Een Verandering van Tijdperk:wat betekent dit voor de zorg?
Jan Rotmans
Utrecht, 17 december 2013
www.twitter.com/janrotmans
We leven niet in tijdperk van verandering
maar in een verandering van tijdperken
Kantelperiode
periode waarin heel veel tegelijk verandert
is zeldzaamheid in de geschiedenis
voorbeeld: eind 19de eeuw
moderniseringsproces fundament Nederland
onderwijs, kiesrecht, zorg, sociale opbouw
Unieke Kanteling
1. weefsel van de samenleving verandert
2. structuur van de economie verandert
3. disruptieve technologische doorbraken
Indicaties voor Kantelperiode
-collectief unheimisch gevoel dat verandering in lucht hangt
-chaos door turbulentie, instabiliteit en onzekerheid
-enorme dynamiek van onderop, nieuwe macht van onderop
-geen duidelijke richting, weinig inzicht en overzicht
-creatieve mensen breken door het systeem heen
-steeds meer conflicten tussen bestaande en nieuwe orde
25 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase
25 jaar
Transitie naar Samenleving 3.0
Horizontaal
Decentraal
Bottom-upKa
ntel
perio
de Verticaal
Centraal
Top-down
Tijd
O
pbou
w va
n du
urza
me
sam
enle
ving
We zitten hier
Kantelfase
energiebedrijven vallen om
massale ontslagen in thuiszorg
welzijnsorganisaties verdwijnen
bouwbedrijven saneren op grote schaal
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
exploitatie co-operatie
structuren mensen
onnatuurlijk natuurlijk
ontlenen waarde creëren
lineair cyclisch
Structuur Wisseling
oude structuur nieuwe structuur
verticaal horizontaal
hiërarchisch netwerken
top-down bottom-up
centraal decentraal
zuilen gemeenschappen
Sturingswisseling
oude sturing nieuwe sturing
mono-actor sturing netwerksturing
controle, beheersing adaptief, anticipatief
zekerheid onzekerheid
simplexiteit complexiteit
regisseren faciliteren
Samenleving 3.0
do it ourselves society
samenleving van onderop
participatiesamenleving
burgerkracht sociaal doe het zelven
Economie 3.0
CO2-arm
biobased kleinschalig
circulair
maatwerk bottom-up
nieuwe maakindustrie
Evolutionaire Revolutie
silo’s worden afgebroken
nieuwe instituties ontstaan
mensen breken door structuren heen
glocalisering
Waar zien we die verandering?
energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam
welzijn van zorgen voor naar zorgen dat
bouw van aanbod & product naar vraag & dienst
zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht
Transitie in het sociaal domein
Drievoudige Dubbele Transitie
Jeugd, Zorg, Welzijn
- decentralisatie van rijk naar gemeenten
- integratie van beleidsterreinen
- bezuinigingen en efficiency operaties
Transformatie = Cultuuromslag
Risico
zelfde fouten maken op gemeentelijke schaal met minder geld en mensen
gemeenten zijn nog niet klaar voor transitie
Persistente Probleem
mens in dienst van structuur
‘silosering’ van welzijnsector
achterhaald paradigma
in Amsterdam werken 4500 mensen in jeugdopvang
120 instanties zijn betrokken bij jeugdopvang
Transitie = Transformatie
transformatieve verandering
in structuur, cultuur, werkwijze
Transitie = Machtsverschuiving
van
overheid
naar
burger
GezondheidsZorg
Kernprobleem in de Zorg
Systeemwaarden Menswaarden
doelmatigheid aandacht / tijd
efficiency vertrouwen
controle, beheersing ruimte
standaardisering diversiteit
kosten / baten kwaliteit
Persistente probleem in langdurende zorg
mens en systeem zijn vervreemd van elkaar
verbroken verbindingen tussen:
lichaam en geest
management en werkvloer
financiering en inhoud
gezondheid en welzijn, arbeid, sport
zorgverlener en verzorgde
Verbroken Verbinding
relatie tussen zorgverlener en zorgvragervertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling
is verworden tot
relatie tussen leverancier en cliëntkosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening
Verbroken Verbinding
Systeem is belangrijker geworden dan Mens
vandaag is belangrijker morgen
cijfers belangrijker dan mensen
Zorgsysteem is niet toekomstbestendig
nieuw zorgsysteem is nodig
Zorg 3.0
zijn zorgverzekeraars nog wel
nodig in nieuw zorgsysteem?
verZEKERen past niet
meer bij samenleving 3.0
verONZEKERen
Uitgangspunten van Zorg 3.0
mensgericht
menslievend
vanuit eigen kracht
in eigen omgeving
samenredzaam
met bescherming van kwetsbare mensen
Voorbeelden van Zorg 3.0
Buurtzorg
brengt verpleging en verzorging weer bij de mensen
zelfsturende buurtzorgteams: verpleegkundigen ziekenverzorgenden
zorg op maat in buurt op basis van behoeften zorgvrager
integratie in netwerk van zorgvrager (gezin, vrienden, buurt)
platte, horizontale organisatie met nauwelijks managers
Geen Blauwdruk voor Zorg 3.0
zoeken, leren en experimenteren
innovatieruimte is nodig voor experimenten
werken met koplopers, niet met branchepartijen
opschalen wat succesvol blijkt te zijn
Wat betekent dit nu voor
de langdurende zorg?
Organisatie Langdurende Zorg 3.0 horizontaal
van onderop
ruimte voor professional
mens in alles centraal
zelfsturende, multidisciplinaire teams
Zelfsturing is geen Recept zelfsturing is middel en geen doel
zelfsturing ontstaat vanuit filosofie
filosofie ontstaat vanuit nieuwe waarden
innovatieruimte is cruciale voorwaarde
zelfsturing kan niet worden gekopieerd
Verandert zelfsturing de thuiszorg?
NIET als het als recept wordt gezien
WEL als onderdeel van cultuuromslag
transitie thuiszorg vergt omslag in cultuur
Verandert zelfsturing de thuiszorg?
NIET als het als efficiency operatie wordt gezien
WEL als onderdeel van structuurverandering
transitie thuiszorg vergt structuurverandering
Transitie in de Thuiszorg VRAAGT
nieuwe opleidingen
multidisciplinair, vanuit nieuw paradigma
nieuwe thuiszorgorganisaties horizontaal, integraal, lokaal
nieuw discours niet wat kost de zorg ons, maar wat levert het op
Gemeenten zijn nog niet klaar
start in elke gemeente met experimenten zorg 3.0
jeugdzorg, ouderenzorg, wijk/buurtzorg
ontwikkel een perspectief voor komende 10 jaar
hoe ziet zorg 3.0 er uit in uw gemeente of organisatie?
faciliterende rol van de overheid
leggen van verbindingen tussen ‘het veld’ en de zorgvrager
Transitie = Machtsverschuiving
machtig zorgregime, met veel macht bij zorgverzekeraars
verschuiving van macht van verzekeraars naar patiënten
burgers, cliënten, patiënten ontwikkelen meer macht
burgers gaan een nieuw regime vormen
Wat betekent dat nu voor zorgorganisaties?
Verander Strategie
externe veranderstrategie
samenwerking met niche-partners
interne veranderstrategie
friskijkers, dwarsdenkers, kantelaars
Verander Strategie
succesvolle organisaties
nemen tijd voor verandering
creëren ruimte voor verandering
vanuit lange termijn oriëntatie
Wat betekent dat nu
voor de overheid?
Faciliterende Overheid
richting geven
ruimte bieden
Richting Geven
duidelijke, ambitieuze kaders stellen
werken volgens heldere spelregels / principes
afstemmen van ontwikkelingen in samenhang
Ruimte Bieden
mentale, juridische, organisatorische, financiële ruimte
belemmeringen wegnemen
ongedachte coalities stimuleren
Faciliteren
niet zelf organiseren, maar mogelijk maken
dat anderen het zelf kunnen organiseren
niet voor maar met mensen werken
Valkuilen
keukentafelgesprek
arrangement
spoorboekje & marsroute
resultaatgericht project
geen enkele gemeente is
klaar op 1 januari 2015!
Aanpak 3.0
dit is geen project dat op 1 januari 2015 is afgerond
dit is een proces van zoeken-leren-experimenteren
‘al-doende-leren en al-lerende-doen’
Wat betekent dat nu voor mensen?
Mensen gaan zichzelf organiseren
in gemeenschappen
vertrouwen
transparant
kleinschalig
menselijke maat
Zorgcoöperatie
ca. 60 in Nederland
werken op lokale schaal
voor mensen met beperking
mensen lokaal op maat helpen
Inzichten
de wereld verandert sneller dan de zorg
nieuw zorgsysteem is noodzakelijk
betekent machtsverschuiving binnen de zorg
mens komt in alles weer centraal te staan
Top Related