Overzicht van het Romeinsche muntwezen vóór de invoering van den denarius in het jaar 269 vóór...

8/2/2019 Overzicht van het Romeinsche muntwezen vr de invoering van den denarius in het jaar 269 vr Chr. : feestuitg

1/40

,OVERZICHT VAN HET'ROMEINSCHE MU:NTWEZENVO,OR . BE INVQ 'ERING VAN DEN DENARIUS:: IN HET JAAR 269 v66R CHR. : :

DEN LBDEN VAN HET KONINKlUK NED


2/40


3/40

]n de door Dr. EMu, BAH,RfELlli gered~g:eerde I J , e ; r l i n " e rM.iinzbUit ter van. 1 ' 9 0 5 en . l '! . : 'J O a verseheen va.n de band vanDr. j iur. B. J. HABI IU~RUNe:em artnfdill., dat in moneto~ og :isd le~dngen g r o O r ~ e . l 1 J o p g a l 1 l g m a a l ' e : , Het voeede g J t H l J c~rt: lZum Corpusn umon zm (J,~r isg,ravi$ . D i,e Syd;emaUk de s iiU e s:ie n romi:8chen.M u lizw ,e sens .. Bene v e:rra Jin g; In lIte ~ltam.a arn sch dOO'f P fo.F . S. RICCI,Del p ift..a,nUco Sis,t'cma MQltetaJ' io pr:essa i R,oma.ni , volgdedad eU jk in de .R ivi 'sta U alian a d i .n um ,ism ,atica v sn 1 '900,deel X IX ])..Reeds vele ge lee rd ,e. ll ! ll .H vroegerel1l en lIttereD (wjd hadd.en.getr~M::ht de talr~jke moemffikneden, die zicb bij bet Rom,eins,c.l1I.emli lmtwe:z~el i1lvo o rdo en " o J) te ~o ssen en deveie vraJugpun r,en rebe;an.lwoorden.No eh ,(jJegroor.eMoMM;sEN~ noeh BA8!ELON, neeh SA.MWfR!~n BAHRFELD! 'Jj ' kom.den, in hUliiJiil lJie mun~werike]l CoQ t maar tot een,e je uig sz Io s b ev re dig en d resu~ t'a.afkome]l. M ern. sn.due seeeds op3nede~ ,ibezwl:li.ren.Me;~ w a r S nlmmee vo~da:l!.n,:Een VOOif 'proeOe van de n leuw e th ee rte hadden de d ee lnem ersvaJnhef~n AprH . 1 903 [eRomegeh,,);uden h~sj[or~sheongres reedsg'ekt'egen~doceeeae ~ e . z i . l i 1 I g V'a.iil den geleerden sc.h.fI jver ,,~Corpusnumorul11I aedsgrav: lsu, w.aar~:nin. . b et b~j :Z jonderVOOt de R . o l1 1 l , e i n s c h eliib ra~ !eS!e:rie en hare reductie eenaasral rleh tpunren w erden 1'08t-ges~ e~ d; a fged ru l\l w erd de le z i f ID gn de ntreAVlinl hereengres ,dleeI VI.,. p , [4 ] e .. v ,). slsmede ~n de Rivis,t.a U ,aL , a t num.,deel XV]], 19Q3, p , 313, en In eene Duitsehe ve:rtaUng ~n deBer l iner M'.i inzbUift ,~r van 100,15.)S. .3 ~ a " 339~ 347 .Welmoc'h. f HILL, ~ladz. 5, noor J, van D ie Sy~tematikz ,eggen, dat xij e en e omW"e~~e l i n g tew eeg braeht In enze to t dusve rre

!:~, (hlil)'r;~icM ,(jjo,or'!'. [:I~!'INU!'ii. d~ B.uli~u pnUoLiV'ocflenscflrj/:t. 1[lQ.'5. 5., 1241 U;O. F. "I L .L , " . 0 , " .fla.;fI;.'I).r:rlin's . t l lclOry' '~/'l'le ,~arUr.U '.V11l'UI/~ .r oll ,~a g~. ~Ia. . i V l ! . r t l l . ' 1 U I . r a N c .Clirr.m~d~"S.l lrl~s r n v , . \1I0~ V [ n , 19 ' (1"1 ' , p .. ~(j'i' c. v,- 5

D Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


4/40

geh.u~d~g,rdj,e;eeningen mel be~rd,king toth'e,1 RQrnei insche munt-wel'ernem . (H'd]'e brlchf in eemeW J.chaos"Z(ll~,)ia~:siedere niemwe theo .rIe , d .ie de w ereld w ord~ Ingezonden .,onde.wo llild o o k HAEBERn.n


5/40

W,elk!en gr(l() : leninv~'I)ed dele w etken 'O P del~jd,ge~~-ooten o o ku~~o'efende'O el in bel b ijzo lder is dUhef gev'a~ met be~ w ef'kder ilwee ~ pa tres~ !.~ hoe enbedu ld end :z~ j.n .zIji nu nie;[van onsi~u :a l.dpun~ bez len , het ev en g ro o te a ~s jJH lIb etr'O ~ n.vb il1 .r,eerk v anGAR.RiUCC~ ~nbeg ; repen . ])lIt Mo.MMS.BN in het jaar 18003118 b ean ..breker V'oor l1: ieuwe ~heorw,e,en ko n op rreden mel ziin Gesc:hiehtee J ' e . s I 'I iJ m is . c n e n MiinzweseN:;. l ) m w e u e g e w s r a a n d ! , e hem een geffiJ e:eIoll:oef\e.~k!end sfllJ.d i.em~ue r.i.aa ~eo diens~e stend, tarn slechts debew(!Iud,e:ring v,erho()g~n, die wl] v(!Io r den , g r O ( ! l f e ; n ge~.ee:li'!deI ! : . o e s : ~ e , r e . n

HAlEBERUN'S rh eo rte, b l~ slectus zeer wejF !l~ gemhler re tandebekend" onder h er berejk te b rengen van d ie kfhl lgelA~ W8:ar menz ich . v ee r If\chaeologie~ e n. m on eto l.o gie ~nfereSSlejert, is- hnJh '[ !IO fdzuk - her dee l van : d l ~ i r opstel,

Dankbaar zou .Qe het mljs.f!tHmlm'en wanneer ndjne pogrnngsucees moc~u hebben en de J 1 : ! ( ' . ! g steed s sh l]m erencle be lang-st,emng , w aar he r be~ re fl h er ie1dwez,en V3.1I' l her gro oee eu l tW.Uf-volk der O udheid ., .fjen lgsz ins w erd opg~wd;t.H lj" d i,e , dieper d,oo:rdr~,[iJjgtin de vraag,siukken, die het oude:mUIIWeUUiJ s:t'e h~ z al die!!) djd d ,aQ.r aan b ecs te ed Hie~ betreuren,d (!lc h ~ :nd.~e(m.de:rz~ekin.ge:n.eoen bran van ,gfO Ii)~ wef;ens,chappe~i~kg~n(!lt nltddl:.ken en bekendrale:n melee.n schat vanwet!e:AS"w aardighed,en ..

.A.F.KO'RT.~.NGEN DER VO'O,RNAAMSTE:AAN'GEHAALDEWlE.R:KEN.

AU,.tl ... " . , ., .. R,edl,erC/MS sur La .m.annaie rom,airuJdepuis.sm1, or,(gin e . Jusqri ' a ta mort (1 ' A . uguste,pa.r M. PIERR.E~ PHIUPPE IBO[JRLlE.R, BarondlAJl1y. 4 vol. lyon, . Nle . S .ch eu rin g, 1864-1 :869 (On 'Vo ] too id ) .

1) Re:e:d:~ ill 18:.5~J lO'~n,,,,~e~!i:I.hI de A[;t!4i1u'uung!!1j; t 1 e " pi~{:{I!JIA~is.r. C l ~ s . ! : e (Ur k.ii.$,~t :b . Gle',~. del' Wi~~,~I~:5".l: !t i l l l ,M,.~J! gp$!~1 V!l:!iI :l;~~1l!i! ~a,~IIi1 iJ~~f !f,(i,~ r!}mi~~l!'~ hMIi l . t .iiil!'~tlii,. dI~t :z :, e'er d ie a ~H II. l, ac h t h,ok, 'em! IIet v (! o~g eu d [aa r i:il d Ii ! ,autchh Vllli!Di ci a t:z,e]M eI;!l!ln()o,t!ldlap e,en ,olP,gh,1 { j : ! J ! f I . f ,dtll'i ''IIfrta~'1 de'$ .r!,jaF/.f>~lztell' i Ma[ulUs~ns tn ' ,d(!r K(1:h!fl.fZ,t!~'.

DOriginal from

C O R N E L L U N IV E R S IT Y


6/40

BABELON .. , ..... ' DescripUon his:to.riq,fM etch;ro.n ()l~gi,que d.esI lHl '.unaies de ta R"!pu ,bU que .mw a ln e, ,uJ -gaircIT.ent ,a ppe.lCe :s mon rudes c : o n s . u l a , i ' r : e s . . ~par ERNES1BA .B ,E , lON l . . 2 : vol, Paris, Rolllne r Fellulrdemu, 1885 - 1.886.

lJ.erlin , .. ,. ,. Konig,liche Mus,een zu Berlin,. Bescntei.lJ'{.mgder ,Q :n ti,ken .Mun .z t!.n . Dr.i .ue:r Band, Ab~hi . -~!!Illig tBerlin, W. Spem ann, .~.94 . ,

G.R:UfBER . , . Coins () f th e ROlTuui- Rep,nol i , i~ t h ,e BrUi .$hM ,l ls - c ,R m . .. by H . A . 'GRuEBIE ,R~ F . 5 . . A.,Ke;epe;r . o f dIe nepanmem r o f 'c (IIwns andm.ed.als.3 vuls, London: pr~medby orderof ~he Trussees, 1910.

.HAE.BERLIN" Aes grQ1l!'C. Aesgrave. , lJ 'aS S c1 uJJc rge ld Ran ts U.lldM UteUtaUe .ns ein:s, thl iessliC.h de.r ihm,vo.raus~g e . h . e r u l e n . Rohll .rou.zmJJi1'hrung, von Dr. jiur . .E. J . HA.EliU:1.RUN . Erseer Band. Enfbaltelddle M . 'ii!l:lIz verze ic hn : i. sse . M i t e inem Atlas vonlO a Tafela ArtlbUdungen. Fraukfu r~ a, M .J o i s ! e J ~ h , Baer & C 0., .~ .'U O .

HAEBeRt.lN~System,atik. Z,un C f)!.rp .'l.lS n n m O . r , u . m auis grav is .Die Sy.ste.nuJtik des iiUeste,n, r i j , m . i s , c , n e nMiblzw,ese.ns. Von Dr. J U T . E. J . HAE,!8ERUN.B,erlin. Ve:rh l;g d er 'l)B erU ne r ,MunzbUiuer '~,U)05 .

HEAD, .. ,' , .. ... , Hi:r;io(.ia Nu,morEun. . . 4 , M,Q'nual ,o f GreekNlun{smaiics. New and. ,en la .rg:ed . ed!. Idon byBA"RGLAY V. HliAD~ .Issisled ! b y G.. P . Hna,GEORGE MACI!)ONALn~ and W .. 'WRO'i)'H.Ox ..f.o.rd,.a~ rhe Clarendon Press, .~.911.

HILL ., . ., . , . , ... fUs :to ri ,c .a l RO'1nan Coin . s~ from t. lle ear li estt il1 l,e s to t .he r eign . of Aug.zulus,. desertbed byG. F " HILL, M .. A .. (of the Bdt ishMuseum). .Whb Hfteen pla tes. L o nd cn , Constable & Go"Ltd.,. 1009.

8 -

(~o()gk Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


7/40

M OMM SE:N - BLAC J.;S ,H istoir;e de ta manna,ie romain e" parT.H.'~ODORE MOMMSEN.. TraduJ[e d e l 'a l,~ ,em3 Jn dpar le due DE Bu.cJ . ;S et puMiee par J. [liEW.ITTE.. 4 "lot Par~s" R:olUn et F ;fW ! an Jen f,]Be'; - 1 : 8 , 7 5 " ,

W :IL t:E:R;S " . Geschicht, f f ! , det lUimi$cnen, Kupferp.ri igl lngv orn BuruJ',e$ gerw ssen 1i.r.ieg h is au! Kaise'"C laudius , neost einleitendem Uber.bUckii:/)'C't die Ent.wickl.ung des astiken MiilJz-weSC,Rsvnn HEINRICH Wll.LEEl:S. Le:~pligundBerltn, Druck und V,edag von B..G ..Teubner,lQOO,

- '9

(~o()gk Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


8/40

To t 'iii"""''' b e r r . ..kl:.",~j:ik ' l . . " ' r t " ' n r i - d j W",,,,k..,.. j'jeL.-~I. -~!I'.d_ 'i.!'V'~ !J'.~. " ' , _ ~ ! : ' I J " " _ ~ . ~ _ _ ,!!I'.." .:",c~ _o j ! :__:~ ' (i!Q ,Ih.." bl iJ~ru~~ewlJl l!1 . ,eoverleve ringasn u : n emen , da t m unten te RoOme reeds, in dein lK.oQni]1gsf~~dwaren ~ng'eV'@or,d,en djt,~ njeueg;ensta!ande geleerdernanaen, waaronder lUIG~ L A N : : U , maar bovenal JOSEPHUSECKIU!L, schrjJv,er van de bernemde lJ'OctrinartUatQrumveteruw"em stich ~e r v ,a n d e m lm t.k ,ufW dea ls werens ehap , de meestOI:lIw,eedegbsr-e moneven bad!d.en aangeV'iI!)e~d ~,e~en ztdlk eenevmege dat{ ,': ,e r ing . N~ 'e-uw leven la o deze vereuderde opv ,au~n:gwerd o.,a. nog ingegor~n door ber in ]839' te Rum,if:;versehenenwerk van de Jezutttenpluers G . M.ARCH I en P . TESSIER:~ i Lraesgrave del Mus,eo Kircheriano ordinato e , d ' e . s . c t i t t 1 ! ) , . her we'Fk~diu g~du.rend'e de g 'ehee:~ 'e 1' ! ; ; I d l e eeuw, d.e lvegwijzer zou .zijn viII)orde samensfe lie rs : vs .n ca~9ilogi, waa r bet go ~d . d ie ,e.igenaardwgegegO 'len b renzen stukken , teen zoo w 'e[n ig ia tel, [hams zoo ~ Ip r,i js I~ s~e ,g e ]] .

Di e o'V'erlevering z.ewdle dan:t e~ . de- j ongens in CICERO':s ti~dt eerden zulk:s, wanneer z~j ~ ngew ~jd w erden in de!l.Amwquita.t~sn~dat K uning SEJ lV1US TlJLUUS nJetaUe,en een sys~ee;fI!} van rnatene n g ew i,e ht1e n ilvoerde,. maar ookhet broesvan een .m.erkv()!I)rzag.S~RVUJS : re :x -p ,r : imu$s ignav i, t aes, Anft;El n~di.l) no!! Roma}c

TUI'l!\I!:::U5 trad~t. Sign;Hu m estneta ll,e(:t!.d.~.m:,t!""d e etple(:ll!~fa a~:p.e]lata...M : a " ~ m , U i S c;ens,lls2) exx. !ls:Sii.~m~liI.i.t moreg~. PUNWS. Htst.N a t . , . XXX,HI . 3,,~3.

l} Du.:' ruwe b:mll:l::ell M~'l i : ;k~n ve~iOcliiiUn ~ee[ :iil~,vo'rm, SQrnml;!l:1e ; i; i. i i ! ~ l < i ! !! ,~ "lH'e, i !!01 mM . a r g t ' r o ~ i l I ! e :!~oe 'l i:;el!.,.al!.d,er>e '\".ietrka.iIt, t~rwi]~.vel.t !!~.t!l:M s ru w e v o ! tm W o o O . ii !1 i !1shU;;JU:n m,~ti!i.!g :l;u.ill.Een ililI!W,I] '~'I!JI~:~.il'la[~f!C~Vg'!HIe~tt CGfveUi, Mi~,,::~a, Vlcareb"V'lill.ci 1l1iI.1lIHIH!: :!;II~~tMH!, .5'chi,id'~!!a!\nm.kdjili; ~~ g~Wi'C:I i i .~.$Qmm~j!l:WiQ',ge!!. mee~da il 1 2 ~'o,m~iH:gl!!lIc I :I O m : l ! e l ll " a :F , I, d e r1 e :' Il u lr ld ier d l i: :lm.e en o ns. E n.lf:eil,e ;d.er . ! l : l ' o o t e ex:ernp;I!l l '( l1l lwl!ilt:i ' ll ~:I! !!it1ililikeUl gebro~:el:l,. lE.n I li ,e ' l: l~gel:lJs,ta1lmJdje l '00z,e,e.r . 111 'l'o rm .. ,e.rsdlllneilil,1l! :~!;trtoch '~-e,D1ig!l; !-!!!!~(jrmit~~~ ~~ ~k~,a.~r w;]J~bet re h II II I I !:l~W ~~ hi:,.;lII~o~wel d.t weelll$daaltQdl wei studl$ moe:st wQrdie~ ,gliboru:u!!tD'll,~s't\!!.!!;kn. :!'I'll!!taal :d]~ I il .i ,l l' t " '11111 zrui""~rk o ~e ;r ,. d io l'; 1 :ii 'b ev lIU e n e en ig t i im . ; II : enanatrse t e e n d,e 0 0 . ~ . . 1 1 1 l . n , !H . 70kQIlt,~:r e i l l . ( ; ,,3@ 1 :i n .o Q ( j i ! o ; i!w,~m~!rI $'i:I.I.I!~~[!I. ill,ei: e en e n og :ger J i l 1 l i Il ,ere h ,oe:veetHte ld i t a II 'vlwr",M,QMM.~,il::N~B:~AC:AS'i't, I.. p. ~,7: !. jU ! ' ; l !8;C~, (}rtlt;ldst:ll:! tllil


9/40

OIt m , e ~ r k . IOU. hebben beSl3!lU1! 11.W ~d e afb eie,M .in l ' V a l her eene.f an .dere s~uk vee (p ,ecus ) ,waarv~g den de naam p,ecun.~awerda fge le :i d ..Y ,~ e wa .$ in ,d e:rd la ad de ba$i :~ van aHe h:ande l$r ra ,n$~ 'c lh :~ . inhe t oude haUa, en d :a~ b ae ten In vee werden e pg ele gd w e te nw ijidoor .FES1'lS) De V:erh!o'f'lunsignijlcationeJ . s. v. Peculatus, d.~eonsmededeeb, dat eel es evenveel 'Wll1ard was als: den sehapenen. d :u voorkh:Jj:nem.isdrijven. rw ee sehapen meesten wordenbetlald,. ' I : e rw i . j ~ v O O t n ' dwe v a F J . ems:dgen aard zelfs wel denig essenko.nclen.wo~d.en. gevorderd .

(h~1bt!l$,;h~i!!.b~mu~tl!b!!i~~Y!:rIl!PIY : annq ues in 'mi!]JiQfiby:s: Cf~~i !1l, 'b~$~in mli,~QrnlUiS ilrL !I.tc m. x x x bUI:iIllS, mec ultr.a , I t u : m c f !l ul !I l. erum: ex ,ced l cb l\ t'IlMlt~t;ldo. Ill. : 6 . , , , . 0' v ~D < I . : ! :6.

Di~ schijnt 100 het gebruHt fie ZijA :gebhwern ~Ot het middle."va.n . de v~ jfde eeuW ' v66r Chr., me.1 rwee Wetten, bek:endalsde lex A.TER. tUA TARPlBrn.A die mulea maxima. en de tex M.lENE:~iU.ASESTIA, di,el[ l . i tg~vaJa~d~g:dl e ; f 1 d : e : A ~n A. U.C. 300 , e I 3 i j , 2 (4 5 4 en452 v60r C h r.,'lle rw wH z~ j de op re leg gltn b oe~ en ill o ssen en5icn:apen b e p a : a h : l . e m , ~eyen$de waa~d e da:arv~~ j~ g~ld of meeaalaangaven, .1 IU~ bes ceatusslbas, ovis deeesslbus aestlm aremr",MOMMSEN,. Strut tsre.cht J , 2 , . 69'.rweeiaar~at:er, A.U.C . 304 (450 vbar Chr.) ~sb.ettradj~~on,ee~!e'j:aa.r d,erWe. van de l'w aalf Tllfelen~ XU fe bu lll!e ,.le ge s X llta bll.-lafl!lMj, d ie verordende dar zekere b oefe fll ze aden moeten wordenvo~daal. in assisoW sesteinU,. : r e r w i j W er .nu g,eel m,eld(ng;meerw eragemaalu : van vee . .zoo w erd you r ceo g :eb roken bee '.D ' E l e n eboeee van. lOO!assls opg~l.egd; \ fOOT vr.j.~heidJsef\oov~ng25 sesfe rtH ,:veer her onbevoegd ha:k.k:e .O i:an boomen, :25 seaterdivoer ie,de"eboom. M:OM.MS!N" GC8a.nunel te S c h rifte n .~ . .~ , 1f~, f~ De" 00 rspren ~k.e lijke gew oon te van ru llhande l sc.hJ[jnt men .Aie~ zoo spoe :d ig tehebben V,tHrlalen en was dus eene n.adure weue:HjkeregeUng; noodig,Dlt geschi.,eddedoor de lex JULIA. PAPIRM in 430 v66rehr.~d ie op a.fdoende wi:~:Zjeb,e!,piUJde~ dar benl.Ung:e.ninbron sin dep:ta:ats zoaden : k ;O r m e I 1 lV 3 n be~aHlllJig ,en h li vee .

Annis !post'e.aXX ex 'e o qu,i)d L. ~APIR~U:S , . p, P]NAR~US CiC! l I IS01"eS~ l:!lcti~ d~ ~~ndi:$ v~ m at:me'iIJlwrum a p i i . iV ! I! .t i: si n p l J .b l ic ! r Il : ;U'erterant"Jev:is aesdm.:ado pe,cliI.dl:llmlilil IDllll]cti ]'~ge C .Jl1L:I~; .P .PAf'I[:!U C;OIilSUl~ha,m (Hlll'ilS(itlllta est, C]O[! !1 ;R 'O, De R~PllbUc'a~ n~35,



10/40

De makers van de W,et der Twaalf Tafele.n volgden"v'o'orzoovee da~ ffilog:eUjkwas:, her vooebeeld VSiIl SOLON" "ne:~ ~o ,en ,h~ jher muntwezen Vain A~hen .e reorga~ms,eerd!e" boeten , d ie bij' deDraconisehe wet O(J' een sehaap 00f eel os w area bep ,aa ld , ig~l .dbo,et 'n, va,1 een (!If vijf draehmen ver.a:ndierde. BOECKH, Metro-la:glsche u.n.ter'S,u;chungen~ S. 122; MOMMSEN= HLleAS", t. I. , p , . , rsr,Nu waren de in al d eze w etren !!lenoemd'e : S O l ! m ' .! m ' e ~ geid:s;g e e n munten 1 ) " eV'enmi~ a is de shekels !Jl~ den t~ id van d 'e ,"aar~s'Vader Abrah am (o ..,a. Geeesis, XXII~ ' : 1,e); het warewgewichr ',nyaw bro ns, Dar wil zegg:en " h er wareng e e n stuk.lke!ll l m.etaal!" cHedoor's menschen ,hande41 e e : A bepatdden vorm had!den,ge'kreg,e:ne~ o ff i,c~ ,e t~ e


11/40

de o uds~e tmunl:en h et equiva len t waren V < l m r u vee , d !! l.S :vee ' h O o . r -s re lden, PUNU.JS behoeft d an ookvclserekr f iI~e t 831usprakeHjk ,voor z ~ in e dwaU :n g :g es te ld i te worden . ,Zegl TRGOI!)ORE REINACH~:n l~ .~11i V H i 8 . t { } ir c p .a r Ies M o n F l ,a , i ,e s ; p. 98, n le r v al hetn !(IMA!m.edan s ses bevues, PUNIE n 'est qu 'u n ,cop,~s~e,De zelfs l IE) we'ri (lnsch.ap' fe:H~ke werken uir denanedaat8~eElt i j ' c m kli3JkikeWoos n a , g e s c h . r , e v m 1 I ~iuenire ovedeve:r iMg, die he~ b e g i nvan h et RliJlmei.nsc:be .mUDfwe.zem plaarst v66r her midden v:an devlerde eeuw \ , ,661 ' C hr, kan geen stand howden~ wanneer w~j deoudsee mun ten zetve rer hand nemen, H un stljl \V,i~ s~d! at of!lbe~rw ~s~baS!r u it; Reed s jm ]841 toonde MILLINGIEN in zi~n Cous,;iji,-m.tions sur la ,RUJi'lism.at'iqu,f de rltaliie, p, 24!3~ aan , dar z : w j "~'er'YOO;f ,33,4 gegoren komdew zIj:n. Het ~ype van de pr\O ra op dekeerz~jden isnJet arcba~ sch , noch ~se:r een ige voofu. i tg ;a,ng in8ri~lmerkbaa .r van een e9 !rc b ai.'sc b e[o ~ een ef1 ijn e'f ge'vorIlildeku ns t,. zo oe ls w~j na t ' u u r l : i j k zouden , z ~ e n " w anneer de [ 1 f l . 1 J . 1 n . ~ s ~ : a , gbego rlil:i1 efll was ~rn - laren wiI z,eggen - 4 00! V 'o .o .r C h li." dusV o - a . 1 i de kun :sr hare vo ,Ue omrutwi.k.kenng had bereikt .. Beroemd tsh e~ [ Ilo F id eJ elvan den uirmuntenden QudhetC!l11uldige ernkuns tkennerCHA.RLES LlE.NORMANTQVer d ,e o ud ste R:omei!nJJsch;emuntenreeks,Ei.fte des I1UJ.6IUTh?IUS clramO'grap.hiqtu:s~ ~n[rod, TL~ p. XXX:

Q'Il'on exami~.ellv~C!liUe:!l~:i,@nl~~!ls e::n,;li.p[)araJ'i.c,e tes p,I,u'8gf'!M"si~r:9!. (I1l1 y tr,,uv!!:ra tOil!l.te'S]e.$ qUIli.lit~sq1ili. apPllrti@!:).!l.i(lJl,t 'l'!iS$~gt:~ eH emelu : aux mo:n:nla[es die 1 1 1 .grandieep


12/40

Rome nam p~ aa ts a ls YoQofn,aamS[enlHlJcl lHl lebber in h aUso 'll.str,e ,e :ts3 50 VOo.f Chr, H er lat1jin.sche V,erboldwerd g ereo r ..ganIseerd" (rInge~wijfldd onder voorw asrden , d ie voor ROlle V"II:Hllgun.sf.ig~r waf\en dan .:irulks in. 3,58 het geval was, In : 354 sleetRom,e e'enverbondm.et de Samnleten. In 353 wasgeheel Zuld-EU'u,r~aaan .haaf mach~ olillderwo,rpetli.. ~:n348 ~ en dit was vanhee h:O (i)g~ te belang - .kw :a :m het verbend me~ de Ca.rlh.agers. cc,ts tand . H e~ bo.ndge~o(l tscbaJ .p 'me~ d e S :amn~ e~ enw , e'r d v e rb rokeniA343, toea Capua en andere Campaansehe ;s'[ied,eimlzich In dearrn,e:~ van R om ew~erpleQ . Twee ja a.r d a~m ,a w,er-den de Sa.ll~nit;;fen ge:dw ougen R(lIrm e te erkennen alscle suzereia van de:C am paa .n .s :che steden , In . 0 , ' omstll ',e'ellls de ja.ren 340 -338 ver-kregen de C a f 1 i i . lp a n l ~ r s , en [ .ohe t b i~ zonder de Capuan.en,hefn:civ:itas sine slJffmg~o'" (bUirgerrecht zonder stemreeht),

De ~aa. ts~emededi l l !gef val d e R um eln sch e op,p,efhe,e.rschap!p!~isan de Latijnscne kust~ he !t Vo is cis c l'D i,e An.~~um. , waarv . an debew eners be fuch t w aren a ls le~:rt lOVers, v i,e l b iJ her etnde V311 !1den L a ~ w j . n s l c h , e [ D J oorh}g~ 0:1 de oVlerwi ln~.ng behaa ld door C.uusMAIENIlJSt el 11338 verslerden de brnnsen sc iheepsneb~um (rostra.)van de Af i lUat lscWleoor logsschepen b , e ' l s pr ,eke rs p !~ a .tfo r.1 IIo p helRamel l ; scbe: forum l).

l~. sug:g;estl i . l .rosrr.a ,tlll'!vicHs A[lti :8itKI; l!J!!:R,,~,at (C. . M . I !! J:;N.!us) ~tl:M1ilrblsCCCCXVL Pi~,JNrU$~ H i s.t . N a t .XXXIV .. " ! ruLNiet alleen om. het presdg~J dat er val ui'rga3Jt J masr veelmeer DOg .om de irnlomst~n~ die Ilet op,~eV 'err." was betreclU va."

dieD.muntslageen Va.l de vQiorrec'~fe'Averbonden san her OplPe r -gezag : waa.r voor - d,e muntgesc hi,eden is geefr d:a ;ar r .a :lvan '\tOOT-beelden 'lao - Wl.e tm eest ang stv aU i.g gelllfaJab w erd , D :rlngendwerd h i,et nu r n oOod i : g , . d,u .Rome liJet vOQ. rbee .W dzOU ivo lgen vondeandere .h allsc h.e staten, d ie reed s ~ anger dan eel eeuw m unten

l~ " __ S I.! r g'!lm~pl.!H:1):~Urlt e iI $~ tiUMU.t! es ~s5e:lNbl!l~:s !;I~~iti.QlIe$.,i~.~. a. 'umetribLIMI.t 'poUr' les omle:ur:5, et on I.~, r l~g:lIrilile comme un U~I!I. 8aGr~ tr~'mp'lum)_ C'$l unep'lilmt t~tr;;JJ:!;st,a!';~u e:lievee, assn ~tel\ ' l :d.ue, d'ou. cdtl] ' !: Iu i pa rl e ~st VU . de p,arto'ut tgjj~ !l.H ~r, c !'!I.U Iu ! ~(!o.rC(l se d r ': lj ;) e r d i L iI In emi1n i h~ (l ~Ur~!Hl~I;I~~: ,~t :: t p'rendJ:I'edes aJti,t~'I'!5u o b le :5 . I..e mu !!II.! ih i $(Jilj ~y~~~ : po r~~ 1 : l J ' f ! ! o rn e I1U::1D~$i n gill lie r : OIl. '! / a Iix~ H: $ ~p ero n sd.c ~er (.r~,tl"a) i!'I.~s1!!UL'lI'ir:e:s q'ue les .il:{lm:lliIIIlS cnt tI'OIJ.vC8. d,;lIns le po~'I: d'AIIUum. ajil'rl/!S 1:1IPi ' i :s.~ de ht ,.me. Us; Omi t bril~.e les va.i!seall l !, pC sO l! ch a llt q . Il'eP ! '1~~. l'e .et e:llapQrt~ Itsro~;t~e5 cQ'mm'~ tm"l tropMe qui d:ClU d~'cour~!:Ilr ffl~!l!ilfll O.i\:no~BOI:SS~lE;riI:. PI".(Io!ru.lII~dfSa,d~r;J\logfque", Rome N POft!J}e:f. JJ. :14"



13/40

liI:addl.enges~agen met een e~g;en type~ onder we.~ke :sr:uel erwar~1~ dte nu onder Reme'sgezeg sronden,Ret eudste R:omeil.scbemuli ] l tw'ez~eA ~s dan ook, tw,e,e1edigen bes;tsat gedeeh:eUJk tI,~t raunren te Rome z,eilf verva;ardigd,ged,ele:(~enjlk.nIt muntea ~ n C am pa.n~a u i~ gegeven, om. omloop Iehebben in he~ C am.paa.ns;cn g l e b i e d ! .

W a ,llrl!'t!l,er w iji E rrU lri:aUlit:lo n deren ~ kun nen wij zeggen .~ du inM idde;n .-naUa,. ~o t dusverre nog van ge'en mlmtslag sprake w asg e w e e s r , : : :dhoewel van. elders ingevoerde m U D . t e n en pl,a:us,e.H~lker uwe stukken ongennl,nt brens, ongetwI~~eld als ru~l:n'ddde~o~lo,opl \ U 1 d d e n . HAEB.ER 'UH~ A . , e s g.ra~,e s, mf t ' : ; T . , I . - 4 1 .Br-ODs .~nde,rda2ld WI;S, en b le ie .f lang in dese :s~ rd ,e :n h et; sta nda :a rdme .ta a~ . ZUver s tond t ' ( ! I ~ b r o n s ~ m : 120. IDEM, .sySJe.matikS. UJ..BeJ1 zHvere~ . Cam~aa.rn$,cb'e d i d f3 i C ~ h m 'e , ~ , ges12lgren v ( ! I l . g e t D J sden P hocae tschen voe f" mer een ~he(!l ] ' \et isch.gewi,cln van 7~58g:ram. (de meesee fO l ons gekomen exell!lp~aren .z:ijin U,cnh;:t 1 ) wi~kennen ze zens van mlnder dan 7' gram)z


14/40

MAECMNUS , zegt: wn zi.in Uistri17aUo, L dat het bcnee:kendeso :IId !um ~ n d . e l l1 . . zin van , ~ h H ; : ' 1 g\$ .heer',. , In he; Sanslcri ,e:t heeft h , e : twaard ayas~ a,l,aloog aan her Latijnsche a,@s"eoenegelijk.e eonst:rucde..MOMMSE:N ~ BLACAS" t, I..~ P l. 200,l1Iom ~. He{ beteekende dU:8een 8tl.lik cO F np lee~ op zich se lfea dus werd het de naarm vande eeahetd van hermunrsysreem.V ain dezen onrspro'l 'WkeUjken. as oakent men mee:r dan 1168 ,exemplsren , be t g :em~dlde~d geiwichf waarvan Is 267.,8.3 gram(HA:EJ3ERUN" Ats grav,tt" 5.,36), d,e;rhalv,es:~,echts :5 gram benedenher ~h eo fe :ti8C h g ew i du , zeer w,e.inIg d.us voor lu~.ke Illassweve~lds~ukk'en, die doo'r s~~tage"oxydeed.ngi ' opzeueHj:k.,een ~o,evam,gebesclladig~.l1ig 'n a tt1 t1d~ jk g~ l eod J .e :n ebbea , bovendiem, niet 0,' blllnzli.iiver theoredsc.h. gewi,cln werd:e~l1i!geg(He:n)woog een va~ de inher jaaf 1852te Cerveterl (Caere) gevenden assis ~och. 312,30, A ~ 'I::":::: .grain; :~~Lr,.t ' .~.:lp. se, n(U)" 1.M,e,t de ~en :ijdes f,e l1 i.rng van fu.ef A~ t.w sche po nd van. 327,45gra.i01als bas is van her sysreem ve,rval : t (mit de onjUl~$le $~em!ll. ,daa ' de a s o o r.s plr:o n k:e~j . 1 t bedo eld a ls een mun tJ , d.~eee~. po, .ndmoest w ',eleO i~ feiteHjk slechts up, eengewi.cliu van U) unciae ge~goren w erd . Doe .z:wa3.rsreexem.plsren overtreffen toch sleehrszeW den her gew :ichc van 1~ . unciaH~l van het Af~ i8,obe ,pond. Gelijk~tijdig . Z : i . j l i l l aUe verwaFt j~,gveroorzakende pogingen va .n de b llia~ .)01]1 veor deze (liP eene dw~H~,g' berustende vefoDders~elUl lg eeaeY,e,rklaring te geve~.

Her or~glneele Rome:~ns,chebroezen geld (aes, grave) ibestondl ! I . l i ~ d 'em as en stuIt.ken van zes, v~ er) d rle , rwee uf1 Ic i.3 i,een deuncia ,9!Ue op de .keerl~jdel. de p rora ve noonen de, te :rw .i~ l m en .ep d.eVOoflwjden de koppen Vlll~ vcrsGhUlende godheden zag CISUD. be;~dle,ijden een waJ:3fdemeli'k.~)

'1) {lil.B,lll, lj~bt.r dill:!!:Einl'hi!iS d'er Ch,~rnl(!;a1:l1,{U~.E'rmJWt.l,tJlIg dt!.r ~,lI~'k~1'ditl' V:tl'FZ~'.it.E . ~ I . a . r !gelil, 1 8 4 2 , . S . 2 '9 , . vo,~u:l:i~ ee!!~n~$ ,eUl,t,!!!! n~em:i!; met d 1 ~ 1 ' l~an II $ 1 1 0 1 [ 1~ 1 1 ! dell JllllpHe~~II;;g,p Cfl ! l . ' ! l : IHQra.frlc~ vol : : :~~d~ .!:H!i:aJg~:

115 .'. .; " .,. 1'9 .,3 (1 6,:!l,S 1 ;:11 ,13Scm ns" " ,. " : B , 3 , 1 ' l i b j J ' , i 6 a ! i:,IG

E~11 :Ji~, VI!iH, 2'GB,!1l gram, Idli~n PHU.II'PS {l1I,dler'z,oc:IJ,~, Ch,~m:Jf (J .l $oc ' i tr IV ., ,tI!)~ntl",IYjrnJt'lI{lI'" vol. ~ 1 '" pp. 255, [,liIevlltt e ( H l . , : f ( 1 ; '~ .~o,p,~.r, 'j1, l Q Hm, . 2 !. a , a 1 '00(11 ,@,47 ' il,I!:!', ' [ 1 , , 5 ' 1llo.li!o}]~, $jtI(fi i'eiil V~1:lJ z wa.vel , ~ E ' I il ik k e ~ ,ceil . $ , e r n i : s , V,Q.J i ! .2 ' 9, iH c r am. 1 3 , 2 , O o i l . : ~o , p'e r' . ' 7,66 t in ."29,32' Hu] o l " (I,n ~j:jl'H" 00J9 ~ i.kkd, 0.2:3 : 1 ! : : Q ~ i l ~ . t '. ~PIQ'r'~n van z:w3'i'IilL16 -



15/40

432 :

.M.InervaHercules

!~ IS0,'000,'O 'CiO

AsSem~sTrleesQuadransSextansUnci.a

12 une tae J anu s6 ~ J llpUe~ r

Mercl! I.r l! l.ls ,0 0Bellona '0

Op die dr~e groor,8te' munten zlen w Iw d.e VO(llfAaamS~e g;ode.nvan hel' Rorneinsche !panlheon .. Her'C!!l le8~S de Verpei'8(!1on~.~jk.~figvan phjys~eke kraehil, Merenrlus van den I1Iandel. De keuee vanJarnu8 en Jupi.t,er veer d J . e : twee V(!Ior.naamst'e; stu:kken is gehee~in (!Ivereenstemm~ngmet de pla;a~s~Ie belden in deRometsschegedenleer h l l 1 : 1 1 amen, Janus, "Por ranun cus tos e~ rector vlarum~'(MAGROBIUS I, IX , 7) was de god.\T.an .heu vededene7li le~t regen-woord ig~ en de t(lleko:mst, V~Ul pooTEen" V~ulf'oeglulgel, oodog envrede, en de beg'Uns~i,ge.r val. alle begin l .ende ondernemtngen,Hij: neern t dus de eerste phla~s in. de ~EH!:rJen .. MA. cm)NALD , Coilr,Types~ p , 18.2. Op den eerstea d!ag d!,erl :Rar hem geneemdemaand jsrnuariUSa9!Dnraa:rdde;1 de voo .r , e , e n j a a r g e : k o Zo c ' l i J i consulshun ambt, VandM r daf wij hem. dwkwwj~s afg~btu;;~d.zjen met .zijn.reehterhaad 'eeI]H~:[DI ~ ile u~ elomkl!emmefid !e :. Me t deze;rns~e,urlel om ~8100t Janus de janua (d,eur) van elk jaar,

Janus W 'O< fd.tge '\'Voo .n l:i.jk v 0o li"Beste ld me t tweege.zicnten in~ege!lllges[;e(d!e li"~ chU ngg ekeerd,. om d!at hi~ zoowel her verledenea~s de tQek:Dm.s~ k e ; [ I D t : ) en omda t h .ij besc i1 :o lJwdlW 'o rdt a ls de ~o dvan de zon , d ie den dag open t a~ :s zij. opkom t ,eA den . , G l a g s~u [~bi] naar-on derga ng.Op somm lg e sU ln d.b ee~ d,e.nwordlf hjJvoorges;( leldm.et deneenen kant van zi~ngela9!!t veorsten va.rn eea W 'il1en baard en ,vine11I! lrem.~te'fwiU de o.~ ere kant er jeugidig: van u.lte:rUj k ldt:ziet.

'k Benjanus, ,oil i ldstc 'V:!lill de IMHliI~]I:'Ii(Ml~.[It:. zi.~ w ar ac:blewJ v66r~ beme,den suuu '~~k tel de jar,e'liIj lang:s ml:j heen.gc'!i']'Ildiefl~Als w:!i.(:ht!(l;f "'!lit!!! w,IH door mi.~H! ~o,of'ten : g . Q , a t .

Naa.r LOI'lGF'Il.LlCW.17

DOriginal from



16/40

In Rome bevondenzieh vele Jan ti.S~e:lifI,pel,s" De V"oo,rnla!Is: tew as d~ e,. na .b lj de Tsbeense Novaeea de Via. Ar~nefum~fe ge n ..over de BaJsmea J U l i :a ! .De r.empel vain Janus w ,e:fld alleen giElopendi wano,e,er de(Iorlog ~hl~raJk:

:E:r be:staa:t " d!OQ[ gGd5d~ens~i l l l : QGti~g en "i! '\~~:lle V(I(lW' MaVI)F.sHem g~ eel!. dubbele P ' Q ( I : r t , m .c n n o eI!l1 lt bu r ",d eP o ,o ,I:''t v an d en O 'o rl,o g'":D.ie met b


17/40

met name aangeroe~H ~;~ godhed:en , a~ le andere goden .z iJn begrepenin d elll gro epsnaam a:lJtnlh H2:[slor ,

De Lu~j.n.8cbeUbr,ale of "p:roraseri,e'J is beschreven HAEiBE.RUH,Aes g r a , ; v B , S .. 26- oSl en a fg~bee~d . T. ,10-18) M .De mumee ge:s lag en . in d e C a . p u . a f .l .n ~ H : ~ l l i '1 i : ;Mun~ ( : m ~ s 5 H : , : h i e n ookin andere C aJ 11llP aaus!che m uuthuizen, IW h oew e~ . d~,e n~et vsn vee]beeeekenla kunaen zijn ge:w!ee~t)be4!i:ta;3inUl.i~ zilverea didr achmenvan - ge~ .~ jk wijreed!s zagen -eel1l ~ heorerIsc.h . gew ictu van7,58 gram en. litrae Oed,er llilO van een d~drach:me) en ulr kle in .ebron.lem mueten (UU,akoper). D eze I.aa [ste w aren eeh re r -Reli.~.kbe; : meesee brons ill de: Griekscihe, in ~ege!~:s[eU~ngm.et de .~. taHs:cbem.aat:se:happij _ . war w~j rna neemen ,~pasrntlnt)'(de Emge~is,ch.enneemen ihe~ :1;(10 eig~na;ardi,g " t ) Q i 1 : e n m(!lney'~~)' hare:innerH~ke,w asrde .kw am u ie t ove reen rn er de n em lnale w . a a : r , d i e . , Noch h e f,zUv ,e:r" i niNJ chh e~ bro ns v erso on en w aardeteeken s.DetYlP el van bet C a . p l !! I , a s . lE l s 1 c h . ,e g,e~d. zljn, v e l e r i e i ,

W~j'ti.nd.eA in. HA,EBE,RUN~Seerste ti,j~va.k (:t335-3 1:2v66rChr... de vo:~gel1Jde didrachmea:r. M .ars) ( piaardepro{;Qom,aa.r. R10IANII!t BAHR!FELI}ii',MlUI,etecampa,Re~n de R ivista ita lia na ,Jii .Rumismatica 1.2 (:l8QQ).~p a, ,3i2;T. 3, L Z ,evenendl!e n ig ,e xempl: llr en .g even eeuge-

m : i d d ' e l d . gew icbt van 7 , , ; 2 3 g ram . Hierbij een z:UverH tra vanI1etze~'d,e type, doch w e g e : l l l I s plaatsg~bre;k ROIMA. R 'i'V is ta 1 3 .p, .33.;. T. 1:,26. Een exemplaar h& ervan w s sledus beitcnd,.we:gende O~65 gram.

2. Apono. IIO IMA IN I ) ( s prln g:e:ndpaa rd , ster.Rfvis.ta 1.2.p.4U.3;T.3:; , 6 . . Drice;~tw.intig ,e,xemp].areB. geven een gem.idd,eldgewic ,~uvan 7,t5 g r am . .

3. Hercules H W()~V'jfJ met de tweenng~n. RO. ANil,. R',ivlsta 12..409; 1'. 3\~7. Ddeen veerrlg exemplarengeven eeagemtddetdgewicbt van 6,99 gnnu .Veorts vlnden wij hlerbll het velgeade Urra.koper,. nlet

onwa3!rschi.~nHjlk, eene vi e rvoud ige , dubbele en.eukelvoudige lirra:a" Mi.n.erva . R ' D , .A N , I D ) , ( Ade]aar op bllksem .. R O M . A N I O , . BABEl-ON,.~.I. p'. 14, [10.. 1.0.1 )

Original fromC O R N E L L U N IV E R S IT Y


18/40

b. Apo,H~ H speerbi j t:em1ldel eeuw, R I I M A N I . l,dem'~ p. ~J"m i n . , 9.> C . M~ne: rva H P.aa~de!pr(! !~oom. . R Q M A N : O op V'Z. 'O f kz, of beideziJden. Idt?m.~ p " 11" no . 5 .

Somm,ige van de typeno p' deze munte,l lJ ziJn : inoei.lHjk reverkfa ren . H er p iaa r; depro t oom zal vermoed .e l,~ jk 'W e I,z i.j, noorsp:,rong",in'den in eea ze lfde ,6gu tlr, die 'wij v inden c-p een larn t~ l Car -fha ;9 .g8chemun~en (B ri.tis 1i Museum ,.:!, fJl l id,{!,.pt. XXXV ; Hn.L"C , o ' i n $ ~f Ancient S { , c U , ' Y J ' pl, X . 6,), die d e s~:ih~j.n,gsleg~nde d e l l 's l T a d i .. in herinn,e:ring h o u d e n ,

' .

In ~'n:: 'lmjdd.~~d:er Sla d w a:se '~ !l woud , 'Vol \,~:I'k:wik::k:e'!:l,[l~~ic;~.:alidlU.w,Wa a.,f ' d ,e P u uie rs eens, v :a :1I.b et sta :m pe:n : d er ,zeeen de S~'OfmenM(H=de:" dle~ !i:op 'V ,tln ee!1l ~!lard utt d !l; ~ ~ (u :le :m l:adde~ g~g!!'.1iV~~l"Ul !l l! 1Q 's b '~ !! rCh i k ", ~ t:eerste tee:kie'.1iI de:r 5t.lld~ du ,e,e:l: ltO!!;kOmM beillUl.ich:h::M.!liebtig i ! i l (II' Q(lfl(l,g, d(l>l)f de,euw.=nbe, l ! l l e:n vo l Itlhll.e:ie~dl!:w,elV'ililU'iI:.

PUaMI"l~ VERG~LH.:rSMA~J)t De AejU'trs~ele'f$te 1l!,l)ek~41-445.Vertalil'll: doe,r P. ' 11 ' . . DE K,Q]Ii[NG, 1'9~5.Her paa :rd ! en de- Biter' te ZIRleD ku .o 'o ,en de D io seu rl voer-

srel len, die wij~at ,er :zunen zlen verseh llnen o p de eers re z tlverenmunren in Reme ze~ f gesla.gen , na269 voo r Chr.Her opsch .rH 'lt op deae Ca.puQansc.h .emunten ~ :s.in denC ampAanschen o f Os.kws,e h'e n v ()rm R D M A N I D , evenals I C A l , I N Dopau~(}lome mUlu,n va.~ Cales,i3efl,in, S. 7'6~ 82;. HEAD,.p, 31-32 e n . S V E . S . A i H O C I , p d~e van. Suessa Aurun,ea, Be.rl i1fjS. .1 5 4 - 1 5 7 ; H iEA.lJj p . '4i2~ twee Ca:m paaf:l lsche seeden. 1 )Her eersre t:i.jld va k va n het R ():me~ns,c h ,emUDtw'ezen du.urdewe U4 o f 3.t2i)toe.n de pogingen dee Samn~,eren om Campaniaa,an her R:omei~scbe gez~.,g~e o~"r~kk,en v~(lrgi(!led waren a~ge,. .s l ag~n , e e n ge:vaadijke QP snmd in C apua ze lf w a s ged.empt e ndie via Appu,) die Rome met C a , p u : . l i verbond. ,w8s vol~ooId.

H et tw eede ti~ dv ll!k van . b e t Romein sche m tm tw ezenHA:EB:E'RUN, System (l'tik, S. 21, b e g r ' e n ~ ' H ' h e ; , f door de ja,ren312~ .T 2Si) ~ is kenme'f'kend doer eene groote ldtb[1e.idlng~ d~ede Capuaa.Ii1 I,s;c beMlIlnt londe'rging. Te Rome g:aatrnen V'OOft de

'

~) R " g, C.O:; ,Jw...v ,. HaUe . .f.HI1.l'~('.i.:l;,.1I0t L,pa,~. !4, 1 I 1 , f : > e : t t ' t tI..a :~el i'l te Jl 1 el i'l , d a t waa r~ df:fL lItil!!$ ch !!]!'~ H~ f$ ~~ iJ !'!i.ii!:~ .?!IJ ,P ., d ~ W !i)o


19/40

l ibrale~l ' i l ' ( )raserje ee gi.e~en.h i de munUypen kom.en sleches k~ .e~ neve;ro .Ad er~ ng~n : h er w aa rdeteeken 0 verdwijln~va.lrl de VooF 'z~jdevan d .e l as, h i e t bH j ft aUee :I I ep de keerz i jde. . HAEBEIR :UN ,. A i esgrave , 5.5.2- 53; T. 19,. 1- 10, 20~ 1.- 7, 100,.4. Bij eeae hllereui.flifle wordt de tot dus:vern:ur reclus s~ a!~Ade pro ra , n aarnob gekeerd , A . ls f 'Q re.' ~tT . 20,.8~ 10,. 21, 1= 4 . H er ge ;m ldde ldgew~cbt van 5 2 e : ; ! { m p h l r : e n dell" eers te u jtg rufr,e ls :269~79 .g ;r-am ,van 28 ex!e:m.p~areiFlder :[w,eede236~10 gram, van ;aUe 80 stuks258 g ;ra .m .. D ew ne ia wO rd tleg ,en [her emde vaa het ti~dvak nietmeergegoten.

Deze ve:ra.ndering;en zijn onbedutdend,Deweekzeamheden e a n de Capuaa.frusc:tm M . u u t GJaare:luegen0111derg~lgen in h er tw ,eedJe djd .vak eene gro o te ulrbre:hHng. O nderde belang:rjjks~e der in ge vo erd e v e;r'U I.d erin ge ;~ .v .in d,e ;rn wi], diuaan haar he t g ,ie ~e n v an : b ijlz ,o n de '['I(l se ries .zwa ,a rg e~d (aesgrave)VOOI!' de Larijnen we'f'di e (}gedragen. Voormen.ig deel yam heraan Roma onderworp,ern gebi,ed ~ men denke hi.erb[j ~nde eerstep:la;a:~s san de A. llu~:uern - was natuiufHJlk de prnf.aee[lJJ we~n.igaangenasne herlunering ~ In dit rweede ti.~d.vakweird dan ook devcrhoudiftlg ru ssehee Rome en d 'e Ladjnen b ere r, {U eru ssch enRome en de Osk~ers daaren tegen m inde l' g .ued . . De ; g fo{ ll~ e srrijdte.ge;~Ssmafum, d~e ravens eea narlnnale oodog V3.n het Latijnscher egen her Osk~sche ra s was, b ra .ch t de stamveswante Romelnenen : La~~jmeA weer re zamea en , ... W8.t geheurd was invergetenheid ..De steun van be l L,ati~nscb,e e~emem was, dan ook voor Rome;Q nO n~beied ijk .. In . h er munrwezen kO n1 lt dw~ du:ideHjk aau ber Uc h tdoorda.t VOOt de Lati.jnen. bilzondere series : z : w l a J r g i e l d ,eg:{iJo~enworden, De s teden, die: t~~ dusverre g e l w n u u hadden, kondeedaannede voo l1gaan. De proraseele sch ijm van mill af aan aUe:enV'Q'Ofde hoefdstad en hare Qmg~V~l]g bestemd te z~jn..Voon'i zten w[~ ~mdi~ f~jd'V3.k verschljaea een vlertal iI)lil.!I'enud, z . zw are rechtt u )e ldgegego tefi b ,lokk,en ~ w aarover hiern.alliIeier- ell misseblen ze lfs ,e e[iJ J~gg o ud ge ld . Me er wa.ar.scWl:ijnlwjki s her'ec~uer~ d~t de u : i . ~ g m e : van g Q u d J . i; : .r tm u n r e n , eersr ln hervo~g:ende = derde ~ . ti.idvak~ een aanvang : nam . HAEB.ERLlNkW.am dan ookr:e ru .g van de in z~ jn Sys: tem,at ik , S. 26 W ~ one -w . I . : k k : e l d , e s~en ing~ d o o r z ~jl1 J ard k!e l ~ rnde Ze it ru :h r i! tji ir N am ism .a ti k ,.1007,. S..26(l

: 2 1

DOriginal from



20/40

,

He z i h 1 ' c r e ; i I 1 didraehmen ! ) I n it het r i .~dvakj!herwelk wi~ ! I 1 I , I ! J ,behande~en W(!',geD normaal 16,82 g ram en ziln ~nwaarde gen~taan 6 zilveren s !cnJ .pe~s of slcdpula.v,an t~137 gram (h,e;r , 2 : 8 S Stlldeel van he~ A~~ws,ehp,o"ndvan 32'~45 gram). Gegevea de waarde- ,v erh otld h:lJ Jg v an zU.v er 'lot brons 1 . ; 120,. is een dldraehme duswaard ; j j J rte breazen sssis,

M.erkwa:aiJ'ld~g~s hee dan. (!10k" dat de hoogsf:e n,om,hi laa~ vaneea clef n ieaw e zw aarrge ldseries n ie~ als re Rome Is de as , dochde u e S 8 W S o f 8~ukvan 3 , a s s i s , (Z ie h lerna b~ j de La~w jsc h eRa.dser.ie ) ! .Wff i j vinden in HAEiiU1,RLIN'S lw eede fijdva .k (31 :2 2'86v6o:r Chr.)' de volgende did.rach:m,en:A. Eerste uhg~,fle. Slechts e e n d ,id ra c hme, :z~o , nd ,e ;rp \lIs :m l!illt,.I. ROn 1 la m ,e~ P hrygj;sch ,e :n helm "( staande V~,cwria. R ' O I M l i N ' O .

BAH.RfEL.D'f,.M,o'n.ete camp.ane ~ f D J deR,ivista itaUanu .d;in:.umisrrultica 12.. {1800} p.,400. TWee~~H1Jle~Hg exe:mplare-~g e v , e ! O O le e . n g e m i d d , e . l d ge;w~dIDt v a . n 6,,48 gram,

B. Verdere 'Ulir,g~.flen. Brie dldrachl1llen, daa.rbijl draehmen enIib e Uenko per ..

U. M ars., .k.no ts. ) I ( sp:rh'!lgend p1a ar d, tn .o t8.. R O I M I. . R i v i ' . s t a 13.1:1> .27. Vee ;rtie :A exemplarea ge ;ven een gem lddeld g!ew .ich tvan 6,.6 g ram . HJe r!M j een i . ibelhl v an h e~ .z eU de ~ype,.B.A.BELON,~ . I.; p " 26; [ IDO. .33"

III. M ars ,,( pa.ardeproh)(lm,.Zesentwi lMg exemplsren6,58 gram.Hierbij een drachme van hetzelfde rype , Riv.wa m . 3 .p .30:; T. 1,2 :5 ._ Zestien exem plsren g~ ve:neen gemiddeltil ge-wlchrvan 3,21 gram..

.,1'1""'e~1 IA.... O;~~;ri'" 1::1 ' I " I ! 2 9 1;~l,~~ .. w , t I I _ vm"~ At;.P.IJIj!!,~~ '_~~ 1 " " ' " _ , ' L! !g e v e : A een gemWd!d .e~ d g ew ich r v a ~

I), E'~!lJ Cam,pi!.allil:5,ehe d~drl! icIHII 'e '!'an G.'.! giram, ~l.ie f : l 'A. l1IC~1O!'!IJ.El!,zg.c!!t . be'l',;Hte0,:98 (I njI I ~ lU J ;'U " Zdudtrllt' Illr N~mr!s.rIUi1Nk, 11,8'14.,:S 3 2 ~~;. n0.18.22 .~



21/40

VO!i)!lriS een H beUa eveneens van , a l i t ~ype, ; BABfE.u :n ' l l , r, L ,(:h27~ no.3S.

lV. .Apollo ) ( sprlngend piaard. ROllA. Rii/,ista 13.. p.34. AC.ii:lt~~i,e:11ixemplarengeven ' C I C : I gemidd'eld1gewic:ht vllIn 6,,56 gram.H:lerb~j eel drachme van herzleifd'e: tYP'lli,R,iwi:sta ta . p , 35 .A 'ch t e x:em .p la f\'ilf l g ~ v er ne 'e n gemidde~dgewich t : van 3,~ .9 :grall.Voorts een libe:I.~a eveaeens van dit ryp,e~ BAiIlUi;l!ONi,.t, I. , [p. 28,. no . 39.,

BwjH" U[ enl V vi A den wij eene gemeenschsppelllkesembeU:a : Roma H sta:an.dJe bond. ROMA.BABELON , . e t,p, 2 Q ' , . mo. , 4 1 2 .De vo~g lemi!e s erie s pIes grave'" worden in diit Iw jdvakaa,1de C apuaan sehe :III[ln~ toeges,cn reven , a lle gegO'{len vO~EeAs he~

Osk~s..::ll~Latwj.ns!ch,e po nd vaa 2"7 .2 ,87 5 grD!:IJ.I:I, De lat:i~ns,cht Radserle, Rom . aop , [reS5~St. du.pond~UJ8, as;rad 0]) de keer.l~jden. van a.ne stukk:en ~ o~en rne t del. sextans

(de unela on~breek[). HAEBERUN~ A . e s g r l u , \ ' c , S. 5'1- 63:;:T.23 ~ 25. Vierel1Jveertlgass~s geven. een :g~m iC ld ,e~d ge.wichtvan . ? ' 11~31 gram,

II. De sedeme~ den lw p der god in R,om :a (liP vz, enka, en wel1 . Zender ;symboi l }~ (as,t:ot en m.ec semuncia] L. c . " S. 6S-

/10; 1'. 27- : 2 8 , . A'cbui' f;m assls geve~ e en . g em ~dde~dgewwch tvan 267133 gram..z . M'e!1 h e~ symbeol knets ep VZ.. em :k:z. (as ro ~ en metunda). L.c., S. 71-75;, T. 28-29. TweeeliJit\vI:nt~g ~lSS~Sgeven een ge lilJ ldde ld gew ich f yarn 2,69, .3Bgram,

III. De L ich te Janus )( M ercu rIu sse r~ ,e~mef s:ymbool : s~ik .ke~p 'kz . (as t O f en met u l l H , '; i a ) " . L. t., S. 76 - 80; T .. 3.L Achrdenass~s geven een gem lddeld g :ew ich f ' V : a . i n ) 2 : . 7 1 ~ 2 6 gram.IV. De Ltehre ApoHoser i e met wing!erdb~ ;ad op ViI. en kz . (Totd!u:sver aileen bekend z as, semls, quadtr.ans en sextans] . .L . c ..

S..Sm.=S2; . T. 33. Zevenass1 sgeven een g~em~dde~d.gewlct i tva~283,S6 gt ram .23



22/40

I. Ad,elaar m elt bUIl; ;sem,H Pegasus , R 'OMANIIM. L.c., S., 64 - 65 ;T. :36,l-l ,e:1 ei, ]-.2.U. 8Ghu e H 8ch Hd. L, c ." 0 8 . . '7 S-, 76; T . 3()~ I ,_ 3 en Bij), 5 =7.nr, Zwaard H Scheede, L..e ., S. 80; T.32~, :2- 3 enOO~3~4.IV. Aar ),( Ddevoet. L... " 5.82; 'T . . eo, ~~2.Eene opmerkzame bescbouwlng va.n zekere zuowe:~ op dedi.dra!cb.m.enlls ep de sertes zwaar l,e ld . a amge tro ff e,nw( )rde~d .e

~ype!l1 en symbQo~,en"g8!f HAEIBJiRUN eerst h er verm nederr, laterde overtuiging, dar er ulsSic:h,el d ~ d 1 r t 1 ! c h . m . e ! n e : f ! l i bedoelde serieseeae verwa.ntscha.p, moest bestaa.fll.~w ijzeDde oJ ) eenen gemeeu-scbap:pel i jken. o'or-sprong. Systenult . i .k S . 28. Deeersre aanle id ingh ie rtoe g ;a f h e r voorkomen van he~ zelF d'fiv rou w e n J : w o o , f d Tn er denPtUi'yg~s,eb,enhelm, zeewel cp d~dlrac.I: l.m,eI,a~:so .p tressis, dupond:ius,en as 'Van de Radserie t,. ook de herham.ng van. dat :z.e.lfde hoofd0 0 ] ) de klelAe sembella (b~j didraclune IV..),.w a a . r v a A h er type del!'. k , e i e f ' z i ] d , e ~ wd!e;m~tk.is mer he~ mtm.~bee; ld op ' de voorz i~dhevan. denquadrans van de Radsede~ a.l, de staJa,mde hondo Zeer opvaUendwas ook h.et v()of 'kom.en V3.n de symbo.le.n knets en sikkel op dezelfde ma.A~ ,e!r 001' zUver en :zwaargel.d; de kno~s a,p beide .zijide;.nvan d i!e Msrsd: idra!chme n..en de nbel~:a daarvan, eveeals opa llenom lna len der Serte Rle~ de~ to p der g9dJin . R o :ma It2; ,a lo esikkel. 'oIl' slechts eene .zi~ ide ep de M.arsdidrachm,e- In , d e ~ drachmeeml de libella daa.rva. l ,evenals op' slle nemlnalen van de Lichfe:J a , m l ll :8 H Me ~clir~ usse r~ e, H I. D it w a r e n punten v a , ~ overeenkemst ,d~,e.Diet a l a n bet to eva l ko n.d i,enworden roegesehreven. HAEBERL~Ns te lde z :ic h !:iJ!l!i t~~ taat her verbo rgen sysfeem re O ;n .~de:kkenen,eluk~e hem , d J ~ . ook spoedi ,g . . Her bleek heAl. a~nl~~har o o k debaren h~,~r{o'emat~fwa:al ~everden. En wel: heJt ,o:pshr~f{R O I , A N OOJ) dj,e R oma .. .d ldraehm e L , ROMANO . 0'1" baa.r I.merhe t speciaalR o m . e i n s c h , e type, , c l i . e ad le la ar m et t lU k s , e m . , . ~et s : y , m b o ( ! l ] van den ,CflpiWU.j!DSCnen JUI)~fer,.Blj de .Marsd.~dradlm,en H. en Ill. en deserie-s H . en IU . kwamen. auk. twee bare~. Il ..ea H I., d ie door harety(}e;n~ schUd en zwaard mer den iQIoflogsgod ~ rnverband s w . n d . e r n .24



23/40

Her vo lg ende sv sreem , da t n i em . l l I l 1 l i d nog vermeed ba,d~weirddoor HA.EBE.RLIN g~recons~rL lleerd :~ . Rama HVictod ;lJ

10'."MI0.

tr, M . ars) ( J l'S ilid ~,IF lO.A.K [ J iQ t s ~ , i P b~:idi!! .l:iijd.cn .

U[. M a .r : > ) ( p , 0 l I 3 . f 1 d . e p r o .teem, IAimll. Sikke.1IIU e e lI! O il' : k : z : .

Zwaarge: ldl .I. Ll!il:~jlilsc~e R~di:$er.:~e~

R@ma~ , tn:ssls, du-pondi.IIS~15:. H rad Oil 'a ile : s tu kk e [J .

8a : re 11.r . Ade l! 'l :; u' ) ( P ,e ga -

: 5 1 . 1 . S RO'JlANI!III.

n. Serl~e met den ~i(lp~~ r gOdi n IRom a ;~ . .Iond i,er sy'mho~I'2. ~.!1Q~~3an beidl(!!zUclc;l:l .

HI. li(;bt~: .h:ous H Mer-clII riu f ls ,e r~e . SiUe]o . l W , e e ] 1 , II ) p l e z . .

U. Schild. H sdnUd.

su Zwalfd! H~chf:ede..

~V. Li.'ebusJ\Jl,a,llos;t::r i ,eW~~,gerdb[ad! op beide:ti.idilli:!.

o .p de btlar I, Ade~a.ar ) ( .Peg3;sus, z;i,en w~j her Op,~H ;lh rm1111:lIO 'M . Deze baar kan dus modli jJk ~ a~ er g es l3 J g:e n z~~n d ar nde eersre ui.rgm:e V~~ zi~V'er h~ dit ' t . iJdV'aJk.~wa!'H ane~ar:ere ui~-gj.f~fiHl hebben niea 1 0 M A N ' 0 of R O I M A N O M f maar IIIMA,. Op :a~~eandere baren knmt g e , e ; 1 ] J opi$chri f r V(HJf.. De Ade~aa t ' H Pegasus-baar ZOU das oolt wet in her eerste il:ijdv~kkl1rullen wordenond,e:rgeibracM meent K . REOl.INO~ .lam i i i ter,e nromisc.hen ll.nai t a U : s c . h e . n .Mi iRzwese .n , tn K U o ~ Vl., ~006, p, 500. Evenwel zoub:~j :lu lk . e e ae rangsch~ldi.jng d e e ers te .znveru~tg:if1e van het rweederi~d V 'a kzij:n dh ;lr b aa r zijn , terwij ' l in .h N syseeem HAEBERUN ~ederd .e r 'V ier l'! .itg if~ ernvan :z ilv er h a .a r b ijbe l1ooren .d e baar h e e f l.

De helm door Ronin" ged!ragen op dldrachme ea serle I,serie Tl, wan~ du deze godil hkr wordr bedeeld meet bU!l~e[Drwjjfd. zijn,. (HAEBERLIN1~ D er R.()ma;typ'us a:uj den M iin zen . derr(Jmistien Repu.bUk" in Corolla Nu:mismat.ic,u:J' tQ06~ pp.. 13S : f f . ,p" ]46 er!c.) :, is v an P h ryg isch model; van eencn bm voorstenen ei.nd.igr Zijlfl punt in een k]e ;~me llg r~moernenkop ..Deze helmvormZ(I!U e ea e ~ o e;s ,p eli:n g ku nn en . z i j m op de legendarlsehe stjctu~ ngv:.lI.rnRom,e door uH gecw ekenen van Troje a. De aandaeht w erd erreed s op geve:Stigd der het psa rdep ro t eom, rn:te~keersl j .de~yp'e va O J



24/40

de Ol!ld.s; l ieRom.ewnsh,-Ca,~,pa,ansc.h.e d h!l.ra,c~m'e '(eers~ie djdva.kNQ. l) :geinsp ir, e,e rd ka .A , z i j l door een Ca:r thaagsct l . m o d e r n . Enb ier :h erln n.ert h er R erae tn seh typ,e 'o 'ns,B!lhoewe~ Ra .!llw taaadenpra,ctiJdgen kop eener k.oningiliil, drsgeade eea Hara van A:datisdlIm .o d.d o p ande re srukken van Ca . r thago . HEAD, p.8,78, :6g.. 391,HIU... Co,insoIAncie.nt Sic,i~" p , n . X, 7.De Victoria op d~dracbm,e L is naiuurUjk een svmbellschevoors~ emngvan de steeds meer vehJwi.mm,e .Adem:a c llu van IherRomeJnsc~lgezag.Her keerz~jde type van de R ad se rte h eeft men ve r numg wiU,enve :r:k~ are;m a ~:s 'eien e;symbo ~ isch e v oo rs~ emng VI,1l: de verbin.d:lng,d~e russehen lR :ome e:~. Ca,pili),a e o I 81lilldi WIS g~brach~ door deV Q r n r O O , w i n g v a n de Vi~A:PPIA. Dus e e n e geHjkso,orc~gevoontemn.ga :~ s de p ro ra op he~R(lIm ein sd le z W 3 . a r g e l .d , d .ie de eers t'k o li1e ..Ungsv',erk,rege,n m.3c,lu ti er zee :symbIilUseert.

O:n d,e r mea eto lo ge n bestaar l i I , e t gebrlll~kde b a r e l a a . n t e e dutdenals aes signaC um. B!BE LO N , t o I.~[ntrod .,.p', U I. Z~jgev',erw danden na.am iU::S grave 1) 91U!I de ronde mUlt,en, r.ef'W'iji de meestp ri~ .i~~eve v !(lrm itQo~e S fUk k ' i ; H 1 f f le~aJ~~: e ~ f 'U ld , e ? genoemdwerden.Deze Iaatste beuaD1wng: omsch r~ jff .d eh zelf e n is g~ed . Maa r st.rilia d 1'. ' O f . . I I I '!Ii'" k dgenomen e s Wle~I;!;r sn.lll'i.i:lii$s, (Ii r(!lnY!~ow v1eT1aOt,. - .a ~ vanee~merk v D ( I ! i D ' Z W e n ~ : s s w g : n a u . ! I . m. E;n a . a n g e z i e n wlj nu we tent d,ail d e z eb aren v O.ls treU nlet behoo ren to t be t oudste tijidv ,ak van het Ro-me lnsehe muntwezeA~ is he reven vl,einig verd.edigbaa : r b:aar (debaren ] in h,erbi.jlzonder tit noemes aes s;~g;nat lJm,.ls ztdlk :s.zou zi~n, .wa.~.neerl l ,erond'e:rs~t~d lWD wo rd le n~ .ijJ a~z ij d en o ve r,g an g: v ormden'v:anh.e~ v orm ~o o:ze b ro es f{)~ de n;!Indermul!uen~ .zoo~ds,vf\Oi$g~rdj'e h eerseh en de m .een ln g was.Op baar . 1 li,en w~j dan d eliWad,e ~a ar a ~s a n r U n H : u van JupitJ ere;~ h U H ' ;symbool der Rome:insche sou.vereiliillteit, geiliJk. alge:m.eeoaa l,gem!om e;filword~.~) W areehter' dJ.l:;Bpe:gasus betre f t',kan.m.eng:eene zekere y,e:rklariinlg g :e V C ;E 1 I . De RO;rml.t~.rDJil i~~lU)lefle;n.i n de laarste[aren echrer weJ bekend zif fin gewees~l1lel' d.Wilg:ev~elil,gelde pasrd

. .

' .

l~ fii;:$TI;.l'S, tUII~f~imm #cnl1i~.Uil)n,~,~, 'if, GI~av~'; On.tlt; ,!I~~, iliCUlm 0 1 1l'!iI~d~r'~,!!ill,! ii i dell i; 3:' 9ses " ~ Ing,i!UpQ'!i d ,C ! l:ilJ .ra S. e fU c iclM.ifI ~ d c r n ~ . r . D I ~ . l r n t I , ! a II Jilo ,e lp s,(jo I!UJ !'II,erO' dllil:t,~ltli..

::)Ra.lI,dle:ra,. 'riamdI~!Uil' [ ; l !I I '~


25/40

e ls m l , .m t t y p 'e . Z '@~r v ~ e : ~ verbrid W 3 r , e n , c J l eCorir.uhJ$ch,e' "pegaJsP'.Brit ish .M useum cata lflg r.ze , Corinth, pl. I ~ IV; C. OMAN~nC()'r(/)l~a num:isma:ti,ca, pt x m ; H~LL~H i B t o r . i , c a l G ree 'k ' C (Jin$"pp, 85 F . , M.umen naar d~,tmod,el zwjA in zeer g;Mo~e boeveeUleden~,stnds het midden va,n de vlerde eeuw in de Zuid-,~i[aUs:che seadLocr~e; l1 l ! te SyraH:=use, e;1]I bl! geringer aantal in klelaere muot ...buizen, z,oolll:ls re ,Medm.a . of Mesma en Rhegwum jl[ l,B rtlttlu .m enLeont i n i iH Slema ges lagen , J. F . HILL;, C;oin,~oj Anci'e,nt 8ici~y;Rev. A. W . HANDS : , ,Co. tns:,a/Magna G .raec ia. H e~ verkeer tussehenR om,e; en. de, OOS~kU!8'1 van de Adrw:lu~sche Zee was we~HsW'a ia rilO'ggedOlg,m aa,( ' roeh meeren :l:Ipegasi Uuri,[ de vers cn iUendJ.e munt-b!ll ,izeA~an (n tg ed ee~ t!e d er oude were ld en van Cnr.in~be zelf, .in ha~ia . 'Ve,elvll l .h1.~g zijn voorg~:I!:om,e'l1. DIt IO U c),an a:all ie.~d~:ngk U I l 1 . n , e ~ n h.eb'be~lgege;ven o m . di~ ~ype ep de ba:ar t i e plaarsen,zo()d :ar de p 'eg ;asus hier nw et eene bepaalde my~hologlscbe beree-ken~s zcu hebbea, doeh aUeelgcbruik.f werd omdat her eesebekende flguur was, d~e in den ssnaak vie~.Baar n ver' ldiu w i J onder hefaes ,grave een seh itd zien , diu besHstGaUlsdt l10et z;~ju, n.l. ep de ;~ quin cU!nx van Arimlnuffi, iU mbrla , slen w w j ~~ ,e t e en o :v aa :~ s eh ild , doeh ee~" dat naa r bovenen o aJar o nderea spits to elo cpr. HAIB!B:E.RUN"~ A,es grawe,. 5 . . 2t6;.T . 77, l-a"D,e ovaalvoem van her seh lld m o~ in lu nfW 'eed Je(~jdvak de; atge,meene gew eest z~jn.. .zu~keen ,schild ~n seeeng-eb i!IJiuw e[lv ,o nd m en In 1 l o C O , ' b ~ J . V . . , . ~ '~. .n,l'"a ls de ks ' .. -C",,', e -.-. .. _ . _ ._ ._''"'_____ 0'0;1 .~ . ""IUWV" ,'iii, 0iI.~ .. , ~~ eJ,1 V.dlJ ee.nbegr.aa.fp~:u[s. M rnA.N'I: .Mlueo Topogr:ajic() delt.Etru,rio,fi renze]898, p , 24; met a , f f f i ) e o e l d i n g . Up, den z ..g.n, iJ lno~de:men d,enariu:sMinervakop H Roma a.ugurlum capiens, BAB !E :L .(IIN " t" L,.p. 72~,no, 17'6~zit de g~di.Jl R;om.aop een h,o()p van zuHte schHd,e,n.Ook de zlttende Roma OJ ) eene didraehme der Lnerl Epi.zepbyrii.I,e'Unt met haal!" rechrerarm op ' een ov:ai: l l l sehild, Rev, A. W .HANDiS~ Coins of M ,ag ll l G r a.ec i.C l; p, 233. Evenzeo dra,agt deAjax C o p ' de kz, def la 338 g es.1a .ge;f}m un ten van de L oerl Op,uBtiih . e : r z e lf > d e sc:t ll ld . . HM[)~ p. 336. O a t o , a. C o o k GalBers z i c i t v a n,z[llk een schUl([ hebben bed~end, bewijsr her beeld '\I'lUli den

- 27



26/40

ge!womidenkfI~g:er (eel mer deu l)fq ~e s v ,t!fflie ;rd e Gam'er ) o F" ,RQ,mesC:ap~roo~.H. i ; s to i . r e , a e France illastN;,t!J< P a d s Lareasse , p . 1 , 4 1 , .Oo.kande r s k()m.:r deae v(lIrm weiD ig V00r. Doo r haer s te rkeverspNld_ ing kunnen wij ook,gerustaflionemel, d :at deze rna~uur~Hjks~e en. meest p,rskUschi,e va.n Dille sehtldvormea, dle her mt!;n~sc h e~i~k, U c tulI;am o v er z1jn.e vone len.gte he~ best b e s , c h e r : n u ~reeds b jJ dI'I;H1! overgang va.l]: de vi e n : W e ; D3Iaf de derdeeeuw dj,eil Il ge 'm1 ee~ voo rk( llwe,ndetD du s ,o ( !lk we l de seh lldvcrm v ,an hetR:ornl.e~rn8che ~,egtHi" gew,ees~ is. NaaF'al~,ewaa,rsdwijinliJkhe:id meet(DIPdeae bait d:an. o.o,k g~eenan.der schild af:gtbedd .l~jn,dan datvan de toenm.alige RomeinscI1ie leg~oe:ne:n.He~zeUde ,kululel V I:ij van bur H I zeggeD. Ook Iil,et,zwaard! isn ie :[" zeoals men rot dusver bew eerde,be 't s!; le 'c iaal G:aUi.s:cbe ,\V aD~ ju~s~ o (lk weer 0(1 ) den quarrunx P i n , as] vaa Ariminum heef thetM ,er heslist Gamtsche zwaard eene van he~ zw aard op debaa .r besli;s{arwi~k,endev,orrf:l. HAEBER:LJN~ A , e s g.ra',6, S. 2 . 5 ;T. 71, 4~S.

HAEBERUN, S Y ' 8 : t e . m : a t i k : , S .37 ~ weerstaa t d ,e: v 'erzQ ,ekin .g dilsc hUd en dh z : w , a a . n : i l In verbaad s e 'b~engeli1!met de r a l l c o z e veld ..,sIs .g ,en van R:ome, raeen t dart b eld e v oo rsceUi:n g:e :n dan oak. geenb e!re :kk .in ;g h eb ben o pee nig :e h lsfo riscb e gebeul1en.is. enbeseheuwrz O { i I '\ , \ i'e ~ zwaerd : a W 8 sc hild eenvo U!drug: a ls w:alPens e n w e t alsRomelnsehe wapens , tOOI]S die omstreeks her jaa.r300 v66r Chr,in geb fu~k W S . W 1 e o .Deze b a r e D zi~n dan o o k niet om een bepaa,~dfielt g : e g , > o t e n . Z iD I d ra ge n a n e e n . wapens om her logIscih verbandu it ee dnllken~ dat tussehen haar ,eA de Marsdid.rach.mel1l n enU I bestaet,

Van baar~V, eerst in d en hU!its~ en ~~jdlbe;keud geworden. , isH O g g ~J en 'V oUeJ dig e x.emp ,~ a.a r g ev ond .en , do eh zjjn sle eh rs twee frag-mem ea ~).d ; ,e ld em weW in her NI.uiona.~m.useum tie Agram en in herM.useum Ktrcher tanum re Rome , D it lsatste W O \ 1 ; S o l!J iv o ld o en de .omeeae duideUjJi.e voorstemng van wareees o~' de voorzijde srondte k li.i. j!g en ;; !I!lP d eke erz; i~d !'ew a.reJl tw ee U Q g : e n van een d rievo etmet zekerh ,e i d I'!; illerle :nn 'en . H er w as dan ook een g : e l u k . k w gtoeval, dat onder de b e : r o e m d e muatvondsr van. M ; 3 , z i n . ~ [ U J K]'IClllliti,e(1898) eveneens de andere en wel de onderete h,eUl van onzebaa,r v,oQrkwam. Ii1i zi,~:n b ,erlc .h .t G iver deze het eerst doorDr. BRUNSMlDo re Agramgepub tlceerd e vondsr, in Vjesfd.k~ Bd, IV

.

'I

. .

28 -



27/40

~800/1900, S. 82, met afbee]di.Ag, S.. 83,. maak~e B.A.t:lR.~ELnJhetb~j eWkaar behoeren van be~de fr,agm.ente!l1 bekend en reeonseueerdedus de mUltl) ,eelden. aar H driev'oe~.Der MU,fUjun:d von. Ma:n:I1..Berlin 190[~ S. 8, Nr.S, met ofb I;H: : ld lng : op S. 9.

D,oof deze vendsr l~ou dus nag tijdig eene g~lIJI'.ingge'vuldworden , ,{Ueandi,ers o po d e m e e s e s~ o'rendle 'v iJze in het sys~eemder Ca ,p l!l.a :a ,m is c h ,eerlea h ad rnc eten b lijveilJi bes'taa .n " ja d ie mis-:sc ~b :i.enwel ( ! J . e vas. t5ae1Ungd.a:a,rv8.1ilJJerijidleld so u h ebhen; jt:l~s~debelde Apol.~,ob3ren (IV ,eA V), bracili.tel HAEB~RUN 'op het reeluespoor. We~ ~s waar beseond hIer rw~j~e;~welke > d e , r b:are:ii:Itot deI~ ,ch te ,. we l k e tot de in he~ vo lgende tijid vak behQoflendJ.e', zwareApoUoser.le in verhand stoad. De eenvexe vorm sluit eehter de;lmlker H dr ievoetbaaf beteraa.m bffij de b o~r,(mdJ,estulk,en van dezw are Apo llo 'Slerie (V)"~~erwiU de bear fIIa.r) drlevoee door haarvh. lI iRem.v ! (. Irm met d i e , seh lld - ,e n .zw ':3 !a rd .b are n(U en.H I) o v eree n-s r e m t e n du s g ;e ;v o e :g H ~ k . ~n h e ~ z e U d e tw jd v : a k g e p ~ aatst k a .m 1 . ' ! I I - .r o i ! 'l d im Ook hare ui~ersre ze:ld!z3!;amhe~,olpast bi~


28/40

schosnmelen ulsschelm! c~i:rca.3]!i!; en 5Ve assi,sv'all he~ .zwa.regew .ic h ~ (3 27 ,,4 ,5 g rra ,m ) o f f l l l , s s ; c i 1 I em circe 4 en , b ijna . 7 3 S 8 i s vanh ee U c hte g ~w jd u (',2 7 2:,8 "1 5g ram ).

HAEBERLlN zler ~n de barengeenmumen, doc'h,verondersEeh!d;Rt zi~ door de M uot w erden UI~ tgegeven om te ge;lb:rulk ren b r . i ~gel 'e,gre.nheden~,lliarbi.j men m~ dU:8verrnaes rude enA1.ef;S!a.~l i lare.nz(!lndrereJe;fru~g' opschrifr gebr'uikte, d.at zi,~ dus geea w en~ lijk be -f ;a :a ,~m~ddelwa:ren.,Brons wrerd b ljvo o rbeeldgebru ik t ro m,aan degodreu re wordengeoWef id ,(s~~pe:s"aera stlpata), o f den do o den medegegeven veo rhun reis n aar d j'e an rd ireflr: w e re ,ld , dan . wel om t o . hunne behoef tenr'e 'Voorzlen. bij h~U!lrn.ei aank(!!1l1ISI' a.~daar; her sp'@ll(lddeookeea rolb i~ vers c hille nde sy.m.boHsche ~erc1:nshandeU~ gel van de e mci iD~v ,e.n dill(il p,er a es ff ~ffibram., van de m:,mci.palio~ 6.deij'Ussio end~t"g~1.m ~ss ,c h le n.werd en ,o ~ k d i,ea a ne lk aa r p as sende ft3igiDe,.~tei1van di egebMk.en :Stukken :9.]8 resserae liIospltalesgebrulkt. Sys; te. . .m.atik,. S. 6O~R'eaUNG, in he~eerder g ,e no emd{~ art~ k!e t ~ n K U , o " Vt 8. sot,is d .a~ ren~egeH . van ~ele,~ru.ng? dat 2 : i j i w ,erdenu.i~geg~v,enaJ ls een800ft van fUW' ma .t!erlaa.~ ~dla~ ,gebru lkr kon w nrd ie 'r tl M j he t d eenvan ,gF'(!i():f,e bef,aUllgel, ge~.ijR m,etilerr{l!n.de brcnlzen geld. Defiig:ureml. er ep veo rko mende zeaden dan d.j,ens:[ deea om dequ alife ~1 v an .het metaal, w aarvan z~ j gegoten W 'aren ~ewaarborgen,zoo Iers a~s de keurstempels op onze g O U ld i ,e l 1 ea zi lverea v e o r . .w erp en , De w eegsc~ haa l WIliS b ij her gebnd t de r baren dus s teedsnood ig .. U i f ~ a l v an v(!Iorbeelden.werernwru.h dat In de M.idde1.-eeuw en, metaa~ .ib(aren , van een Slemp,e] voorz~en en om.cieel. 'Uif-gaa ,llid e van verschlllende mun rh uizen , geU jk.t:i.jd ig gebrlllib werdenmef gewo ne munren en . ts her i~et on.waarschI~nl : i , j lk , dat deR O I 1 1 l e ~ l1 i s , ch e go ud .ba :ren , van h er e lnde 'Val de d'e!f':d'e;eeuw envan de vterde eeaw OAzer jaa.rt:eUifll,g dikw iils eene g:eHjksoOlf[~gero~ hebben gespeieM . H.~r(lrbij moer eehter niet uit h.e~ o o g wordenverlore,rn, dal deze bafe'I.~ zoowel de ~;a~efeR()ffireinsc.he a ls deMidde~,ejeuwslc he waren gema,akt van he:l kog:tba:a,rs:(e m,etaa~, datwen in o mruo op was, ~erw I~ I,.teen onze ~'rnn:zen i t lam'leminI,e;bruik'WaND" er reeds eea (l;ffk~,e~e,lezJlveren mUlli tslag bestend, E~a :a ng~ zie n. in h er djdva.t, waarinw ij ODSnu bevinde;mru~e~ . .zHverernd .id :ra .c .bme 'Van 1 6 , 8 2 gram aan waa.rde geUik staatrnef ddebronzen

. .

.

.

. . .

. .30 -



29/40

assls, Z(!Io! l1m,en mel de betaUng ; met {w 'ee van zu lke d ld raehmenkunnen vo,lstaan, 6 x 273 gram = 1.638 gram.

MogeUjlk~s her, dat in . sommJge centrale distr~cteil1l, her,Rom.ein.sch.~CaJ11paa.filscbe zH ve:f sehaarseh w as, da l, w anneer herzw aargeld u~ tg~ ;am j,e val bet Capiuaanscm,elJ. lund:mis spedaalbes~enl.d w as veer m ' E n La~jjR$ch.e d!is~r~,cr,ber Ca:pua;s'nsc.h zllverm eer o f :m ~.nderb ep ,erk'l zou x i J n ~o ! tGampl iu l~a . Wjj m o e l e m oakherinnerenaam her feI[, dal h li de hemgeb~on e e Vicar,el1o~(A:q~,ae ApolUna.res,?') hoope[l,ges~agef:l Rome:l:nsch~C:a:mpia81filschb rons" ~ egeUjk met a lle r~ ei S O O F 1 e n van bronzen . munren '!) m a a r,g ~en Rnm .e hru s.cb -C amp aan sch z;~ lv ,erword. g~vo.rwdeWl.G. MARCH~,La stipe trlbutata aJle D:lvi,dtd:,de lle Ac qu,t! A.polUlulri, p " 7; .W ...BEHZEN" A.Uerthilrne.r :VtluVicareUo' i . n .R.heinischts Mus,6u,mftlr .Ph,lologle, 185,4, S. 20 f.

D~ t bewijsE ecb t'e .r we l ni g, .zegit MOMMSIIH.~wanr z Jlv e r w o rd rselden op' I1IeHige plaarsen geveaden. MOMM.sE:N..BLAC1S~ t, t,.p, 174 noor 3.O o.k d ienen wiji te w eten , dar R.om eifllsch ..Camp1aan:s,ch zUvermeesrn,~ofitbfeelt f f i ) . i ,~ r nu .D.tvQndste n in Cen .f ,ra ,a l-: ltamha lhoewe :~hie~[d:3i3.rbijibeheoreude gesl;ag~n brons: daaronder zoo vee~vuldig'v't}()rlWillt.

De vmag: weU" g :eb ru ,ik van deze baren w,erd gema:akt~ : 1 ! i ; l I nd Ju s n ie ~ afd oe nd e beanewoord werden; de lbeorie~ d:iU zi~ gebrlJ ik~werden bi~ he~ doen van groo~e beraU:nge'l, mogen w~j ~dtn ver ..'werpen" ma.ar' de ~lle( l ior~eJ 'ar zl] een g;odsd.iensdg-cet-emoniee]karaber hebben Is v ee l w a:ars!ch ijin lijker. Ju:is~ a ls w~~denkenaa.1I' lIl J r e v o o rvad :e!F iij ke geb ru ik :efil, k unnen wiji en s deze srt.'lkk,enyerldaf'iel1~ veet je I;Wl1!a.rel te onhamdlg~ e~l~nl:ijk g:ehed )lo!ll~ '[den tijid".. HILL,. J I ' P ' " U3-l7.Uit -een oogpun~ van 8:riHbeschouwd;, bliJkI' herten duide-n~kste, d.al dI,e bareD met de ~ wi~m nge.fID ge.rus~ zeggen ~:ardst~!ek, bewerkre beelden, Ingevoerd . : t w j n n a . her ee lue rondegeld, de proraserle.

r() IJ i n/est passe:Il.I.ell1e~u anu~:[l6 : i i i ,eett;eeon,eh.l,sio,n pa.rcc Que lafo rJrle et leo mrO,l, : l 'vemen,t d e : 8 0 ~ n i m ! l J 'l lx y : 50 il I! l ! 'I 1~oe!l !' lu6$ da u ]e:s e :m i lm ' l . , e n r t d :e I s : nature. Mai!> c',es,t . 1 3 . ~,~~,ene de I e mill~liI;~ e sefi l~imren~

I} , W~ I!!:)i!< be te ie ke ;lii5 ,h


30/40

des r"~O(l.!i!f~~!i!) ~~jn'tc!'ige'lIl(le d~ felie~) quie,xc,lutnt 'I'!,lIIftS,C'IH;p~6:ee$en,Qr:~nc:s l'wd,~e c P l :. lo , e litIa:n,~liR pr~mUI'!;'c. F I i I ~ . l.iIllN'CIRMAN'T, i:n [Ulro.lum-BiERG et SJi!


31/40

De Sll!mn~'eten;.wier macb'l gebrokem was in den s~ag bl~Sent.~num in .29Sv,j) ,6r Chr., zee ten d .en s triJd regen Rome "06rr,l~ td at: .z ij in 2 i ' K ' J I g;edwong 'en w erden vrede te s l : u i. t e l . . Her derdet~jdvak van he~ Oud~Romeinsc~he mU.ntw,e:zenzal nu z~~n .intfled.edoen om il 269 of 269 Ib~j de i tnlvoerirng VlUlI den deaerius te'W o rd , e n lb,esl~te~lmi.

Het ee rste b i:sto r.~ sch e ~eit \ toor O~,8 van beteeken fs is h e"wifs~an.ij]tomen va.rn een opp,e.rme2,~clu door Rome over gelleelCen t ra a. ~ -h ; aHa . In 283 w0rd~ her land d er Sab ]jnen g eannexee rd ,ko~onien, g:eHjlk Hatrta , g esticlw t : 9 : S . I l de AddaMsche k.u ;s t,.e n d ef ilKehen, d~eRom.e van. ,bet aeorden bedreige'f!I.~een beslissendeaederlaag ~oe:gebrach~. Ve:fVo~ge~~swerd her .1R.om einsch geza.gzUlidwaar~s uif,ge,brewd., De barbarenvan Ce ;ln :ra al-h alia b ed re lg d ende Grleksche steden van .M :a.gna Graecia, He Romein en . kw am entusschenbeide, bers~e~d.eD de orde, ~ , e : g d . e : n b e : , z e n l n . g i f l l Locrt enandere stedea en dwongen den Ta.rentijnen tot den oortog .. Hersucees van R om ,e in den strij,Q me~ Tare~UUtWlen PrRRHus maaktehaa r fe:itcUjtmeestiere s van g~ h .e ie~haHa .MoMMsEN, Rilmisc.' i leGe$d~ichtej 18" $,383 ~ 43th

Oi~: i s dus een ( ! lovergangst~jd. V a n e e n SH1.U~ wel m : a c i 1 l t i . g , .maar (!jolt we,er nie~ zoo m a c . f : u i g , . d,u : ; u l I i d . e r e UaUsche s~ateB . 1 1 I r u , e tmet .h.as,f diem s~rINi l :oudem durven a8.lbinde.n, . wordr Rome nuon .b etw~ s tb 9:a .r d e ~ ~Me jd sre r ever .h . et geheele sch.~ereihl.tnl.d.Ook he~ : lmill!l ltwe:z:enm.aat~ dezen overgalngstijd mede ~ erschi i j .n,en v,erscbjnende p roe fnem :ing; en Ie zi~nge;daa.~ . ; bel systeemi s in .gewi .kkeld,fni8re 't~Rh.ejd . eDLm.iforrnl{)eit en hee Is nlet eerderdan i I1Ia meer dan nvinr.ig ja ren van diez,el staat v3lnzal!::en.~ darRome d . e A krachdgcl. s~.apdoer en hsar mededing~ter OJl ' mU!nr~gebledv',erdri ngf. Zij gee ft uu .ze]f zllvergeld uir~, dar -- metslechts enkele td tzo nd !,ed lge,l1 - bet ('a~nlge z~hreFg:e ld ~n l~aHIlIz a l z i j r w ,.De ee rs te n ieu w ighe id in de~ mUfltsl,ag van Rom ,e" d . i , e ~nd i~ d.efd le r~ j(jv :ak o nze aanda,chr neb, is eene vermledertng vanher gew~,eh,tvan den as, de l.g.n .. semilibrale reductie ..E ,e .rn~e iPe rf fi ode . Gegoren snuaren : as, semis,~ rr~ ,ens enquadrans, HAE.BER.UN, Ae.s grav,c ,. S . . U),,3~ 1017; I..f3 ~ 45,.Geslag:ern munten : sextans, uiI1c'i.f .I"semeneia, q u a T l u r n C i a .L . e,S. . ~07- IHli; T. 4.5.

- 33



32/40

Over d .en aaed deze r S~wi.c11ltsverminderln.g bes tsan ver-schUlende meesmgen , Her gew idu va.m1de thans bekende assisv an d !,e z,e ~,o ud e:fe reductie" var.~eeft 'flU) U32,84 t:o. 99!)00 , g ram. .Ve1e!rtig ,c;xempiar,en g ;even . een g,emiddeld ge'w. ich~ van 132 ;2 4 gram.De seJm.issis verieeren van 8Q~50 t!()~ 57,00 gram. Ze:fj,l~'nveerf.~ge xempla.F le n g e ven . e en gemldlde~dgewjcrn van 72~82 g r am. L. c , . ,S. 105 ~ lO O ; Vergel . R!EGUNG" Zum l i l te:r'el l rlJ .m is c.h en .un.di t a l , i s c n ,e n M i i n z w e : s e 'n " iw K U Q " Vt,. S. 495..Wsnne e r w~; nu mog,en veronders te tlen , d a t e r g edu rended it d J dvak 'e 'en nOfrnl aa l gew icb r 'lOOT den as was ,en dat heteude Oskjsch-Llcu~jm8Ch,epnnd mog ~:n gebru ik w as, dan . moetenwij' wel aannemee, dar deze as lJ}or.maa~ 136,44 gramwoo:g , d.I.de .bem van de eude Hbra. Deze nteawe as iO eeft dus de w aa.rd ,evan . een sicrupelz ih r e r,

slcr~pern= l~Ui gram X ] 4 !( l1 ; ;; ;; :1~6,44!g~l '! :m, " '"die:oude $ ,em li~ "" de nletl.wcllis,.

M a a r W a i 1 J . l e e . F "w ij de .kl,elnereo.nderdee~:en d a a r v a n . weg~1 l ,va.n den rriels tot en mee de quarnmela, 2jenwij ~(nsmerl{ ..W 3 i 9 . r < U g S . De gew lc tue:n w I~zefi a Jitli,~dal \V .3 :!Il.ueetwi~ den as o f"136 ,44 gra l1 i1 l n .o rma :a l srel len, h : i . ~ .mIet - :zooah: in . bet eersre ' C : 1 1 !eweede ~iJd.vak. _ . d.uodec~m8!al, mallir th aflls dec m ru a a I. V 'erd.ee~dis . nus weeg~ de normale uncia nlet ] l , .37,. docb 13 ,64 g .ram .~d.i. ll~~ , van de~ as vant36,44 g ram (getw ~d ld e~ d g eww ,ch t de rZ7~ bekende s~ukk.enI2~g3 gram) .. De semls was dus fehieUjkeen qui.ncunx., die ,quadrans een u!runc~U!s :, de ; sex.rans: ,~enbiunx~aUmewel HANDS, nato-Greek Coins ,p . '94~ van meJen.~ng Is , d :a tdese belo !n 1 i~ng:e:maneeD in Oost- l ta~l :a, . dioc.b nler re Rnme h iWg:ebruik warre n ..H oe, is d eze p,lorseHnge vervang ing 'Val he r d ll!l. odec i.ma~'esysteem door h er d e,cI.m aJ e te v er .k l.a re n?Door h,e:tfeit:~ dI~ltde bronaen mun~ nu beschouwd we;Fiddso nd e:rgesc h .ikf a an h et . zUver ; . de semll ibrale as was i . f D ! h et bransgeH jkw au rd ig aa~ bel serupel zl1v,f!;t.HAE1BERUN~ Metro log ischeGrul1dlagen" 88.. 104 f en Systematik, S. ,3'9'. Nu was in hefRom,einsch-Gampaans ,che Z.uVllfsyste1em, .bet se rupel decfm aa l ver-deeld in U} Ubeu 'ae , w aarvan de W'erk.e~:i.ji:k.,e:nderdee len aUe: inb raes w erden geslagen" :a~8 :s tuk.ken. VIUl 4 ,. :3 enz libena ,e~ 1

DOriginal from



33/40

libeUa eill d J ,e h alve libeUa of se.mbe;~la,waarover hiema. S,edJ ennu de voernsamste eenheid, he r znverscrupel, deehnaa l w as ver ..dj'e,eldl" moeeen wij er ons aiet over verwonderen, dar de Y


34/40

eens , m et d Ie h em daarv an te on .das.[ :en .De berteh rea v an de oudes c :h rij; ve rs o yer d,ergeUjke schuldkw'Uts,cheldin.gen ~~jf!l (I'Adtdd.elijke:flIiv,erwar:d en , he;bbene;ig~nUjk meer betrekk~ ng op latere tijden.Oms~relek;s het begin vanbert:e;g;enrwoord:ig ~Udvak, .288 - 286,vo6r C hr., w a.ren de P ~ ,ebe jers , na lang e ,e le ;rn s tig e on,ee~rughedelb :tre ~en de d esc ,h ,i1 1 .~ d,l"ieleH ,n g, n aa r I h , e l Janicl, l lh.l lm U!itgewe~em1l,van w :aaf zijfJe:rug.k.eerden door de bemoeHngen . van del. d:tctatrorQU~N'US HORTENS:lUS .De l.g .n . seeessie p l.eb is,. z ie Lrv ius , .Epitomelib ri X I. H ea isvolsfrekr ,F !I~et nmogen~k~ dar d j alleen terug ..kee;rde ll op voorw a:arde, dat: bunne soh-alden "ler,m.hu,!,erd zoudenworden b~je'(Ul ma~ufe:ge . l , l iQoals het fe:rug:brelge:nv.an dea aso p, de meUt van de w aa rde . Is diil juis:r, dan ka.n he ' lbeg,~n V9.0he~ derde t~jdval ep ::]'86v66r Chr, ge:steld worden.De v erm in dcrw n g VSIA he~ gew ich .ten dus oat van Ijjle ' flDetingclef brenzen mUln~eil1 'bracilu eveneens eene tochnischev'cnll lIdedngre w eeg '. De sextans, . U 1 I 1 ! , c i a , s emuDCi a en quartunclawerden g e ' S l a , g e nen n i'e t mee r gegoren,In. de tweede of ",jo.ngere' perlede van her sem~Uibra.~,e~jd..v:a:k;,d a a U de as van ~3 , 2 . , 4 1 4 gram, ~!J)it iiiklm ~n der dan4 i~ g r a m ,da~ ~ s dus nog m ind,e :r d a r n hel gew icl1lt van den ~H:XhU1S. M.erk-wa:ardige;grmlte ,e, l\! cha . l!\ Is.zeMzame :st:ukken z ien w.ij , e r s c h i j i D e n . ,eon decussis (t~ envoud ige; as), e~en u essw s (scuk van 3) ,en eendup


35/40

ophet A.u.ischllo:nd 'Van, 3,27,.4~,ram en . door e en e g rijz e :k:o :rre ~~ g,eoxyde , sooa ts meesta l in : b e : t : d .~ str.kn roedom Rome; onder debereemde m.unn;r!i j !nds~van. V~C:JirenO kwamen. .Z1j daB. o o k i~ veelgro o ter i);a n~ 1 II1OOf;. dan ,cUe van de ApOnO:!:l i l~:rie(1 ~OOrie;geEl l{t8,eoce81plaren ). De muneen van de Zw arn ApoU~s,e 'ri.e daa.ren~ egenz ij n . v an fraa ien s~ ijl .~ . ze ld zaam fraa. i voo r zw aa:rgeld ~ . en vanhoag ~eHe r , gesl,ag~:n vo.~g~ns eene m lna vau341,~O gram 1 ) enbebben bet fijne t zachre, groene of bralne 'p 'a~ ina) eilen aanG a J m p a n J a . , HAEtUE,RUNWijst . dan ook de ApoUa.'8ie~r.ie teeaan deCa.puaa.As,che~ . M m u u , d 'e' J an us H M.ercurlusser. ieaarru die vanRome, S y ste .r n atik " , 5 .4 6 .V. De Zw .a re A !I:wUo se rle (a s rot en met un~ca) HA~BE1,RUN)Ae.s grav,e, S. 8.2~ '91; T, 34 -.36. nr.ieennegendgassis geveneen ge:m~ddeh1Lewic~uv :an 335 gram.G d i~kt i,~,dJ i:g :e as M ile;rvakop ) ( S tie f' IRON IA; .Ale~ o f zo nd ercadueeas L. c.. S.. 141-lola; T. 55,- 56~ 94. Eell'e'fitwinf.ig exem-plaren ,geven een gem.~ddeld gewi.dn v a l .278,55 g i i '3 , m .VI. De Zw are J;UUi.S ) (' M :e:i'ciU,riu sS!e:rie(as to t en m etsemune ta ) . D e kop van J anu s d raag t 0 . . 1 J ' deze se rie g eea baaF1d~:zo o a ls (liP dle mel d,e prora , doch is baardeleos, WU z;ie!~ den-nUde'A. top op her Capu:aansc.begou.d ,en zUver, her .we~kwi jzoo straks z uHem i b eh and ele n. Red.efi l om aan te nemen , dar d irdubbele honM v.aneeneandere godheidl d;an Janus lOU z~jn1'bestaat echter n~et. HAE.BEfU.JN,. Acs' gr:a l'e ,. S. 93-1O!2~;1'[email protected] ltach .dgassis geven een g :emid de ld g -ew i.ch J'y an 3 :2 0,5 1 gram.Theorerisc h g~wich~327 ~4lSgr.am,. .

Hlermede doet he r At~ i8,ch pO iiUJ d~mer her scrupel van fl,~ 37:gram : a . ~ : s . .zjjn 1!~.68deel zijnil ilfred,e In Rome ..Te C apua ver.s:chi~nern d e w elbeken de qU 8!d rig u~ ~ ), geslagenvo.~ge;li l:s'd!erll.zd~defll lmll.lJltVoeta]s de didrachmea u~t her vo dgd~dva .k ; de typen da~ . r) ( Jupber [ n q ~ , a > d r J g ai} , HAEIJlE~lLn-l, .Mi:r{ili.1g.f~'CIie al'l!jh:l!~~i.!,9..2]"2~ A:tlJ~~.Y$iH'!vI!!11 R A . I ,i 1 C ' I - li . Z't;~t.r;ll:! j ' . I. N~fl~., i874 , : s _ 32 H nos ,i . - 41 , IlIiVell l J i J .e'~l~Il~wic!h t v~~ !G,lh {; ,.1 5 , 5 ,9.5 Ill!. J ,211 :)g;ra:rn 1]',9!)(I fijl:i ZUV;Cif.,llil .Bc'rU!J S. Hi8 daaHm~eii!"'1! Yinj]ga'! wijlvan !Il~, 32' a r.Vtrs!1:~llei.d:Clilt IJtjlulilb~n. dit

"'~1iI1 :ZI:erslecM ~iiver, l , i l bi~ml gelliell::i. ",alii l'!:(!jtl'~:I! :;l~j!!_- 3'1



36/40

R i O M ' (verdiepl)' GR[lEBiER;vol. I I . ; p. 132- i33; pl, LXX.IV. 2.3~LXXV. 2.

EHdrachme. Als veren, doch I A O M A In reUer . L. c., p. 134;pt LXXV. 4-5.Draehme met !RloiA steeds in re~ief.L .e . p . 1..34; pl, LX I" .. 6.N Iemand keO!de[ot'Voor l i ; ; oF l l e :m I 1 tijd. . h . , e r koperge:ld behoo-( lende b iJ doze quadr~ :gad . HAEEBeuN, SY8tem,at ik S. ~ . :fiI.eenals looda.nighef 'k,e,nd de d.our M.O 'MMSEN !I .g~prag l!en Serie mi~R O M I ' ) g en .o emdJ e' murn en ,. tmans nO,gveelvuldig 'V ( !I o r i k o m e 'J I ! ,e J ' t'Jals :S1 1Uk.kenvan 4 " 3, 2 : Hbe lla le, rn Ib eU a, en slembeUa.D e s e m J l I I E l i t e .n z w J n l loorzien v a n deUlD.ci:alewaarde[,ee:kens.De libeUa is J : i N : l 1 t leade dee~ van h er zi.lversc rupel, zo eda t !'lIPde

d idnH :l:nne van 6 scru.pe:i ( q'l.u ld rig aaO ,0 0 HbeHae, g ;aan. Aalgezie,nnu tllaa.iI"'de bekende verhoudi~g 'van ztlver ~ot bron.s ;;.....~. ~ ~.20.h et scrupe l z ib ,r 'e r inw aa rcde g tl.~ jk i .s :aan. d ! e ' . G i sem.i-I .~bralef i asvan ~36,4!4g,r.31l, Is h .!et no.rma~,e gew ic h ~v3i:n d e b ro n zen waa.n!ie'"liben~ h l e r v a F il ~ IH J ~ 13,.641 g r a m . Bijgevolg . l ~ j l .ziJ hll w 9 J 3 r d een ~n gewicht gel:ijk ssn de eveaeens M,64 g r.am wegen de deci ..male unciae van. de~reeds genoemden sefl1i~.lilbMlen as, E , e : n ~gew~chfsve:r .11I i Illdering", zoeals las[s'[g:enoemdem e r zijne ondler-d e e t e n i n de : 1 ; . , g . o , . j l o ' f i I g e r e p e r iQ d J . e (lindergi~g, k > o m r - e e n euirzonder.i ing daal1"g'el ;a~en= b jj d ie w aa rd eU beU ae l1ie~vo0r. Dezeuit.z;onder.ing benetber ddeHbeJlaestult, d~u beha~ve 0 . 1 ' ziinvou.egew~ch~ dol nog op drle verrnllderde gewLchteill voerkemt,De w ~ u l l . F d e U 'b e : l1 a , e werden steeds s:eslagen, n i m n 1 1 l , e ' r gegoren,

Vier Iibelfaestuk, Juno H Hercu les en Cen~aur. RDMA.H.AI!BIERUN,. .A esgl"afl1e) S. 13S - ~36;. T. 56, 5- U). Nermaa l~gewichrl 54,58 gnm. ( in w lla rn eg eJ ijika anV l.Q , vaa hel z,nver~scrupel), V ~ , e ' . r e n v i i~tIg exem p;arengeveneen g~midJd.eldgew~chr'V a n 5 0~9 -4gr.am.Drie nbel.~aesudL Hereulesf )( Springe:nde sUer. RIMA. Lc.,S. .M.6; T. 56~ n~ ~.Twee HbeUaesfl!lt.W elv ln met det\VeeH nge~ HAdJ,e las r .ROMl t t:c., s . . 1038,-139;. T. 56, 15-17.l ibeUa. Sol mer strn Je ,n kn .n s )"( M a an sik.ktd . RO,IA .. L. c., S .~39'- 140; T.56,. 1B ~ :20.Semhella , V rouw enno li)fd met ffiuu rkr'O on ) ( K naap re paard .I R Q M A . L. c., S.. 140- ]41; 1'.56,. 2l ~ 23.

(:oogk Original from


37/40

.Merk,vaardlg . : z i J n . de :gmuj,en muaeen - de eersee gesl .ag;endoor he~ Romeinsch gezag - d.~ede .zUvenm quadr lg ad vergezeUen .

HAEB!ERUN behsl!1Ideh di~ g~udgeld ofnstandig jn ,zijn. D . cliiRgs~'eefrllskJscheund die lJlt,esie riJm;,ES'c,h eOo,tdp .rfigung , ver-seh en en Tn be{ Bed .ilH J :s :cb J ,e.z:eiuchr'ij:t fur Numismat i k , . de,e lXXVI fl907') S. 23Qe. v, (hierbij Tafe~ I.) Zij bebben d . , e . z e l F d . evoo rzijde .(ba :a rdel,QDZ,e Janu8k{llp).~ doch (liP de ][,e,e:rz:i.jidezjen w ijtweekrijgsHeden., die: den e J e d a f l! e g g :e , n l t iQ v e : W l! , eengeoWerd . V',arkeD,z.,g.[I.. bo.ndseecd. De goudsulkke;n in drie nomimden gesbl!genIlebben een gew .~ ch t van 6, 4 en . 3 :sctillpe~ ,;..;;.6,82, 4,,5! en l~41g:ra:rn. net opschrifrluidt steeds; R IMA . GRUEBiER~ vol. n.~P' .131;p,t. LXX~,V. 2:1-22. BABE1,ON, t. I; p. a a , D.OS . 27~2B. AIU;Y, t.I..) p, 190~ 196, pl, XLVll Op her vierscruF!dstuk zien wijl hermerkXX ,X ten b l i J k e , da:. he~ ' eenew aarde v,e ;r~egenw oo.rd ig~ ' V a n .30' assls. Dlr kunnen wel I.ie~ ande:f"s dan assi:s. gewees r zijlffilY'an.her[ Oskisctil~l,ati~nselh pond V3ll272~875 g['am~ want: :alh!i jo~wel:h,et nteuwe A~d s{;ih epo .n d va n 327,4S gram nu re Ro:m.e ingevoerdwas" meet :me;8 er z~cb nter over verwoneeren, dat he~ ouder,e,pondl;. ~eiOO Jmin:s~e nog als een rekenm.u.ot,. in Campania inge ..brui.kbleef.Over d .eech the .id l v aa d lr vlerscrupelseek is veel srrijd.ge ..voerd . .Wi~ verw'.~ff i:z je .l1 ia:arvoor naa t bl:a:dz"248 e . v . v an HAIEBIIl:RUN'Saamgehaal.d ti~d:s.chrlJ idJ rm~e] ,en de noot in GRUEBERJ vol, n.~p.t:u. HAEBERLlN twlj~el~ niet san . de eehsheld ..

3 0 x . Z73= 8 ! Q ! J . = = 1 8 2 ( 1 1 .)!; 1 , . t 3 i ' " 4 . .~820'"' ~20 ' i ' ! : . ~ 5 I f i t > .

gOll ; ld to~ b:J!'


38/40

zoowe~ i.n ber bhmenland "lao. I~alia. bij i die E t r u r i l e r s . a lS 3 l 1 1 il l diekusr, Die dr.~evoer }leeft .o:nuurUjk [}e,lrek.kJng: op Apol lo .

VI. Ddera.nd) I ( Caduceus, L.t.S. U)2~ 1.03;T. 41jo l -.3;42 , m . - 2 : ; . . 601' 8 ; 94 ,. 4 -:5. De .zW3,:JJr.st:edel" vi.j f h eken de g :elH ~ jelesUlkken. weet;t 16&\35 g,nun, de nch[steI14~,6O g;f.3lI1ll.Deae baar behoerr b iJ VL ZW9ire Janus ) (M,e:reudl!lsSlerle.HAEBERL lN,S:ydemat ik , S. 50"zi,e!t in belde fig ;ureD . _ . en ' ! : I . a i lUgr w (!Io r de h and - eene symboUscbe vo o rs~emng va .fi1h ethandelsverkeer zoow el.~ e land als te w arer,VU. Hoelders )I( Rosn.aJ.HA.EB!EiR:UN~Aes f1 ''( l'',e, S. t33-l3f;T. 53. m . - . 2 : j. 5 4 1 , . 1- 8. Twee ge.bee.~:eeXeJ1lp~afe.iD!I. z i j : n slechrsbekend, w,e:gende 1525:,25 en 1~Q[,7i61gram,. Dele baar behoon:blj dJ .e sCIlI1.iUbral,ered.u.cde.O p' de vo o r.zij de zlen w ij h er wogenaamdJ,e tri.p ud i.um son Is..rimu:In,. net :augudum.,wa;ardoor de R O om e i . f: ls " ,. h ,e : im.peral1tor v e a rd i e n 8~ag ZiC]'ID den. a : A o o p Ue~ v O Q rs p e ~ l e n ~ . b e c 3 l u g u r i u m d e rpikk,e.nde hoenders, Uerostra, (N lm.spo ' .fen) .zij~1 lens reeds uit heneers;~eUjd lvak bekend .e -VIH . SUer )( Sd,elr. t: S. l4J-l415;T. 5 7~ . ~ ,~3; 58, ~-7. ;59, I; 61) 3.......i , '93, I. De zw aars te der "v ijf besende geheelesc~ kken w ,e,e t~ 790,23 g r . a m , die;Uc~uste 989 ,.00 gram.Deze baar is niet: onw3;arsch.~jnnjkeene hefinneri.lgaan de(H lderw erping 'van Sa.mo.ium in 290 v~or Chr.IX. OUfan[ H Z w i ~ . l 1 J . . . 1.. c .. S" 146:;. T~.5Q~2; 61, 6_7. He:l, ' , .ul~ek!e,g : e h e e : ~ , e exe :mp la a: r in her B:r :i.dsh Museum w l e e g l t 1'746.4'9 igram.

Her is onmog'eUjk ~e ontkennen, dan delle baar op de eeaeofand:ere manler werbsnd meet hou.deo.met den. sfr~jd. tegenPVRRHUS . De .~ 'e ge ,n d ,ewe b verhaa~r , . daJ t In den slag bi~ A u s l c u l u . m.in 2'1 9 v o o . r Chr., de o~~fu fllt!en v a A Pl'.R .RHiUSop de vludu we;rCl!elg 'ejlsa gd d o o r h e:t .(m o :rrefJ van de: zwljnen aan dea Remetaschenlour. AELlA:I"UJS, De .natur:a animali.uJU,!' 1. 38. D e v J j i F o 1 U a n t e o , dielater in deifll s~a,gvan Be;Heven~umblJltgemall!k.t werden, voerdemen in ~r~omf im . 273 en mel :Z ,OU niet onmogeUj k l~jA.,dar, bi.j dezege~egel i1 iheid. ,a:arb:ij o n & U i l t e . 1 1 i v oo r h et eersrre R ome gez~en wefo de il,die baarf,e Capu a gego te n. we rd , HA'EBERUNl~ :Sygtemat ik~. S. 54.

Van bu~tengewoon veel be~ang \fOOT de bes.udeer~l1!gvan het3 : e : s g m . v e : z i j n . D a t U - i ll . tU j li . de f fl fl ll n t : v C H ' I I d s f ' e : n , . ,die ge:luk.lkig scdl,er~de



39/40

l 'gd,e eeu'W , die be~ angstJ em ng val de m.a,n.ne.n der werensehaphebben opgewe:k. . l en w aarvan sommige ,a:a~ 'de ld i.nggav,en to~ voer ..~te: lfeJ~jke m,o.rmgrap,h, i,e l! .n.De vo ndsten leeren o n8,~ d . a J i rher s r e d t l i j k e zw(.ul:r;g'e~d ,i ll he ~v erseee ,nwet a. fzonderUjk ~n omd o (!lp was~ dech vermengd 'mef deandere aes gra.vleser,ies" Zoo wenjj,en u.h he~ bed van den T~wbe rbeneden den Avent:~.n l!l:S i,a. bi~'e,e.nH.gge!d,e rrle nrls o p'g :e ba gg erd ,waa.rnnder : 2 : sted,eHjke, 1 ui~ serle II. n Roma.ko i l ) 'zoaderkuo ts ,dde uit de L3ti~n8cheRadserie: L, '6, ult de Licht:e Janus) (Mefcurhwsser~e lIt me~ sikkel en lurut de Zware ,ApoUo\!3leri.&V.~dus 1 .2 van be[ I,kh re po nd em ,~,van een zwaa,rcler" NI rJ ti zie degUsC(l;vi U388" p, f~2;S.Ben groote, alleen uU assls b esrea nd e vo nds~we, rd , hill ~,831, op d , e Mm !l[ ;e M sdo b lj! R orae , gedu:n; deze om ..,valle talrJjke sted.e~Uke,a:ssis;, verder die van de beid'e series n..met den RomakoiP e ;~ U~;Hmins~e fw ee van at .Lu~j.n:Slche iad,-sene L Het zw,aJ"Ie PQ lnnld was vertegeo .wQo,rdwgd. doo r :a5:S~S, ul tde Zware Ja.mus H M.ere l!lrh J !s se r~eV I. z ender :s ik k:e .~e.llidoo r:rtIWI'IJSlefiS eetiV~,i\i de Zwart ApoUoislerle V. MARGHI~ . l . / a : e . s! r r : a , ' e : , p , 61 (Niet mlmder dan 50 stJe,den~l.lieassi:sdsarvan, van 302t o ~ 213 g ra m z :W 'a : a r . ,Ibe:dt ,hetmun~k~bine~e GodlaJ, . SAilItWER-BAHRFEL:Dr, S. 183). Onder de ex-veto van den Dianar:ecmpeivan Nem.[,w erden, b ij de opgr .av~ngn kert n a her jaar H3ijO,.r:aJri~k:es~edeli~ke8issjs en onderdeelen gevonden, verder ~gexem ..plaren van serie n. i) Romakop zonder knors, 13 v an d e L a:ti~ n~H.::h ,eRadserie I. , : 2 'van de L teh te Ja .iI1 u .s) ( Me:fClJrhlsse:r!e lIt mersikk!el, 29 van de Zware J anUJs ) ( M .ercurlUJssiede vt zoeder; s < w k k e ~ e ' n .24 v a .~ . d i e Z w a r e Ap(ll~.~ostde V . HEUUG in Bu.lleti .no.del,l~ In:stii.uto~Uj85, Ip. 233. Een b~j M.ol ( ,e Casslne ~ , : 1 1 l 1 : iudUc h tg e b ra eh re k le h lJJ ,es c h at bevene 6 ~r.iends en 3 quadrands vanR o : m , e " 'ee;mrrjec~lMil val]! serte H. 1) R o m o k o l P zonderknO:fs,rwe:e;qU8 !d ra ]}~wsv an de L adJ usche R adserie 1 . ea cell van d e: Zw art':Janus) ( .Mereudussede VI~ zonder 8~klel, voorts van de LicfueJanus ) ( Me~cudus:serIe UI.. meet slkkel 3 erlentls, : 2 quadrantlsen . 1 sex tans en van de Zw :a re A .~)o U{D ;serleV . een n teas,F . V'ON nUHN il1l ZeU'sdzrif t . t u r Nu:misma,tlk,. 6 (1,879), pp , 6~)>~74.De hoogs , t belangrijke rnunevendst val]! Arienzo, 35 K.M.re.noQSu~ :n V~ [IJ Jheroude Capua.~ is" t:ot sehade voer de monetelcgteen m lerro ~og ie~ sleehts oppervlakki ;g beschreven, D e R ,o mdnsc h e

- 41



40/40

:Slerles w3 .W ',e nv ,e rte genwOoor (l.ig d doo r ~ r~e n ti s" q u ad r an tls , 2 sex-( ,and s. en eeae uncia , te :rw jj] sexran tis en uaelse van d .e he idese rie s H . m er den Romalmp , vaa d ,e la ti.~ n s,che Radserte Lenvan een der J anu s ) ( M ercu :riu ss,e r:ie s U I o f V I. d;urbij ook g e mvendee werden, vermengd me~ s:es13lg,en Ca.m~~MJ:a.l i lscberonzesmUmlfe;n en eenige . :dlveren. BllUetil.w di Num,E:SfUatica3 {Came-rlne 1887) p, 59. De llauwkeurige'f beschrevl~n8cba~ van Cavadel 'fir-feni ~I]J de provtncle Salerno ibe;vau'e4,' srukkeaaes graveen o[lgeve,er ~)ges]agen bronzen munten, waa ronde r omstreeks30 ven Paestum, G.D[E PETRA i~ Nortizfe degU scavi, 1908~ pp .84 -85. Van her li.I~t {dends, quadranns, sexrasrls em! uectaebe;st:aand,e'z:",vaar~eldbeheerden 1'9'stuks ru t be ;t: i w c h r t e m 28 ~(H:be[ zw are pond : s ted elijke se rle s Ii, ser ie II . . .W . )R:oma.kop, zenderkno ts .2 , Il, .2 ) m et knots 1~ LatijilscheRad.serie t 10., UctueJanus H M.ercurIuss .er ie III. mer s~kke] 2" Zwa.r.e Janus H .M,eli~eurlusserte VI. zender sikk:e~ U3, e n Zw~ t'e: Ap~ ]]o .s,e rie V. 128lUks. WILLERS, ss, JO=3l.

Her Ja:3.ii269, v o . o r Chr, waarmede wl] oms (ilpste;~beslui.tenb rach .~ eene u~ g :ehee]e omw en~ enng rew eeg in hee RemeinsehemUll1twezen. De zH veren denariu s, oQfsp ronk!e li.jk veer Itanabesr

Overzicht van het Romeinsche muntwezen vóór de invoering van den denarius in het jaar 269 vóór...

Documents

Transcript of Overzicht van het Romeinsche muntwezen vóór de invoering van den denarius in het jaar 269 vóór...