3/27/2014
1
Evaluatie van cognitie
Prof Dr Ellen Gorus
UZ Brussel Geriatrie
Frailty in Ageing research (FRIA) and Gerontology Department Vrije Universiteit Brussel
www.vub.ac.be/GERO
Cognitief assessment?
• Objectiveren cognitieve klachten
• Vroegtijdige opsporing van dementie
• Opsporen oorzaak dementie
• Differentiaal diagnose dementie/depressie
• Veranderingen in de tijd
• Interventies en bijwerkingen evalueren
• Begrijpen van gedragsveranderingen
• Wilsbekwaamheid
…
3/27/2014
2
Dementie diagnostiek
• Multidisciplinaire benadering:
• Arts
• Verpleegkundige
• Psycholoog
• Ergotherapeut
• Sociaal verpleegkundige
• Multidisciplinaire diagnostiek:
• Klinisch / geriatrisch bilan
• Techniciteiten: labo, beeldvorming,…
• Cognitief bilan => “objectieve cognitieve achteruitgang”
• Functioneel bilan => “beperking in dagelijks functioneren”
• Psychologisch en gedragsmatig bilan
• Zorgdiagnostiek
Cognitief assessment
• Anamnese en heteroanamnese
• Observaties
• Objectief onderzoek van cognities
3/27/2014
3
Anamnese en heteroanamnese
• Algemene anamnese (medische
toestand; medicatiegebruik,
alcoholgebruik, familiale antecedenten,
psychiatrische antecedenten,…)
• Functioneren van geheugen en ontstaan
klachten
• Activiteiten dagelijks leven
• Persoonlijkheid / gedrag
• Zorgbelasting
Observaties
• Verwaarlozing kleren/uiterlijk
• Afhankelijke houding ('head turning sign')
• Ontremd gedrag
• Imitatiegedrag
• Apathie, initiatiefverlies
• Perseveratie
• Confabulatie
• Gebrek aan ziekte-inzicht
• Neiging tot rationaliseren, bagatelliseren
• Achterdocht, wanen
• Hallucinaties
• Stereotiep gedrag (motorisch, vocaal)
• …
3/27/2014
4
Aandachtspunten
• Setting
• Aanmoediging
• Instructies
• Moeilijkheidsgraad
• Ritme
• Tijdsdruk
• Sensorische stoornissen
Zien
Horen
Spraak en begrip
Testuitslagen zijn geen rechtstreekse weergave van
hersenfuncties! (medewerking, aandacht, moe, gezondheid,
…)
MiniCog, …
MMSE, MOCA,…
CamCog, ADAScog,
Addenbrooke…
Neuropsychologische testing
Eerste lijns screening
Tweede lijns screening
Eerste of tweede lijns
screening
Cognitie
3/27/2014
5
Cognitief assessment Zorgprogramma
geriatrie UZBrussel
Liaison geriatrie
Minicog als onderdeel van CGA
Soms MMSE
Hospitalisatie geriatrie
MMSE
Soms CamCog of uitgebreider cognitief assessment
Daghospitaal geriatrie
MMSE, CamCog, 10 woorden ADAScog, memory impairment screen,
visuele associatietest, Trail making Test A en B, Frontal assessment
battery, Geriatrische depressieschaal
Uitgebreid neuropsychologisch assessment indien nodig
Geheugenkliniek
Op indicatie
UZBrussel
1,9 FTE psycholoog + 0,3 FTE geheugenkliniek
1,3 FTE ergo + 0,4 FTE geheugenkliniek
Cognitive screening
• Mini-cog (Borson et al, 2003)
• Mini Mental State Evaluation (MMSE) (Folstein et al, 1975)
• MoCa (Nasreddine et al, 2005)
3/27/2014
6
MiniCog
Procedure
3 woorden inprenten
Kloktekentest (er mag geen klok aanwezig zijn)
3 woorden herinneren
Scoring
0 woorden => dementiescreening
1 of 2 woorden en foute klok => dementiescreening
1 of 2 woorden en juiste klok => ok
3 woorden => ok
Weinig beïnvloedt door opleiding, cultuur en
taal
3/27/2014
7
Mini Mental State Examination
• Doel = snelle screening cognitief functioneren:
• oriëntatie in tijd en ruimte (/10)
• registratie en geheugen (/6)
• aandacht/rekenen (/5)
• Taal en praxis (/9)
• Afnameduur 5-10 minuten
• Totaalscore: 30, cutoff 23-24 (indicatie aanwezigheid
cognitieve stoornis, zegt niets over de oorzaak!)
• Indicatie: screening, vergelijkingsparameter, evolutie,
ernst
• Enkel toepassen bij een niet acute stabiele toestand!!
3/27/2014
8
Cger-gdh daghospitaal geriatrie
Mini Mental State-examination naam:
Orientatie score punten
1. Wat is de dag _____ 1
het seizoen _____ 1
de datum _____ 1
het jaar _____ 1
de maand _____ 1
2. Waar zijn we land _____ 1
provincie _____ 1
gemeente of stad _____ 1
ziekenhuis of straat _____ 1
verdieping of huisnr _____ 1
Registratie
3. Benoem drie voorwerpen en neem voor elk voorwerp
éen seconde tijd.
Laat de patiënt de drie voorwerpen noemen
1 punt per juist antwoord.
Herhaal eventueel nadien de antwoorden tot
de patiënt ze foutloos kan herhalen.
_____ 3
Aandacht en rekenen
4. Trek 7 af van 100, hiervan opnieuw 7 aftrekken, enz....
(5 maal herhalen).
1 punt per juist antwoord. Stop na 5 antwoorden.
Alternatieve opdracht : spel 'DORST' van achter naar voor.
_____ 5
Geheugen
5. Herhaal de drie benoemde voorwerpen van vraag 3.
1 punt per juist antwoord.
_____ 3
ondervrager: datum:
Taal score punten
6. Duid een potlood en een uurwerk aan.
Laat ze door de patiënt benoemen.
_____ 2
7. Laat de patiënt herhalen :
"nu eens dit dan weer dat"
_____ 1
8. Laat de patiënt het volgende lezen en
uitvoeren (zie bijgaand blad) :
"SLUIT DE OGEN"
_____ 1
Praxis
9. Laat de patiënt de volgende tekening copiëren
(zie bijgaand blad):
1 punt als alle zijden en hoeken zijn behouden en als
de kruising van beide vijfhoeken een vierhoek is.
_____ 1
10. Laat de patiënt een zin opschrijven naar keuze.
Het moet een juiste zin zijn met onderwerp en
lijdend voorwerp en zinvol.
_____ 1
11. Laat de patiënt een driedelige opdracht uitvoeren :
een blad papier in de rechterhand nemen, in twee
plooien en op de grond leggen.
_____ 3
TOTAAL : ....../30 (normaal >23/30)
Beperkingen
• Verschillende versies (RIZIV, gestandaardiseerde MMSE,
…)
• Oriëntatie in tijd => scoring datum, seizoen, …
• Oriëntatie in plaats => items
• 3 woorden
• Scoren rekenen of spellen
• Woord om te spellen
• Tekening
• Zin nazeggen
• Aandachtspunten instructies
• Beperkt aantal cognitieve functies
(beoordelingsvermogen?, verbale vlotheid?, abstract
redeneren?, probleem oplossend vermogen?,…)
3/27/2014
9
3/27/2014
10
3/27/2014
11
Beperkingen
• Leeftijd en opleiding
• Plafond en vloer effecten
Hoog aantal fout positieven bij mensen met lage
cognitieve mogelijkheden en/of laag opleidingsniveau en
fatische stoornissen
Hoog aantal vals negatieven bij hoog opgeleiden en
frontale stoornissen
• Items in principe niet afzonderlijk interpreteren
• MAAR: eenvoudige en snelle test die een evenwicht
zoekt tussen diepgang, nauwkeurigheid en belasting
voor de patiënt
Aanpassingen MMSE
Herberekenen?
MM-blind, totaal score 22:
Verwijderen aantal opdrachten
2 voorwerpen benoemen
geschreven opdracht uitvoeren
zin schrijven
figuur copiëren
Maar ook andere taken van MMSE vereisen zicht!
3/27/2014
12
Lage scholingsgraad => dagen van de
week achterwaarts
(Hamrick et al ,2013)
3/27/2014
13
Normtabel MMSE
•Leeftijd en opleiding specifieke referentiewaarden
(Bravo & Hébert, 1997)
Montreal cognitive assessment
• Specifiek ontwikkeld om MCI op te sporen,
www.mocatest.org
• Breder dan MMSE
• Sens 90% spec 87% (Nasreddine et al, 2005)
3/27/2014
14
Geriatrische Depressie Schaal GDS-30
• Screenen van depressie bij ouderen, maar ook
evaluatie behandeling
• 30 ja/nee items, uitsluitend psychologische items
• Totaalscore 0 tot 30:
• 0-10: normale gemoedstoestand
• 11-20: lichte depressie
• 21-30: ernstige depressie
• NL: sens 100% (lage prevalentie onderzoekspopulatie) , spec
82.6% (cutoff=11) (Kok, 1994)
• GB: sens 70-92%, spec 76-90% (Rapp et al., 1988;
Koenig et al., 1988; Jackson et al., 1993)
3/27/2014
15
15-item GDS (Kok, 1994)
• Bent u fundamenteel tevreden met uw leven? J/N
• Heeft u veel van uw activiteiten en interesses laten vallen?
• Voelt u dat uw leven leeg is?
• Verveelt u zich vaak?
• Is u meestal goed gezind?
• Heeft u schrik dat er iets slechts gaat gebeuren?
• Voelt u zich meestal gelukkig?
• Voelt u zich vaak hulpeloos?
• Verkiest u thuis te blijven, eerder dan buiten te gaan en nieuwe dingen
te doen?
• Voelt u dat u meer geheugenproblemen hebt dan de meesten?
• Denkt u dat het prachtig is om nu te leven?
• Voelt u zich waardeloos?
• Voelt u zich vol energie?
• Vindt u dat uw situatie hopeloos is?
• Vindt u dat de meeste mensen het beter hebben dan u?
3/27/2014
16
CAMDEX
• Doelstelling CAMDEX
Met behulp van een enkel instrument alle informatie
vergaren om een accurate klinische diagnose te stellen
Vaststellen van het type dementie
Beschrijven van de belangrijkste kenmerken van dementie
en andere psychiatrische syndromen ifv differentiële
diagnostiek
Vroegtijdige opsporing van dementie
Standaardisering klinisch onderzoek, dat ook toepasbaar
is in een onderzoekscontext
Kwantificeren van cognitieve prestaties met een breed
domein aan cognitieve functies
Inschatten van de ernst van het dementiesyndroom
CAMcog-R
• Oriëntatie (/10)
Tijd
Ruimte
• Taal (/30)
Begrijpen
(motorische/verbale
respons)
Expressie (benoemen,
verbale vlotheid, definities,
herhaling)
Begrijpend lezen
Dictee
• Geheugen (/27)
Actief herinneren
Herkennen
Ophalen van informatie uit
het verleden
Actualiteiten
Delayed recall
• Aandacht en concentratie (/7)
• Praxis (/12)
Constructief
Ideationeel
Ideomotorisch
• Rekenen (/2)
• Perceptie (/9)
Visueel
Object constantie
Persoon/functie herkennen
• Abstract denken (/8)
• Executief functioneren
(optioneel)
3/27/2014
17
CAMcog-R
• Camcog-R is een onderdeel van sectie B (bevat meer
items)
• Totaalscore: 105
• Cutoff score 79/80 (92% sens, 96% spec)
• <18/27 op geheugen, heeft sens 78% en spec 74% om
converters MCI naar AD te voorspellen (Gallagher et al., 2010)
• Kortere versie (taal, geheugen, praxis en rekenen) even
goede voorspellende waarde (Aprahamian et al, 2011)
• < 63/71 indicatief voor MCI
• <59/71 indicatief voor AD
Williams et al. (2003). Int J Ger Psychiatry
3/27/2014
18
Normtabel CamCog
Williams et al. (2003)
ADAS(cog)
• Doel: cognitief functioneren bij de ziekte van Alzheimer
• 11 cognitieve items
• Leren
• Benoemen
• Opdrachten uitvoeren
• Constructieve praxis
• Ideationele praxis
• Oriëntatie
• Herkennen
• Herinneren testinstructies, woordvindingsmoeilijkheden, begrip en
gesproken taal
• Afnameduur +- 30 minuten
• Geen cut off waarde
• Gebruik
• Medicatie studies
• Evaluatie ernst/evolutie
• Vroegdiagnostiek
3/27/2014
19
Normtabel ADAScog
Graham et al. (2004)
ACE-R
• Addenbrooke’s cognitive examination
• Opsporen milde dementie en differentiaal diagnose AD en
FTD
• Totaal score =100
• Oriëntatie (/10)
• Aandacht en concentratie (/5)
• Geheugen (/29)
• Woordvlotheid (/14)
• Taal (/26)
• Constructieve praxis (/8)
• Perceptuele vaardigheden (/8)
• Verschillende cutoffs (88, 82 en 75) => <88/100 verdere
diagnostiek
• VLOM score
• (verbale vlotheid + taal) / (oriëntatie + geheugen) => ?
3/27/2014
20
Neuropsychologische testing
• Inschatten van:
• oriëntatie
• intellectueel functioneren
• geheugen en leervermogen
• aandacht
• psychomotorische snelheid
• taal
• executief functioneren
• perceptie
• praxis
• begrips- en beoordelingsvermogen
• …
• Maar! Alhoewel er verschillende cognitieve profielen bestaan, tonen
verschillende meta analyses aan dat er beperkingen zijn in het
discriminerend vermogen van neuropsychologische testen voor de
verschillende dementiesyndromen (Mathias & Burke, 2007; Hutchinson &
Mathias; 2009) en zeker bij de oudere patiënten (Salmon & Bondi, 2009).
Dus steeds in combinatie met klinisch beeld en aanvullende informatie.
3/27/2014
21
Top Related