บทท 1 บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ ในปจจบนความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยอตสาหกรรมมการพฒนากาวหนาอยางรวดเรว มนษยไดใชความรความสามารถและสตปญญา คดคนปรบเปลยนสภาวะธรรมชาตตลอดจนสงแวดลอม เพออ านวยความสะดวกสบายในการด ารงชวตใหกบตนเองและสงคม มการน าเครองจกร เครองทนแรง มาใชแทนแรงกายเพมมากขนตามล าดบ จนท าใหกจกรรมทเคยใชแรงกายลดลง สงผลใหสมรรถภาพทางกายและสขภาพถดถอยเพราะขาดการออกก าลงกาย รวมไปถงการมกจกรรมทางกายทลดนอยลงเนองจากลกษณะการท างานทเปลยนแปลงไปจากอาชพสงคมเกษตรกรรมกลายมาเปนอาชพสงคมอตสาหกรรม ขณะเดยวกนการด ารงชวตในสงคมปจจบนมการแขงขนกนสง ท าใหเกดความกดดนและความเครยดทวความรนแรงมากยงขน สขภาพกายและสขภาพจตไดรบความกระทบกระเทอนอยางหนก สงผลใหเกดอตราเสยงของการน าไปสโรคตางๆอนไดแก โรคเกยวกบระบบทางเดนหายใจ ระบบไหลเวยนโลหต โรคหวใจ โรคเครยด และโรคซมเศราเพมสงขน ดวยเหตนการออกก าลงกายเพอคณภาพชวตและสขภาพจงมความส าคญและจ าเปนตอการด ารงชวตเชนเดยวกบปจจย 4 ซงจะชวยใหชวตสามารถด าเนนไปไดอยางมคณภาพและมคณคาตอตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาต สวนกจกรรมทางกายกเปนสงทไมอาจมองขามได เนองจากการเคลอนไหวหรอมกจกรรมทางกายทเออตอการเสรมสรางสขภาพจะท าใหคนผนนมสขภาวะทด หลกเลยงปจจยเสยงทท าใหเกดโรคดงกลาว ดงจะเหนไดจากเวทโลกทตนตวกบสขภาวะและการเคลอนไหวทางกาย (Physical Activity) จากการประชมประจ าปครงท 3 ของสภาเครอขายระดบโลกเพอกจกรรมทางกาย (GAPA) โดยจดขนในวนท 5 - 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2553 ณ เมองโตรอนโต ประเทศแคนาดา แสดงใหเหนวาทศทางใหมของการบรการสขภาพและการสาธารณสข ไดเปลยนแปลงไปจากเดม คอมตการรกษาทางการแพทยเมอเกดภาวะเจบปวยเปลยนแปลงมาสมตการปองกนและสงเสรมสขภาพ โดยการประชมครงนองคการอนามยโลก (WHO) ไดชใหเหนถงความส าคญของการมกจกรรมทางกายวาสามารถเสรมสรางสขภาพรางกายใหแขงแรงได

2

กจกรรมทางกาย (สมพล สงวนรงศรกล, 2546: 29) คอ การเคลอนไหวสวนของรางกายเกดจากท างานของกลามเนอลาย และมการใชพลงงานส าหรบการท ากจกรรมตางๆเปนกจกรรมทมรปแบบการเคลอนไหวของรางกายในรปแบบซ าๆ สามารถแบงกจกรรมเปน 4 ประเภท คอ งานอาชพ, งานบาน, งานอดเรก และการเดนทาง ตวอยางงานอดเรก ไดแก การเลนกฬา, นนทนาการ เชน เดนทางไกล, ถบจกรยาน และการออกก าลงกาย เปนตน ดงนนจะเหนวาไมวาจะมการเคลอนไหวใดกตามกถอวาเปนกจกรรมทางกายแทบท งสน นนแสดงวาถาผ ใดมการเคลอนไหวมากกยอมมกจกรรมทางกายมาก สงผลใหมสขภาพทดตามมาดวย แตจากขอมลทางสถตในชวงสามทศวรรษทผานมานนพบวาคาใชจายดานสขภาพของไทยไดเพมขนอยางมาก โดยเพมจากมลคา 147,837 ลานบาท ในป พ.ศ. 2538 เปนมลคา 248,079 ลานบาท ในป พ.ศ.2548 ซงมอตราการเพมรอยละ 6.6 ตอป เปนทนาสงเกตวาคาใชจายดานสขภาพสามในสสวนเปนการใชไปกบบรการดานการรกษาพยาบาล สวนการใชจายส าหรบการปองกนโรคและสงเสรมสขภาพมเพยงรอยละ 5 ของคาใชจายทางสขภาพรวมเทานน (รายงานสขภาพคนไทย, 2552) นนแสดงใหเหนวาในสงคมไทยการปองกนยงเปนเรองทเขาถงไดยากของภาครฐ เนองจากขาดการตอบสนองของประชาชนอยางจรงจง ถงแมจะมการรณรงคเกยวกบการออกก าลงและการสงเสรมสขภาพ ในชมชนของหนวยงานตางๆของภาครฐ แตกยงเปนผลทไมนาพอใจ เหตผลอยางหนงกคอประชาชนยงขาดความเขาใจในการออกก าลงกายและการมกจกรรมทางกายทถกตอง ดวยเหตนในปจจบนแนวทางการออกก าลงกายจงไดปรบเปลยนไปเพอใหประชาชนมการเคลอนไหวทมากขน โดยไดผสมผสานการออกก าลงกายเขากบการท ากจกรรมในชวตประจ าวน หรอแมแตกจกรรมทางกายตางๆ รวมไปถงกจกรรมนนทนาการ แตกตองมความจ าเปนอยางยงทจะตองเขาใจถงหลกการออกก าลงกายดวยซงไดแก ความถ ความหนกเบา ระยะเวลาหรอความนาน และประเภทหรอชนดของการออกก าลงกาย เพอใหเหมาะสมในแตละบคคล ไมใหเกดอนตรายและไดผลของการออกก าลงกายอยางสงสดในระบบตางๆ อนไดแก ระบบกลามเนอ ระบบประสาท ระบบหายใจ และระบบไหลเวยนเลอด รวมทงถาสามารถเลอกรปแบบการออกก าลงกาย ประเภทของการออกก าลงกายทเหมาะสมกบตนเองแลวไมเพยงแตจะท าใหเกดสขภาพกายทดแลว ยงสงผลตอสขภาพจต และอาจมผลตอสขภาวะทางสงคม และจตวญญาณดวย

การออกก าลงกายทใชอปกรณเขามาเปนองคประกอบกเปนทนยมอยางยง อกทงยงสามารถสรางความสนกสนานใหแกผเลนอกดวย ซงการเลนทเปนทนยมและเปนกระแสทมาแรงกไดแก ฮลาฮบ เหนไดจากการรณรงคลดพงของส านกงานสงเสรมสขภาพแหงชาต (สสส.) ไดจดโครงการเกยวกบการสรางเสรมสขภาพมากมายเปาหมายกเพอลดความอวน และลดพงของประชาชน ซงหนงในหลายโครงการกคอ โครงการออกก าลงกายโดยการใชหวงฮลาฮบ ดงนนการ

3

เลนฮลาฮบนเองกถอไดวาเปนการออกก าลงกายเพอสขภาพชนดหนง โดยจากประสบการณของผวจยจะเหนไดวาเกอบทกหมบานจะมหวงฮลาฮบประจ าไวอยางนอย 4 – 5 ครวเรอนเลยทเดยว นอกจากการออกก าลงกายดวยฮลาฮบจะเปนการลดพงแลว ในกระแสของการปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพเพอลดโรคหลอดเลอดหวใจและสมอง เบาหวาน ความดนโลหตสง หรอพวกโรคทเกดจากการกนอาหารประเภทหวาน มน เคมเกนไป และขาดการเคลอนไหวออกก าลงกาย อกทงผทมความเครยด กจะมฮลาฮบเขาไปเปนทางเลอกหนงของการออกก าลงกายเพอสขภาพ

เนองจากชมชนบานดอน ต าบลเวยงตาล อ าเภอหางฉตร จงหวดล าปาง เปนชมชนเกษตรกรรม จะมความเชอเกยวกบการออกก าลงกายทผด เพราะเชอวางานทท าอยเปนงานทหนกอยแลวจงถอไดวาเปนการออกก าลงกาย ไมจ าเปนทออกก าลงกายอกเพราะแคท างานกเหนอยแลวจงเปนเหตใหความสนใจในการออกก าลงกาย และกจกรรมทางกายทนอกเหนอจากชวตประจ าวนลดนอยลงไป แตทนาสงเกตวาประชาชนสวนใหญในชมชนจะมอาการของโรคปวดหลงและกลามเนอเกดขน ถาหากน ากจกรรมทางกายโดยใชฮลาฮบเขามาเพอฟนฟสภาพรางกายกอาจสามารถท าใหสขภาพของคนในชมชนดขนกเปนได แตถงแมจะมการกลาวถงคณประโยชนเกยวกบการเลนฮลาฮบทมผลดตอรางกาย แตกลบพบวางานวจยทเกยวของกบการออกก าลงกายดวยฮลาฮบอยางจรงจงนนมนอยมาก จงเปนสงทนาสงสยวากจกรรมนนทนาการดวยฮลาฮบจะสามารถชวยสงเสรมสขภาพ หรอสงเสรมสขภาวะ เชนเดยวกบการออกก าลงกายแบบแอโรบค (Aerobic Exercise) ไดจรงหรอ เพราะการหมนหวงฮลาฮบเปนเพยงการเคลอนไหวตอเนองในชวงการเคลอนไหวแคบๆ กลามเนอท างานนอยและไมหนก และไมไดเปนกจกรรมทสามารถท าใหเกดการเตนของหวใจไปถงระดบเปาหมายไดเลย จากเหตผลดงกลาวจงท าใหผวจยมความสนใจทจะท าการศกษากจกรรมทใชหวงฮลาฮบโดยการผสมผสานการหมนหวง ฮลาฮบและกจกรรมการเคลอนไหวเพอใหเกดผลตอสขภาวะทพงประสงค โดยน าผลทไดไปใชในการจดโปรแกรมออกก าลงกายดวยฮลาฮบ ท าใหผเลนสามารถไดประโยชนของการเลนหวงฮลาฮบมากกวาทจะใชเปนกจกรรมนนทนาการอยางเดยว วตถประสงคของกำรวจย วตถประสงคทวไป

เพอศกษาการสงเสรมสขภาพทางกายโดยใชกจกรรมทางกายดวยหวงฮลาฮบในชมชน บานดอน ต าบลเวยงตาล อ าเภอหางฉตร จงหวดล าปาง

4

วตถประสงคเฉพำะ 1. เพอศกษาผลการทดสอบสมรรถภาพทางกายกอนและหลงใชกจกรรมทางกายดวยหวงฮลาฮบในชมชนบานดอน ต าบลเวยงตาล อ าเภอหางฉตร จงหวดล าปาง 2. เพอศกษาภาวะสขภาพทางกายกอนและหลงการใชกจกรรมทางกายดวยหวงฮลาฮบในชมชนบานดอน ต าบลเวยงตาล อ าเภอหางฉตร จงหวดล าปาง

สมมตฐำนกำรวจย

1. หลงการทดลองกลมตวอยางทไดรบการสงเสรมสขภาพทางกายโดยใชกจกรรมทางกายดวยหวงฮลาฮบมคาคะแนนทดสอบสมรรถภาพทางกายสงกวากอนการทดลอง

2. หลงการทดลองกลมตวอยางทไดรบการสงเสรมสขภาพทางกายโดยใชกจกรรมทางกายดวยหวงฮลาฮบมคาคะแนนภาวะสขภาพทางกายสงกวากอนการทดลอง ขอบเขตของกำรวจย ขอบเขตประชำกร ประชากรทศกษาเปนสมาชกของคนในชมชนบานดอน ต าบลเวยงตาล อ าเภอหางฉตร จงหวดล าปาง ขอบเขตเนอหำ ศกษาแนวคดการสงเสรมสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ เพอทราบถงวธการและปจจยในการสงเสรมสขภาพทางกาย และการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ รวมกบศกษาหลกการออกก าลงกายทถกตอง ตลอดจนวธการประเมนสมรรถภาพทางกายคอความทนทานของระบบหวใจและหลอดเลอด ความแขงแรงของกลามเนอ ความทนทานของกลามเนอ ความยดหยน และองคประกอบมวลกาย น าแนวคดมาออกแบบแบบประเมนภาวะสขภาพทางกาย และศกษาวธการเลนหวงฮลาฮบ แลวน ามาออกแบบเปนโปรแกรมการเคลอนไหวดวยหวงฮลาฮบโดยใชระยะเวลาในการทดลอง 8 สปดาห นยำมศพทเฉพำะ ภำวะสขภำพทำงกำย หมายถง การแสดงออกของรางกายหรอสงทสามารถมองเหนได ซงหมายถงการเคลอนไหว การท างาน การท ากจวตรประจ าวน โดยค าวาภาวะสขภาพทางกายทดจะตองปราศจากความเจบปวย ความพการ สามารถท ากจกรรมตางๆ ไดโดยปราศจากความรสกไมสบายหรออาการเจบปวยของรางกาย

5

กำรสงเสรมสขภำพ หมายถง การท ากจกรรมใดๆเพอใหเกดการเปลยนแปลงของสขภาพทางกายโดยอาศยทรพยากร สงแวดลอม และกจกรรมตางๆ ทมอยในการสงเสรมใหรางกายแขงแรงขน หรอดขนจากเดมเพอน าไปสสขภาพกายทด

ฮลำฮบ หมายถง กจกรรมทางกายทมการเคลอนไหวนอกเหนอจากชวตประจ าวน โดยมหวงวงกลมภายในกลวงซงมขนาด ส น าหนก และเสนรอบวงแตกตางกนไป ตามแตผสรางและออกแบบ ใชเปนอปกรณการเคลอนไหว วธการใชงานใหหมนหวงฮลาฮบวนรอบเอวและสะโพก

สมรรถภำพทำงกำย หมายถง ความสามารถของบคคลทจะใชระบบตางๆของรางกายประกอบกจกรรมในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ หรอ ไดอยางหนกตดตอกน โดยไมแสดงอาการเหนดเหนอยใหปรากฏและรางกายสามารถฟนตวสสภาพปกตไดในเวลาอนรวดเรวซงสมรรถภาพทางกายประกอบดวย ศกยภาพหรอความสามารถของระบบหายใจและระบบไหลเวยนเลอด ความอดทนของกลามเนอ ความแขงแรงของกลามเนอ ความยดหยน และองคประกอบของรางกาย

พฤตกรรมสขภำพทำงกำย หมายถง การแสดงออกของบคคล หรอกลมคนในการปฏบตตนเพอใหมสขภาพรางกายทแขงแรง ปราศจากโรค ซงประกอบไปดวยพฤตกรรมการปองกนโรค เชน การออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทถกสขลกษณะ เปนตน และพฤตกรรมการรกษาโรค เชน การรบประทานยา การทานยาสมนไพร การดแลตนเองเมอไมสบาย เปนตน ประโยชนทไดรบ

1. ผทเลนหวงฮลาฮบมสขภาพรางกายทแขงแรงขน ลดอาการปวดหลงจากการท างาน 2. โปรแกรมออกก าลงกายดวยฮลาฮบเปนอกทางเลอกหนงในการออกก าลงกายเพอ

สขภาพ หรอเพมกจกรรมทางกาย 3. ไดรปแบบโปรแกรมการออกก าลงกายดวยหวงฮลาฮบ และสามารถน าไปใชไดจรง 4. ชมชนเกดการรวมกลมเพอท ากจกรรม เปนการใชเวลาวางใหเปนโยชน และเกด

สมพนธทดระหวางคนในชมชน