S , . p, P]NAR~US CiC! l I IS01"eS~ l:!lcti~ d~ ~~ndi:$ v~ m at:me'iIJlwrum a p i i . iV ! I! .t i: si n p l J .b l ic ! r Il : ;U'erterant"Jev:is aesdm.:ado pe,cliI.dl:llmlilil IDllll]cti ]'~ge C .Jl1L:I~; .P .PAf'I[:!U C;OIilSUl~ha,m (Hlll'ilS(itlllta est, C]O[! !1 ;R 'O, De R~PllbUc'a~ n~35,



10/40

De makers van de W,et der Twaalf Tafele.n volgden"v'o'orzoovee da~ ffilog:eUjkwas:, her vooebeeld VSiIl SOLON" "ne:~ ~o ,en ,h~ jher muntwezen Vain A~hen .e reorga~ms,eerd!e" boeten , d ie bij' deDraconisehe wet O(J' een sehaap 00f eel os w area bep ,aa ld , ig~l .dbo,et 'n, va,1 een (!If vijf draehmen ver.a:ndierde. BOECKH, Metro-la:glsche u.n.ter'S,u;chungen~ S. 122; MOMMSEN= HLleAS", t. I. , p , . , rsr,Nu waren de in al d eze w etren !!lenoemd'e : S O l ! m ' .! m ' e ~ geid:s;g e e n munten 1 ) " eV'enmi~ a is de shekels !Jl~ den t~ id van d 'e ,"aar~s'Vader Abrah am (o ..,a. Geeesis, XXII~ ' : 1,e); het warewgewichr ',nyaw bro ns, Dar wil zegg:en " h er wareng e e n stuk.lke!ll l m.etaal!" cHedoor's menschen ,hande41 e e : A bepatdden vorm had!den,ge'kreg,e:ne~ o ff i,c~ ,e t~ e


11/40

de o uds~e tmunl:en h et equiva len t waren V < l m r u vee , d !! l.S :vee ' h O o . r -s re lden, PUNU.JS behoeft d an ookvclserekr f iI~e t 831usprakeHjk ,voor z ~ in e dwaU :n g :g es te ld i te worden . ,Zegl TRGOI!)ORE REINACH~:n l~ .~11i V H i 8 . t { } ir c p .a r Ies M o n F l ,a , i ,e s ; p. 98, n le r v al hetn !(IMA!m.edan s ses bevues, PUNIE n 'est qu 'u n ,cop,~s~e,De zelfs l IE) we'ri (lnsch.ap' fe:H~ke werken uir denanedaat8~eElt i j ' c m kli3JkikeWoos n a , g e s c h . r , e v m 1 I ~iuenire ovedeve:r iMg, die he~ b e g i nvan h et RliJlmei.nsc:be .mUDfwe.zem plaarst v66r her midden v:an devlerde eeuw \ , ,661 ' C hr, kan geen stand howden~ wanneer w~j deoudsee mun ten zetve rer hand nemen, H un stljl \V,i~ s~d! at of!lbe~rw ~s~baS!r u it; Reed s jm ]841 toonde MILLINGIEN in zi~n Cous,;iji,-m.tions sur la ,RUJi'lism.at'iqu,f de rltaliie, p, 24!3~ aan , dar z : w j "~'er'YOO;f ,33,4 gegoren komdew zIj:n. Het ~ype van de pr\O ra op dekeerz~jden isnJet arcba~ sch , noch ~se:r een ige voofu. i tg ;a,ng in8ri~lmerkbaa .r van een e9 !rc b ai.'sc b e[o ~ een ef1 ijn e'f ge'vorIlildeku ns t,. zo oe ls w~j na t ' u u r l : i j k zouden , z ~ e n " w anneer de [ 1 f l . 1 J . 1 n . ~ s ~ : a , gbego rlil:i1 efll was ~rn - laren wiI z,eggen - 4 00! V 'o .o .r C h li." dusV o - a . 1 i de kun :sr hare vo ,Ue omrutwi.k.kenng had bereikt .. Beroemd tsh e~ [ Ilo F id eJ elvan den uirmuntenden QudhetC!l11uldige ernkuns tkennerCHA.RLES LlE.NORMANTQVer d ,e o ud ste R:omei!nJJsch;emuntenreeks,Ei.fte des I1UJ.6IUTh?IUS clramO'grap.hiqtu:s~ ~n[rod, TL~ p. XXX:

Q'Il'on exami~.ellv~C!liUe:!l~:i,@nl~~!ls e::n,;li.p[)araJ'i.c,e tes p,I,u'8gf'!M"si~r:9!. (I1l1 y tr,,uv!!:ra tOil!l.te'S]e.$ qUIli.lit~sq1ili. apPllrti@!:).!l.i(lJl,t 'l'!iS$~gt:~ eH emelu : aux mo:n:nla[es die 1 1 1 .grandieep


12/40

Rome nam p~ aa ts a ls YoQofn,aamS[enlHlJcl lHl lebber in h aUso 'll.str,e ,e :ts3 50 VOo.f Chr, H er lat1jin.sche V,erboldwerd g ereo r ..ganIseerd" (rInge~wijfldd onder voorw asrden , d ie voor ROlle V"II:Hllgun.sf.ig~r waf\en dan .:irulks in. 3,58 het geval was, In : 354 sleetRom,e e'enverbondm.et de Samnleten. In 353 wasgeheel Zuld-EU'u,r~aaan .haaf mach~ olillderwo,rpetli.. ~:n348 ~ en dit was vanhee h:O (i)g~ te belang - .kw :a :m het verbend me~ de Ca.rlh.agers. cc,ts tand . H e~ bo.ndge~o(l tscbaJ .p 'me~ d e S :amn~ e~ enw , e'r d v e rb rokeniA343, toea Capua en andere Campaansehe ;s'[ied,eimlzich In dearrn,e:~ van R om ew~erpleQ . Twee ja a.r d a~m ,a w,er-den de Sa.ll~nit;;fen ge:dw ougen R(lIrm e te erkennen alscle suzereia van de:C am paa .n .s :che steden , In . 0 , ' omstll ',e'ellls de ja.ren 340 -338 ver-kregen de C a f 1 i i . lp a n l ~ r s , en [ .ohe t b i~ zonder de Capuan.en,hefn:civ:itas sine slJffmg~o'" (bUirgerrecht zonder stemreeht),

De ~aa. ts~emededi l l !gef val d e R um eln sch e op,p,efhe,e.rschap!p!~isan de Latijnscne kust~ he !t Vo is cis c l'D i,e An.~~um. , waarv . an debew eners be fuch t w aren a ls le~:rt lOVers, v i,e l b iJ her etnde V311 !1den L a ~ w j . n s l c h , e [ D J oorh}g~ 0:1 de oVlerwi ln~.ng behaa ld door C.uusMAIENIlJSt el 11338 verslerden de brnnsen sc iheepsneb~um (rostra.)van de Af i lUat lscWleoor logsschepen b , e ' l s pr ,eke rs p !~ a .tfo r.1 IIo p helRamel l ; scbe: forum l).

l~. sug:g;estl i . l .rosrr.a ,tlll'!vicHs A[lti :8itKI; l!J!!:R,,~,at (C. . M . I !! J:;N.!us) ~tl:M1ilrblsCCCCXVL Pi~,JNrU$~ H i s.t . N a t .XXXIV .. " ! ruLNiet alleen om. het presdg~J dat er val ui'rga3Jt J masr veelmeer DOg .om de irnlomst~n~ die Ilet op,~eV 'err." was betreclU va."

dieD.muntslageen Va.l de vQiorrec'~fe'Averbonden san her OplPe r -gezag : waa.r voor - d,e muntgesc hi,eden is geefr d:a ;ar r .a :lvan '\tOOT-beelden 'lao - Wl.e tm eest ang stv aU i.g gelllfaJab w erd , D :rlngendwerd h i,et nu r n oOod i : g , . d,u .Rome liJet vOQ. rbee .W dzOU ivo lgen vondeandere .h allsc h.e staten, d ie reed s ~ anger dan eel eeuw m unten

l~ " __ S I.! r g'!lm~pl.!H:1):~Urlt e iI $~ tiUMU.t! es ~s5e:lNbl!l~:s !;I~~iti.QlIe$.,i~.~. a. 'umetribLIMI.t 'poUr' les omle:ur:5, et on I.~, r l~g:lIrilile comme un U~I!I. 8aGr~ tr~'mp'lum)_ C'$l unep'lilmt t~tr;;JJ:!;st,a!';~u e:lievee, assn ~tel\ ' l :d.ue, d'ou. cdtl] ' !: Iu i pa rl e ~st VU . de p,arto'ut tgjj~ !l.H ~r, c !'!I.U Iu ! ~(!o.rC(l se d r ': lj ;) e r d i L iI In emi1n i h~ (l ~Ur~!Hl~I;I~~: ,~t :: t p'rendJ:I'edes aJti,t~'I'!5u o b le :5 . I..e mu !!II.! ih i $(Jilj ~y~~~ : po r~~ 1 : l J ' f ! ! o rn e I1U::1D~$i n gill lie r : OIl. '! / a Iix~ H: $ ~p ero n sd.c ~er (.r~,tl"a) i!'I.~s1!!UL'lI'ir:e:s q'ue les .il:{lm:lliIIIlS cnt tI'OIJ.vC8. d,;lIns le po~'I: d'AIIUum. ajil'rl/!S 1:1IPi ' i :s.~ de ht ,.me. Us; Omi t bril~.e les va.i!seall l !, pC sO l! ch a llt q . Il'eP ! '1~~. l'e .et e:llapQrt~ Itsro~;t~e5 cQ'mm'~ tm"l tropMe qui d:ClU d~'cour~!:Ilr ffl~!l!ilfll O.i\:no~BOI:SS~lE;riI:. PI".(Io!ru.lII~dfSa,d~r;J\logfque", Rome N POft!J}e:f. JJ. :14"



13/40

liI:addl.enges~agen met een e~g;en type~ onder we.~ke :sr:uel erwar~1~ dte nu onder Reme'sgezeg sronden,Ret eudste R:omeil.scbemuli ] l tw'ez~eA ~s dan ook, tw,e,e1edigen bes;tsat gedeeh:eUJk tI,~t raunren te Rome z,eilf verva;ardigd,ged,ele:(~enjlk.nIt muntea ~ n C am pa.n~a u i~ gegeven, om. omloop Iehebben in he~ C am.paa.ns;cn g l e b i e d ! .

W a ,llrl!'t!l,er w iji E rrU lri:aUlit:lo n deren ~ kun nen wij zeggen .~ du inM idde;n .-naUa,. ~o t dusverre nog van ge'en mlmtslag sprake w asg e w e e s r , : : :dhoewel van. elders ingevoerde m U D . t e n en pl,a:us,e.H~lker uwe stukken ongennl,nt brens, ongetwI~~eld als ru~l:n'ddde~o~lo,opl \ U 1 d d e n . HAEB.ER 'UH~ A . , e s g.ra~,e s, mf t ' : ; T . , I . - 4 1 .Br-ODs .~nde,rda2ld WI;S, en b le ie .f lang in dese :s~ rd ,e :n h et; sta nda :a rdme .ta a~ . ZUver s tond t ' ( ! I ~ b r o n s ~ m : 120. IDEM, .sySJe.matikS. UJ..BeJ1 zHvere~ . Cam~aa.rn$,cb'e d i d f3 i C ~ h m 'e , ~ , ges12lgren v ( ! I l . g e t D J sden P hocae tschen voe f" mer een ~he(!l ] ' \et isch.gewi,cln van 7~58g:ram. (de meesee fO l ons gekomen exell!lp~aren .z:ijin U,cnh;:t 1 ) wi~kennen ze zens van mlnder dan 7' gram)z


14/40

MAECMNUS , zegt: wn zi.in Uistri17aUo, L dat het bcnee:kendeso :IId !um ~ n d . e l l1 . . zin van , ~ h H ; : ' 1 g\$ .heer',. , In he; Sanslcri ,e:t heeft h , e : twaard ayas~ a,l,aloog aan her Latijnsche a,@s"eoenegelijk.e eonst:rucde..MOMMSE:N ~ BLACAS" t, I..~ P l. 200,l1Iom ~. He{ beteekende dU:8een 8tl.lik cO F np lee~ op zich se lfea dus werd het de naarm vande eeahetd van hermunrsysreem.V ain dezen onrspro'l 'WkeUjken. as oakent men mee:r dan 1168 ,exemplsren , be t g :em~dlde~d geiwichf waarvan Is 267.,8.3 gram(HA:EJ3ERUN" Ats grav,tt" 5.,36), d,e;rhalv,es:~,echts :5 gram benedenher ~h eo fe :ti8C h g ew i du , zeer w,e.inIg d.us voor lu~.ke Illassweve~lds~ukk'en, die doo'r s~~tage"oxydeed.ngi ' opzeueHj:k.,een ~o,evam,gebesclladig~.l1ig 'n a tt1 t1d~ jk g~ l eod J .e :n ebbea , bovendiem, niet 0,' blllnzli.iiver theoredsc.h. gewi,cln werd:e~l1i!geg(He:n)woog een va~ de inher jaaf 1852te Cerveterl (Caere) gevenden assis ~och. 312,30, A ~ 'I::":::: .grain; :~~Lr,.t ' .~.:lp. se, n(U)" 1.M,e,t de ~en :ijdes f,e l1 i.rng van fu.ef A~ t.w sche po nd van. 327,45gra.i01als bas is van her sysreem ve,rval : t (mit de onjUl~$le $~em!ll. ,daa ' de a s o o r.s plr:o n k:e~j . 1 t bedo eld a ls een mun tJ , d.~eee~. po, .ndmoest w ',eleO i~ feiteHjk slechts up, eengewi.cliu van U) unciae ge~goren w erd . Doe .z:wa3.rsreexem.plsren overtreffen toch sleehrszeW den her gew :ichc van 1~ . unciaH~l van het Af~ i8,obe ,pond. Gelijk~tijdig . Z : i . j l i l l aUe verwaFt j~,gveroorzakende pogingen va .n de b llia~ .)01]1 veor deze (liP eene dw~H~,g' berustende vefoDders~elUl lg eeaeY,e,rklaring te geve~.

Her or~glneele Rome:~ns,chebroezen geld (aes, grave) ibestondl ! I . l i ~ d 'em as en stuIt.ken van zes, v~ er) d rle , rwee uf1 Ic i.3 i,een deuncia ,9!Ue op de .keerl~jdel. de p rora ve noonen de, te :rw .i~ l m en .ep d.eVOoflwjden de koppen Vlll~ vcrsGhUlende godheden zag CISUD. be;~dle,ijden een waJ:3fdemeli'k.~)

'1) {lil.B,lll, lj~bt.r dill:!!:Einl'hi!iS d'er Ch,~rnl(!;a1:l1,{U~.E'rmJWt.l,tJlIg dt!.r ~,lI~'k~1'ditl' V:tl'FZ~'.it.E . ~ I . a . r !gelil, 1 8 4 2 , . S . 2 '9 , . vo,~u:l:i~ ee!!~n~$ ,eUl,t,!!!! n~em:i!; met d 1 ~ 1 ' l~an II $ 1 1 0 1 [ 1~ 1 1 ! dell JllllpHe~~II;;g,p Cfl ! l . ' ! l : IHQra.frlc~ vol : : :~~d~ .!:H!i:aJg~:

115 .'. .; " .,. 1'9 .,3 (1 6,:!l,S 1 ;:11 ,13Scm ns" " ,. " : B , 3 , 1 ' l i b j J ' , i 6 a ! i:,IG

E~11 :Ji~, VI!iH, 2'GB,!1l gram, Idli~n PHU.II'PS {l1I,dler'z,oc:IJ,~, Ch,~m:Jf (J .l $oc ' i tr IV ., ,tI!)~ntl",IYjrnJt'lI{lI'" vol. ~ 1 '" pp. 255, [,liIevlltt e ( H l . , : f ( 1 ; '~ .~o,p,~.r, 'j1, l Q Hm, . 2 !. a , a 1 '00(11 ,@,47 ' il,I!:!', ' [ 1 , , 5 ' 1llo.li!o}]~, $jtI(fi i'eiil V~1:lJ z wa.vel , ~ E ' I il ik k e ~ ,ceil . $ , e r n i : s , V,Q.J i ! .2 ' 9, iH c r am. 1 3 , 2 , O o i l . : ~o , p'e r' . ' 7,66 t in ."29,32' Hu] o l " (I,n ~j:jl'H" 00J9 ~ i.kkd, 0.2:3 : 1 ! : : Q ~ i l ~ . t '. ~PIQ'r'~n van z:w3'i'IilL16 -



15/40

432 :

.M.InervaHercules

!~ IS0,'000,'O 'CiO

AsSem~sTrleesQuadransSextansUnci.a

12 une tae J anu s6 ~ J llpUe~ r

Mercl! I.r l! l.ls ,0 0Bellona '0

Op die dr~e groor,8te' munten zlen w Iw d.e VO(llfAaamS~e g;ode.nvan hel' Rorneinsche !panlheon .. Her'C!!l le8~S de Verpei'8(!1on~.~jk.~figvan phjys~eke kraehil, Merenrlus van den I1Iandel. De keuee vanJarnu8 en Jupi.t,er veer d J . e : twee V(!Ior.naamst'e; stu:kken is gehee~in (!Ivereenstemm~ngmet de pla;a~s~Ie belden in deRometsschegedenleer h l l 1 : 1 1 amen, Janus, "Por ranun cus tos e~ rector vlarum~'(MAGROBIUS I, IX , 7) was de god.\T.an .heu vededene7li le~t regen-woord ig~ en de t(lleko:mst, V~Ul pooTEen" V~ulf'oeglulgel, oodog envrede, en de beg'Uns~i,ge.r val. alle begin l .ende ondernemtngen,Hij: neern t dus de eerste phla~s in. de ~EH!:rJen .. MA. cm)NALD , Coilr,Types~ p , 18.2. Op den eerstea d!ag d!,erl :Rar hem geneemdemaand jsrnuariUSa9!Dnraa:rdde;1 de voo .r , e , e n j a a r g e : k o Zo c ' l i J i consulshun ambt, VandM r daf wij hem. dwkwwj~s afg~btu;;~d.zjen met .zijn.reehterhaad 'eeI]H~:[DI ~ ile u~ elomkl!emmefid !e :. Me t deze;rns~e,urlel om ~8100t Janus de janua (d,eur) van elk jaar,

Janus W 'O< fd.tge '\'Voo .n l:i.jk v 0o li"Beste ld me t tweege.zicnten in~ege!lllges[;e(d!e li"~ chU ngg ekeerd,. om d!at hi~ zoowel her verledenea~s de tQek:Dm.s~ k e ; [ I D t : ) en omda t h .ij besc i1 :o lJwdlW 'o rdt a ls de ~o dvan de zon , d ie den dag open t a~ :s zij. opkom t ,eA den . , G l a g s~u [~bi] naar-on derga ng.Op somm lg e sU ln d.b ee~ d,e.nwordlf hjJvoorges;( leldm.et deneenen kant van zi~ngela9!!t veorsten va.rn eea W 'il1en baard en ,vine11I! lrem.~te'fwiU de o.~ ere kant er jeugidig: van u.lte:rUj k ldt:ziet.

'k Benjanus, ,oil i ldstc 'V:!lill de IMHliI~]I:'Ii(Ml~.[It:. zi.~ w ar ac:blewJ v66r~ beme,den suuu '~~k tel de jar,e'liIj lang:s ml:j heen.gc'!i']'Ildiefl~Als w:!i.(:ht!(l;f "'!lit!!! w,IH door mi.~H! ~o,of'ten : g . Q , a t .

Naa.r LOI'lGF'Il.LlCW.17

DOriginal from



16/40

In Rome bevondenzieh vele Jan ti.S~e:lifI,pel,s" De V"oo,rnla!Is: tew as d~ e,. na .b lj de Tsbeense Novaeea de Via. Ar~nefum~fe ge n ..over de BaJsmea J U l i :a ! .De r.empel vain Janus w ,e:fld alleen giElopendi wano,e,er de(Iorlog ~hl~raJk:

:E:r be:staa:t " d!OQ[ gGd5d~ens~i l l l : QGti~g en "i! '\~~:lle V(I(lW' MaVI)F.sHem g~ eel!. dubbele P ' Q ( I : r t , m .c n n o eI!l1 lt bu r ",d eP o ,o ,I:''t v an d en O 'o rl,o g'":D.ie met b


17/40

met name aangeroe~H ~;~ godhed:en , a~ le andere goden .z iJn begrepenin d elll gro epsnaam a:lJtnlh H2:[slor ,

De Lu~j.n.8cbeUbr,ale of "p:roraseri,e'J is beschreven HAEiBE.RUH,Aes g r a , ; v B , S .. 26- oSl en a fg~bee~d . T. ,10-18) M .De mumee ge:s lag en . in d e C a . p u . a f .l .n ~ H : ~ l l i '1 i : ;Mun~ ( : m ~ s 5 H : , : h i e n ookin andere C aJ 11llP aaus!che m uuthuizen, IW h oew e~ . d~,e n~et vsn vee]beeeekenla kunaen zijn ge:w!ee~t)be4!i:ta;3inUl.i~ zilverea didr achmenvan - ge~ .~ jk wijreed!s zagen -eel1l ~ heorerIsc.h . gew ictu van7,58 gram en. litrae Oed,er llilO van een d~drach:me) en ulr kle in .ebron.lem mueten (UU,akoper). D eze I.aa [ste w aren eeh re r -Reli.~.kbe; : meesee brons ill de: Griekscihe, in ~ege!~:s[eU~ngm.et de .~. taHs:cbem.aat:se:happij _ . war w~j rna neemen ,~pasrntlnt)'(de Emge~is,ch.enneemen ihe~ :1;(10 eig~na;ardi,g " t ) Q i 1 : e n m(!lney'~~)' hare:innerH~ke,w asrde .kw am u ie t ove reen rn er de n em lnale w . a a : r , d i e . , Noch h e f,zUv ,e:r" i niNJ chh e~ bro ns v erso on en w aardeteeken s.DetYlP el van bet C a . p l !! I , a s . lE l s 1 c h . ,e g,e~d. zljn, v e l e r i e i ,

W~j'ti.nd.eA in. HA,EBE,RUN~Seerste ti,j~va.k (:t335-3 1:2v66rChr... de vo:~gel1Jde didrachmea:r. M .ars) ( piaardepro{;Qom,aa.r. R10IANII!t BAHR!FELI}ii',MlUI,etecampa,Re~n de R ivista ita lia na ,Jii .Rumismatica 1.2 (:l8QQ).~p a, ,3i2;T. 3, L Z ,evenendl!e n ig ,e xempl: llr en .g even eeuge-

m : i d d ' e l d . gew icbt van 7 , , ; 2 3 g ram . Hierbij een z:UverH tra vanI1etze~'d,e type, doch w e g e : l l l I s plaatsg~bre;k ROIMA. R 'i'V is ta 1 3 .p, .33.;. T. 1:,26. Een exemplaar h& ervan w s sledus beitcnd,.we:gende O~65 gram.

2. Apono. IIO IMA IN I ) ( s prln g:e:ndpaa rd , ster.Rfvis.ta 1.2.p.4U.3;T.3:; , 6 . . Drice;~tw.intig ,e,xemp].areB. geven een gem.idd,eldgewic ,~uvan 7,t5 g r am . .

3. Hercules H W()~V'jfJ met de tweenng~n. RO. ANil,. R',ivlsta 12..409; 1'. 3\~7. Ddeen veerrlg exemplarengeven eeagemtddetdgewicbt van 6,99 gnnu .Veorts vlnden wij hlerbll het velgeade Urra.koper,. nlet

onwa3!rschi.~nHjlk, eene vi e rvoud ige , dubbele en.eukelvoudige lirra:a" Mi.n.erva . R ' D , .A N , I D ) , ( Ade]aar op bllksem .. R O M . A N I O , . BABEl-ON,.~.I. p'. 14, [10.. 1.0.1 )

Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


18/40

b. Apo,H~ H speerbi j t:em1ldel eeuw, R I I M A N I . l,dem'~ p. ~J"m i n . , 9.> C . M~ne: rva H P.aa~de!pr(! !~oom. . R Q M A N : O op V'Z. 'O f kz, of beideziJden. Idt?m.~ p " 11" no . 5 .

Somm,ige van de typeno p' deze munte,l lJ ziJn : inoei.lHjk reverkfa ren . H er p iaa r; depro t oom zal vermoed .e l,~ jk 'W e I,z i.j, noorsp:,rong",in'den in eea ze lfde ,6gu tlr, die 'wij v inden c-p een larn t~ l Car -fha ;9 .g8chemun~en (B ri.tis 1i Museum ,.:!, fJl l id,{!,.pt. XXXV ; Hn.L"C , o ' i n $ ~f Ancient S { , c U , ' Y J ' pl, X . 6,), die d e s~:ih~j.n,gsleg~nde d e l l 's l T a d i .. in herinn,e:ring h o u d e n ,

' .

In ~'n:: 'lmjdd.~~d:er Sla d w a:se '~ !l woud , 'Vol \,~:I'k:wik::k:e'!:l,[l~~ic;~.:alidlU.w,Wa a.,f ' d ,e P u uie rs eens, v :a :1I.b et sta :m pe:n : d er ,zeeen de S~'OfmenM(H=de:" dle~ !i:op 'V ,tln ee!1l ~!lard utt d !l; ~ ~ (u :le :m l:adde~ g~g!!'.1iV~~l"Ul !l l! 1Q 's b '~ !! rCh i k ", ~ t:eerste tee:kie'.1iI de:r 5t.lld~ du ,e,e:l: ltO!!;kOmM beillUl.ich:h::M.!liebtig i ! i l (II' Q(lfl(l,g, d(l>l)f de,euw.=nbe, l ! l l e:n vo l Itlhll.e:ie~dl!:w,elV'ililU'iI:.

PUaMI"l~ VERG~LH.:rSMA~J)t De AejU'trs~ele'f$te 1l!,l)ek~41-445.Vertalil'll: doe,r P. ' 11 ' . . DE K,Q]Ii[NG, 1'9~5.Her paa :rd ! en de- Biter' te ZIRleD ku .o 'o ,en de D io seu rl voer-

srel len, die wij~at ,er :zunen zlen verseh llnen o p de eers re z tlverenmunren in Reme ze~ f gesla.gen , na269 voo r Chr.Her opsch .rH 'lt op deae Ca.puQansc.h .emunten ~ :s.in denC ampAanschen o f Os.kws,e h'e n v ()rm R D M A N I D , evenals I C A l , I N Dopau~(}lome mUlu,n va.~ Cales,i3efl,in, S. 7'6~ 82;. HEAD,.p, 31-32 e n . S V E . S . A i H O C I , p d~e van. Suessa Aurun,ea, Be.rl i1fjS. .1 5 4 - 1 5 7 ; H iEA.lJj p . '4i2~ twee Ca:m paaf:l lsche seeden. 1 )Her eersre t:i.jld va k va n het R ():me~ns,c h ,emUDtw'ezen du.urdewe U4 o f 3.t2i)toe.n de pogingen dee Samn~,eren om Campaniaa,an her R:omei~scbe gez~.,g~e o~"r~kk,en v~(lrgi(!led waren a~ge,. .s l ag~n , e e n ge:vaadijke QP snmd in C apua ze lf w a s ged.empt e ndie via Appu,) die Rome met C a , p u : . l i verbond. ,w8s vol~ooId.

H et tw eede ti~ dv ll!k van . b e t Romein sche m tm tw ezenHA:EB:E'RUN, System (l'tik, S. 21, b e g r ' e n ~ ' H ' h e ; , f door de ja,ren312~ .T 2Si) ~ is kenme'f'kend doer eene groote ldtb[1e.idlng~ d~ede Capuaa.Ii1 I,s;c beMlIlnt londe'rging. Te Rome g:aatrnen V'OOft de

'

~) R " g, C.O:; ,Jw...v ,. HaUe . .f.HI1.l'~('.i.:l;,.1I0t L,pa,~. !4, 1 I 1 , f : > e : t t ' t tI..a :~el i'l te Jl 1 el i'l , d a t waa r~ df:fL lItil!!$ ch !!]!'~ H~ f$ ~~ iJ !'!i.ii!:~ .?!IJ ,P ., d ~ W !i)o


19/40

l ibrale~l ' i l ' ( )raserje ee gi.e~en.h i de munUypen kom.en sleches k~ .e~ neve;ro .Ad er~ ng~n : h er w aa rdeteeken 0 verdwijln~va.lrl de VooF 'z~jdevan d .e l as, h i e t bH j ft aUee :I I ep de keerz i jde. . HAEBEIR :UN ,. A i esgrave , 5.5.2- 53; T. 19,. 1- 10, 20~ 1.- 7, 100,.4. Bij eeae hllereui.flifle wordt de tot dus:vern:ur reclus s~ a!~Ade pro ra , n aarnob gekeerd , A . ls f 'Q re.' ~tT . 20,.8~ 10,. 21, 1= 4 . H er ge ;m ldde ldgew~cbt van 5 2 e : ; ! { m p h l r : e n dell" eers te u jtg rufr,e ls :269~79 .g ;r-am ,van 28 ex!e:m.p~areiFlder :[w,eede236~10 gram, van ;aUe 80 stuks258 g ;ra .m .. D ew ne ia wO rd tleg ,en [her emde vaa het ti~dvak nietmeergegoten.

Deze ve:ra.ndering;en zijn onbedutdend,Deweekzeamheden e a n de Capuaa.frusc:tm M . u u t GJaare:luegen0111derg~lgen in h er tw ,eedJe djd .vak eene gro o te ulrbre:hHng. O nderde belang:rjjks~e der in ge vo erd e v e;r'U I.d erin ge ;~ .v .in d,e ;rn wi], diuaan haar he t g ,ie ~e n v an : b ijlz ,o n de '['I(l se ries .zwa ,a rg e~d (aesgrave)VOOI!' de Larijnen we'f'di e (}gedragen. Voormen.ig deel yam heraan Roma onderworp,ern gebi,ed ~ men denke hi.erb[j ~nde eerstep:la;a:~s san de A. llu~:uern - was natuiufHJlk de prnf.aee[lJJ we~n.igaangenasne herlunering ~ In dit rweede ti.~d.vakweird dan ook devcrhoudiftlg ru ssehee Rome en d 'e Ladjnen b ere r, {U eru ssch enRome en de Osk~ers daaren tegen m inde l' g .ued . . De ; g fo{ ll~ e srrijdte.ge;~Ssmafum, d~e ravens eea narlnnale oodog V3.n het Latijnscher egen her Osk~sche ra s was, b ra .ch t de stamveswante Romelnenen : La~~jmeA weer re zamea en , ... W8.t geheurd was invergetenheid ..De steun van be l L,ati~nscb,e e~emem was, dan ook voor Rome;Q nO n~beied ijk .. In . h er munrwezen kO n1 lt dw~ du:ideHjk aau ber Uc h tdoorda.t VOOt de Lati.jnen. bilzondere series : z : w l a J r g i e l d ,eg:{iJo~enworden, De s teden, die: t~~ dusverre g e l w n u u hadden, kondeedaannede voo l1gaan. De proraseele sch ijm van mill af aan aUe:enV'Q'Ofde hoefdstad en hare Qmg~V~l]g bestemd te z~jn..Voon'i zten w[~ ~mdi~ f~jd'V3.k verschljaea een vlertal iI)lil.!I'enud, z . zw are rechtt u )e ldgegego tefi b ,lokk,en ~ w aarover hiern.alliIeier- ell misseblen ze lfs ,e e[iJ J~gg o ud ge ld . Me er wa.ar.scWl:ijnlwjki s her'ec~uer~ d~t de u : i . ~ g m e : van g Q u d J . i; : .r tm u n r e n , eersr ln hervo~g:ende = derde ~ . ti.idvak~ een aanvang : nam . HAEB.ERLlNkW.am dan ookr:e ru .g van de in z~ jn Sys: tem,at ik , S. 26 W ~ one -w . I . : k k : e l d , e s~en ing~ d o o r z ~jl1 J ard k!e l ~ rnde Ze it ru :h r i! tji ir N am ism .a ti k ,.1007,. S..26(l

: 2 1

DOriginal from



20/40

,

He z i h 1 ' c r e ; i I 1 didraehmen ! ) I n it het r i .~dvakj!herwelk wi~ ! I 1 I , I ! J ,behande~en W(!',geD normaal 16,82 g ram en ziln ~nwaarde gen~taan 6 zilveren s !cnJ .pe~s of slcdpula.v,an t~137 gram (h,e;r , 2 : 8 S Stlldeel van he~ A~~ws,ehp,o"ndvan 32'~45 gram). Gegevea de waarde- ,v erh otld h:lJ Jg v an zU.v er 'lot brons 1 . ; 120,. is een dldraehme duswaard ; j j J rte breazen sssis,

M.erkwa:aiJ'ld~g~s hee dan. (!10k" dat de hoogsf:e n,om,hi laa~ vaneea clef n ieaw e zw aarrge ldseries n ie~ als re Rome Is de as , dochde u e S 8 W S o f 8~ukvan 3 , a s s i s , (Z ie h lerna b~ j de La~w jsc h eRa.dser.ie ) ! .Wff i j vinden in HAEiiU1,RLIN'S lw eede fijdva .k (31 :2 2'86v6o:r Chr.)' de volgende did.rach:m,en:A. Eerste uhg~,fle. Slechts e e n d ,id ra c hme, :z~o , nd ,e ;rp \lIs :m l!illt,.I. ROn 1 la m ,e~ P hrygj;sch ,e :n helm "( staande V~,cwria. R ' O I M l i N ' O .

BAH.RfEL.D'f,.M,o'n.ete camp.ane ~ f D J deR,ivista itaUanu .d;in:.umisrrultica 12.. {1800} p.,400. TWee~~H1Jle~Hg exe:mplare-~g e v , e ! O O le e . n g e m i d d , e . l d ge;w~dIDt v a . n 6,,48 gram,

B. Verdere 'Ulir,g~.flen. Brie dldrachl1llen, daa.rbijl draehmen enIib e Uenko per ..

U. M ars., .k.no ts. ) I ( sp:rh'!lgend p1a ar d, tn .o t8.. R O I M I. . R i v i ' . s t a 13.1:1> .27. Vee ;rtie :A exemplarea ge ;ven een gem lddeld g!ew .ich tvan 6,.6 g ram . HJe r!M j een i . ibelhl v an h e~ .z eU de ~ype,.B.A.BELON,~ . I.; p " 26; [ IDO. .33"

III. M ars ,,( pa.ardeproh)(lm,.Zesentwi lMg exemplsren6,58 gram.Hierbij een drachme van hetzelfde rype , Riv.wa m . 3 .p .30:; T. 1,2 :5 ._ Zestien exem plsren g~ ve:neen gemiddeltil ge-wlchrvan 3,21 gram..

.,1'1""'e~1 IA.... O;~~;ri'" 1::1 ' I " I ! 2 9 1;~l,~~ .. w , t I I _ vm"~ At;.P.IJIj!!,~~ '_~~ 1 " " ' " _ , ' L! !g e v e : A een gemWd!d .e~ d g ew ich r v a ~

I), E'~!lJ Cam,pi!.allil:5,ehe d~drl! icIHII 'e '!'an G.'.! giram, ~l.ie f : l 'A. l1IC~1O!'!IJ.El!,zg.c!!t . be'l',;Hte0,:98 (I njI I ~ lU J ;'U " Zdudtrllt' Illr N~mr!s.rIUi1Nk, 11,8'14.,:S 3 2 ~~;. n0.18.22 .~



21/40

VO!i)!lriS een H beUa eveneens van , a l i t ~ype, ; BABfE.u :n ' l l , r, L ,(:h27~ no.3S.

lV. .Apollo ) ( sprlngend piaard. ROllA. Rii/,ista 13.. p.34. AC.ii:lt~~i,e:11ixemplarengeven ' C I C : I gemidd'eld1gewic:ht vllIn 6,,56 gram.H:lerb~j eel drachme van herzleifd'e: tYP'lli,R,iwi:sta ta . p , 35 .A 'ch t e x:em .p la f\'ilf l g ~ v er ne 'e n gemidde~dgewich t : van 3,~ .9 :grall.Voorts een libe:I.~a eveaeens van dit ryp,e~ BAiIlUi;l!ONi,.t, I. , [p. 28,. no . 39.,

BwjH" U[ enl V vi A den wij eene gemeenschsppelllkesembeU:a : Roma H sta:an.dJe bond. ROMA.BABELON , . e t,p, 2 Q ' , . mo. , 4 1 2 .De vo~g lemi!e s erie s pIes grave'" worden in diit Iw jdvakaa,1de C apuaan sehe :III[ln~ toeges,cn reven , a lle gegO'{len vO~EeAs he~

Osk~s..::ll~Latwj.ns!ch,e po nd vaa 2"7 .2 ,87 5 grD!:IJ.I:I, De lat:i~ns,cht Radserle, Rom . aop , [reS5~St. du.pond~UJ8, as;rad 0]) de keer.l~jden. van a.ne stukk:en ~ o~en rne t del. sextans

(de unela on~breek[). HAEBERUN~ A . e s g r l u , \ ' c , S. 5'1- 63:;:T.23 ~ 25. Vierel1Jveertlgass~s geven. een :g~m iC ld ,e~d ge.wichtvan . ? ' 11~31 gram,

II. De sedeme~ den lw p der god in R,om :a (liP vz, enka, en wel1 . Zender ;symboi l }~ (as,t:ot en m.ec semuncia] L. c . " S. 6S-

/10; 1'. 27- : 2 8 , . A'cbui' f;m assls geve~ e en . g em ~dde~dgewwch tvan 267133 gram..z . M'e!1 h e~ symbeol knets ep VZ.. em :k:z. (as ro ~ en metunda). L.c., S. 71-75;, T. 28-29. TweeeliJit\vI:nt~g ~lSS~Sgeven een ge lilJ ldde ld gew ich f yarn 2,69, .3Bgram,

III. De L ich te Janus )( M ercu rIu sse r~ ,e~mef s:ymbool : s~ik .ke~p 'kz . (as t O f en met u l l H , '; i a ) " . L. t., S. 76 - 80; T .. 3.L Achrdenass~s geven een gem lddeld g :ew ich f ' V : a . i n ) 2 : . 7 1 ~ 2 6 gram.IV. De Ltehre ApoHoser i e met wing!erdb~ ;ad op ViI. en kz . (Totd!u:sver aileen bekend z as, semls, quadtr.ans en sextans] . .L . c ..

S..Sm.=S2; . T. 33. Zevenass1 sgeven een g~em~dde~d.gewlct i tva~283,S6 gt ram .23



22/40

I. Ad,elaar m elt bUIl; ;sem,H Pegasus , R 'OMANIIM. L.c., S., 64 - 65 ;T. :36,l-l ,e:1 ei, ]-.2.U. 8Ghu e H 8ch Hd. L, c ." 0 8 . . '7 S-, 76; T . 3()~ I ,_ 3 en Bij), 5 =7.nr, Zwaard H Scheede, L..e ., S. 80; T.32~, :2- 3 enOO~3~4.IV. Aar ),( Ddevoet. L... " 5.82; 'T . . eo, ~~2.Eene opmerkzame bescbouwlng va.n zekere zuowe:~ op dedi.dra!cb.m.enlls ep de sertes zwaar l,e ld . a amge tro ff e,nw( )rde~d .e

~ype!l1 en symbQo~,en"g8!f HAEIBJiRUN eerst h er verm nederr, laterde overtuiging, dar er ulsSic:h,el d ~ d 1 r t 1 ! c h . m . e ! n e : f ! l i bedoelde serieseeae verwa.ntscha.p, moest bestaa.fll.~w ijzeDde oJ ) eenen gemeeu-scbap:pel i jken. o'or-sprong. Systenult . i .k S . 28. Deeersre aanle id ingh ie rtoe g ;a f h e r voorkomen van he~ zelF d'fiv rou w e n J : w o o , f d Tn er denPtUi'yg~s,eb,enhelm, zeewel cp d~dlrac.I: l.m,eI,a~:so .p tressis, dupond:ius,en as 'Van de Radserie t,. ook de herham.ng van. dat :z.e.lfde hoofd0 0 ] ) de klelAe sembella (b~j didraclune IV..),.w a a . r v a A h er type del!'. k , e i e f ' z i ] d , e ~ wd!e;m~tk.is mer he~ mtm.~bee; ld op ' de voorz i~dhevan. denquadrans van de Radsede~ a.l, de staJa,mde hondo Zeer opvaUendwas ook h.et v()of 'kom.en V3.n de symbo.le.n knets en sikkel op dezelfde ma.A~ ,e!r 001' zUver en :zwaargel.d; de kno~s a,p beide .zijide;.nvan d i!e Msrsd: idra!chme n..en de nbel~:a daarvan, eveeals opa llenom lna len der Serte Rle~ de~ to p der g9dJin . R o :ma It2; ,a lo esikkel. 'oIl' slechts eene .zi~ ide ep de M.arsdidrachm,e- In , d e ~ drachmeeml de libella daa.rva. l ,evenals op' slle nemlnalen van de Lichfe:J a , m l ll :8 H Me ~clir~ usse r~ e, H I. D it w a r e n punten v a , ~ overeenkemst ,d~,e.Diet a l a n bet to eva l ko n.d i,enworden roegesehreven. HAEBERL~Ns te lde z :ic h !:iJ!l!i t~~ taat her verbo rgen sysfeem re O ;n .~de:kkenen,eluk~e hem , d J ~ . ook spoedi ,g . . Her bleek heAl. a~nl~~har o o k debaren h~,~r{o'emat~fwa:al ~everden. En wel: heJt ,o:pshr~f{R O I , A N OOJ) dj,e R oma .. .d ldraehm e L , ROMANO . 0'1" baa.r I.merhe t speciaalR o m . e i n s c h , e type, , c l i . e ad le la ar m et t lU k s , e m . , . ~et s : y , m b o ( ! l ] van den ,CflpiWU.j!DSCnen JUI)~fer,.Blj de .Marsd.~dradlm,en H. en Ill. en deserie-s H . en IU . kwamen. auk. twee bare~. Il ..ea H I., d ie door harety(}e;n~ schUd en zwaard mer den iQIoflogsgod ~ rnverband s w . n d . e r n .24



23/40

Her vo lg ende sv sreem , da t n i em . l l I l 1 l i d nog vermeed ba,d~weirddoor HA.EBE.RLIN g~recons~rL lleerd :~ . Rama HVictod ;lJ

10'."MI0.

tr, M . ars) ( J l'S ilid ~,IF lO.A.K [ J iQ t s ~ , i P b~:idi!! .l:iijd.cn .

U[. M a .r : > ) ( p , 0 l I 3 . f 1 d . e p r o .teem, IAimll. Sikke.1IIU e e lI! O il' : k : z : .

Zwaarge: ldl .I. Ll!il:~jlilsc~e R~di:$er.:~e~

R@ma~ , tn:ssls, du-pondi.IIS~15:. H rad Oil 'a ile : s tu kk e [J .

8a : re 11.r . Ade l! 'l :; u' ) ( P ,e ga -

: 5 1 . 1 . S RO'JlANI!III.

n. Serl~e met den ~i(lp~~ r gOdi n IRom a ;~ . .Iond i,er sy'mho~I'2. ~.!1Q~~3an beidl(!!zUclc;l:l .

HI. li(;bt~: .h:ous H Mer-clII riu f ls ,e r~e . SiUe]o . l W , e e ] 1 , II ) p l e z . .

U. Schild. H sdnUd.

su Zwalfd! H~chf:ede..

~V. Li.'ebusJ\Jl,a,llos;t::r i ,eW~~,gerdb[ad! op beide:ti.idilli:!.

o .p de btlar I, Ade~a.ar ) ( .Peg3;sus, z;i,en w~j her Op,~H ;lh rm1111:lIO 'M . Deze baar kan dus modli jJk ~ a~ er g es l3 J g:e n z~~n d ar nde eersre ui.rgm:e V~~ zi~V'er h~ dit ' t . iJdV'aJk.~wa!'H ane~ar:ere ui~-gj.f~fiHl hebben niea 1 0 M A N ' 0 of R O I M A N O M f maar IIIMA,. Op :a~~eandere baren knmt g e , e ; 1 ] J opi$chri f r V(HJf.. De Ade~aa t ' H Pegasus-baar ZOU das oolt wet in her eerste il:ijdv~kkl1rullen wordenond,e:rgeibracM meent K . REOl.INO~ .lam i i i ter,e nromisc.hen ll.nai t a U : s c . h e . n .Mi iRzwese .n , tn K U o ~ Vl., ~006, p, 500. Evenwel zoub:~j :lu lk . e e ae rangsch~ldi.jng d e e ers te .znveru~tg:if1e van het rweederi~d V 'a kzij:n dh ;lr b aa r zijn , terwij ' l in .h N syseeem HAEBERUN ~ederd .e r 'V ier l'! .itg if~ ernvan :z ilv er h a .a r b ijbe l1ooren .d e baar h e e f l.

De helm door Ronin" ged!ragen op dldrachme ea serle I,serie Tl, wan~ du deze godil hkr wordr bedeeld meet bU!l~e[Drwjjfd. zijn,. (HAEBERLIN1~ D er R.()ma;typ'us a:uj den M iin zen . derr(Jmistien Repu.bUk" in Corolla Nu:mismat.ic,u:J' tQ06~ pp.. 13S : f f . ,p" ]46 er!c.) :, is v an P h ryg isch model; van eencn bm voorstenen ei.nd.igr Zijlfl punt in een k]e ;~me llg r~moernenkop ..Deze helmvormZ(I!U e ea e ~ o e;s ,p eli:n g ku nn en . z i j m op de legendarlsehe stjctu~ ngv:.lI.rnRom,e door uH gecw ekenen van Troje a. De aandaeht w erd erreed s op geve:Stigd der het psa rdep ro t eom, rn:te~keersl j .de~yp'e va O J



24/40

de Ol!ld.s; l ieRom.ewnsh,-Ca,~,pa,ansc.h.e d h!l.ra,c~m'e '(eers~ie djdva.kNQ. l) :geinsp ir, e,e rd ka .A , z i j l door een Ca:r thaagsct l . m o d e r n . Enb ier :h erln n.ert h er R erae tn seh typ,e 'o 'ns,B!lhoewe~ Ra .!llw taaadenpra,ctiJdgen kop eener k.oningiliil, drsgeade eea Hara van A:datisdlIm .o d.d o p ande re srukken van Ca . r thago . HEAD, p.8,78, :6g.. 391,HIU... Co,insoIAncie.nt Sic,i~" p , n . X, 7.De Victoria op d~dracbm,e L is naiuurUjk een svmbellschevoors~ emngvan de steeds meer vehJwi.mm,e .Adem:a c llu van IherRomeJnsc~lgezag.Her keerz~jde type van de R ad se rte h eeft men ve r numg wiU,enve :r:k~ are;m a ~:s 'eien e;symbo ~ isch e v oo rs~ emng VI,1l: de verbin.d:lng,d~e russehen lR :ome e:~. Ca,pili),a e o I 81lilldi WIS g~brach~ door deV Q r n r O O , w i n g v a n de Vi~A:PPIA. Dus e e n e geHjkso,orc~gevoontemn.ga :~ s de p ro ra op he~R(lIm ein sd le z W 3 . a r g e l .d , d .ie de eers t'k o li1e ..Ungsv',erk,rege,n m.3c,lu ti er zee :symbIilUseert.

O:n d,e r mea eto lo ge n bestaar l i I , e t gebrlll~kde b a r e l a a . n t e e dutdenals aes signaC um. B!BE LO N , t o I.~[ntrod .,.p', U I. Z~jgev',erw danden na.am iU::S grave 1) 91U!I de ronde mUlt,en, r.ef'W'iji de meestp ri~ .i~~eve v !(lrm itQo~e S fUk k ' i ; H 1 f f le~aJ~~: e ~ f 'U ld , e ? genoemdwerden.Deze Iaatste beuaD1wng: omsch r~ jff .d eh zelf e n is g~ed . Maa r st.rilia d 1'. ' O f . . I I I '!Ii'" k dgenomen e s Wle~I;!;r sn.lll'i.i:lii$s, (Ii r(!lnY!~ow v1eT1aOt,. - .a ~ vanee~merk v D ( I ! i D ' Z W e n ~ : s s w g : n a u . ! I . m. E;n a . a n g e z i e n wlj nu we tent d,ail d e z eb aren v O.ls treU nlet behoo ren to t be t oudste tijidv ,ak van het Ro-me lnsehe muntwezeA~ is he reven vl,einig verd.edigbaa : r b:aar (debaren ] in h,erbi.jlzonder tit noemes aes s;~g;nat lJm,.ls ztdlk :s.zou zi~n, .wa.~.neerl l ,erond'e:rs~t~d lWD wo rd le n~ .ijJ a~z ij d en o ve r,g an g: v ormden'v:anh.e~ v orm ~o o:ze b ro es f{)~ de n;!Indermul!uen~ .zoo~ds,vf\Oi$g~rdj'e h eerseh en de m .een ln g was.Op baar . 1 li,en w~j dan d eliWad,e ~a ar a ~s a n r U n H : u van JupitJ ere;~ h U H ' ;symbool der Rome:insche sou.vereiliillteit, geiliJk. alge:m.eeoaa l,gem!om e;filword~.~) W areehter' dJ.l:;Bpe:gasus betre f t',kan.m.eng:eene zekere y,e:rklariinlg g :e V C ;E 1 I . De RO;rml.t~.rDJil i~~lU)lefle;n.i n de laarste[aren echrer weJ bekend zif fin gewees~l1lel' d.Wilg:ev~elil,gelde pasrd

. .

' .

l~ fii;:$TI;.l'S, tUII~f~imm #cnl1i~.Uil)n,~,~, 'if, GI~av~'; On.tlt; ,!I~~, iliCUlm 0 1 1l'!iI~d~r'~,!!ill,! ii i dell i; 3:' 9ses " ~ Ing,i!UpQ'!i d ,C ! l:ilJ .ra S. e fU c iclM.ifI ~ d c r n ~ . r . D I ~ . l r n t I , ! a II Jilo ,e lp s,(jo I!UJ !'II,erO' dllil:t,~ltli..

::)Ra.lI,dle:ra,. 'riamdI~!Uil' [ ; l !I I '~


25/40

e ls m l , .m t t y p 'e . Z '@~r v ~ e : ~ verbrid W 3 r , e n , c J l eCorir.uhJ$ch,e' "pegaJsP'.Brit ish .M useum cata lflg r.ze , Corinth, pl. I ~ IV; C. OMAN~nC()'r(/)l~a num:isma:ti,ca, pt x m ; H~LL~H i B t o r . i , c a l G ree 'k ' C (Jin$"pp, 85 F . , M.umen naar d~,tmod,el zwjA in zeer g;Mo~e boeveeUleden~,stnds het midden va,n de vlerde eeuw in de Zuid-,~i[aUs:che seadLocr~e; l1 l ! te SyraH:=use, e;1]I bl! geringer aantal in klelaere muot ...buizen, z,oolll:ls re ,Medm.a . of Mesma en Rhegwum jl[ l,B rtlttlu .m enLeont i n i iH Slema ges lagen , J. F . HILL;, C;oin,~oj Anci'e,nt 8ici~y;Rev. A. W . HANDS : , ,Co. tns:,a/Magna G .raec ia. H e~ verkeer tussehenR om,e; en. de, OOS~kU!8'1 van de Adrw:lu~sche Zee was we~HsW'a ia rilO'ggedOlg,m aa,( ' roeh meeren :l:Ipegasi Uuri,[ de vers cn iUendJ.e munt-b!ll ,izeA~an (n tg ed ee~ t!e d er oude were ld en van Cnr.in~be zelf, .in ha~ia . 'Ve,elvll l .h1.~g zijn voorg~:I!:om,e'l1. DIt IO U c),an a:all ie.~d~:ngk U I l 1 . n , e ~ n h.eb'be~lgege;ven o m . di~ ~ype ep de ba:ar t i e plaarsen,zo()d :ar de p 'eg ;asus hier nw et eene bepaalde my~hologlscbe beree-ken~s zcu hebbea, doeh aUeelgcbruik.f werd omdat her eesebekende flguur was, d~e in den ssnaak vie~.Baar n ver' ldiu w i J onder hefaes ,grave een seh itd zien , diu besHstGaUlsdt l10et z;~ju, n.l. ep de ;~ quin cU!nx van Arimlnuffi, iU mbrla , slen w w j ~~ ,e t e en o :v aa :~ s eh ild , doeh ee~" dat naa r bovenen o aJar o nderea spits to elo cpr. HAIB!B:E.RUN"~ A,es grawe,. 5 . . 2t6;.T . 77, l-a"D,e ovaalvoem van her seh lld m o~ in lu nfW 'eed Je(~jdvak de; atge,meene gew eest z~jn.. .zu~keen ,schild ~n seeeng-eb i!IJiuw e[lv ,o nd m en In 1 l o C O , ' b ~ J . V . . , . ~ '~. .n,l'"a ls de ks ' .. -C",,', e -.-. .. _ . _ ._ ._''"'_____ 0'0;1 .~ . ""IUWV" ,'iii, 0iI.~ .. , ~~ eJ,1 V.dlJ ee.nbegr.aa.fp~:u[s. M rnA.N'I: .Mlueo Topogr:ajic() delt.Etru,rio,fi renze]898, p , 24; met a , f f f i ) e o e l d i n g . Up, den z ..g.n, iJ lno~de:men d,enariu:sMinervakop H Roma a.ugurlum capiens, BAB !E :L .(IIN " t" L,.p. 72~,no, 17'6~zit de g~di.Jl R;om.aop een h,o()p van zuHte schHd,e,n.Ook de zlttende Roma OJ ) eene didraehme der Lnerl Epi.zepbyrii.I,e'Unt met haal!" rechrerarm op ' een ov:ai: l l l sehild, Rev, A. W .HANDiS~ Coins of M ,ag ll l G r a.ec i.C l; p, 233. Evenzeo dra,agt deAjax C o p ' de kz, def la 338 g es.1a .ge;f}m un ten van de L oerl Op,uBtiih . e : r z e lf > d e sc:t ll ld . . HM[)~ p. 336. O a t o , a. C o o k GalBers z i c i t v a n,z[llk een schUl([ hebben bed~end, bewijsr her beeld '\I'lUli den

- 27



26/40

ge!womidenkfI~g:er (eel mer deu l)fq ~e s v ,t!fflie ;rd e Gam'er ) o F" ,RQ,mesC:ap~roo~.H. i ; s to i . r e , a e France illastN;,t!J< P a d s Lareasse , p . 1 , 4 1 , .Oo.kande r s k()m.:r deae v(lIrm weiD ig V00r. Doo r haer s te rkeverspNld_ ing kunnen wij ook,gerustaflionemel, d :at deze rna~uur~Hjks~e en. meest p,rskUschi,e va.n Dille sehtldvormea, dle her mt!;n~sc h e~i~k, U c tulI;am o v er z1jn.e vone len.gte he~ best b e s , c h e r : n u ~reeds b jJ dI'I;H1! overgang va.l]: de vi e n : W e ; D3Iaf de derdeeeuw dj,eil Il ge 'm1 ee~ voo rk( llwe,ndetD du s ,o ( !lk we l de seh lldvcrm v ,an hetR:ornl.e~rn8che ~,egtHi" gew,ees~ is. NaaF'al~,ewaa,rsdwijinliJkhe:id meet(DIPdeae bait d:an. o.o,k g~eenan.der schild af:gtbedd .l~jn,dan datvan de toenm.alige RomeinscI1ie leg~oe:ne:n.He~zeUde ,kululel V I:ij van bur H I zeggeD. Ook Iil,et,zwaard! isn ie :[" zeoals men rot dusver bew eerde,be 't s!; le 'c iaal G:aUi.s:cbe ,\V aD~ ju~s~ o (lk weer 0(1 ) den quarrunx P i n , as] vaa Ariminum heef thetM ,er heslist Gamtsche zwaard eene van he~ zw aard op debaa .r besli;s{arwi~k,endev,orrf:l. HAEBER:LJN~ A , e s g.ra',6, S. 2 . 5 ;T. 71, 4~S.

HAEBERUN, S Y ' 8 : t e . m : a t i k : , S .37 ~ weerstaa t d ,e: v 'erzQ ,ekin .g dilsc hUd en dh z : w , a a . n : i l In verbaad s e 'b~engeli1!met de r a l l c o z e veld ..,sIs .g ,en van R:ome, raeen t dart b eld e v oo rsceUi:n g:e :n dan oak. geenb e!re :kk .in ;g h eb ben o pee nig :e h lsfo riscb e gebeul1en.is. enbeseheuwrz O { i I '\ , \ i'e ~ zwaerd : a W 8 sc hild eenvo U!drug: a ls w:alPens e n w e t alsRomelnsehe wapens , tOOI]S die omstreeks her jaa.r300 v66r Chr,in geb fu~k W S . W 1 e o .Deze b a r e D zi~n dan o o k niet om een bepaa,~dfielt g : e g , > o t e n . Z iD I d ra ge n a n e e n . wapens om her logIscih verbandu it ee dnllken~ dat tussehen haar ,eA de Marsdid.rach.mel1l n enU I bestaet,

Van baar~V, eerst in d en hU!its~ en ~~jdlbe;keud geworden. , isH O g g ~J en 'V oUeJ dig e x.emp ,~ a.a r g ev ond .en , do eh zjjn sle eh rs twee frag-mem ea ~).d ; ,e ld em weW in her NI.uiona.~m.useum tie Agram en in herM.useum Ktrcher tanum re Rome , D it lsatste W O \ 1 ; S o l!J iv o ld o en de .omeeae duideUjJi.e voorstemng van wareees o~' de voorzijde srondte k li.i. j!g en ;; !I!lP d eke erz; i~d !'ew a.reJl tw ee U Q g : e n van een d rievo etmet zekerh ,e i d I'!; illerle :nn 'en . H er w as dan ook een g : e l u k . k w gtoeval, dat onder de b e : r o e m d e muatvondsr van. M ; 3 , z i n . ~ [ U J K]'IClllliti,e(1898) eveneens de andere en wel de onderete h,eUl van onzebaa,r v,oQrkwam. Ii1i zi,~:n b ,erlc .h .t G iver deze het eerst doorDr. BRUNSMlDo re Agramgepub tlceerd e vondsr, in Vjesfd.k~ Bd, IV

.

'I

. .

28 -



27/40

~800/1900, S. 82, met afbee]di.Ag, S.. 83,. maak~e B.A.t:lR.~ELnJhetb~j eWkaar behoeren van be~de fr,agm.ente!l1 bekend en reeonseueerdedus de mUltl) ,eelden. aar H driev'oe~.Der MU,fUjun:d von. Ma:n:I1..Berlin 190[~ S. 8, Nr.S, met ofb I;H: : ld lng : op S. 9.

D,oof deze vendsr l~ou dus nag tijdig eene g~lIJI'.ingge'vuldworden , ,{Ueandi,ers o po d e m e e s e s~ o'rendle 'v iJze in het sys~eemder Ca ,p l!l.a :a ,m is c h ,eerlea h ad rnc eten b lijveilJi bes'taa .n " ja d ie mis-:sc ~b :i.enwel ( ! J . e vas. t5ae1Ungd.a:a,rv8.1ilJJerijidleld so u h ebhen; jt:l~s~debelde Apol.~,ob3ren (IV ,eA V), bracili.tel HAEB~RUN 'op het reeluespoor. We~ ~s waar beseond hIer rw~j~e;~welke > d e , r b:are:ii:Itot deI~ ,ch te ,. we l k e tot de in he~ vo lgende tijid vak behQoflendJ.e', zwareApoUoser.le in verhand stoad. De eenvexe vorm sluit eehter de;lmlker H dr ievoetbaaf beteraa.m bffij de b o~r,(mdJ,estulk,en van dezw are Apo llo 'Slerie (V)"~~erwiU de bear fIIa.r) drlevoee door haarvh. lI iRem.v ! (. Irm met d i e , seh lld - ,e n .zw ':3 !a rd .b are n(U en.H I) o v eree n-s r e m t e n du s g ;e ;v o e :g H ~ k . ~n h e ~ z e U d e tw jd v : a k g e p ~ aatst k a .m 1 . ' ! I I - .r o i ! 'l d im Ook hare ui~ersre ze:ld!z3!;amhe~,olpast bi~


28/40

schosnmelen ulsschelm! c~i:rca.3]!i!; en 5Ve assi,sv'all he~ .zwa.regew .ic h ~ (3 27 ,,4 ,5 g rra ,m ) o f f l l l , s s ; c i 1 I em circe 4 en , b ijna . 7 3 S 8 i s vanh ee U c hte g ~w jd u (',2 7 2:,8 "1 5g ram ).

HAEBERLlN zler ~n de barengeenmumen, doc'h,verondersEeh!d;Rt zi~ door de M uot w erden UI~ tgegeven om te ge;lb:rulk ren b r . i ~gel 'e,gre.nheden~,lliarbi.j men m~ dU:8verrnaes rude enA1.ef;S!a.~l i lare.nz(!lndrereJe;fru~g' opschrifr gebr'uikte, d.at zi,~ dus geea w en~ lijk be -f ;a :a ,~m~ddelwa:ren.,Brons wrerd b ljvo o rbeeldgebru ik t ro m,aan degodreu re wordengeoWef id ,(s~~pe:s"aera stlpata), o f den do o den medegegeven veo rhun reis n aar d j'e an rd ireflr: w e re ,ld , dan . wel om t o . hunne behoef tenr'e 'Voorzlen. bij h~U!lrn.ei aank(!!1l1ISI' a.~daar; her sp'@ll(lddeookeea rolb i~ vers c hille nde sy.m.boHsche ~erc1:nshandeU~ gel van de e mci iD~v ,e.n dill(il p,er a es ff ~ffibram., van de m:,mci.palio~ 6.deij'Ussio end~t"g~1.m ~ss ,c h le n.werd en ,o ~ k d i,ea a ne lk aa r p as sende ft3igiDe,.~tei1van di egebMk.en :Stukken :9.]8 resserae liIospltalesgebrulkt. Sys; te. . .m.atik,. S. 6O~R'eaUNG, in he~eerder g ,e no emd{~ art~ k!e t ~ n K U , o " Vt 8. sot,is d .a~ ren~egeH . van ~ele,~ru.ng? dat 2 : i j i w ,erdenu.i~geg~v,enaJ ls een800ft van fUW' ma .t!erlaa.~ ~dla~ ,gebru lkr kon w nrd ie 'r tl M j he t d eenvan ,gF'(!i():f,e bef,aUllgel, ge~.ijR m,etilerr{l!n.de brcnlzen geld. Defiig:ureml. er ep veo rko mende zeaden dan d.j,ens:[ deea om dequ alife ~1 v an .het metaal, w aarvan z~ j gegoten W 'aren ~ewaarborgen,zoo Iers a~s de keurstempels op onze g O U ld i ,e l 1 ea zi lverea v e o r . .w erp en , De w eegsc~ haa l WIliS b ij her gebnd t de r baren dus s teedsnood ig .. U i f ~ a l v an v(!Iorbeelden.werernwru.h dat In de M.idde1.-eeuw en, metaa~ .ib(aren , van een Slemp,e] voorz~en en om.cieel. 'Uif-gaa ,llid e van verschlllende mun rh uizen , geU jk.t:i.jd ig gebrlllib werdenmef gewo ne munren en . ts her i~et on.waarschI~nl : i , j lk , dat deR O I 1 1 l e ~ l1 i s , ch e go ud .ba :ren , van h er e lnde 'Val de d'e!f':d'e;eeuw envan de vterde eeaw OAzer jaa.rt:eUifll,g dikw iils eene g:eHjksoOlf[~gero~ hebben gespeieM . H.~r(lrbij moer eehter niet uit h.e~ o o g wordenverlore,rn, dal deze bafe'I.~ zoowel de ~;a~efeR()ffireinsc.he a ls deMidde~,ejeuwslc he waren gema,akt van he:l kog:tba:a,rs:(e m,etaa~, datwen in o mruo op was, ~erw I~ I,.teen onze ~'rnn:zen i t lam'leminI,e;bruik'WaND" er reeds eea (l;ffk~,e~e,lezJlveren mUlli tslag bestend, E~a :a ng~ zie n. in h er djdva.t, waarinw ij ODSnu bevinde;mru~e~ . .zHverernd .id :ra .c .bme 'Van 1 6 , 8 2 gram aan waa.rde geUik staatrnef ddebronzen

. .

.

.

. . .

. .30 -



29/40

assls, Z(!Io! l1m,en mel de betaUng ; met {w 'ee van zu lke d ld raehmenkunnen vo,lstaan, 6 x 273 gram = 1.638 gram.

MogeUjlk~s her, dat in . sommJge centrale distr~cteil1l, her,Rom.ein.sch.~CaJ11paa.filscbe zH ve:f sehaarseh w as, da l, w anneer herzw aargeld u~ tg~ ;am j,e val bet Capiuaanscm,elJ. lund:mis spedaalbes~enl.d w as veer m ' E n La~jjR$ch.e d!is~r~,cr,ber Ca:pua;s'nsc.h zllverm eer o f :m ~.nderb ep ,erk'l zou x i J n ~o ! tGampl iu l~a . Wjj m o e l e m oakherinnerenaam her feI[, dal h li de hemgeb~on e e Vicar,el1o~(A:q~,ae ApolUna.res,?') hoope[l,ges~agef:l Rome:l:nsch~C:a:mpia81filschb rons" ~ egeUjk met a lle r~ ei S O O F 1 e n van bronzen . munren '!) m a a r,g ~en Rnm .e hru s.cb -C amp aan sch z;~ lv ,erword. g~vo.rwdeWl.G. MARCH~,La stipe trlbutata aJle D:lvi,dtd:,de lle Ac qu,t! A.polUlulri, p " 7; .W ...BEHZEN" A.Uerthilrne.r :VtluVicareUo' i . n .R.heinischts Mus,6u,mftlr .Ph,lologle, 185,4, S. 20 f.

D~ t bewijsE ecb t'e .r we l ni g, .zegit MOMMSIIH.~wanr z Jlv e r w o rd rselden op' I1IeHige plaarsen geveaden. MOMM.sE:N..BLAC1S~ t, t,.p, 174 noor 3.O o.k d ienen wiji te w eten , dar R.om eifllsch ..Camp1aan:s,ch zUvermeesrn,~ofitbfeelt f f i ) . i ,~ r nu .D.tvQndste n in Cen .f ,ra ,a l-: ltamha lhoewe :~hie~[d:3i3.rbijibeheoreude gesl;ag~n brons: daaronder zoo vee~vuldig'v't}()rlWillt.

De vmag: weU" g :eb ru ,ik van deze baren w,erd gema:akt~ : 1 ! i ; l I nd Ju s n ie ~ afd oe nd e beanewoord werden; de lbeorie~ d:iU zi~ gebrlJ ik~werden bi~ he~ doen van groo~e beraU:nge'l, mogen w~j ~dtn ver ..'werpen" ma.ar' de ~lle( l ior~eJ 'ar zl] een g;odsd.iensdg-cet-emoniee]karaber hebben Is v ee l w a:ars!ch ijin lijker. Ju:is~ a ls w~~denkenaa.1I' lIl J r e v o o rvad :e!F iij ke geb ru ik :efil, k unnen wiji en s deze srt.'lkk,enyerldaf'iel1~ veet je I;Wl1!a.rel te onhamdlg~ e~l~nl:ijk g:ehed )lo!ll~ '[den tijid".. HILL,. J I ' P ' " U3-l7.Uit -een oogpun~ van 8:riHbeschouwd;, bliJkI' herten duide-n~kste, d.al dI,e bareD met de ~ wi~m nge.fID ge.rus~ zeggen ~:ardst~!ek, bewerkre beelden, Ingevoerd . : t w j n n a . her ee lue rondegeld, de proraserle.

r() IJ i n/est passe:Il.I.ell1e~u anu~:[l6 : i i i ,eett;eeon,eh.l,sio,n pa.rcc Que lafo rJrle et leo mrO,l, : l 'vemen,t d e : 8 0 ~ n i m ! l J 'l lx y : 50 il I! l ! 'I 1~oe!l !' lu6$ da u ]e:s e :m i lm ' l . , e n r t d :e I s : nature. Mai!> c',es,t . 1 3 . ~,~~,ene de I e mill~liI;~ e sefi l~imren~

I} , W~ I!!:)i!< be te ie ke ;lii5 ,h


30/40

des r"~O(l.!i!f~~!i!) ~~jn'tc!'ige'lIl(le d~ felie~) quie,xc,lutnt 'I'!,lIIftS,C'IH;p~6:ee$en,Qr:~nc:s l'wd,~e c P l :. lo , e litIa:n,~liR pr~mUI'!;'c. F I i I ~ . l.iIllN'CIRMAN'T, i:n [Ulro.lum-BiERG et SJi!


31/40

De Sll!mn~'eten;.wier macb'l gebrokem was in den s~ag bl~Sent.~num in .29Sv,j) ,6r Chr., zee ten d .en s triJd regen Rome "06rr,l~ td at: .z ij in 2 i ' K ' J I g;edwong 'en w erden vrede te s l : u i. t e l . . Her derdet~jdvak van he~ Oud~Romeinsc~he mU.ntw,e:zenzal nu z~~n .intfled.edoen om il 269 of 269 Ib~j de i tnlvoerirng VlUlI den deaerius te'W o rd , e n lb,esl~te~lmi.

Het ee rste b i:sto r.~ sch e ~eit \ toor O~,8 van beteeken fs is h e"wifs~an.ij]tomen va.rn een opp,e.rme2,~clu door Rome over gelleelCen t ra a. ~ -h ; aHa . In 283 w0rd~ her land d er Sab ]jnen g eannexee rd ,ko~onien, g:eHjlk Hatrta , g esticlw t : 9 : S . I l de AddaMsche k.u ;s t,.e n d ef ilKehen, d~eRom.e van. ,bet aeorden bedreige'f!I.~een beslissendeaederlaag ~oe:gebrach~. Ve:fVo~ge~~swerd her .1R.om einsch geza.gzUlidwaar~s uif,ge,brewd., De barbarenvan Ce ;ln :ra al-h alia b ed re lg d ende Grleksche steden van .M :a.gna Graecia, He Romein en . kw am entusschenbeide, bers~e~d.eD de orde, ~ , e : g d . e : n b e : , z e n l n . g i f l l Locrt enandere stedea en dwongen den Ta.rentijnen tot den oortog .. Hersucees van R om ,e in den strij,Q me~ Tare~UUtWlen PrRRHus maaktehaa r fe:itcUjtmeestiere s van g~ h .e ie~haHa .MoMMsEN, Rilmisc.' i leGe$d~ichtej 18" $,383 ~ 43th

Oi~: i s dus een ( ! lovergangst~jd. V a n e e n SH1.U~ wel m : a c i 1 l t i . g , .maar (!jolt we,er nie~ zoo m a c . f : u i g , . d,u : ; u l I i d . e r e UaUsche s~ateB . 1 1 I r u , e tmet .h.as,f diem s~rINi l :oudem durven a8.lbinde.n, . wordr Rome nuon .b etw~ s tb 9:a .r d e ~ ~Me jd sre r ever .h . et geheele sch.~ereihl.tnl.d.Ook he~ : lmill!l ltwe:z:enm.aat~ dezen overgalngstijd mede ~ erschi i j .n,en v,erscbjnende p roe fnem :ing; en Ie zi~nge;daa.~ . ; bel systeemi s in .gewi .kkeld,fni8re 't~Rh.ejd . eDLm.iforrnl{)eit en hee Is nlet eerderdan i I1Ia meer dan nvinr.ig ja ren van diez,el staat v3lnzal!::en.~ darRome d . e A krachdgcl. s~.apdoer en hsar mededing~ter OJl ' mU!nr~gebledv',erdri ngf. Zij gee ft uu .ze]f zllvergeld uir~, dar -- metslechts enkele td tzo nd !,ed lge,l1 - bet ('a~nlge z~hreFg:e ld ~n l~aHIlIz a l z i j r w ,.De ee rs te n ieu w ighe id in de~ mUfltsl,ag van Rom ,e" d . i , e ~nd i~ d.efd le r~ j(jv :ak o nze aanda,chr neb, is eene vermledertng vanher gew~,eh,tvan den as, de l.g.n .. semilibrale reductie ..E ,e .rn~e iPe rf fi ode . Gegoren snuaren : as, semis,~ rr~ ,ens enquadrans, HAE.BER.UN, Ae.s grav,c ,. S . . U),,3~ 1017; I..f3 ~ 45,.Geslag:ern munten : sextans, uiI1c'i.f .I"semeneia, q u a T l u r n C i a .L . e,S. . ~07- IHli; T. 4.5.

- 33



32/40

Over d .en aaed deze r S~wi.c11ltsverminderln.g bes tsan ver-schUlende meesmgen , Her gew idu va.m1de thans bekende assisv an d !,e z,e ~,o ud e:fe reductie" var.~eeft 'flU) U32,84 t:o. 99!)00 , g ram. .Ve1e!rtig ,c;xempiar,en g ;even . een g,emiddeld ge'w. ich~ van 132 ;2 4 gram.De seJm.issis verieeren van 8Q~50 t!()~ 57,00 gram. Ze:fj,l~'nveerf.~ge xempla.F le n g e ven . e en gemldlde~dgewjcrn van 72~82 g r am. L. c , . ,S. 105 ~ lO O ; Vergel . R!EGUNG" Zum l i l te:r'el l rlJ .m is c.h en .un.di t a l , i s c n ,e n M i i n z w e : s e 'n " iw K U Q " Vt,. S. 495..Wsnne e r w~; nu mog,en veronders te tlen , d a t e r g edu rended it d J dvak 'e 'en nOfrnl aa l gew icb r 'lOOT den as was ,en dat heteude Oskjsch-Llcu~jm8Ch,epnnd mog ~:n gebru ik w as, dan . moetenwij' wel aannemee, dar deze as lJ}or.maa~ 136,44 gramwoo:g , d.I.de .bem van de eude Hbra. Deze nteawe as iO eeft dus de w aa.rd ,evan . een sicrupelz ih r e r,

slcr~pern= l~Ui gram X ] 4 !( l1 ; ;; ;; :1~6,44!g~l '! :m, " '"die:oude $ ,em li~ "" de nletl.wcllis,.

M a a r W a i 1 J . l e e . F "w ij de .kl,elnereo.nderdee~:en d a a r v a n . weg~1 l ,va.n den rriels tot en mee de quarnmela, 2jenwij ~(nsmerl{ ..W 3 i 9 . r < U g S . De gew lc tue:n w I~zefi a Jitli,~dal \V .3 :!Il.ueetwi~ den as o f"136 ,44 gra l1 i1 l n .o rma :a l srel len, h : i . ~ .mIet - :zooah: in . bet eersre ' C : 1 1 !eweede ~iJd.vak. _ . d.uodec~m8!al, mallir th aflls dec m ru a a I. V 'erd.ee~dis . nus weeg~ de normale uncia nlet ] l , .37,. docb 13 ,64 g .ram .~d.i. ll~~ , van de~ as vant36,44 g ram (getw ~d ld e~ d g eww ,ch t de rZ7~ bekende s~ukk.enI2~g3 gram) .. De semls was dus fehieUjkeen qui.ncunx., die ,quadrans een u!runc~U!s :, de ; sex.rans: ,~enbiunx~aUmewel HANDS, nato-Greek Coins ,p . '94~ van meJen.~ng Is , d :a tdese belo !n 1 i~ng:e:maneeD in Oost- l ta~l :a, . dioc.b nler re Rnme h iWg:ebruik warre n ..H oe, is d eze p,lorseHnge vervang ing 'Val he r d ll!l. odec i.ma~'esysteem door h er d e,cI.m aJ e te v er .k l.a re n?Door h,e:tfeit:~ dI~ltde bronaen mun~ nu beschouwd we;Fiddso nd e:rgesc h .ikf a an h et . zUver ; . de semll ibrale as was i . f D ! h et bransgeH jkw au rd ig aa~ bel serupel zl1v,f!;t.HAE1BERUN~ Metro log ischeGrul1dlagen" 88.. 104 f en Systematik, S. ,3'9'. Nu was in hefRom,einsch-Gampaans ,che Z.uVllfsyste1em, .bet se rupel decfm aa l ver-deeld in U} Ubeu 'ae , w aarvan de W'erk.e~:i.ji:k.,e:nderdee len aUe: inb raes w erden geslagen" :a~8 :s tuk.ken. VIUl 4 ,. :3 enz libena ,e~ 1

DOriginal from



33/40

libeUa eill d J ,e h alve libeUa of se.mbe;~la,waarover hiema. S,edJ ennu de voernsamste eenheid, he r znverscrupel, deehnaa l w as ver ..dj'e,eldl" moeeen wij er ons aiet over verwonderen, dar de Y


34/40

eens , m et d Ie h em daarv an te on .das.[ :en .De berteh rea v an de oudes c :h rij; ve rs o yer d,ergeUjke schuldkw'Uts,cheldin.gen ~~jf!l (I'Adtdd.elijke:flIiv,erwar:d en , he;bbene;ig~nUjk meer betrekk~ ng op latere tijden.Oms~relek;s het begin vanbert:e;g;enrwoord:ig ~Udvak, .288 - 286,vo6r C hr., w a.ren de P ~ ,ebe jers , na lang e ,e le ;rn s tig e on,ee~rughedelb :tre ~en de d esc ,h ,i1 1 .~ d,l"ieleH ,n g, n aa r I h , e l Janicl, l lh.l lm U!itgewe~em1l,van w :aaf zijfJe:rug.k.eerden door de bemoeHngen . van del. d:tctatrorQU~N'US HORTENS:lUS .De l.g .n . seeessie p l.eb is,. z ie Lrv ius , .Epitomelib ri X I. H ea isvolsfrekr ,F !I~et nmogen~k~ dar d j alleen terug ..kee;rde ll op voorw a:arde, dat: bunne soh-alden "ler,m.hu,!,erd zoudenworden b~je'(Ul ma~ufe:ge . l , l iQoals het fe:rug:brelge:nv.an dea aso p, de meUt van de w aa rde . Is diil juis:r, dan ka.n he ' lbeg,~n V9.0he~ derde t~jdval ep ::]'86v66r Chr, ge:steld worden.De v erm in dcrw n g VSIA he~ gew ich .ten dus oat van Ijjle ' flDetingclef brenzen mUln~eil1 'bracilu eveneens eene tochnischev'cnll lIdedngre w eeg '. De sextans, . U 1 I 1 ! , c i a , s emuDCi a en quartunclawerden g e ' S l a , g e nen n i'e t mee r gegoren,In. de tweede of ",jo.ngere' perlede van her sem~Uibra.~,e~jd..v:a:k;,d a a U de as van ~3 , 2 . , 4 1 4 gram, ~!J)it iiiklm ~n der dan4 i~ g r a m ,da~ ~ s dus nog m ind,e :r d a r n hel gew icl1lt van den ~H:XhU1S. M.erk-wa:ardige;grmlte ,e, l\! cha . l!\ Is.zeMzame :st:ukken z ien w.ij , e r s c h i j i D e n . ,eon decussis (t~ envoud ige; as), e~en u essw s (scuk van 3) ,en eendup


35/40

ophet A.u.ischllo:nd 'Van, 3,27,.4~,ram en . door e en e g rijz e :k:o :rre ~~ g,eoxyde , sooa ts meesta l in : b e : t : d .~ str.kn roedom Rome; onder debereemde m.unn;r!i j !nds~van. V~C:JirenO kwamen. .Z1j daB. o o k i~ veelgro o ter i);a n~ 1 II1OOf;. dan ,cUe van de ApOnO:!:l i l~:rie(1 ~OOrie;geEl l{t8,eoce81plaren ). De muneen van de Zw arn ApoU~s,e 'ri.e daa.ren~ egenz ij n . v an fraa ien s~ ijl .~ . ze ld zaam fraa. i voo r zw aa:rgeld ~ . en vanhoag ~eHe r , gesl,ag~:n vo.~g~ns eene m lna vau341,~O gram 1 ) enbebben bet fijne t zachre, groene of bralne 'p 'a~ ina) eilen aanG a J m p a n J a . , HAEtUE,RUNWijst . dan ook de ApoUa.'8ie~r.ie teeaan deCa.puaa.As,che~ . M m u u , d 'e' J an us H M.ercurlusser. ieaarru die vanRome, S y ste .r n atik " , 5 .4 6 .V. De Zw .a re A !I:wUo se rle (a s rot en met un~ca) HA~BE1,RUN)Ae.s grav,e, S. 8.2~ '91; T, 34 -.36. nr.ieennegendgassis geveneen ge:m~ddeh1Lewic~uv :an 335 gram.G d i~kt i,~,dJ i:g :e as M ile;rvakop ) ( S tie f' IRON IA; .Ale~ o f zo nd ercadueeas L. c.. S.. 141-lola; T. 55,- 56~ 94. Eell'e'fitwinf.ig exem-plaren ,geven een gem.~ddeld gewi.dn v a l .278,55 g i i '3 , m .VI. De Zw are J;UUi.S ) (' M :e:i'ciU,riu sS!e:rie(as to t en m etsemune ta ) . D e kop van J anu s d raag t 0 . . 1 J ' deze se rie g eea baaF1d~:zo o a ls (liP dle mel d,e prora , doch is baardeleos, WU z;ie!~ den-nUde'A. top op her Capu:aansc.begou.d ,en zUver, her .we~kwi jzoo straks z uHem i b eh and ele n. Red.efi l om aan te nemen , dar d irdubbele honM v.aneeneandere godheidl d;an Janus lOU z~jn1'bestaat echter n~et. HAE.BEfU.JN,. Acs' gr:a l'e ,. S. 93-1O!2~;1'[email protected] ltach .dgassis geven een g :emid de ld g -ew i.ch J'y an 3 :2 0,5 1 gram.Theorerisc h g~wich~327 ~4lSgr.am,. .

Hlermede doet he r At~ i8,ch pO iiUJ d~mer her scrupel van fl,~ 37:gram : a . ~ : s . .zjjn 1!~.68deel zijnil ilfred,e In Rome ..Te C apua ver.s:chi~nern d e w elbeken de qU 8!d rig u~ ~ ), geslagenvo.~ge;li l:s'd!erll.zd~defll lmll.lJltVoeta]s de didrachmea u~t her vo dgd~dva .k ; de typen da~ . r) ( Jupber [ n q ~ , a > d r J g ai} , HAEIJlE~lLn-l, .Mi:r{ili.1g.f~'CIie al'l!jh:l!~~i.!,9..2]"2~ A:tlJ~~.Y$iH'!vI!!11 R A . I ,i 1 C ' I - li . Z't;~t.r;ll:! j ' . I. N~fl~., i874 , : s _ 32 H nos ,i . - 41 , IlIiVell l J i J .e'~l~Il~wic!h t v~~ !G,lh {; ,.1 5 , 5 ,9.5 Ill!. J ,211 :)g;ra:rn 1]',9!)(I fijl:i ZUV;Cif.,llil .Bc'rU!J S. Hi8 daaHm~eii!"'1! Yinj]ga'! wijlvan !Il~, 32' a r.Vtrs!1:~llei.d:Clilt IJtjlulilb~n. dit

"'~1iI1 :ZI:erslecM ~iiver, l , i l bi~ml gelliell::i. ",alii l'!:(!jtl'~:I! :;l~j!!_- 3'1



36/40

R i O M ' (verdiepl)' GR[lEBiER;vol. I I . ; p. 132- i33; pl, LXX.IV. 2.3~LXXV. 2.

EHdrachme. Als veren, doch I A O M A In reUer . L. c., p. 134;pt LXXV. 4-5.Draehme met !RloiA steeds in re~ief.L .e . p . 1..34; pl, LX I" .. 6.N Iemand keO!de[ot'Voor l i ; ; oF l l e :m I 1 tijd. . h . , e r koperge:ld behoo-( lende b iJ doze quadr~ :gad . HAEEBeuN, SY8tem,at ik S. ~ . :fiI.eenals looda.nighef 'k,e,nd de d.our M.O 'MMSEN !I .g~prag l!en Serie mi~R O M I ' ) g en .o emdJ e' murn en ,. tmans nO,gveelvuldig 'V ( !I o r i k o m e 'J I ! ,e J ' t'Jals :S1 1Uk.kenvan 4 " 3, 2 : Hbe lla le, rn Ib eU a, en slembeUa.D e s e m J l I I E l i t e .n z w J n l loorzien v a n deUlD.ci:alewaarde[,ee:kens.De libeUa is J : i N : l 1 t leade dee~ van h er zi.lversc rupel, zo eda t !'lIPde

d idnH :l:nne van 6 scru.pe:i ( q'l.u ld rig aaO ,0 0 HbeHae, g ;aan. Aalgezie,nnu tllaa.iI"'de bekende verhoudi~g 'van ztlver ~ot bron.s ;;.....~. ~ ~.20.h et scrupe l z ib ,r 'e r inw aa rcde g tl.~ jk i .s :aan. d ! e ' . G i sem.i-I .~bralef i asvan ~36,4!4g,r.31l, Is h .!et no.rma~,e gew ic h ~v3i:n d e b ro n zen waa.n!ie'"liben~ h l e r v a F il ~ IH J ~ 13,.641 g r a m . Bijgevolg . l ~ j l .ziJ hll w 9 J 3 r d een ~n gewicht gel:ijk ssn de eveaeens M,64 g r.am wegen de deci ..male unciae van. de~reeds genoemden sefl1i~.lilbMlen as, E , e : n ~gew~chfsve:r .11I i Illdering", zoeals las[s'[g:enoemdem e r zijne ondler-d e e t e n i n de : 1 ; . , g . o , . j l o ' f i I g e r e p e r iQ d J . e (lindergi~g, k > o m r - e e n euirzonder.i ing daal1"g'el ;a~en= b jj d ie w aa rd eU beU ae l1ie~vo0r. Dezeuit.z;onder.ing benetber ddeHbeJlaestult, d~u beha~ve 0 . 1 ' ziinvou.egew~ch~ dol nog op drle verrnllderde gewLchteill voerkemt,De w ~ u l l . F d e U 'b e : l1 a , e werden steeds s:eslagen, n i m n 1 1 l , e ' r gegoren,

Vier Iibelfaestuk, Juno H Hercu les en Cen~aur. RDMA.H.AI!BIERUN,. .A esgl"afl1e) S. 13S - ~36;. T. 56, 5- U). Nermaa l~gewichrl 54,58 gnm. ( in w lla rn eg eJ ijika anV l.Q , vaa hel z,nver~scrupel), V ~ , e ' . r e n v i i~tIg exem p;arengeveneen g~midJd.eldgew~chr'V a n 5 0~9 -4gr.am.Drie nbel.~aesudL Hereulesf )( Springe:nde sUer. RIMA. Lc.,S. .M.6; T. 56~ n~ ~.Twee HbeUaesfl!lt.W elv ln met det\VeeH nge~ HAdJ,e las r .ROMl t t:c., s . . 1038,-139;. T. 56, 15-17.l ibeUa. Sol mer strn Je ,n kn .n s )"( M a an sik.ktd . RO,IA .. L. c., S .~39'- 140; T.56,. 1B ~ :20.Semhella , V rouw enno li)fd met ffiuu rkr'O on ) ( K naap re paard .I R Q M A . L. c., S.. 140- ]41; 1'.56,. 2l ~ 23.

(:oogk Original from


37/40

.Merk,vaardlg . : z i J n . de :gmuj,en muaeen - de eersee gesl .ag;endoor he~ Romeinsch gezag - d.~ede .zUvenm quadr lg ad vergezeUen .

HAEB!ERUN behsl!1Ideh di~ g~udgeld ofnstandig jn ,zijn. D . cliiRgs~'eefrllskJscheund die lJlt,esie riJm;,ES'c,h eOo,tdp .rfigung , ver-seh en en Tn be{ Bed .ilH J :s :cb J ,e.z:eiuchr'ij:t fur Numismat i k , . de,e lXXVI fl907') S. 23Qe. v, (hierbij Tafe~ I.) Zij bebben d . , e . z e l F d . evoo rzijde .(ba :a rdel,QDZ,e Janu8k{llp).~ doch (liP de ][,e,e:rz:i.jidezjen w ijtweekrijgsHeden., die: den e J e d a f l! e g g :e , n l t iQ v e : W l! , eengeoWerd . V',arkeD,z.,g.[I.. bo.ndseecd. De goudsulkke;n in drie nomimden gesbl!genIlebben een gew .~ ch t van 6, 4 en . 3 :sctillpe~ ,;..;;.6,82, 4,,5! en l~41g:ra:rn. net opschrifrluidt steeds; R IMA . GRUEBiER~ vol. n.~P' .131;p,t. LXX~,V. 2:1-22. BABE1,ON, t. I; p. a a , D.OS . 27~2B. AIU;Y, t.I..) p, 190~ 196, pl, XLVll Op her vierscruF!dstuk zien wijl hermerkXX ,X ten b l i J k e , da:. he~ ' eenew aarde v,e ;r~egenw oo.rd ig~ ' V a n .30' assls. Dlr kunnen wel I.ie~ ande:f"s dan assi:s. gewees r zijlffilY'an.her[ Oskisctil~l,ati~nselh pond V3ll272~875 g['am~ want: :alh!i jo~wel:h,et nteuwe A~d s{;ih epo .n d va n 327,4S gram nu re Ro:m.e ingevoerdwas" meet :me;8 er z~cb nter over verwoneeren, dat he~ ouder,e,pondl;. ~eiOO Jmin:s~e nog als een rekenm.u.ot,. in Campania inge ..brui.kbleef.Over d .eech the .id l v aa d lr vlerscrupelseek is veel srrijd.ge ..voerd . .Wi~ verw'.~ff i:z je .l1 ia:arvoor naa t bl:a:dz"248 e . v . v an HAIEBIIl:RUN'Saamgehaal.d ti~d:s.chrlJ idJ rm~e] ,en de noot in GRUEBERJ vol, n.~p.t:u. HAEBERLlN twlj~el~ niet san . de eehsheld ..

3 0 x . Z73= 8 ! Q ! J . = = 1 8 2 ( 1 1 .)!; 1 , . t 3 i ' " 4 . .~820'"' ~20 ' i ' ! : . ~ 5 I f i t > .

gOll ; ld to~ b:J!'


38/40

zoowe~ i.n ber bhmenland "lao. I~alia. bij i die E t r u r i l e r s . a lS 3 l 1 1 il l diekusr, Die dr.~evoer }leeft .o:nuurUjk [}e,lrek.kJng: op Apol lo .

VI. Ddera.nd) I ( Caduceus, L.t.S. U)2~ 1.03;T. 41jo l -.3;42 , m . - 2 : ; . . 601' 8 ; 94 ,. 4 -:5. De .zW3,:JJr.st:edel" vi.j f h eken de g :elH ~ jelesUlkken. weet;t 16&\35 g,nun, de nch[steI14~,6O g;f.3lI1ll.Deae baar behoerr b iJ VL ZW9ire Janus ) (M,e:reudl!lsSlerle.HAEBERL lN,S:ydemat ik , S. 50"zi,e!t in belde fig ;ureD . _ . en ' ! : I . a i lUgr w (!Io r de h and - eene symboUscbe vo o rs~emng va .fi1h ethandelsverkeer zoow el.~ e land als te w arer,VU. Hoelders )I( Rosn.aJ.HA.EB!EiR:UN~Aes f1 ''( l'',e, S. t33-l3f;T. 53. m . - . 2 : j. 5 4 1 , . 1- 8. Twee ge.bee.~:eeXeJ1lp~afe.iD!I. z i j : n slechrsbekend, w,e:gende 1525:,25 en 1~Q[,7i61gram,. Dele baar behoon:blj dJ .e sCIlI1.iUbral,ered.u.cde.O p' de vo o r.zij de zlen w ij h er wogenaamdJ,e tri.p ud i.um son Is..rimu:In,. net :augudum.,wa;ardoor de R O om e i . f: ls " ,. h ,e : im.peral1tor v e a rd i e n 8~ag ZiC]'ID den. a : A o o p Ue~ v O Q rs p e ~ l e n ~ . b e c 3 l u g u r i u m d e rpikk,e.nde hoenders, Uerostra, (N lm.spo ' .fen) .zij~1 lens reeds uit heneers;~eUjd lvak bekend .e -VIH . SUer )( Sd,elr. t: S. l4J-l415;T. 5 7~ . ~ ,~3; 58, ~-7. ;59, I; 61) 3.......i , '93, I. De zw aars te der "v ijf besende geheelesc~ kken w ,e,e t~ 790,23 g r . a m , die;Uc~uste 989 ,.00 gram.Deze baar is niet: onw3;arsch.~jnnjkeene hefinneri.lgaan de(H lderw erping 'van Sa.mo.ium in 290 v~or Chr.IX. OUfan[ H Z w i ~ . l 1 J . . . 1.. c .. S" 146:;. T~.5Q~2; 61, 6_7. He:l, ' , .ul~ek!e,g : e h e e : ~ , e exe :mp la a: r in her B:r :i.dsh Museum w l e e g l t 1'746.4'9 igram.

Her is onmog'eUjk ~e ontkennen, dan delle baar op de eeaeofand:ere manler werbsnd meet hou.deo.met den. sfr~jd. tegenPVRRHUS . De .~ 'e ge ,n d ,ewe b verhaa~r , . daJ t In den slag bi~ A u s l c u l u . m.in 2'1 9 v o o . r Chr., de o~~fu fllt!en v a A Pl'.R .RHiUSop de vludu we;rCl!elg 'ejlsa gd d o o r h e:t .(m o :rrefJ van de: zwljnen aan dea Remetaschenlour. AELlA:I"UJS, De .natur:a animali.uJU,!' 1. 38. D e v J j i F o 1 U a n t e o , dielater in deifll s~a,gvan Be;Heven~umblJltgemall!k.t werden, voerdemen in ~r~omf im . 273 en mel :Z ,OU niet onmogeUj k l~jA.,dar, bi.j dezege~egel i1 iheid. ,a:arb:ij o n & U i l t e . 1 1 i v oo r h et eersrre R ome gez~en wefo de il,die baarf,e Capu a gego te n. we rd , HA'EBERUNl~ :Sygtemat ik~. S. 54.

Van bu~tengewoon veel be~ang \fOOT de bes.udeer~l1!gvan het3 : e : s g m . v e : z i j n . D a t U - i ll . tU j li . de f fl fl ll n t : v C H ' I I d s f ' e : n , . ,die ge:luk.lkig scdl,er~de



39/40

l 'gd,e eeu'W , die be~ angstJ em ng val de m.a,n.ne.n der werensehaphebben opgewe:k. . l en w aarvan sommige ,a:a~ 'de ld i.nggav,en to~ voer ..~te: lfeJ~jke m,o.rmgrap,h, i,e l! .n.De vo ndsten leeren o n8,~ d . a J i rher s r e d t l i j k e zw(.ul:r;g'e~d ,i ll he ~v erseee ,nwet a. fzonderUjk ~n omd o (!lp was~ dech vermengd 'mef deandere aes gra.vleser,ies" Zoo wenjj,en u.h he~ bed van den T~wbe rbeneden den Avent:~.n l!l:S i,a. bi~'e,e.nH.gge!d,e rrle nrls o p'g :e ba gg erd ,waa.rnnder : 2 : sted,eHjke, 1 ui~ serle II. n Roma.ko i l ) 'zoaderkuo ts ,dde uit de L3ti~n8cheRadserie: L, '6, ult de Licht:e Janus) (Mefcurhwsser~e lIt me~ sikkel en lurut de Zware ,ApoUo\!3leri.&V.~dus 1 .2 van be[ I,kh re po nd em ,~,van een zwaa,rcler" NI rJ ti zie degUsC(l;vi U388" p, f~2;S.Ben groote, alleen uU assls b esrea nd e vo nds~we, rd , hill ~,831, op d , e Mm !l[ ;e M sdo b lj! R orae , gedu:n; deze om ..,valle talrJjke sted.e~Uke,a:ssis;, verder die van de beid'e series n..met den RomakoiP e ;~ U~;Hmins~e fw ee van at .Lu~j.n:Slche iad,-sene L Het zw,aJ"Ie PQ lnnld was vertegeo .wQo,rdwgd. doo r :a5:S~S, ul tde Zware Ja.mus H M.ere l!lrh J !s se r~eV I. z ender :s ik k:e .~e.llidoo r:rtIWI'IJSlefiS eetiV~,i\i de Zwart ApoUoislerle V. MARGHI~ . l . / a : e . s! r r : a , ' e : , p , 61 (Niet mlmder dan 50 stJe,den~l.lieassi:sdsarvan, van 302t o ~ 213 g ra m z :W 'a : a r . ,Ibe:dt ,hetmun~k~bine~e GodlaJ, . SAilItWER-BAHRFEL:Dr, S. 183). Onder de ex-veto van den Dianar:ecmpeivan Nem.[,w erden, b ij de opgr .av~ngn kert n a her jaar H3ijO,.r:aJri~k:es~edeli~ke8issjs en onderdeelen gevonden, verder ~gexem ..plaren van serie n. i) Romakop zonder knors, 13 v an d e L a:ti~ n~H.::h ,eRadserie I. , : 2 'van de L teh te Ja .iI1 u .s) ( Me:fClJrhlsse:r!e lIt mersikk!el, 29 van de Zware J anUJs ) ( M .ercurlUJssiede vt zoeder; s < w k k e ~ e ' n .24 v a .~ . d i e Z w a r e Ap(ll~.~ostde V . HEUUG in Bu.lleti .no.del,l~ In:stii.uto~Uj85, Ip. 233. Een b~j M.ol ( ,e Casslne ~ , : 1 1 l 1 : iudUc h tg e b ra eh re k le h lJJ ,es c h at bevene 6 ~r.iends en 3 quadrands vanR o : m , e " 'ee;mrrjec~lMil val]! serte H. 1) R o m o k o l P zonderknO:fs,rwe:e;qU8 !d ra ]}~wsv an de L adJ usche R adserie 1 . ea cell van d e: Zw art':Janus) ( .Mereudussede VI~ zonder 8~klel, voorts van de LicfueJanus ) ( Me~cudus:serIe UI.. meet slkkel 3 erlentls, : 2 quadrantlsen . 1 sex tans en van de Zw :a re A .~)o U{D ;serleV . een n teas,F . V'ON nUHN il1l ZeU'sdzrif t . t u r Nu:misma,tlk,. 6 (1,879), pp , 6~)>~74.De hoogs , t belangrijke rnunevendst val]! Arienzo, 35 K.M.re.noQSu~ :n V~ [IJ Jheroude Capua.~ is" t:ot sehade voer de monetelcgteen m lerro ~og ie~ sleehts oppervlakki ;g beschreven, D e R ,o mdnsc h e

- 41



40/40

:Slerles w3 .W ',e nv ,e rte genwOoor (l.ig d doo r ~ r~e n ti s" q u ad r an tls , 2 sex-( ,and s. en eeae uncia , te :rw jj] sexran tis en uaelse van d .e he idese rie s H . m er den Romalmp , vaa d ,e la ti.~ n s,che Radserte Lenvan een der J anu s ) ( M ercu :riu ss,e r:ie s U I o f V I. d;urbij ook g e mvendee werden, vermengd me~ s:es13lg,en Ca.m~~MJ:a.l i lscberonzesmUmlfe;n en eenige . :dlveren. BllUetil.w di Num,E:SfUatica3 {Came-rlne 1887) p, 59. De llauwkeurige'f beschrevl~n8cba~ van Cavadel 'fir-feni ~I]J de provtncle Salerno ibe;vau'e4,' srukkeaaes graveen o[lgeve,er ~)ges]agen bronzen munten, waa ronde r omstreeks30 ven Paestum, G.D[E PETRA i~ Nortizfe degU scavi, 1908~ pp .84 -85. Van her li.I~t {dends, quadranns, sexrasrls em! uectaebe;st:aand,e'z:",vaar~eldbeheerden 1'9'stuks ru t be ;t: i w c h r t e m 28 ~(H:be[ zw are pond : s ted elijke se rle s Ii, ser ie II . . .W . )R:oma.kop, zenderkno ts .2 , Il, .2 ) m et knots 1~ LatijilscheRad.serie t 10., UctueJanus H M.ercurIuss .er ie III. mer s~kke] 2" Zwa.r.e Janus H .M,eli~eurlusserte VI. zender sikk:e~ U3, e n Zw~ t'e: Ap~ ]]o .s,e rie V. 128lUks. WILLERS, ss, JO=3l.

Her Ja:3.ii269, v o . o r Chr, waarmede wl] oms (ilpste;~beslui.tenb rach .~ eene u~ g :ehee]e omw en~ enng rew eeg in hee RemeinsehemUll1twezen. De zH veren denariu s, oQfsp ronk!e li.jk veer Itanabesr