13 CultuurveranderingmetForK-project

16 DossierICTindezorg

22 Bestuurdersdialogenouderenzorg

zorgwijzer07 Magazine|November2009

Zorg

wijz

er v

ersc

hijn

t ach

t kee

r pe

r ja

ar |

Jg.

1 n

r. 0

7 |

Zor

gnet

Vla

ande

ren

, Gu

imar

dstr

aat 1

, 10

40 B

russ

el |

Afg

ifte

kan

toor

An

twer

pen

X M

assp

ost

| P

902

010

Spiritualiteit in de zorgInterview met Hilde Kieboom

zorgwijzer | 0�

Inhoud 07

03 Editoriaal

04 Korteberichten

06 Gezondheidszorgalsmaatschappelijkekeuze

10 InterviewHildeKieboom– “Ouderdomisgeenziekte”

13 ForK-project:hetgroeiendebelang vansamenwerking

16 DossierICTindezorg

20 Psylosofsportenomteintegreren

22 Bestuurdersdialogenouderenzorg nemenvliegendestart

26 Naareennieuwsociaalakkoord

27 Momentopname:ElsSuys

28 Cultuurwijzer

29 WaardenindialoogvanAxelLiégeois

30 Spiegeling:IvanVandeCloot

ZorgwijzerishetmagazinevanZorgnetVlaanderen(voorheenVVI).Zorgwijzerverschijntachtkeerperjaar.

Redactie: Commad

Interne coördinatie:LieveDhaene,CatherineZenner

Werkten mee aan dit nummer:PeterDegadt,IvanMervillie,KlaartjeTheunis,FilipvanBrabander,WimVerdoodt,CatherineZenner

Vormgeving:www.dotplus.be

Fotografie:GianniBarbieux,MineDaelemans,PatrickHolderbeke,JohanMartens,IvanMervillie,ThomasVanHaute

Verantwoordelijke uitgever: GuidoVanOevelenp/aZorgnetVlaanderenGuimardstraat1,1040Brussel

ZorgnetVlaanderen–tel.02-5118008.www.zorgnetvlaanderen.beHetvolgendenummervanZorgwijzerverschijntindeweekvan14december.

Voor advertenties in Zorgwijzer, contacteer Els De Smedt, tel. 09-363 02 44.

colofon

0� | november 2009

Peter Degadt

editoriaal

Defederalebegrotingisgoedgekeurdentegendeverwachtingeninisdegezond-heidszorgrelatiefbuitenschotgebleven.Zelfs de 4,5% stijging van de uitgavenin de sociale zekerheid, iets wat velenal hadden opgegeven, is in principe be-houden, al is het niet de bedoeling omdie 4,5% ook werkelijk op te souperen.Op het eerste gezicht alleen maar goednieuwsdusvanhetbegrotingsfront.

Tochheerstbijniemandindesectoreenuitgelaten stemming. Integendeel. Velenvindendezezachtebegrotingeengemistekans.Detijdleekimmersrijpvoorenkelestructureleingrepen,desectorverwacht-te dit. Dat fundamentele veranderingennutochuitblijven,isvoorsommigenon-begrijpelijk.

Dewereldopzijnkop,zolijkthetwel.Alszelfs uit onverdachte hoek stemmen op-gaanommeertebesparenindegezond-heidszorg,isdateenbelangrijktekenaandewand.

Zijn we dan niet tevreden dat de zorgbehoedblijftvooraltegrotebegrotings-inspanningen?Natuurlijkwel.Hetergstewat kon gebeuren waren lineaire bespa-ringen in de gezondheidszorg. Lineairebesparingen zijn immers blinde ingre-pen; ze dreigen onrechtvaardig te zijn.Zorgnet Vlaanderen heeft er altijd voorgeijverddatdecrisisnietopdepatiënten,cliënten, de ziekenhuizen of de woon-zorgcentra zou worden afgewenteld. Denodenzijngrootennetintijdenvancri-sis, wanneer de zwaksten onder ons ex-tragetroffenworden,moetdesolidariteitovereind blijven. Recente studies tonennogmaareensaandatdecrisisveelmen-senhetwateraandelippenbrengt.Armemensen, maar ook meer en meer land-

Het debat gaande houden

genoten met een gemiddeld inkomen,slagen er vandaag al niet of nauwelijksmeer in om noodzakelijke gezondheids-zorgentebetalen.

Watmoeterdanwelgebeuren?Hetbeleidvanvandaagmaggeenhypotheekleggenopdegezondheidszorgvoordevolgendegeneraties. Ons systeem is onaangepastenondoorzichtiggewordenenbevatveelinefficiënties. Ook de besluitvormingverloopt in achterkamertjes. De finan-ciering beloont zij die historisch gezienveelkregenennietzijdiemetbescheidenmiddelen kwaliteit leveren. Daarom zalZorgnet Vlaanderen blijven ijveren vooreen transparant, efficiënt en billijk ge-zondheidsbeleiddatslimenconsequentinvesteertwaarnodigentegelijkmaatre-gelenneemtomuitwassen,verspillingenen onverantwoorde uitgaven de werelduit te helpen. Daarom is het belangrijkdat we het debat blijven voeren, niet al-leen onder ‘specialisten’, maar liefstmaatschappelijk zo breed mogelijk. Nude druk van de begrotingsbesprekingenwatwegis,kanhetdebatinallesereniteitworden voortgezet. Alleen in overleg enmeteengrootmaatschappelijkdraagvlakkunnenwetoteenbeleidkomendateentoegankelijke, kwaliteitsvolle en betaal-barezorggarandeert,vandaagmaarookindetoekomst.

Peter Degadt, gedelegeerd bestuurder

‘De raaDpleging’ in beelD

AZ Sint-Blasius opent de deuren voor kunst

Prentenboek stimuleert communicatie met kinderen

AZ Sint-Lucas Gent en uitgeverij Cla-vis stelden op 21 oktober het nieuwe prentenboek Lucas en de fotodokter voor. Met het boek wil het ziekenhuis kinderen beter voorbereiden op een bezoekje aan de radiologie.

Communicatie op kindermaat is nieteenvoudig, zeker niet in ziekenhuizen.Tochmoethierdenodigeaandachtaanworden besteed. Hoe beter kinderenvoorbereid zijn, hoe minder angstig zezichvoelenenhoevlotterhetonderzoek

of de behandeling verloopt. Daaromnam anesthesiste dr. Birgitte Vange-huchten enkele jaren geleden het initi-atief voor het boek Lucas en de slaap-dokter.Hetboekisindeboekhandeltekoop,maardankzijenkelesponsorskanAZSint-Lucashetgratisaanbiedenaanalle kinderen die in de dagkliniek be-handeld moeten worden. Het initiatiefwerd zo positief geëvalueerd dat vorigjaar beslist werd om ook een prenten-boektemakenoverhetthemamedischebeeldvorming.

kort

In rusthuis Het Park Neeroeteren inMaaseik zijn op 15 oktober de werkenaangevat voor een uitbreiding van hetzorgcentrum.Hetaantalwooneenhedenneemt toe met 24 ruime kamers, dat iseen capaciteitsuitbreiding van zowat40%. De kamers meten ongeveer 27m²enbeschikkenoverallemoderncomfort.

Voor de derde keer organiseren hetAZ Sint-Blasius Dendermonde en hetS.M.A.K.(StedelijkMuseumvoorActueleKunst)samenhetvijfjaarlijksekunstpro-jectSoloQuint.

In deze editie geven een vijftiental Bel-gischeeninternationalekunstenaarshuneigenkijkop‘Deraadpleging’.Emilio Lopez Menchero, Homme Bulle

SoloQuint3 looptnogtotenmet13de-cember in het AZ Sint-Blasius, Kroon-veldlaan 50, Dendermonde. U kunt detentoonstelling dagelijks vrij bezoekenvan 8u tot 20u. Op diverse data wordennocturnes en matinees georganiseerd,met een geleid bezoek aan de ten-toonstelling en met een receptie (ziewww.azsintblasius.be,rubriek:nieuws).

NetalsheteersteboekbestaatLucas en de fotodokteruittweedelen.Heteerstedeelbevateenfijnverhaalvoorkinde-ren,datmetcorrecteafbeeldingeneenkennismakingmetdemedischebeeld-vorming biedt. Het tweede deel is eensoortvanbijsluiter.Hierinwordtachter-grondinformatie gegeven voor oudersenleerkrachtendiehetverhaalmethetkinddoornemen.

Lucas en de fotodokter, Birgitte Vange-huchten en Stefan Boonen, illustraties Pauline Oud, uitgeverij Clavis.

lucas en De fotoDokter

Het Park Neeroeteren breidt uit

Zewordenondergebrachtintweenieuwtebouwenvleugelsachterhetbestaandegebouw. Daarnaast wordt ook het cen-traalgelegenvolumeuitgebreid,waardeeet-enontspanningsruimteszichbevin-den.HetParkNeeroeterenwildenieuweinfrastructuur inhetnajaarvan2010ingebruiknemen.

zorgwijzer | 0�

In AZ Sint-Lucas werd onlangs het prentenboek Lucas en de foto- dokter voorgesteld aan een kritisch publiek van jonge kinderen.

DetrefdagCAW-CGGvan14mei,waarvanZorgnet Vlaanderen medeorganisatorwas,gafdeaanzettotdenieuwewebsitewww.samenwerkingcawcgg.be.Daarop staat informatie over de samen-werkingsprojectentussenCAWenCGGindeverschillendewerkingsgebieden.

Welzijnszorg start nieuWe campagne

Werk armoede weg

Voor de trefdag CAW-CGG sloegen Zorg-net Vlaanderen, de Federatie van Dien-sten voor Geestelijke Gezondheidszorg(FDGG)enhetSteunpuntAlgemeenWel-zijnswerk(SAW)dehandeninelkaar.Nadeze trefdag werd aan alle samenwer-kingsprojectenophetveldnaarmeerin-

formatie gevraagd over hun initiatieven.Die inlichtingen werden gebundeld enopgenomenopeennieuwewebsite.

Opdehomepagevandenieuwewebsitevindtudeinitiatievenperprovincie,mettelkensminstensééncontactpersoon.

WWW.samenWerkingcaWcgg.be

Nieuwe website samenwerking CAW en CGG

Meer jobs, met een volwaardig loon en op maat van mensen in armoede. Dat is in een notendop de inhoud van de nieuwe campagne ‘Werk armoede weg’ van Welzijnszorg.

1,5miljoenBelgenlevenmeteenarmoe-derisico.Ookaliseenjobdebestegaran-tie om uit de armoede te geraken, tochzijnookwerkendemensensomsarm.Bo-vendien hebben mensen die niet (meer)kunnen werken eveneens recht op eeninkomen.

WenstuWelzijnszorg testeunen inhaarstrijdtegenarmoede?– Hangdaneencampagneafficheopdieu

kuntbestellenviawww.welzijnszorg.be.

– Teken het contract van Welzijnszorgen haar partners voor waardig werken een leefbaar inkomen. Bezorg dehandtekeningen voor 9 januari 2010aan Welzijnszorg zodat de organisa-tie daarmee naar de federale en deVlaamseoverheidkanstappen.

– Doe mee aan de actie ‘Soep op deStoep’, waarbij onder meer organisa-ties,bedrijvenenscholenzelfgemaak-tesoepverkopen.Deopbrengstvandesoepgaatnaarde150projectenen100lokale Welzijnsschakels die armoedebestrijden.

– Loopop27decembermeeinhartjeLeu-ven. Laat je sponsoren, of steun Wel-zijnszorgrechtstreeksvia000-0000003-03,metdemededeling‘corridawzz’.

Bij het doorgeven van de fakkelIn2010wordthetAlgemeenPsychiatrischZiekenhuisSint-Lucia300 jaar, wat voorhet nodige feestgedruis zal zorgen. Boven-diengevenzoweldealgemeendirecteuralsdehoofdgeneesheerde fakkel door, een uniek moment voor enige reflectie en eenvooruitblik.TergelegenheiddaarvanorganiseerthetAPZSint-Luciaop4de-cembereenseminarie.Daarbijkomenverscheidenesprekersaanbod,onder wie prof. dr. Kurt Audenaert over de ‘Toekomst vanneuronen,receptorenenbeeldvormingindepsychiatrie’enprof.em. Jean-Jacques Cassiman over ‘Genetica en genomica: eenrevolutie voor de geneeskunde en de psychiatrie?’Afscheid-nemendhoofdgeneesheerdr.EugeenDeBleekervoerteveneenshetwoord.MinisterJoVandeurzensluithetseminarieaf.

Het seminarie vindt plaats op 4 december van 10u30 tot 18u30inhetAPZSint-Lucia.Inschrijvenvóór28november.Meerinfor-matie vindt u op de website van Zorgnet Vlaanderen (rubriek:events).

Alle informatie vindt u op www.welzijns-zorg.be.

0� | november 2009

Personeelsnieuws

Sinds 1 oktober is Catherine Zennerstafmedewerker pers en communi-catievanZorgnetVlaanderen.Ukunthaar bereiken op tel. 02 507 01 72 ofviae-mailcz@zorgnetvlaanderen.be.

WouterDecatheeftZorgnetVlaande-renverlaten.VanuitdestafGGZheeftWouterjarenlangmeegewerktaandeverdereuitbouwvandeprofessioneledienstverleningaanderesiden-tiële en ambulante voorzieningen. Na bijna vijf jaarinzetalsstafmedewerkerwenstWouterterugtekerennaardegedrevenheidvanhetconcretewerkveldinhetUPC Sint-Kamillus in Bierbeek. Zorgnet Vlaanderenwensthemveelsuccestoe.

Peter Degadt: “Ik pleit voor een grondig, collectief debat. Het alternatief is namelijk dat

we alles op zijn beloop laten en vrij spel geven aan commerciële initiatieven die

zorg bieden aan wie het kan betalen.”

De federale begroting is rond. even zag het ernaar uit dat er hard bespaard zou moeten worden in de gezondheidszorg. ondanks de moeilijke budgettaire situatie

blijft de groeinorm van 4,5 procent echter behouden. er zijn zelfs enkele nieuwe initiatieven mogelijk. toch is het interessant om de vraag eens hardop te stellen aan

enkele deskundigen: moet er bespaard worden in de gezondheidszorg, en zo ja, waar? gedelegeerd bestuurder peter Degadt neemt stelling voor zorgnet Vlaanderen.

Nood aaN breed maatschappelijk draagvlak

zorgwijzer | 0�

De groeinorm van 4,5 procent lag danigondervuur,maarbleefdantochovereind.Eendeelvanhetgeldwordtechternietuit-gegevenmaargaatnaarhettoekomstfonds.Vanaf2012kandatfondswordengebruiktom de extra uitgaven in de gezondheids-zorg, onder meer door de vergrijzing, tebetalen.Eenanderdeel,350miljoeneuro,wordt gebruikt om het evenwicht van desocialezekerheidteverbeteren.De nieuwe initiatieven kosten 305 mil-joen.Bijna80miljoendaarvangaatnaarhetbeterbetalenvanverpleegkundigen,meer bepaald voor de oncomfortabeleavonduren en voor wie een bijzondereberoepstitel spoeddienst, geriatrie ofoncologiebehaaldheeft.Toch wordt in 2010 voor 201 miljoen be-spaard.Degeneesmiddelenindustriemoet65 miljoen bijdragen. In de medischebeeldvorming en de klinische biologiewordt100miljoenbespaard.

Moet er bespaard worden in de gezondheidszorg?Neen.Dewettelijkvoorzienebudget-ten moeten in de gezondheidssectorblijven. Om de sociale zekerheid instand te houden zullen de burgerslanger gezond en geïnteresseerd aanhet werk moeten blijven. Dat vergtoptimale preventieve en curatievegeneeskundevoorelkeen.

Waar kan worden bespaard in de gezondheidszorg?Het geld kan adequater worden be-steed. Het wordt nu verkwist dooropbod tussen de zuilen. Inrichtende

Gezondheidszorg is maatschappelijke keuze

debat

honoreerdworden,zowelin‘care’alsin‘cure’.Investeringeninenbegelei-dingvanzorgverlenersominformatie-technologie te bevorderen bij gege-vensoverdracht onder zorgverlenersineenveiligeomgevingzijncruciaal.

Dr. Marc Moens, ondervoorzitter Belgische Vereniging van Artsensyndicaten BVAS

(ziekenhuis)machtenwillenallesoveral;demeesteartsenwillenonderlingafspra-ken maken. Te veel structuren financie-ren op federaal en gemeenschapsniveauis verspilling en levert versnipperde,niet-bruikbare gegevens op. Forfaitairebetalingen zonder kwaliteitsmeting en-controlezijnweggegooidgeld.SlankdeMexicaanse legers af: humane zorg ver-eistmeervolkopdewerkvloerenminderkaders in de vele ‘wetstraten’ van onsgezondheidslandschap.

Waar kan niet worden bespaard in de gezondheidszorg?Correctuitgevoerdezorgmoetcorrectge-

Hoe moeten we deze begroting beoor-delen? Peter Degadt is alvast heel ge-nuanceerd: “We leven in een land waar11 miljard euro rente wordt betaald. Hetlopende tekort bedraagt 23 à 24 miljardeuroopjaarbasis.Datisongeveereven-veel als het volledige gezondheidszorg-budget van één jaar. Als we bovendienrekeninghoudenmetdehypothesenoverde economische groei en de tewerkstel-lingvandevergrijzingscommissie,danishetonzeeersteplichtomorde teschep-pen inonzefinanciëlehuishouding.Hetisvanhetgrootstebelangdatweookindetoekomstdesolidariteittussenziekenge-zond,armenrijk,werkendeenwerklozekunnen garanderen. Als bedrijven geentewerkstellingcreëren,danzittenwemeteen gigantisch probleem, ook voor onzesocialezekerheid.Watisdemeestsocialehouding?Vandaagopsociaalvlakzoveelmogelijkproberenindewachtteslepen?

Ofookrekeninghoudenmetmorgen?Wemogennietkortzichtigzijn.

Dat gezegd zijnde: kan er bespaard wor-den in de gezondheidszorg? Ik denk vanwel.Vooralophetgebiedvanefficiëntieenperformantie.Onsregelgevendapparaatiseen handicap. De bevoegdheden zijn ho-peloosversnipperd,waardoordebeleids-voering allesbehalve efficiënt verloopt.Eenstaatshervormingmoethiervooreenoplossing brengen. Het kan allemaalveel eenvoudiger: het RIZIV, de FOD, deVlaamseGemeenschap…Datistochvanhetgoedeteveel?Ookindegeneeskundekan allicht nog bespaard worden, bij-voorbeeld in de nodeloze diagnostischeonderzoeken. Een elektronisch patiën-tendossierdatvooralleartsenraadpleeg-baaris,kanhiersoelaasbieden.”“Alswehetoverdegrondvandezaakwil-lenhebben”,vervolgtPeterDegadt,“dan

0� | november 2009

zorgwijzer | 0�

Moet er bespaard worden in de gezondheidszorg?Mij lijkt het van primordiaal belangdat het maatschappelijk draagvlakvan de ziekteverzekering als zodanigintactblijft,evenalsdewilomdietefinancieren. Het risico van de velesymbooldiscussies van de voorbijeweken over ‘de wettelijke groeinormvan4,5%’,isdathetmaatschappelijkdraagvlak over de financiering vande werkelijke behoeften aangetastwordt. In tijden van belangrijke eco-nomische,budgettaireen tewerkstel-lingsproblemenkanjenietdoenalsofbesparingentevermijdenzijn.

Waar kan worden bespaard in de gezondheidszorg?Ikzalmebeperkentotdeeigensector.

Leo Neels, algemeen directeur pharma.be

moeten we een breed maatschappelijkdebataangaan.Daarvanbenikovertuigd.Alserbijvoorbeeldeennieuwgeneesmid-delbeschikbaaris,datontzettendduurisen maar voor 250 patiënten een oplos-sing biedt: hebben die patiënten daardanrechtopofniet?Alswemetzijnallenvinden van wel, omdat we morgen mis-schienzelfeenvandie250patiëntenzul-lenzijn,danmoetenwedeconsequentiesaanvaarden. Kost de gezondheidszorg teveel?Datiseenmaatschappelijkekeuze.Als we dat maatschappelijk debat kun-nenvoeren,danweetikzekerdatdewil-lingness to pay, de bereidheid om bij tedragen bij de bevolking, zal toenemen.Wehebbenvandaagmeerdanooitnoodaan die legitimatie vanuit de bevolking.Maar in de praktijk wordt dat debat uitdeweggegaan.Deheteaardappelwordtdoorgeschovennaardeindividuelezorg-verstrekkerdiemoetbeslissenwatkanenwatnietkanineenbepaaldesituatie.Ikpleit voor een grondig, collectief debat.Hetalternatiefisnamelijkdatweallesopzijn beloop laten en vrij spel geven aancommerciëleinitiatievendiezorgbiedenaanwiehetkanbetalen.Neen,dangeefik de voorkeur aan solidariteit, gelegiti-meerd door een breed maatschappelijkdraagvlak. Vergeten we ook niet dat depatiënt inons landal26%uiteigenzak

Voor pharma.be kan budgettaire ruimteworden gecreëerd in de post-octrooi-periode. We hebben daarover een over-eenkomstgeslotenmetdeziekenfondsen,die hebben voorgesteld om 81 miljoeneurovanintotaal231miljoeneurobespa-ringenindegeneesmiddelensectorteleg-gen.Wijvondendatdisproportioneelveelvooreensectordieslechts12,8%vandeuitgavenvertegenwoordigt.Waar ook kan worden bespaard, zijn‘de politieke dada’s’: de puur politiekgedefinieerdevoorkeurtjes,waarvoorniétwerdoverlegdmetdezorgverstrekkersofziekenfondsen en partners in de ziekte-verzekering.

Waar kan niet worden bespaard in de gezondheidszorg?Ik ben van oordeel dat men het effect

van besparingen onderschat. Menhoudt de mythe aan dat we aan allemedische behoeften nog altijd goedencorrectkunnenbeantwoorden.Er is een beter gezondheidsresultaatmogelijkdanhetgeenwenubereiken.Naast de gezondheidsoutput zijn erookdeeconomischeeffecten:eenopde acht Belgen werkt in de gezond-heidssector.Desectorcreëertdusookwelvaart, naast gezondheid. Het de-batmoetmetdieparametersrekeninghouden.

betaalt.DatisnaarEuropesemaatstavenrelatiefveel.Datdeoverheidallesbetaalt,kloptdushoegenaamdniet.”

Kiezen voor kwaliteitDe geneesmiddelenindustrie komt ookgeregeldinhetvizieralserbespaardmoetwordenindegezondheidszorg.“Ikwilmijnietuitsprekenoverhoeveelpilletjesaanwelke patiënt of cliënt voorgeschrevenmogen worden,” stelt Peter Degadt. “Ikbendaaringeenexpert.Mijnboodschapaandefarmasectorisdatwenauwerzou-den moeten samenwerken. Bijvoorbeeldop het vlak van distributie van genees-middelen in ziekenhuizen en woon- enzorgcentra. De manier van verpakken,initiatieven van klinische farmacie, deontwikkeling van op maat gesneden in-formaticatoepassingen:hetzijnallemaalterreinenwaardezorginstellingenendegeneesmiddelenindustrie de krachtenzoudenkunnenbundelen.Zoweldeover-heid,defarmasector,dezorginstellingenalsdepatiëntenhebbenerbijtewinnen.Met Zorgnet Vlaanderen willen we meeren meer die keuze voor kwaliteit bena-drukken.Vandaarookonspleidooivooreenonafhankelijkaccrediteringssysteemvoordezorgvoorzieningen.”Ook wat het beleid van minister

Onkelinx betreft, reageert Peter Degadtgenuanceerd.“Zelfsalbenjehetnietal-tijdmethaarkeuzeseens,jemoethaaropzijnminstnagevendatzekeuzesdurfttemaken en doelstellingen vooropstelt. Debesparingen die ze voorstelt zijn relatiefbeperkt. Ze zet zich in voor de herwaar-dering van de verpleegkundigen, ondermeermeteentoeslagvooroncomfortabe-leavondurenenbijzondereberoepstitels,enmeteencorrecterevergoedingvandeanciënniteit.Ookhaarplannenvooreenherijkingvandenomenclatuur,metmeerwaardering voor de intellectuele presta-ties van pediaters, gynaecologen, endo-crinologen… zijn toe te juichen. Dat dekamersupplementenvoor tweepersoons-kamers afgeschaft worden, is voor Zorg-netVlaanderenaanvaardbaar,maardanwillenwedatookdeereloonsupplemen-ten op tweepersoonskamers verdwijnen.Die ereloonsupplementen blijven een altegemakkelijkachterpoortjevoorartsenombesparingenopdeklinischebiologieendemedischebeeldvormingopderugvandepatiëntafteschuiven.”OndertussenblijktuitderecenteMAHA-studie wel dat de ziekenhuizen het opfinancieel vlak helemaal niet zo slechtdoen. “Opgepast met voorbarige conclu-sies”, aldus Peter Degadt. “De MAHA-studie bewijst vooral dat de ziekenhuis-

0� | november 2009

Guy Peeters, algemeen secretaris Socialistische

Mutualiteiten

Moet er bespaard worden in de gezondheidszorg?Wijzijnvoorstandervaneendoelma-tige gezondheidszorg, waarbij elkeeuro op de juiste manier aangewendwordt. Dus ja, wij vinden dat er be-spaardmoetwordenwaarernuttelozeuitgaven of onverklaarbare uitgaven-verschillenzijn,ofwaaropeengoed-kopere manier dezelfde zorgkwaliteitbereiktkanworden.

Waar kan worden bespaard in de gezondheidszorg?– Uiteigenonderzoekblijktdatsom-

mige ziekenhuizen, zelfs voor ba-nale ingrepen, systematisch eenoperatie-assistent factureren. An-dere ziekenhuizen doen dat veelminder.

– Een KCE-studie toonde aan dateen rusthuispatiënt gemiddeld 8geneesmiddelenperdagslikt,metuitschieters tot 22 per dag. Zondermij uit te spreken over individuele

Moet er bespaard worden in de ge-zondheidszorg? Degezondheidszorgmoetop permanente basis waakzaamzijnvooronterechteuit-gavenomdeevolutievandegeneeskundeeninnovatiemogelijktemaken.

Waar kan worden bespaard in de ge-zondheidszorg?Depermanentedoorlichtingvande‘effi-ciëntie’vandenomenclatuurenvanhetbedragvandeterugbetalingiseenabso-lutemust.Terillustratie:• Onnodige of voorbijgestreefde ver-

strekkingen (bijvoorbeeld EEG bijpsychiatrische aandoeningen, herha-lingen van beeldvorming of anderetechnische onderzoeken), materialen(zachtehalskraagbijnekpijn),genees-

Pascal Mertens, directeur-generaal Onafhankelijke Ziekenfondsen

middelen,… dienen uit het terugbeta-lingssysteemtewordengeschraptombudgetvrijtemakenvoornieuweme-dischetechniekenenproducten.

• Noodzakelijketransparantie:– Transparantieindeprijzenvanme-

dischehulpmiddelen,implantaten,prothesen en geneesmiddelen, enkennisvandetherapeutischewaar-de van medische verstrekkingenzijnabsoluutnoodzakelijk.

– Transparantie betekent ook datnatura-prestaties van firma’s doorhet leveren van assistentie aansommigeziekenhuizennietmogendoorgerekend worden in de pro-ductprijs.

– Prijstransparantieimpliceertookdescheidingvandeterugbetalingvan

een product (zoals een orthese,stomamateriaal, een rolwagen)van de terugbetaling van eenhonorariumvoordeintellectue-leverstrekking.Erisgeenredenomdeintellectueleacteduurdertemakenalsdeprijsvanhetma-teriaalstijgt.

Waar kan niet worden bespaard in de gezondheidszorg?Ermagzekernietbespaardwordenindesectorendieinnovereninhetvoor-deelvandepatiënt.Omdepatiëntentelatengenietenvanderecentsteme-dische kennis en technologie moetzelfsextrageldwordenvrijgemaakt.

gevallenzijndezecijferstochextreemhoog.

– Wemoetenafvandeideedatiedereenalles moet hebben. Neem het voor-beeld van de centra die erkend zijnvoor robotchirurgie. Nederland doethetmet2centra,inBelgiëhebbenweer18,waarvan6inOost-Vlaanderen.

– Artsen moeten waar mogelijk goed-kopegeneesmiddelenvoorschrijven.

– e-Health zal leiden tot een betereinformatie-uitwisseling en nuttelozeonderzoekenafremmen.

Waar kan niet worden bespaard in de gezondheidszorg?Erkannietbespaardwordenoponzebasis-principes: een kwaliteitsvolle, betaalbareen toegankelijke gezondheidszorg biedenvoor iedereen. Dat betekent dat bespa-ringennietafgewenteldmogenwordenopdepatiënten.

besturengeprofessionaliseerdzijnendatdirectiesenmedischeradenheelbewustmet de beperkte middelen omgaan. Elkziekenhuisstreefteenminimalesolvabi-liteitnaomdecontinuïteittegaranderen.Winstmargesvan1%stellennietveelvoor,maarhetfeitalleenaldatzegehaaldwor-den,wijstopeengroteverantwoordelijk-heidvandeziekenhuizen.Watmeechterverontrust, zijn de desinvesteringen ingebouwen.HetVIPAslabaktendeinstel-lingenhebbenonvoldoendeeigenmidde-len.Weblijvendanookaandringenbijdeoverhedenomniettebesparenopinves-teringen.Vroegof laatmoetaldieinfra-structuur toch gebouwd of gerenoveerdworden.Hoelangerwewachten,hoeho-gerhetkostenplaatjezaluitvallen.Inves-tereninbouwwerkenheefttrouwenseensterkmultiplicatoreffectopanderesecto-ren. Ook de crisis mag dus geen excuusvormen,welintegendeel.”

iNterview met hilde kieboom over spiritualiteit iN de oudereNzorg

“laat me beginnen met te zeggen dat ouderen en zieken nergens zo goed behandeld en verzorgd worden als bij ons”, opent Hilde kieboom het gesprek. ze is voorzitter van de sint-egidiusgemeenschap en gaf op 7 oktober een conferentie over Spiritualiteit in de gezondheidszorg aan de k.u.leuven. Want er moet haar iets van het hart. “oud zijn is geen ziekte. Waarom krijgen ouderen dan vaak een ziekenhuisbehandeling?”

Hilde Kieboom: “Jongeren moeten leren en begrijpen dat ouderen liefde, zorg en aandacht nodig hebben.”

zorgwijzer | 10

Ik weet dat het een sterk beeld is, maartoch. Voor wat er toen gebeurd is, hetafzonderen van melaatsen, zijn we heelgevoelig. Doen we met ouderen en zie-kennietietssoortgelijksdoorzeininstel-lingenteplaatsen?Ja,zewordenergoedverzorgdenopmedischentechnischge-bieddoenwehetprima.Maarmensenopdie manier isoleren vind ik een gemistekansvooronzesamenleving.

Taboe

Er zijn ook heel wat mensen die thuis vereenzamen. Die te weinig mobiel zijn om buiten te komen en zelden of nooit bezoek krijgen, behalve van de thuiszorg.Het is inderdaad een maatschappelijkprobleem. Ouderdom is een groot taboeinonzesamenleving.Enhetlijdenzeker.Wekunnenerniettegen.Wekunnenhetgeen plaats geven. Dat heeft te makenmet de ontkerstening van de samenle-ving,maarnetzogoedmetonzepresta-tiegerichtemaatschappij.Wezijnzoma-terialistischingesteld.Wiemaaktnogtijdvrijvooreenziekeofoudemens?

Meer spiritualiteit is daar het juiste antwoord op?Jezus zette de zieke altijd in het middenvan de kring. Voor ons betekent het datdeoudere,dezieke,depersooninnoodinhetmiddenvandesamenlevinghoort.Nietaanderandervan,ooknietalsdatineenmooiinstituutiswaarergoedvoor

“Ouderdom is geen ziekte”

interview

Onze samenleving investeert te weinig in haar ouderen?Er zijn blijkbaar middelen voor van al-lesennogwat.Maaralshetomouderengaat,zegtmenalvlugdatietsteduuris.Ikvraagmeafwaaromoudemensendatniet waard zijn. We moeten dit gevechtleveren.Vergeetnietdatweallemaalooitoudzullenzijn.

U vergelijkt de situatie zelfs met het Molokaï van Damiaan.

hemwordtgezorgd.Hijmoetdekanskrij-genomtussendegezondenendejonge-renteleven.

De kloof tussen jong en oud, tussen ziek en gezond, is veel te groot?Ja,enookhierkunnenweietslerenvanDamiaan.Nogvoorhijzelfmelaatswas,sprak hij al van ‘wij, melaatsen’. Elkemensheeftbehoefteaaneenander.Sterkenzwakzijngeroepenomsamentelevenenelkaarnodigtehebben.Spiritualiteitis

U pleit voor meer spiritualiteit in de zorg. Wat bedoelt u daar precies mee?Onzezorgbehoorttotdebesteterwereld.Maarwevergrijzenendatplaatstonsvoorgrote uitdagingen. De meeste ouderenkomen vroeg of laat in een rusthuis te-recht,waarzenogteveelalsziekenhuis-patiëntenbehandeldworden.Ouderdomis nochtans geen ziekte. Het zou beterzijn als er meer geïnvesteerd werd in dethuiszorg,waarmensennietzoafgesne-denlevenvanderestvandewereld,vanjongerenook.Wanthoeveelinspanningenmenooklevertomrusthuizenhuiselijktemaken,destructuurblijftdoorgaansdievan een ziekenhuis. Elk leeft in zijn ka-mer, met ziekenhuisbed, -kast en -tafel.Bovendiengaatdemeesteaandachtnaartechniek en hygiëne. Zelfs de kwaliteits-handboekenvandeoverheidhebbenhetmeeroverdegroottevandekamersendebereidingvanhetvoedseldanoverhoeermoetwordenomgegaanmetdemensen.

Bent u niet te streng voor de woonzorg-centra? Ondanks de beperkte midde-len groeien tal van nieuwe initiatieven om presentie meer plaats te geven in de zorg.Dat is inderdaad zo en daar ben ik blijom.Ikwilookgeensteenwerpennaardemedewerkers inde rusthuizen.Maarzo-alseenrecentonderzoeknogeensbeves-tigde: liefst 98% van de oudere mensenblijft liever thuiswonen.Dat is tocheenduidelijke boodschap? We moeten daarmeergehooraangeven.

11 | november 2009

zorgwijzer | 1�

veelomvattend.Hetisdemanierwaaropwe naar mensen kijken. Een spiritueleblikopeenouderehelptonsomnietal-leen de ouderdom te zien, maar ook demens,iemanddienogdingenwilenkandoen.Hoevaakwordenoudereninrust-huizennietbelemmerdinhunverlangensdoor technische argumenten zoals ‘wezijndaarnietvoorverzekerd’?

Ontmoetingen

Allicht zit ook de hoge werkdruk er voor iets tussen?Datgeloofik.Ikhebveelcontactmetper-soneelinrusthuizenendewerkdrukligtinderdaadvaakverschrikkelijkhoog.Wiealleen moet instaan voor dertig demen-terende bejaarden, kan gewoonweg nietvoldoende tijd maken voor die mensen.Dat typeert alweer hoe we over ouderendenken.Webeschouwenouderenteveelals een probleem of een last. Iedereendie in de sector werkt kan het verschilhelpenmaken.Vaakzithetheminklei-ne dingen: een luisterend oor, oprechteaandacht, een glimlach, wat warmte…De maatschappij moet meer investereninouderen,zodatermeermensenaandeslagkunnenindezorg.Alleenzokunnenweouderendeaandachtendespirituelezorggevenwaarzealsmensrechtopheb-ben.

“ziek en gezond, jong en oud, moeten elkaar kunnen ontmoeten. gelukkig bestaan er al heel

wat mooie initiatieven.”

U pleit ook voor kleinere instellingen.Als je nieuwe instellingen bouwt, houdje die inderdaad beter klein. Sommigerusthuizen werken met wooneenheden,maarschaalvergrotingmaakthethoedanookaltijdminderpersoonlijk.Jehebtveelminderdeindrukineenhuiselijkeomge-ving te wonen. Ik weet wel: kleinere in-stellingenrealiseren isnietgemakkelijk.Hetisnietefficiënt,nieteconomisch,nietbetaalbaar.Beleidsmakerszeggenweldatze kleinschaligheid belangrijk vinden,maarhetbeleidzelfpromooteerdergrotecentra. Voor kleine projecten is het zeermoeilijkomaandenormentevoldoen.

Om meer spiritualiteit in de woonzorg-centra te brengen wilt u er graag ont-moetingsplaatsen van maken.Ziek en gezond, jong en oud, moeten el-kaar kunnen ontmoeten. Dat geldt nietalleenvoorrusthuizen,maarookvoorzie-kenhuizen en instellingen voor personenmet een handicap of psychisch zieken.Dat is niet eenvoudig. Het betekent datmen tijd moet vrijmaken om vrijwilligersop te vangen, mensen die zich daar on-baatzuchtigvoorwilleninzetten.Gelukkigbestaandienog.Zoalsergelukkigookalheelwatmooieinitiatievenvanrusthuizenzijn.Waareenrusthuisdichtbijeenlagereschoolligt,kunnendeoudereneenuurtjeperweekleesoma’sen-opa’sworden.Ie-dereen wint daarbij: de kinderen vinden

Ja, ik wil graag Zorgwijzer gratis toegestuurd krijgen.

Naam

Organisatie

Functie

Adres Telefoon

E-mail

Zorgwijzergratisinuwbrievenbus?

StuurdezebonnaarZorgnetVlaanderen,t.a.v.ChrisTeugels,

Guimardstraat1,1040Brussel.Ofviae-mailaan

ct@zorgnetvlaanderen.be.

rustbijdeouderen,diezichophunbeurtopnieuw nuttig voelen. Bovendien is hetbelangrijk dat de jongeren van vandaaglerenenbegrijpendatouderenliefde,zorgenaandachtnodighebben.

Merkt u ook dat ouderen zelf ver- langen naar meer spiritualiteit?Zeker. Onze Sint-Egidiusgemeenschapkentvelehonderdenoudereninrusthui-zen.Vaakhorenwehetzelfdeverhaal:zewillen eigenlijk zo lang mogelijk thuis-blijven.Alszedantochnaareenrusthuismoeten, verkiezen ze een zo huiselijkmogelijkeomgeving,waarzezichnuttigkunnenmakenenietskunnenbetekenenvooranderen.

Hoe kan iemand die in de zorgsector werkt daar concreet toe bijdragen?Door mensen niet vast te pinnen op hetprobleemdatzehebben.Alsiemandmetkrukken loopt, betekent dat niet dat diepersoonnietsmeerkan.Oudemensenbe-schikkenvaakoverveelmeerenergiedandat wij, gezonde mensen, verwachten.Soms moeten we meer oog hebben voorkleinepersoonlijkedetails:iemanddiebe-paaldeklerenwilaandoen,zijnhaarzoofzowilleggen,bepaaldvoedselwelofnietlust…Aldiedingendiejevoorjeeigenkin-derenofouderszoudoen,moetenweookvoordebewonersdoen.Alsweonservooropen stellen, blijkt heel vaak dat ouderemensennogheelwatinhunmarshebben.Ook fysische drempels kunnen met watgoedewileneengezondedosisspirituali-teitdikwijlswordenoverwonnen.Ouderemensenverdienenonzebesteaandachtenonzemeestnabijezorg.

WV

samen- werking

Het groeiende belang van netwerken in de zorg

twee jaar geleden werd het for k-project in oost- en West-Vlaanderen boven de doopvont gehouden, met als opdracht de uitbouw van een forensisch zorgtraject voor justitiële jongeren met ernstige psychische of psychiatrische problemen. bijzonder aan dit project is dat de middelen binnen een samenwerkingsakkoord worden besteed. in West- en oost-Vlaanderen sloegen tien partners de handen in elkaar. samen richtten ze drie intensieve behandeleenheden op. zorgwijzer ging praten met coördinator van het therapeutisch project cedric kemseke en verantwoordelijke voor de brugfunctie lies Vandemaele.

cultuurveraNderiNg iN de praktijk: het For k-project

Cedric Kemseke en Lies Vandemaele slaan bruggen tussen zorginstellingen onderling en tussen zorg en justitie.

1� | november 2009

zorgwijzer | 1�

vaakkomendaarnogandereproblemenbij: een verstandelijke beperking, eenacuut drugsprobleem,… Hierdoor zijndeze jongeren heel moeilijk te plaatsenineenaangepastzorgaanbod.Inoverlegmetenvertrekkendevanuitdeexpertisevanallebetrokkenhulpverlenersuitver-schillende zorgdomeinen tekenen we opmaat van elke jongere een haalbaar tra-jectuit.

Lies Vandemaele:Vanuitmijnbrugfunc-tiewerkikvoordezelfdedoelgroepjonge-ren als Cedric, maar niet op individueelniveau.IkfaciliteerhetoverlegtussendeziekenhuizenendeCGGenerzijdsendejustitiële partners anderzijds: de jeugd-consulenten,dejeugdrechters,desocialedienstvanderechtbank,hetparket,…Wehebben regelmatig overleg en we orga-niseren ook samen vormingsmomenten.Hoe beter we elkaar leren kennen, hoebeter we voor beide partijen werkbareafspraken kunnen maken. Bijvoorbeeldover het doorsturen van verslagen vandeCGGnaardeconsulentenopdejeugd-rechtbank.

Cedric Kemseke: Eigenlijk is deze ma-nier van werken vrij nieuw. De nadrukligt veel meer op de ontwikkeling vannetwerkenenzorgtrajecten.Doordemid-delen niet langer enkel aan bedden ofbehandelplaatsen tekoppelenmaaraannetwerkvormingwordendemiddelenop-timaalbesteed.

Lies Vandemaele:Erzijnuiteraardnogextra middelen nodig voor bepaaldezorgvormen in het basisaanbod geeste-lijke gezondheidszorg voor kinderen enjongeren.Tegelijkisereengroepjongerendiealshetware‘tussendebeddenendestoelen’valt.Ennetdiejongerenvormenonsdoelpubliek.Wijproberendehiateninhetsysteem inkaart tebrengenenereenantwoordoptebieden.

Cedric Kemseke:Hetintersectoraalwer-ken zorgt voor een grote meerwaarde.Hoebeterweelkaarenelkaarsexpertisekennen,hoegemakkelijkerwetotoplos-

For K staat voor forensische kin-der-enjeugdpsychiatrie.Hetgaatom jongeren met psychiatrischestoornissen en een MOF op hunkerfstok – een als ‘misdrijf om-schrevenfeit’.Dezejongerenwor-dendoordejeugdrechtervoorbe-handelingdoorverwezennaardegeestelijke gezondheidszorg. Indezomervan2007,indenasleepvan enkele jongerendelicten (inBrusselopJoeVanHolsbeekeninAntwerpendoorHansVanThem-sche), maakte de federale over-heidmiddelenvrijvooreenmeeraangepastebehandelingvandezejongeren.

HetForK-projectinWest-enOost-Vlaanderen wordt aangestuurddooreenbeleidscomité.Datcomi-té, bestaande uit afgevaardigdenvan acht psychiatrische zieken-huizen en een vertegenwoordi-ger per provincie van de Centravoor Geestelijke Gezondheidszorg(CGG), sloot een samenwerkings-akkoord. In drie ziekenhuizenwerdeenintensievebehandeleen-heid(IBE)opgestart:inPZHeiligeFamilie in Kortrijk (De Patio), inPCCaritasinMelle(DeBranding)eninPCSleidinge(Yidam).

De andere betrokken ziekenhui-zenzijnAZSint-LucasinBrugge,Kliniek Sint-Jozef in Pittem, PCSint-AmandusinBeernem,PCDr.Guislain inGentenhetUZGent.Desectoroverschrijdendesamen-werking werd de nieuwe uitda-ging voor twee medewerkers:Cedric Kemseke als coördinatorvan het therapeutisch project enLiesVandemaelealsverantwoor-delijkevoordebrugfunctie.

Tien partners bundelen de krachten in For K

“Eerst gaan we voorzichtig bij

elkaar over het muurtje kijken,

in een tweede fase gaan we ook

enkele van die muurtjes slopen.”

Cedric Kemseke

Cedric Kemseke: De intensieve behan-deleenheden (IBE) hebben vier zorgop-drachten. Ten eerste beschikt elke IBEover zeven bedden voor residentiëlebehandeling van jongeren met psychia-trische problemen en een MOF-statuut.Elke eenheid heeft ook één bed voorcrisis-nazorgbehandeling van ex IBE-cliënten. Er zijn ook twee crisisbeddenvoorjustitiëlecliëntenmeteenMOF/POS-statuut.POS-jongerenhebben(nog)geenmisdrijfgepleegd,maarbevindenzichineen zorgwekkende problematische op-voedingssituatie,dietussenkomstvandejeugdrechtbank vereist. Ten slotte heeftelkeIBEookeenoutreachopdracht.Dezeoutreach kan nodig zijn in de voorzorg,bijvoorbeeld om een opname te vermij-den of om de jongere te begeleiden tij-dens de wachttijd voor hij opgenomenkanworden.Daarnaastkanoutreachookin de nazorg aangewezen zijn, bijvoor-beeldbijhetbegeleidenenfaciliterenvande resocialisatie na een opname. YidaminSleidingezitineenspecifiekesituatie:zenemenPOS-jongerenopindegewoneafdeling,zondercrisisbedden.

Lies Vandemaele:Aldezeprojectenzijneigenlijk ontstaan als antwoord op deverzuchtingen van jeugdrechters, maarookvandegeslotengemeenschapsinstel-lingenBijzondereJeugdbijstand.Dezein-stellingenzijngoeduitgerustvoordeop-vangvanjongerenmeteenMOF-statuut.Alsdiejongerendaarbovenopechterookeenpsychiatrischestoornishebben,ont-breekt het de gesloten instellingen aanmogelijkheden om gepaste begeleidingte bieden. De recente gebeurtenissenmetminderjarigeplegershebbenditpro-bleemnogeensindeverfgezet.In2007droegen zij bij tot het ontstaan van eenmaatschappelijk draagvlak om hiervoormiddelenvrijtemaken.Deinvullingvandezeuitdaginggebeurtdoorhetbeschre-vensamenwerkingsverbandvanachtzie-kenhuizenenalleWest-enOost-VlaamseCGG.Cedricwerktalscoördinatorvanhettherapeutisch project op casusniveau,terwijl ik vanuit mijn brugfunctie opcasusoverstijgendniveauwerk.

Tussen bedden en stoelen

Cedric Kemseke: Concreet bestaat mijntaak erin om voor individuele jongerenhetoverlegteorganiserentussenverschil-lendesectoren.Hetgaatomjongerendiemoeilijkdooreenenkelezorgvormtehel-penzijn.Zehebbenjustitiëleproblemen,zehebbeneenpsychiatrischestoornisen

singenkomenvoorknelpunten.Wantdieblijvenersowieso.Zozorgtbijvoorbeeldde overgang naar de meerderjarigheiddikwijlsvoordenodigeproblemen.Veelbegeleidingsvormen voor jongeren stop-pen als ze achttien worden: begeleidingbinnendebijzonderejeugdzorg,hettoe-zicht van de jeugdrechtbank, de opvangin een gesloten instelling, de structurenvan het VAPH (Vlaams Agentschap voorPersonen met een Handicap). Als er opdat moment thuis geen goede opvangmogelijk is, dan dreigen die jongerenopstraat terecht tekomen.Weproberendergelijke situaties te voorkomen doorons netwerk in te zetten. Maar het blijfteen moeilijke opdracht. Het gebeurt datwe met alle sectoren aan tafel zitten endatwesamenconstaterendatergewoongeen goede oplossing is. Het bijzondereisdathetdelenvanonzeonmachtvaaknieuweenergiegeeft,datweonssamenverantwoordelijk gaan voelen en sameneenengagementopnemen.

Lies Vandemaele:Allesectorenzijnheterovereensdathetnodigwasomelkaarbeter te leren kennen, zowel binnen dezorgalsinonzerelatiemetjustitie.Hoe-veelmisverstandenontstaanerniet,hoe-veelcommunicatieloopternietverkeerd,gewoonomdatweelkaarnietvoldoendekennen?Wijproberenallepartijendich-terbijelkaartebrengendoorconcreteop-lossingentezoekenvoorconcreteproble-men.Detebeperkteverslaggevingvanuitdezorgisbijvoorbeeldeengrotefrustra-tievandejeugdconsulentenendejeugd-rechters. Zij moeten oordelen over eenjongere,maarzekrijgennauwelijksinputwaarop ze zich kunnen baseren, omdathet medisch beroepsgeheim speelt. Om-gekeerdmoetenhulpverlenersindegees-telijkegezondheidszorgsomsaandeslagzondereenvolledigbeeldvandeaardvande(delictgebonden)problematiek.Hetbeleidscomitétekenthiervooroplos-singenuit.Ookopdefederalewerkgroepmet verschillende brugfuncties komendezeknelpuntenaanbod.

Een ander concreet knelpunt vormt eenaantal subdoelgroepen waar nog altijdgeenoplossingvoor is.HetgaatdanomMOF- of POS-jongeren met een psychia-trisch probleem en een mentale beper-king,eendrugsprobleemofeenseksueleproblematiek.Dezedriecategorieënwor-den uitgesloten door de IBE, en terecht.Iemand met een seksuele problematiekplaats je niet zomaar in een gemengdegroep jongens en meisjes. Iemand meteen drugsprobleem moet hulp voor zijn

verslaving krijgen voor je de rest kuntaanpakken.Debehandeling indeIBEiszoverbaalgericht,dat jongerenmeteenmentalebeperkingerweinigofnietsaanhebben. Jongeren uit deze drie catego-rieënkomenindepraktijktevaakinge-meenschapsinstellingenterecht,waarzevastblijvenzitten.Ofzewordenvanhetene MPI naar het andere doorgestuurd,tothetookdaarnietmeergaat.Datzijndeechteprobleemdossiers.

Cedric Kemseke: Misschien moeten wehet antwoord hier zoeken bij outreach.ZoweldeIBEalsdeCGGhebbeneenout-reachopdrachtvoordebijzonderejeugd-bijstand. Het zou mooi zijn mochten wetot een afstemming komen en mocht ervoor de CGG ook substantiële financiëlemogelijkheden komen voor deze speci-fiekecomplexeproblemen.

Op het tandvlees

Lies Vandemaele: Dankzij mijn brug-functiekanikditsoortknelpuntenvanuiteenneutralepositieinkaartbrengen.Ikkrijg er de tijd en de ruimte voor. Dat isbelangrijk,wantveelhulpverlenerszittenophuntandvlees.Zehebbennietdetijdendeenergieomteinvestereninnieuwesamenwerkingsverbanden.Tochligthier

de toekomst. Zo organiseren we met dedrie IBE op 16 november en 2 decembertwee communicatiedagen voor geeste-lijke gezondheidswerkers, jeugdconsu-lentenenjeugdrechtersoverinclusie-enexclusiecriteria.InOost-Vlaanderengaanweopvraagvanzoweldezorgals justi-tie samen oplossingen zoeken voor degedwongenopnamesvanjongerenonderde wet van ‘90. Jeugdrechters en parketziendikwijlsgeenandereoplossingdandezegedwongenopnames,maarvoordevoorzieningenveroorzakenzesomsonge-wildeenontwrichtingvandebestaandeleefgroep.Daaromishetgoedomsamenaan tafel te zitten, waarbij we optredenalsneutralecoördinatoren.

Cedric Kemseke: De muren tussen desectoren worden gaandeweg minder be-langrijk. Dat is een cultuurverandering.Eerstgaanwevoorzichtigbijelkaaroverhet muurtje kijken, in een tweede fasegaanweooksamenenkelevandiemuur-tjes slopen. We moeten intersectoralezorgvormenaanbiedenendatoverlegfa-ciliteren.Wijzelfzijnnietdeexperts,maaronzerolwordtgeapprecieerd.Debereid-heidtotsamenwerkengroeitendezinvol-heid van dit project wordt niet in vraaggesteld.Zolangweefficiëntenvoldoendeconcreetwerken,zalhetdraagvlakalleenmaargroeien.

1� | november 2009

“Ja, er zijn nog extra middelen nodig voor bepaalde zorgvormen. Maar er is nog steeds een groep jongeren die als het ware ‘zowel tussen de stoelen als tussen de bedden’ valt. En net die jongeren vormen ons doelpubliek.” Lies Vandemaele

ook in de zorgsector heeft de digitale revolutie haar intrede niet gemist. belangrijkste vaststelling is dat niet alleen de zorgverlener daarvan de vruchten plukt. ook voor de patiënt is de komst

van tablet-pc’s, draadloze netwerken en videoconferencing een stap vooruit.

WV

Drie keer ICT in de zorgdossier ict

zorgwijzer | 1�

1� | november 2009

Een ander voordeel is dat het elektro-nisch patiëntendossier (EPD) een aantalformats van verslagen en rapporten terbeschikking stelt die standaard moetenwordeningevuldnaelkpatiëntenbezoek.Volgens Aben zorgt dat ervoor dat rap-portenzorgvuldigerwordenbijgehoudendan voordien. Ook de planning van depatiëntenbezoekenloopteenstukvlotternuallesdigitaalraadpleegbaaris.

Aan het digitale project ging eind 2007een inloopperiode vooraf. Een half jaarlang konden de medewerkers van hetCGGexperimenterenmeteendemoversievanhetEPD.Wiedatwou,konproefdos-siers aanmaken om het nieuwe systeemonderdeknietekrijgen.Dedirectieheeftook op personeelsgebied inspanningengedaanomhetprojecttefaciliteren.OmdeinvoeringvanhetEPDteorganiserenen opleidingen te verstrekken, werd éénwerknemerfulltimevrijgesteld.

Het personeel is alvast enthousiast overdedigitalegangvanzaken,meentAben.“Toen alles nog handgeschreven moestworden ingegeven, gebeurde het somsdatwedelaatstewekenvanhetjaarnietsanders deden dan dossiers bijwerken.Omdatdossiersnuonmiddellijkingevuldmoeten worden, is dat probleem van debaan.Ookdemedewerkersvanhetsecre-tariaatwordtzoheelwatpapegaaienwerkbespaard.”

Indepraktijkwordenallegegevensinhetelektronisch patiëntendossier ingegevenvia vaste pc’s. “We zijn momenteel aanhet testdraaien met handheld-toestellen,van het type dat vaak in ziekenhuizengebruikt wordt. Maar omdat het daarmeestal volstaat om enkele metingen af

elektroniscH patiëntenDossier in De geestelijke gezonDHeiDszorg

“Veiligheid en privacy blijven prioritair”geïnformatiseerde data zijn handiger dan kasten vol mappen en papier. Die redenering maakte ook jos aben, directeur van het cgg/litp limburg. “De kwaliteit van onze dienstverlening is er sindsdien een pak op vooruitgegaan. zeker als meerdere zorgverleners tegelijk in een dossier werken, biedt een elektronisch patiëntendossier een groot voordeel.”

tevinkenenomdatonzemensennogvrijveeltekstmoeteningeven,looptdatnognietzovlot”,legtAbenuit.

RapportenBij de therapeuten was er aanvankelijkenige kritiek te horen. Zij vreesden dathetEPDalleenmaarvoormeerwerkzouzorgen.“Zemoetennuinderdaadeenenanderingeven,maardaarplukkenzeookdevruchtenvan”,meentAben.“Wieietswilopzoekenovereenpatiënt,kandatnuineenhandomdraai.Eenoogopslagvol-staatomtewetenwatzijnmeestrecentehistoriekis.”

Het elektronisch patiëntendossier verge-makkelijkt ook het afstandswerken. Ver-pleegkundigenkunnenviaeenbeveiligdeverbinding toegang krijgen tot het EPDdatzewilleninkijken.Inplaatsvanrondtezeulenmetdossiershebbenzenuvol-doendeaaneenlaptopeneendraadlozeverbinding.Opdelaptopzelfisoverigensgeenspoorvanhetpatiëntendossierterugtevinden,waardoordeprivacyvandepa-tiëntgewaarborgdblijft.OokinloggenineenEPDkanenkelviadeeigentoestellen

vanhetCGG.“Veiligheidenprivacyzijntweeaspectenwaarwetijdensdeontwik-kelingvandezetoepassinglangoverna-gedachthebben’”,zegtAben.

Het EPD heeft uiteraard ook een prijs-kaartje. Maar omdat het systeem doortwintig Limburgse CGG’s tegelijk is aan-gekocht,valtdatvolgensAbenbestmee.“Ookdekostprijsvanhetjaarlijkseonder-houdisnietechtzwaartenoemen.Onzegrootsteinvesteringwasdehardware.”

Naast het gebruiksgemak is het werkenmetelektronischedossiersookomandereredeneninteressant.Demogelijkheidomrapportenoptestelleniserdaareenvan.Altijdhandigomtecontrolerenofbepaal-detrendsof‘wathetbuikgevoelzegt’ookzichtbaar is in de cijfers. “Maar”, geeftAben eerlijkheidshalve toe, “het EPDgeeftonsookeenzichtopdewerkingende dagindeling van het personeel. Alseendossiernietgoedwordtbijgehouden,merkenwedatnuveelvlugger.Enalsie-mand klaagt over een overvolle agenda,kunnen we gemakkelijk verifiëren of dieklachtookgegrondis.”

Het CGG/litp Limburg maakt sinds begin 2008 gebruik van een elektronisch patiëntendossier.

Alsdehuisartsvoorelkoverlegnaarhetziekenhuis moet, verliest hij echter heelwat tijd.Ommeerhuisartsendekans tegeven‘aanwezig’tezijntijdenseenMOCmaakthetAZMariaMiddelaressindssep-tember2009gebruikvanvideoconferen-cing.

Huisartsen die ervaring hebben met hetsysteem, zoals dr. Pierre De Witte uitDeinze,zijnpositief.“EenMOCduurtge-middeldvijftottienminutenperpatiënt.Op zich verloopt dat vrij vlot. Het groteprobleemisechterdeverplaatsingvanennaar Gent, die me al snel anderhalf uurkost.Detijdswinstdieiknuboekismooimeegenomen, maar uiteindelijk is hetvooraldedienstverleningaandekanker-patiëntdieerenormopvooruitgaat.Hetisnuveelmakkelijkerom,vanopafstand,duiding te geven bij de situatie van eenpatiënt.”

Dathetsysteemeenvoudigingebruikis–hetvolstaatomin tebellen– isvolgensdr.DeWitteookergpositief.“Wehebbenverschillendeoptiesonderzocht.Vooronsis het belangrijk dat we de huisarts eenoplossing kunnen bieden die geen extra

zorgwijzer | 1�

ViDeoconferencing in een algemeen ziekenHuis

Multidisciplinair overleg krijgt nieuwe dimensie

Van links naar rechts: dr. Donald Claeys, Marc Monballieu en dr. Denis Wulfrank. Sinds september kunnen huisartsen in het AZ Maria Middelares via video-conferencing deelnemen aan het Multidisciplinair Oncologisch Consult.

De huisarts speelt een cruciale rol in het multidisciplinair oncologisch consult (moc). “Hij kent als geen ander de fysieke, psychische en sociale toestand van de patiënt”, zegt dr. Denis Wulfrank,

coördinator van het zorgprogramma oncologie in het gentse az maria middelares. “zijn betrokkenheid bij de patiënt kan een grote rol spelen bij het adviseren en motiveren van een behandeling.

ook voor de communicatie met de familie is de huisarts zeer belangrijk.”

investeringenofoperationalekostenmetzich meebrengt”, zegt Marc Monballieu,directeurcommunicatie&ITvanhetzie-kenhuis.“Alwatdehuisartsnodigheeft,iseenpcmetbreedbandverbinding,eenwebcameneenheadset.Opdiepcwordtsoftwaregeïnstalleerddiedeartsinstaatsteltverbindingtemakenmethetzieken-huis. Elk overleg via videoconferencingverlooptoverigensviaeengeëncrypteer-de connectie, zodat de privacy van hetgesprekgegarandeerdis.”

Tijdens de videosessie kunnen de ver-schillendeartsenelkaarnietalleenzien,watopzichookeenvormvancontroleis,maar ook documenten bekijken en uit-wisselen. Vanuit het ziekenhuis kunnenbrieven, medische beelden en laborato-riumverslagengetoondwordenopdepcvandehuisarts.

Multidisciplinair overlegVoor de duidelijkheid: het doel van hetvideoconferencing-project is niet om dehuisartsuithetziekenhuisteweren.“In-tegendeel”, zegt dr. Donald Claeys, me-disch directeur en oncologisch chirurgaanhetAZMariaMiddelares.“Metdeze

oplossingbereikenwenuookdiehuisart-sendieertotnutoenietofnauwelijkstoekwamenaaneenMOCdeeltenemen.”Zelfstonddr.Claeysmeeaandewiegvanhetproject.“Onsziekenhuisiseenvandepionierswatmultidisciplinairoverlegbe-treft.Langvoordewetgeverdatverplicht-te,maaktenwedaaralwerkvan.”

InmiddelsgroeithetaantalMOC-dossierssnel.HetAZMariaMiddelarestelterzo’nduizend per jaar. “De participatiegraadvan huisartsen daarin is altijd redelijkgoed geweest, maar we stelden wel vastdat het moeilijk was om nog meer huis-artsen erbij te betrekken. Niet omdat zenietwillendeelnemenaaneenMOC,welomdat het in de realiteit praktisch vaakniet mogelijk is. Daarom richt dit video-conferencing-project zich in de eersteplaatstothen”,aldusdr.Claeys.

Het project, overigens een primeur voorBelgië,kwamtotstandmetdesteunvanhetRIZIV.Diefinanciële inbrenggaat inde eerste plaats naar de ondersteuningvandeIT-afdelingenhetsecretariaatvanhetziekenhuis.Deinitiatiefnemerswillennu eerst nagaan hoe videoconferencingmeerhuisartsenkanlatendeelnemenaaneenMOCopeenmanierdieevenwaardigisaaneen fysiekedeelname.Op termijnhopenzedathetprojectuitgroeittoteenvoorbeeldpraktijk. Niet alleen intern,maarookvoorandereziekenhuizen.

1� | november 2009

Degroteomschakelingvanpapiernaarpcinwoon-enzorgcentrumLeiehomevonduiteindelijk in 2007 plaats. Sindsdiennemenverpleegkundigenkarencompu-termeetotaanhetbedvandebewonerszodatzeterplekkehunmetingenkunnen‘afvinken’. Ook een verpleegkundige dieeen bewonersdossier wil inkijken, kandatraadplegenviahetnetwerk.

“Elkeafdelingbeschiktnuoverdriever-zorgingskarrenmetdaaropeentablet-pcdie in verbinding staat met de centraleserver”, vertelt Boris Stockman, boek-houdervanLeiehome.Inloggen in dat zorgregistratieprogram-magebeurtvoordeveiligheidsteedsmetwachtwoordenlogin.Indetoekomstmoetdatmetbadgeskunnen.“Nugebeurthetdat men vergeet uit te loggen, waardoorde volgende niet onder zijn eigen naamwerkt. Dat zorgt voor verwarring. Eenbadgesysteem kan dat voorkomen”, legtStockmanuit.

Inmiddels heeft Leiehome 115.000 eurogeïnvesteerdinICT-materiaalzoalspda’s,tablet-pc’s, het draadloze netwerk, deserver… “Daar moet je jaarlijks nog zo’n33.000eurobijtellenvoordeterugkeren-debeheers-,onderhouds-enlicentiekos-ten”,zegtStockman.Het draadloze netwerk is er overigensnietalleenvoordeverpleegkundigenende verzorgenden. Iedereen, tot het on-derhouds- en het keukenpersoneel toe,wordtbetrokkenbijhetproject.“Wiedatwil,kanviahetnetwerkbijvoorbeeldonskwaliteitshandboek raadplegen”, legtStockmanuit.

Klinkt goed. Toch kende het systeem deeerstemaandenookzijntegenstanders.AlhaddatvolgensStockmanvooralmetop-leidingtemaken.“SindsonzeVTO-mede-werker gerichte trainingen geeft, is deweerstand gedaald. Maar het blijft oplei-den,opleiden,opleidenenervoorzorgendatiedereenhetsysteemkentengebruikt.In plaats van voor elk formulier een pa-piertjetevragen,moetheteenreflexwor-denomevenophetnetwerktekijken.”

Minder foutenDe praktische voordelen van de draad-lozetoepassingsprekenvoorzich.Tijds-besparing ligt het meest voor de hand.Zorghandelingen kunnen nu meteen af-getekendworden.Datmaakthetoverbo-digomachterafopzoektegaannaardejuistedocumentenenformulieren.De verzorgingskar zorgt er ook voor dateenverpleegkundigenietlangervoorelkdossiernaardeverpleegposthoeft te lo-pen.“Bovendienverkleintditsysteemdekans dat er fouten worden gemaakt bijhet toedienen van medicatie. Niet dat jejedaarzoveelbijmoetvoorstellen,maarsinds we draadloos werken, meten wetochminderfoutendanvoordien.Alspre-ken we hier dan vooral over het al eensteveelofteweinigtoedienenvaneenon-schuldigepijnstiller”,zegtStockman.Debewonershebbenerdusookietsaan.Eenandervoordeelvoorhenisdatsindsde informatisering van Leiehome elkenieuwe kamer over een internetaanslui-tingbeschikt.

VoorbejaardeinternautenisLeiehomede‘place to be’. Want wie geen internet op

dekamerheeft,kanterecht inhet inter-netcafé van het woon- en zorgcentrum.“Individueel komen daar nog niet veelmensen op af, maar tweemaal per weekorganiserenwegroepssessieswaarineenvrijwilliger onze bewoners vertrouwdmaaktmetinternetene-mail.Endiezijnweleengrootsucces”,besluitStockman.

DraaDloos met pc aan Het beD in De ouDerenzorg

Het startschot van de informatisering van het woon- en zorgcentrum leiehome in Drongen werd in 2005 gegeven, met pda’s voor de directie. een jaar later besloot die directie een testproject op te starten met tablet-pc’s die via een draadloos systeem patiëntengegevens op een centrale server bijhielden. De informatisering van leiehome liep mooi synchroon met grote verbouwingswerken. om volledig draadloos te kunnen werken, moesten er immers kabels worden getrokken en antennes geplaatst.

Voordelen voor de zorg en voor de cliënt

In het woon- en zorgcentrum Leiehome in Drongen maken de verpleegkundigen sinds 2007 gebruik van tablet-pc’s die aangesloten zijn op een draadloos netwerk.

dossier ict

sinds 1971 stimuleert psylos cliënten van de geestelijke gezond-heidszorg om actief aan sport te doen. sport hoort bij een gezon-

de levensstijl, maar helpt ook bij de re-integratie van patiënten in de maatschappij. zorgnet Vlaanderen staat honderd procent

achter deze doelstelling en ondersteunt de werking actief.

zorgnet VlaanDeren onDersteunt psylos

GGZ

Sporten om te integreren

InopdrachtvanZorgnetVlaanderenwerdIngeVandenBerghegedurendeeenjaarééndagperweekvrijgesteldomdewer-king van Psylos actief te ondersteunen.Inge Van den Berghe is regent lichame-lijkeopvoedingensindsvijftien jaarac-tief als bewegingstherapeute in het psy-chiatrisch ziekenhuis Sint-Franciscus indeZottegemsedeelgemeenteVelzeke.Hetinitiatief wil in de regio Zuidoost-Vlaan-deren,metdesteunvanAndersGewoonenPsylos,deintegratievansportersmeteenpsychischebeperkinginhetregulieresportmilieu stimuleren. Op gemeentelijkvlakbetekendedatopstarten,opprovin-ciaalniveauoptimaliseren.

Sport als middel om de integratie in de maatschappij te stimuleren: het lijkt niet evident. Inge Van den Berghe:Eenvoudigishetinderdaad niet, maar gelukkig lukt hetvaak wel. Natuurlijk zijn de verschillentussen de cliënten onderling erg groot.Sommige patiënten zijn psychisch ziek,anderen hebben daarbovenop nog eenmentale beperking. Enkelen zijn acuutziekenkomenersnelweerbovenop,an-derenzijnchronisch.In de praktijk blijkt dat de regulieresportwereld meer en meer voor onzecliëntenopenstaat.Vroegerreageerdemenvaaknogverbaasdalsweergensmeteencliënt aankwamen: Tiens, die kan tafel­tennissen! Of:die kan écht wel voetballen!Nu ziet de maatschappij al beter in datookmeteenpsychischebeperkingopeenredelijkniveauactiefaansportkanwor-dengedaan.

Staan alle psychiatrische cliënten open voor sport?Neen, sport is nu eenmaal niet iedersding.Welatendiepatiënteninhunwaar-de.Datistrouwenseentendensindege-

Inge Van den Berghe: “Sport is een prima instrument om mensen met een psychische beperking weer in de maatschappij te integreren.”

zorgwijzer | �0

helegezondheidszorg:wetredenminderdwingendop.Wezorgenernatuurlijkwelvoordatdepatiënttijdensdeopnameeenminimum aan beweging krijgt, zonderdaaromechtaansporttedoen.Welke activiteiten cliënten aangebodenkrijgen, wordt beslist in overleg metpsychiaters, psychologen, verpleegkun-digen, bewegings- en ergotherapeutenendesocialedienst.Wehoudendaarbijrekening met de fysieke conditie en devoorkeurvandepatiënt.Niemandwordtgedwongenaansporttedoen.Ookalbenikerhonderdprocentvanovertuigddatsport heel positieve effecten heeft, ookvoor de hersenen. Daar zijn voldoendewetenschappelijkebewijzenvan.

Leiden verschillende psychische be-perkingen en ziekten tot andere acti-viteiten?Er is een vast programma, met een vastuurrooster, waaraan iedereen die datwildeelkannemen.Daarnaast isereenspecifiekaanbod,aangepastaandecon-ditieendeaardvandeaandoeningofdebelemmeringvandepatiënt.DatheetdePMTofpsychomotorischetherapie.

Vrijdag 9 oktober ontving Psylos de tweede prijs van de jury van de Reintegration Award. “Een fijne erkenning”, zegt Joëlle Vekemans, sporttechnisch coördinator van Psylos. We vroegen haar hoe Psylos is ontstaan en hoe de vzw vandaag werkt.

Joëlle Vekemans:Onzevzwontstondin1971,snelnadataandeK.U.Leuvende eerste bewegingstherapeuten wa-ren afgestudeerd. De bewegingsthe-rapeuten in psychiatrische zieken-huizen hielden contact met elkaar,wisselden ideeën uit en richtten devzwPsylosop.DankzijBlosokondevzwsubsidieskrijgen.Hetwasdetijdvandesport­voor­allen­campagnes.

Met welke organisaties werkt u samen?In Vlaanderen werken we met deVlaamse Liga Gehandicaptensport(VLG) en Recreatief Aangepast Spor-ten(Recreas).PsylosenRecreaszettenzichinvoorderecreatievesport.VLGisookverantwoordelijkvoorcompeti-tiesendeParalympics.Dedrieorga-nisatiesoverleggeninhetG-forumen

Medisch en ethisch verantwoord

onderhouden nauw contact met de pro-vinciale sportdiensten. Daarnaast werktPsylossamenmetregulieresportpartnersrondintegratie.OpEuropeesvlakiserdesamenwerkingmethetSpotlightProject,een initiatiefvanItaliaansecollega’sdienetalswijdeintegratievanmensenmeteenpsychischebeperkingnastreven.

Sport moet niet alleen medisch ver-antwoord zijn, ook het ethische aspect is voor Psylos essentieel.Medischverantwoordsportenbetekentdatzowelpreventiefalsgenezendhetlichame-lijkeengeestelijkewelzijnvandesportbe-oefenaarwordtnagestreefd.IndepraktijkdoetPsylosvooralaanpreventieenhetver-strekkenvanadequateinformatie.DeethischedimensiebetekentvoorPsy-loshetrespecterenvandemogelijkhedenendebeperkingen,zowelvande indivi-duelesporteralsvandeclubsendefede-ratie. Daarnaast is ethisch verantwoordhandelen voor Psylos een voortdurendwegwerken van alle drempels die men-senmeteenpsychischebeperkingvande

reguliere sport en recreatie scheiden.Respectvoorelkaarisdaarbijvanzelf-sprekendhetbelangrijkst.

Psylos gaf samen met de Vlaamse Wan­delfederatie het boekje ‘Op pad met sporters met een psychische beperking’ uit. Begin 2010 verschijnt hiervan een geactualiseerde editie. U kunt die tele­fonisch aanvragen (016 22 04 15) of per mail (info@psylos.be).

Eengoedvoorbeeldisdatvandepsycho-sezorg.Voorpatiëntenmeteenpsychoseis het erg belangrijk dat de activiteitengoed gestructureerd zijn. Alles moetduidelijkherkenbaarzijn:hetuurendeplaats waar aan sport wordt gedaan, deduur van de activiteit,... Die structuurgeeftdepsychotischepatiënthetnodigehouvast. Hetzelfde geldt voor mensenmet een autismespectrumstoornis. Vooranderen is het dan weer van belang hetsociale verkeer te stimuleren. Voor henzijn teamsporten meer aangewezen danindividueleactiviteiten.

Welke sporten worden aangeboden?Datgaatvaneenvoudigewandel-enfiets-tochten over netbal, petanque, tafelten-nis, badminton, zwemmen, dansen enfitness tot complete omnisportweken.Elkeactiviteitheefthaareigenvoordelen.Zo isbadmintoneensportdie je relatiefmakkelijkkanaanleren,jekanzeopelkniveau beoefenen en ze is perfect omde oog-handcoördinatie te bevorderen.Een wat apart voorbeeld is torbal. Dezeactiviteitmeteenbalmeteenbelletjeerinkennenwevandewereldvandemensen

meteenvisuelehandicap.Wijbiedenzeook aan onze patiënten aan. Ze krijgeneen speciale bril op, waardoor ze nietsmeer kunnen zien. Bedoeling is te lereninziendaterookanderebeperkingendanpsychische zijn. En door niet te kunnenzien,lerenzebeterteluisteren.Datleidtbij velen tot nieuwe, therapeutisch ergwaardevolleinzichten.

Psylos legt de nadruk meer op het proces dan op het product. Hoe ziet u dat?Metproductwordthetsportieveresultaatbedoeld.Dat isvooronsminderbelang-rijk.Wijleggendenadrukopdeontmoe-tingdoordesport,opintegratiedoordeactiviteit. Belangrijk is bijvoorbeeld demanier waarop onze cliënten in regu-liere sportmiddens worden verwelkomden aanvaard. En dat ze volhouden. Alser bijvoorbeeld na een of twee keer ietstegenvalt, dan blijven ze weg. Wij moe-tenervoorzorgendathetprocesdannietstilvaltendaterbijdeclubiemandisdieonze cliënt aanmoedigt om vol te hou-den.

FvB

Joëlle Vekemans

�1 | november 2009

Voorzitter Guido Van Oevelen verwel-komt de bestuurders van de woon- enzorgcentra op de bestuurdersdialoog inKortrijk. Hij wijst op de frisse wind diedoorZorgnetVlaanderenwaaitenbena-drukt de nood aan overleg en dialoog.“Eendialoog,nietalleen tussenZorgnetVlaanderen en de bestuurders van dezorgvoorzieningen, maar ook tussen debestuurdersonderling.Westaanallemaalvoor dezelfde uitdagingen. Hoe meersamenwerkingergroeit,hoebeterenhoedynamischer we de toekomst vorm kun-nengeven.”

Om de dialoog met de bestuurders aante zwengelen schetst Peter Degadt eenaantal bekende spanningsvelden. “Debevolking veroudert de komende decen-niaspectaculair.Natuurlijkwillenweal-lemaal het liefst zo lang mogelijk thuisblijven wonen. Maar de complexiteiten de zorgzwaarte van het toenemendeaantal 80-plussers zijn van die aard datde thuiszorg niet alleen alle noden kanopvangen. De behoefte aan woon- enzorgcentrazalverder toenemen.Tegelijkzullendemiddelenbeperktzijn.Eengro-tere efficiëntie, onder meer door nieuwevormen van zorgorganisatie, is noodza-kelijk.Debevolkingverwachtbovendienzoveelmogelijkzorgopmaat,watopheteerstegezichtindruisttegendenoodaanstandaardisering. Oplossingen moetenworden gezocht in meer samenwerking,in zorgcontinuïteit, in dynamische orga-nisaties.Diedynamiekbotstechtervaakopdealmaartoenemendereguleringvandeoverheid.Endanisernogdegroeien-decommercialiseringindeouderenzorg.

Umerkthet:desituatieiscomplex.Welkehouding nemen wij aan? Afwachtend ofvooruitziend?Erisnogruimtevoorextrawoonzorgcentra.Gaanwedecommercië-lesectordieruimtelateninvullenofgaanwezelfactieondernemen?”,vraagtPeterDegadt.

Het verschil makenEnkele deelnemers willen graag wetenwaarhetgevaarschuiltvancommerciëleinitiatieven. “De prijzen voor de bewo-ners verschillen nauwelijks van wat wijvragen. Bovendien moeten ook wij alsvzw’snaarwinststreven.”Erkomtalsnelrepliekuitdezaal.“Hetverschilisdatwijeventuelewinstopnieuwinzorginveste-ren”,klinkthet.“Bovendienisdebestaf-fing in de commerciële sector lager enmindergekwalificeerd.Decijferssprekenvoorzich:decommerciëlesectorbeheert15%vandebedden,maarkrijgt40%vandegeregistreerdeklachten.”“Ophetvlakvankwaliteitmakenwein-derdaad het verschil”, bevestigt PeterDegadt.“DatisderedenwaaromZorgnetVlaanderen pleit voor een systeem vanaccreditering dat open en transparantde kwaliteit bewaakt. De normen moe-ten voor alle zorgaanbieders gelijk zijn,zowel voor de commerciële als voor denon-profitinstellingen.”Maardevraagblijft:waaromaarzelenweomdevrijeruimteindeprogrammatieintevullen?“Durvenwemisschienteweinigrisiconemen?”,vraagtPeterDegadtlichtprovocerend.Eenkleinerondvraagindezaalleertalvastdatmeerderebestuurdersweldegelijkmetbouw-ofrenovatieplan-nenbezigzijn.Overééndingzijnzehet

roerendeens:deVIPA-subsidiëringwerkterg ontmoedigend. “De dossiers slepenzo langaandathetnietmeerdemoeiteloontomtewachtenopVIPA”,luidthet.“Jekuntbetergeld lenenbijdebankenmeteen beginnen bouwen. Dan kan jeveelsnellerdeproductiviteitverhogenenspeelt het terugverdieneffect een grotererol.”Sommigebestuurderswachtenlievernogevenaf,omdatvandaagheelonduidelijkiswatdebehoeftenvandetoekomstzul-len zijn. Het laconieke antwoord van deoverheid dat er ‘flexibel’ gebouwd moetworden, plaatst bestuurders voor grotevraagtekens.Eenanderobstakellijktsomshetgebrekaanervaringmetbouwdossiers.“Decom-merciëlesectorissterkinprojectontwik-kelingenkapitaal”,stelteenbestuurder.“Wijdaarentegenzijnsterkinzorg.Datiseen compleet ander verhaal.” Mogelijkeoplossingen liggen hier in het bundelenvan aanwezige expertise bij de bestuur-ders of in nieuwe samenwerkingsformu-les zoals Publiek-Private Samenwerking(PPS).

“Als we te afwachtend reageren,” meentPeterDegadt,“dandreigenwehetslacht-offertewordenvandecherry-picking vandecommerciëleinitiatieven.Decommer-ciële sector richt zich vooral op de min-der zwaar zorgbehoevenden. Aangezienzij minder personeel, zorg en materiaalvergen, kan er gemakkelijker winst opgemaakt worden. Als die evolutie aan-houdt,danzullendevzw’seenoververte-genwoordigingvanzwaarzorgbehoeven-dentellen.”

vooruit- zien

Bestuurdersdialogen nemen vliegende start

De bestuurders van ouderenzorgvoorzieningen staan voor een aantal belangrijke uitdagingen. elk centrum heeft uiteraard zijn eigen besognes, maar de grote thema’s voor de toekomst zijn voor iedereen dezelfde.

Daarom organiseert zorgnet Vlaanderen dit najaar overal te lande bestuurdersdialogen. Het doel is om samen te reflecteren, elkaar te inspireren en nieuwe, dynamische vormen van samenwerking te

ontwikkelen. zorgwijzer was erbij in antwerpen en kortrijk en brengt een tussentijds verslag.

zorgwijzer | ��

sector ouDerenzorg reflecteert oVer De toekomst

�� | november 2009

De opkomst op de bestuurdersdia-logen overtreft de verwachtingen,de discussies zijn vaak heel geani-meerd.Patrick Van der Straeten, voorzittervanvzwGoudblommeinAntwerpen,blikttevredenterugopdeavond.“Ikhoopdatditinitiatiefeenaanzetkangeven om elkaar beter te leren ken-nen en een echte samenwerking terealiseren. Het zou fantastisch zijnmochten dergelijke ontmoetingenperiodiekplaatsvinden.”

Ook Liliane Krokaert reageert posi-tief op het initiatief. Zij is bestuur-stervanRVTHeiligHartinGrimber-gen. “Ik vond het fijn om op dezebestuurdersdialogenuitgenodigdteworden.Almoet iktoegevendat iknu nog meer vragen heb dan voor-dien.Maardedialoogisnuopganggebracht.Misschienkunnenwijmetons bestuur iemand van ZorgnetVlaanderenuitnodigenomhierver-deropintegaan.Ikvondhetalvastheelleerrijkenboeiend.”

Bestuurders reageren tevreden

Dat gevaar wordt bevestigd vanuit dezaal.“Wijvoelendatnual”,getuigteenbestuurder.“Ikhebalmeerdaneensdevraag gekregen van een commercieelrustoordomcliëntenovertenemenzodradietezwaarzorgbehoevendworden.Daargaan we niet op in, anders ondergravenweonzeeigenwerking.”

Voldoende personeel“Zullen we wel voldoende personeelhebbenomhetallemaal tebolwerken”,vraagtiemand.ZorgnetVlaanderenblijftzichalvast inzettenvooreenbeter ima-go van het verpleegkundig beroep. Ookfunctiedifferentiatie, taakuitzuivering eneen goed doordachte flexibilisering vande personeelsequipes kunnen een deelvandeoplossingvormen.“Ikzoualblijzijn als Zorgnet Vlaanderen ervoor kon

zorgendatvooreengelijkezorgtaakeenzelfde omkadering zou komen, over desectoren heen”, reageert een bestuurs-lid.“Ikwilniemandvoorhethoofdsto-ten,maardewoonzorgcentrawordenopdat vlak nog altijd stiefmoederlijk be-handeld.”

En wat vinden de bestuurders van desuggestie om onderling meer samen tewerken? “Een draaiboek met voorbeel-den van good practices kan een handiginstrumentzijn”,opperteenbestuurder.“Zorgnet Vlaanderen kan daar met decoördinatiecomités een ondersteunenderol in spelen.” Iemand anders merkt opdat samenwerking meer voor de handligt bij kapitaalsintensieve organisatiesals ziekenhuizen dan bij de eerder per-soneelsintensieve rusthuizen. Toch kan

samenwerking ook hier relevant zijn. Erzijn al voorbeelden van organisaties diegezamenlijk een veiligheidscoördinatorin dienst nemen of die een personeels-dienstdelen.“Bovendienmaguerinditgevalgerustmeerdanéénpartneropna-houden”, besluit Peter Degadt. “Het ini-tiatief tot samenwerking moet vanuit devoorzieningenendebestuurderskomen,maarZorgnetVlaanderenstaatklaarmetraad en daad, bijvoorbeeld voor de ont-wikkelingvanjuridischeconstructies.”

De feedback van de bestuurders tijdensdeveertienbestuurdersdialogenzalwor-den gebundeld in een rapport aan heteinde van de reeks dialogen. U hoort ernogvan.

CZ/FD

De bestuurdersdialogen in de ouderenzorg verlopen geanimeerd.

“Ik voel mij nog veel te jonggerDa brugmans, Voorzitter raaD Van bestuur az Damiaan oostenDe

GerdaBrugmanswerdin1947inAntwer-pengeboren.Ophaarzevendeverhuisdeze met haar ouders naar Oostende. In1970 studeerde ze af aan de K.U.Leuvenalsdoctorinderechten.ZeginginBrug-ge aan de balie werken, waar ze in 1979totrechterbenoemdwerd.Tienjaarlaterwerdzeraadsheeraanhethofvanberoepin Gent en in 1999 Kamervoorzitter aandatzelfdehof.Op1oktober2007,zewastoenzestig,gingzemetpensioen.

Gerda Brugmans las met belangstellinghet interview met Robert Jonckheere,voorzitter van Sint-Trudo, in het vo-rige nummer van Zorgwijzer. “Een grootdeel van wat Robert aanhaalde, is zeerherkenbaar. Ook wij zitten volop in debouwwerken en hebben te maken meteen snel evoluerende ICT, met elektro-nische patiëntendossiers en zo meer. Ikkan mij voorstellen dat de bevindingenvoor het ene regionale ziekenhuis gro-tendeels bruikbaar zijn voor een ander,vergelijkbaar ziekenhuis. Nu zitten wevaakoponseigeneilandjetezoekennaardezelfde oplossingen voor dezelfde pro-blemen.Mochtereenforumzijnwaardevoorzitters elkaar een tot twee keer perjaarontmoeten,zoudenweheelwatwerkkunnenuitsparen.Misschienmoetenweeens concrete stappen ondernemen omzo’nforumoptestarten.”

HetOostendseziekenhuisisnetalsSint-Trudoeenfusieziekenhuis.“AZDamiaanbestaat sinds 1 januari 1999 en is ont-

staanuitdefusievanhetAZHeiligHarten het AZ Sint-Jozef. Toen ik twee jaarlater lid werd van de raad van bestuuren zeker toen ik in mei 2004 voorzitterwerd van die raad, waren de fusie ende daarbij horende groeipijnen in grotemateverteerd.”DatdanktBrugmansaanhaarvoorgangerGerardManderyck,dietotzijnzeventigstevoorzitterbleefendefusieingoedebanenleidde.“Zeventigisbij ons de leeftijdsgrens voor bestuurs-leden. Ik weet niet of ik het zelf tot dieleeftijdwildoen,maarikwilinelkgevaldevoltooiingvanonzenieuwbouwmeemogelijkmaken.”

Brugmanszietderealisatievandenieuw-bouw als een grote uitdaging van haarvoorzitterschap.“Het isvanhetgrootstebelang dat de bouwwerken binnen hetbudgetenbinnendevooropgesteldetijdgerealiseerd worden. Het bestaan vantweeafzonderlijkecampussen,zoalshetAZDamiaanmomenteelisgeorganiseerd,isnocheconomischnochvoordepatiënteen goede zaak.” De bouwwerken opcampus Heilig Hart vingen aan in 2008en moeten in 2012 klaar zijn. “De tweecampussenwordendanverenigdopeenendezelfdelocatie.Danisdefusiehele-maalrond.”

Gerda Brugmans geeft toe dat er aan-vankelijk bij beide fusiepartners eenandere cultuur heerste. “Het Sint-Jozefwas een CM-ziekenhuis waar de directieenderaadvanbestuureensterkgeheel

vormden,meteengemeenschappelijkge-dachtegoedaandebasis.HetHeiligHartdaarentegen was een caritasziekenhuis,waar in de raad van bestuur elk vanuitzijneigeninvalshoekdewerkingvanhetziekenhuis benaderde. Dat zorgde uiter-aard voor een andere verstandhouding.Eendiemeeropdebatenwisselwerkinggestoeld is. Wat uiteraard ook zijn ver-dienstenheeft.”

OpdrachtverklaringEentweedegroteuitdagingligtvoorvoor-zitter Brugmans in het waarmaken vandenieuwevisiediede raadvanbestuurgeformuleerdheeft.“AZDamiaanwilhetreferentiecentrum zijn van de regionalegezondheidszorg voor de bevolking aande kust. Dat stelt onze opdrachtverkla-ring. AZ Damiaan wil kwaliteitsvolle entoegankelijketweedelijnszorgaanbieden.We doen dat door de patiënt centraal testellen en door de ziekenhuisstructuuroptebouwenvanuitdebehoeftenvandepatiënt.Zowelhetmedischkorps,dedi-rectiealshetbeheermoetendaarsamenaanwerken.Ikbenermijwelvanbewustdat die drie groepen niet altijd dezelfdebelangenhebben,maarzedelenwelde-zelfdecoherentevisie.Daarnaaststellenweonstotdoelverantwoordomtegaanmet de gegeven middelen en een eigen-tijdse invullingvandechristelijkewaar-dentebieden.”

GerdaBrugmansheeftindevijfjaardatzevoorzitter isook teleurstellingenmoetenverwerken.“IndekustregiozijnernaastOostendeookziekenhuizeninVeurneenKnokke-Heist. Die zien wij niet als con-currenten. Integendeel, het is de bedoe-lingomwaarmogelijksamentewerken.”Momenteel zijn er samenwerkingsak-koorden met het AZ Sint-Augustinus inVeurneophetgebiedvandecardiologieenmethetAZTerLindeninKnokke-Heistvoor de neurologie. “In dat licht vind ikheteengemistekansdatdefusiegesprek-ken met het ziekenhuis Henri Serruys

gerda brugmans is sinds vijf jaar voorzitter van az Damiaan in

oostende. twee dagen per week werkt ze voor het ziekenhuis. Het

bouwdossier is prioritair, evenals de implementatie van de nieuwe

opdrachtverklaring. Veel ziekenhuizen delen overigens dezelfde

zorgen en uitdagingen, vindt gerda brugmans. een forum van

ziekenhuisbestuurders is daarom misschien wel een goed idee.

zorgwijzer | ��

om niets te doen”

de bestuurs- kamer

Gerda Brugmans: “Op het vlak van tewerkstelling zijn we samen met Daikin het grootste privébedrijf in Oostende.”

niet totresultaathebbengeleid.VoordeOostendse bevolking is dat een spijtigezaak, zowel economisch als voor het al-gemene zorgaanbod. Ondertussen is hetHenriSerruysgefuseerdmethetAZSint-JaninBrugge.”

VerantwoordelijkheidHet vzw-statuut en de vrijwillige basiswaaropdeledenvanderaadvanbestuurwerken, verbaasde Gerda Brugmansenigszins toen ze zelf lid werd van dieraad. “We waren met zestien leden. Al-lemaalgedrevenencompetentemensen.Maar ikvinddateenefficiënte raadvanbestuur uit minder leden moet bestaan.Acht lijkt mij een ideale samenstelling.Alleenmoetweonsdanafvragenofdatnog op een vrijwilligersbasis kan. In AZDamiaan werken een 90-tal artsen, enin totaal zowat 1.200 medewerkers. Ophet vlak van tewerkstelling zijn we sa-menmetDaikinhetgrootsteprivébedrijfinOostende.Moetenwedannietveeleerkiezen voor een professionalisering vandebeheerder?”

Tijdensdenadagenvanhaarcarrièrebijde magistratuur heeft Gerda Brugmanshaar functie als voorzitter van de raadvanbestuurinhetAZDamiaandriejaargecombineerdmetdievanKamervoorzit-ter inhethofvanberoepinGent.“Toenikin2007zestigwerd,hadikhetgevoeldat ik alles wel gezien had binnen demagistratuur. De combinatie van beidefunctieswastrouwensnietevident.Hoe-welhetvoorzitterschapgeenfulltimebe-zigheid is en ik als Kamervoorzitter veelthuiskonwerken,bleekhettochmoeilijkombeideverantwoordelijkhedenterdegewaartenemen.”

“Vooriktoetradtotderaadvanbestuur,wasikaleentijdjelidvanhetethischco-mitévanAZSint-Jozefenvanhetvoorma-lige Sint-Elisabethziekenhuis in Sijsele.”Toen in 2001 de jurist van de raad vanbestuur van AZ Damiaan wegviel, werdGerdaBrugmansgevraagdomzijnplaatsin te nemen. “Mijn collega’s waren zichtoennognietbewustvanmijnvertrouwd-heid met de sector. Ik had lange tijd de

eerste burgerlijke kamer in het hof vanberoep voorgezeten. Zaken over de aan-sprakelijkheidvanartsenofbetwistingeninzake associatiecontracten tussen art-senofmetziekenhuizenwareninberoepmaterievandeeerstekamer.Ookwasiktwaalfjaarmagistraat-assessorbijdepro-vincialeraadvandeOrdevanGeneeshe-ren. Ik had dus toch enige affiniteit metdegeneeskundigewereld.”

Gemiddeld investeert Gerda Brugmanszowattweedagenperweekinhaarvoor-zitterschap. “Die twee dagen bieden mijnogvoldoenderuimteommijmetanderezakenbezigtehouden.Mijnfamilielevenis belangrijk voor mij, maar ik ben ooknog lid van de raad van bestuur van devzw Hotelschool Ter Duinen in KoksijdeenvandeinrichtendemachtvandevzwVrijKatholiekLager-enKleuteronderwijsMiddelkerke.Ik voel mij nog veel te jong om niets tedoen.”

IM

�� | november 2009

zorgwijzer | ��

werkgevers eN vakboNdeN makeN verlaNglijstjes op

sociaal

TeneerstegaatZorgnetVlaanderenvooreenhogerloonvoordehoofdverpleegkun-digenengelijkaardigediensthoofden.Deloonspanningmetdeverpleegkundigeisvandaagteklein.Doordetoeslagenvooronregelmatigeprestatiesverdienteenver-pleegkundigevaakevenveelofmeerdanzijn of haar leidinggevende. Gedeeltelijkdaardoor zijn er steeds minder kandida-ten voor een functie als hoofdverpleeg-kundige.Bovendienisdefunctie-inhoudenorm geëvolueerd. Een hoofdverpleeg-kundigeisvandaageenmanagervaneenkleinekmo,diesterkmoetstaaninorga-nisatie en communicatie, die conflictenmoet oplossen en een actief personeels-beleidmoetvoeren.Hetisallerminsteennine-to-fivejob.

Een tweede strijdpunt is het aanvullendpensioen, de zogenaamde tweede pen-sioenpijler. In het sociaal akkoord 2005was die pensioenpijler al opgenomen,maar het bleef een lege doos. Een een-maligepremievanongeveer160euroalsjemetpensioengaat,kunjebezwaarlijkeenaanvullendpensioennoemen. Indezorgsector werken overwegend vrouwenen meer dan 60% werkt deeltijds. Hunpensioenenzijnsowiesoalbijdelaagste.Een volwaardig aanvullend pensioen isnoodzakelijk.Ookomdatdeprivatezorg-instellingen op de arbeidsmarkt moetenopboksen tegen de arbeidsvoorwaardenvandeopenbaresector.Erisgeenredenwaaromeenverpleegkundigeineenzie-

kenhuisofeenwoonzorgcentrumminderpensioen verdient dan een collega vaneenOCMW-ziekenhuisof–rusthuis.

Het derde aandachtspunt is het debatover de functieclassificatie. De huidigebarema’s zijn gebaseerd op een arbeids-stelseluitdejaren1970.Erisnogsprakevan‘opstellers’en‘klerken’–totaalach-terhaalddus.In2000alwerdafgesprokenom een nieuw systeem te ontwikkelen,dat rekening houdt met de praktijk vanvandaag. Niet zozeer diploma’s moetenworden gehonoreerd, maar veeleer defunctie-inhoud en de graad van verant-woordelijkheid.Datnieuwestelselwordtvoorbereid in het IF-IC (Instituut Func-tieclassificatie-Institut de ClassificationdeFonctions),ondervoorzitterschapvanstafmedewerker Klaartje Theunis vanZorgnet Vlaanderen. Het overleg tussenwerkgeversenvakbondenschietgoedop,maarervallennogenkelehardenotentekraken. Aan de verschillende functieni-veaus moeten immers ook verschillendesalarissen gekoppeld worden. Als allesgoedloopt,isdezenieuwefunctieclassi-ficatietegenhalf2010rondenkanzemeewordenopgenomeninhetnieuwesociaalakkoord.

ZorgnetVlaanderenijvertdaarnaastvooreen beter loopbaanbeleid, dat rekeninghoudt met de relatief hoge gemiddeldeleeftijd in de sector en retentiemaatre-gelen voorziet. Ook voor de groep van

25-tot40-jarigenwilZorgnetVlaandereninspanningen doen. Deze werknemerswordenweleensvergeten,terwijlnetzijvaakgroteinspanningenmoetenleverenom werk en gezin op elkaar af te stem-men.Voordezemensenisspecifiekeon-dersteuningnodig.

Het zou eveneens goed zijn om een luikarbeidswetgeving inhetsociaalakkoordoptenemen.Dediscussieoverdevoorbij-gestreefdeenonwerkbaresocialewetge-vingisnualeentijdjeaandegang.

TenslottevraagtZorgnetVlaanderenvoorde verschillende sectoren bijkomendejobsomdevelenodentelenigen.

Ookdevakbondenzijnhunverlanglijstjesaanhetmaken.Hunwensenzijnbekend:een betere waardering van de anciënni-teit, hogere lonen, bijkomende jobs, eenvolwaardige dertiende maand en hogeretoeslagen voor onregelmatige prestaties.OndertussenheeftministerLauretteOnke-linxinhetkadervandebegrotingalenke-le initiatievenaangekondigd,ondermeertengunstevandeoncomfortabeleurenende bijzondere beroepstitels. De ministerbeschouwt dit echter niet als een vooraf-nameophetnieuwesociaalakkoord.

Het worden ongetwijfeld nog boeiendeonderhandelingen.

KT

Naar een nieuw sociaal akkoordHet huidige sociaal akkoord tussen de sociale partners en de ministers van sociale zaken, van

Volksgezondheid en van Werk loopt af in 2010. zowel de werkgevers als de vakbonden maken zich dan ook op voor nieuwe onderhandelingen. elke partner maakt zijn verlanglijstje in overleg met zijn

achterban. zorgnet Vlaanderen heeft alvast enkele duidelijke doelstellingen voor ogen.

�� | november 2009

“Ik werk hier al vier en een half jaar.Daarvoorben ikvijftien jaar langvroed-vrouw geweest. Dat deed ik heel graag,maarsomsmoetjekeuzesmaken.Endatheb ik gedaan, in het belang van mijngezin.Alsvroedvrouwhadikwisselendeuren en nachtdiensten. Op een bepaaldmomentwou ikmijngezinwatmeer re-gelmaatbieden.Ikbendusblijmetmijnkeuze,nietalleenomdat iknumeer tijdhebvoormijnkinderen,maarookomhetwerkzelf.

Toenikhieraangeworvenwerd,heeftdedirectie me gevraagd om een opleidingzorgmanagementtevolgenomalshoofd-verpleegkundige te kunnen werken. Hetis een volledig andere job dan verpleeg-kundige, maar ik doe ze minstens evengraag,enmethartenziel.Ikkrijgnuzo-veel terug van de mensen dat ik hier ei-genlijknietmeerwegwil.

Omgaanmetouderenwasnietnieuwvoormetoenikhierstartte.Ikhebvroegeralpositieveervaringengehadmetstagesindegeriatrieenmetvakantiewerkinrust-huizen.Ikwistduswaarikaanbegonenwatmetewachtenstond.Hierhebikechteenbandmetdemensen.Alsvroedvrouwmisteikdatnaaldiejarentochwel.Vroe-ger bleven moeders zeven dagen op dematerniteitenkwamenzeterugvoorhuntweedeofderdekind.Zobouwjesameniets op. De laatste jaren werd alles watafstandelijker. Misschien is dat de jongegeneratie?Metouderemensenhebjedatalvastniet.

Hierhebikeensterkerelatiemetdebe-woners. Ikzorgvoorhen tothun laatstedag,waardoorzevaakookeenstukjevanmezelf worden. Als iemand ernstig ziekis,trekikmedatookechtaan.Demede-werkerswetendatzedeleidinggevendeninhetweekendaltijdmogenbellenalserietsismeteenbewoner.

Mijntakenpakketisheeluitgebreid.Hoe-wel het eigenlijk niet de bedoeling is,help ik nog dagelijks mee in de verzor-ging. Vooral in ziekenhuizen proberenze hoofdverpleegkundigen duidelijk te

Me beperken tot leidinggeven is niets voor mij

els suys, HoofDVerpleegkunDige Woon- en zorgcentrum De Verlosser in Dilbeek

makendatzeindeeersteplaatsleiding-gevendmoetenzijn.Tochvindikdatver-zorgendeaspectbelangrijk,zeker ineenrusthuis. Op die momenten heb ik hetbestecontactmetdebewoners.Dankomikechttewetenwatzenodighebbenenwathunzorgenzijn.Alsdatcontactnietverder gaat dan af en toe de kamer bin-nenlopenomeensoverhetweertespre-ken,weetjeveelminderwatiemandechtwil.Mebeperkentotlouterenalleenmijnleidinggevende taken, die ik uiteraardookgraagdoe,isnietsvoormij.Soms hoor je wel eens dat in heel watrusthuizen vooral aan bandwerk wordtgedaan.Daarbenikhetnietmeeeens.Ikhebdatgevoelalleszinsniet.Het ishierhardwerken,maaraltijdmetvoldoendeaandachtvoordebewoners.

Momenteelmaakikdeeluitvandewerk-groep Ethiek van de Vlaamse Verpleeg-unie. Daar ben ik beland dankzij mijn

eindwerk over vragen rond het levens-einde. In die groep werken we aan eenleidraadomdilemma’sopte lossenbin-nendewerksfeer.Hetprojectisalgoedge-keurdvoordeouderenzorg.Nuwillenwehet uitbreiden. We zijn van plan om an-derehoofdverpleegkundigenopteleidenom anders om te gaan met problemendie leven bij verpleegkundigen, verzor-genden, bewoners en patiënten. Wat isbijvoorbeelddebestemanieromeenzeerveeleisendebewonertebehandelen?Maarwewerkenookaanantwoordenopvragenrondhetlevenseinde.Watalsiemanduithet leven wil stappen en de rest van defamilieishetdaarnietmeeeens?Wepro-beren dan een benaderingswijze voor testellen.Hetallerbelangrijksteisaltijddatdepatiëntcentraalstaat.Maareenoplos-sing moet natuurlijk ook voor de anderepartijenaanvaardbaarzijn.”

WV

moment- opname

Els Suys: “De medewerkers weten dat ze me in het weekend altijd mogen bellen als er iets is met een bewoner.”

Kamermuziek op zijn best

cultuurwijzer

Zowel voor het concert op 14 januari rond Frank Nuyts als voor het concert met het Belcea Quartet op 20 januari heeft Zorgwijzer telkens 3 keer 2 vrijkaarten. Stuur een mailtje met uw naam en adres en het concert van uw voorkeur naar Chris Teugels op ct@zorgnetvlaanderen.be. De winnaars worden persoonlijk verwittigd.

Vrijkaarten

zorgwijzer | ��

De HanDelsbeurs in gent

De Gentse hedendaagse componist Frank Nuyts

Het Belcea Quartet

Zonder enige pretentie en met een brandende ambitie organiseert De Handelsbeurs in Gent een eigenzinnige selectie concerten uit pop, rock, klas-sieke kamermuziek, jazz, song en wereldmuziek. Wij selecteerden voor u twee veelbelovende kamermuziek- concerten in januari 2010.

Frank Nuyts pianosonates“Ik streef naar toegang tot alle soortenmuziek,zondervooroordelen”,steltFrankNuyts in een interview in De Standaard.DezeGentsecomponistblinktinderdaaduitdoordevirtuozemanierwaarophijin-vloeden uit verschillende stijlen en gen-res bij elkaar brengt. De vlotte mix van

jazz,funkenklassiekwaarmeeNuytsenzijnensembleHardscorefuroremaakten,blijftooknuzijnhandelsmerk,zelfsinhetgenrevandeoerklassiekepianosonate.Heel recent verscheen zijn cd Thoughts about stacking, stomping and starting outmetdepianosonates4-6.Decdkreeglo-vendekritiekenindepers.InDeHandels-beurswordendesonatesvertolktvolgenseen bijzonder concept: drie pianistenspelen elk een deel uit de drie sonatesvanNuyts,afgewisseldmetzelfgekozenrepertoirestukken. De sonatedelen vanNuytswordenlive‘geïllustreerd’doordetekenaarRandallCaesar,bekendvandeinternationaalbefaamdestrip‘Slaapkop-pen’.LiveinDeHandelsbeursopdonder-dag14januariom20.15uur.

Programma Frank NuytsF.NUYTS(1957):

– 4thSonataforpiano‘Addeparumparco’(1stedeel)

– 5thSonataforpiano‘Bluerays-Ry’sblues’(drievandezeveninventies)

– 6thSonataforpiano‘Outlax’sexit’(1stedeel)

J. BRAHMS (1833-1897): Rapsodie nr. 1, opus 79

R. SCHUMANN (1810-1856): Gesänge der Frühe, opus 133

K. GOEYVAERTS (1923-1993): Litanie IB. VAN ESSER (1979): werk nog te bepalen

Programma Belcea QuartetL. VAN BEETHOVEN (1770-1827):

Strijkkwartet opus 18 nr. 3K. SZYMANOVSKI (1882-1937):

Strijkkwartet nr. 2, opus 56L. VAN BEETHOVEN: Strijkkwartet

opus 59 nr. 1

Belcea QuartetMet hun alom bejubelde opnames staathet Belcea Quartet aan de top van eennieuwe generatie jonge strijkkwartetten.Het in 1994 gestichte Britse ensembleblinktuitinpiekfijneintonatieenleven-dige interpretatie. Op woensdag 20 ja-nuariom20.15uurbrengenzewerkvanBeethovenenSzymanovski.

�� | november 2009

HetnieuweboekvanAxelLiégeoisisdeopvolger van Begrensde vrijheid. Ethiek in de geestelijke gezondheidszorguit1997.Deze keer verruimt Liégeois zijn doel-groeptotdegehandicaptenzorgendeou-derenzorg.Watdedriesectorenbindt,isdegrotezorgafhankelijkheidvandemen-sen.Zezijnnietalleenindemaatschappijenindezorgkwetsbaar,maarookindeethiek,aldusAxelLiégeois.

De verhouding tussen de zorgvrager endezorgverleneriseenmachtsverhouding.Omdatzorgverlenersmeermachthebbenindezorgrelaties,dragenzijdegrootsteverantwoordelijkheid voor het ethischomgaan met die machtsverhouding. Alszorgverlenermaakjevoortdurendkeuzes.Elkehandelingiseenkeuzediebepaaldewaardenennormenuitdruktofnastreeft.Datklinktvrijtheoretisch,terwijldezorgvan alledag vooral praktisch is. De brugtussendealgemenewaardenennormenendeparticulieresituatieslaandezorg-verleners door hun morele intuïties. Ditmoreelaanvoelenenevaluerenissubjec-tief;wevolgenalshetwareonsgeweten.Ons moreel aanvoelen is getekend dooronspersoonlijklevensverhaal,dooronzeervaringen, opvoeding, levensbeschou-wing,noemmaarop.Datpersoonlijkeiseenrijkdom,maartegelijkbrengtdiesub-jectiviteitonsopgladijs:dezorgverlenerskunnen zo gevoelig zijn voor bepaaldeelementendatzeeenblindevlekhebbenvoorandereelementen.

“Zorgverleners, zorgvrager en naastbe-trokkenenkunnen immersverschillendemoreleintuïtieshebben.Nietteminkanermaaréénkeuzetegelijkindezorgverwe-zenlijktworden.Ethischereflectie iseenprocesvanverhelderenenverdiepenvande morele intuïties van de betrokkenen.Het is de bedoeling dat door dat procesvankritischereflectieheendemorelein-

een praktiscH moDel Voor etHiek in De zorg

axel liégeois is hoogleraar praktische theologie en stafmedewerker ethiek bij de broeders van liefde in gent.

in zijn nieuwe boek Waarden in dialoog biedt hij een praktisch toepasbaar en gefundeerd model voor ethiek in

de zorg. centraal staat de dialoog, de samenwerking.

Waarden in dialoog

tuïties naar elkaar toegroeien en er eenconsensus over de keuze kan ontstaan.Zodraagtethischereflectiebijtothetma-kenvaneensgezindekeuzesindezorg”,schrijftAxelLiégeois.

Autonomie relativerenIndeethischereflectiezoekenzorgverle-nersnaareen“grotereobjectiviteit indesubjectiviteit”,ofnog:“naareenzobreedmogelijke intersubjectieve verantwoor-ding van hun keuze”. Die reflectie is opzichooknietwaardevrij.Zeisgestoeldopeen visie op de zorgrelatie. Liégeois on-derscheidt drie visies: een visie die ver-trekt vanuit de zorgverleners (wij wetenwatgoedisvoordezorgvrager);eenvisiediedeautonomievandezorgvragercen-traalstelt(“dezorgvragerheefthetrechtomkeuzestemaken”)eneenrelationelevisieopdezorgrelatie.Derelationelevi-sieplaatstniet langerdewaardevandezorgverlening of die van de autonomievoorop, maar wel “de waarde van hetvertrouwen in de relatie tussen zorgver-leners en zorgvrager”. Axel Liégeois ziethiereen“gezamenlijkeverantwoordelijk-heidvanallebetrokkenen,duszorgverle-ners, zorgvrager en naastbetrokkenen”.Zokomthij totde relationeel personalis-tische visie, diehijvooropstelt.

Deze relationeel personalistische visiekrijgtverdergestaltedoordriepijlersvooreenpraktijkgerichtethischmodel:waar-den,dialoogengrondhoudingen.Deau-teur onderscheidt negen fundamentelewaarden, waaronder autonomie en be-schermwaardigheid.Hetrespecterenvandezewaardenisnietaltijdevident,inte-gendeel, “dikwijls is de situatie zo com-plex dat het respecteren en bevorderenvan de ene waarde onvermijdelijk leidttothetbedreigenofschendenvaneenan-derewaarde”.Inonzemaatschappijisergeenconsensusmeeroverhetevalueren

www.lannoocampus.com

Waarden in dialoog biedt een praktisch toepasbaar en theoretisch gefundeerd model voor ethiek in de zorg, gegroeid vanuit praktijkervaring en studie. In dat model staat de samenwerking tussen de betrokkenen als relationeel gebeuren centraal. Eerst wordt het fundament van ethiek gelegd in de zorgrelatie en in een relationeel personalisme. Daaruit volgen drie pijlers van ethiek, namelijk waarden, dialoog en grondhoudingen. Zorgverleners evalueren waarden in dialoog en vanuit grondhoudingen. In die dialoog staan de waarden op het spel en treden ook zij met elkaar in dialoog. Dit wordt samengebracht in een synthese met een ethische theorie en een praktisch model voor ethische reflectie.

Er is samenwerking tussen zorgverleners in een team of een netwerk, wat onvermijdelijk zijn grenzen vindt in menselijke tekortkomingen. Er is ook samenwerking tussen de zorgvrager, de naastbetrokkenen en de zorgverleners, waarbij gepleit wordt voor ethische dialoog. Maar ook die samenwerking botst op haar grenzen bij de toepassing van vrijheidsbeperking en dwang. Een belangrijke voorwaarde voor elke vorm van samenwerking is het zorgvuldig omgaan met informatie en met het beroepsgeheim.

Waarden in dialoog gaat over ethiek in de zorg, meerbepaald de geestelijke gezondheidszorg, de gehandicaptenzorg en de ouderenzorg.

Axel Liégeois is hoogleraar praktische theologie aan de faculteit Godgeleerdheid van de K.U.Leuven en stafmedewerker ethiek bij de Broeders van Liefde in Gent. Aan de faculteit Godgeleerdheid is hij titularis van de leerstoel Kanunnik Triest voor pastoraat in de geestelijke gezondheidszorg en de gehandicaptenzorg. Bij de Broeders van Liefde coördineert hij commissies voor ethiek en geeft hij ethische vorming en advies in de voorzieningen voor geestelijke gezondheidszorg en orthopedagogische zorg.

Waarden in dialoog A

xel LiégeoisAxel Liégeois

Waarden in dialoogEthiek in de zorg978-90-209-8568-9

waarden in dialoog 3.indd 1

06-08-2009 08:56:33

vanwaarden.Deenigeuitwegommetdieverscheidenheidomtegaan,isdedialoogmetdeverschillendebetrokkenpartners.

Als zorgverleners voeren we die dialoogvanuit grondhoudingen. Het zijn “zijns-kenmerken en streefdoelen”. Liégeois on-derscheidt er negen: ontvankelijkheid,waarachtigheid, mildheid, erkenning, in-tegriteit, aandacht, versterking, wijsheidenzelfreflectie.Zoontwikkeltdeauteureenpraktischethischmodel,waarvandedyna-miekerinbestaatdefundamentelewaardenaf tewegenvanuitgoedegrondhoudingenenindialoogtussendebetrokkenen.

Axel Liégeois plaatst vanuit dit modelvooralgrotevraagtekensbijdeautonomievan de zorgvrager. De autonomie wordtdoor velen “als quasi-absolute waarde”vooropgesteld, maar Liégeois relativeertze.Indeplaatsstelthijdedialoog.“Datimpliceertdatdewaardenmetelkaar indialoog gaan, maar ook dat de waardenbesproken worden in de dialoog tussendebetrokkenen.”

IndevolgendehoofdstukkenpastLiégeoisditethischmodeltoeopdesamenwerkingtussen de partners in de zorg. Hij toetsthierbij geregeld zijn visie aan concretecases uit de praktijk. Grote thema’s alspersoonlijkeengezamenlijkeverantwoor-delijkheid,toestemmingenwilsbekwaam-heid,vrijheidsbeperkingendwang,infor-matieenberoepsgeheim,komenaanbod.

Waarden in dialoog. Ethiek in de zorg, AxelLiégeois,UitgeverijLannooCampus,192p.,19.95euro.

ethiek

zorgwijzer | �0

Gezondheidszorgmagterechtwordenom-schrevenalshoeksteenvandesamenle-ving.Tochzijndemiddelendiemenkanbesteden aan gezondheidszorg niet on-begrensd. In deze periode van grote be-grotingstekorten neemt de druk op definancieringvandegezondheidszorgdanooktoe.Tochmoetmenoplettenhetkindnietmethetbadwaterwegtegooien.Zoberekenen we dat een toename van degezondheidsuitgavenmeerdangoedbe-steed is, indien ze meer dan één vierdevan de toename in levensverwachtingoverdevoorbijevijftigjaarverklaart.Hiergaat een impliciete waarschuwing vanuit: lineaire besparingen lopen het ge-vaaromdetechnologischeontwikkelingte doorkruisen waarvan de baten ruim-schootsdekostenovertreffen.Dergelijkeanalysesmoetmenuiteraardookopeengedesaggregeerdniveaumaken,zodatop

spiegeliNg

Gezondheidszorg in tijden van budgettaire nood

opinie

veleonderzoekeneenscannergoedkopereneveneffectiefzouuitvallen.Dat iszogeëvolueerd omdat de terugbetalingenvoor endoscopieën veel genereuzer ble-venondanksdedalendekostenvandezetechniek.

Het Itinera Institute pleit voor de trans-formatie naar een derdegeneratiemodel,waarbij niet langer steevast lineair be-spaardwordt.Hierdoorwordtimmersookop waardevolle zorg besnoeid. Rantsoe-neringkaninzekerematedekostenondercontrolehouden,maarwezoudenhogermoetenmikken:verspillingenwegsnijdenenblijveninvestereninwaardevollezorg.Twintigjaargeledengroeidehetbesefdathetderdebetalersysteemoverconsumptiein de hand werkte. Daarom stelde menvoordat tevervangendoorbudgetsyste-men,forfaitarisering,pathologiefinancie-ring,enzovoort.Datinzichtinhetbelangvandefinanciëleprikkelstructuurleiddetot succesvolle kostenbesparingen in degeorganiseerde mededinging. Nu groeithetbesefdatmenmoetpogeneffectievemedische behandeling te stimuleren enminder productieve behandelingen naarhetachterplanteverschuiven.Hiertoezalmendeprikkelsnietmeermoetenrichtenop de input (aantal prestaties...), maaropdeoutput:watisdegeboektegezond-heidsverbetering?

Kosteneffectiviteit kan en moet samen-gaanmeteenheroriënteringvanhetge-zondheidsstelsel, waarbij de verbeteringvandegezondheidcentraalstaatennietdeteleverenprestaties.

Ivan Van de ClootHoofdeconoom Itinera Institute,

een onafhankelijke denktankvoor duurzame economische groei

en sociale bescherming

dezebasisdekeuzestussenverschillendegeneesmiddelen of tussen bijvoorbeeldpsychotherapie en geneesmiddelen ge-stuurdkunnenworden.

Omconstructiefaandeslagtegaanmoetiedereen twee uitgangspunten erken-nen: ten eerste staat het buiten kijf datdebevolkingeengoedegezondheidszorgwaardeertendatditdusookbelangrijkeuitgaven legitimeert. Ten tweede wetenweallemaaldaterenormevariatieszijnin medische praktijken (denk aan hetvoorschrijfgedrag) tussen regio’s en lan-den. We moeten dus duidelijk bekijkenwat efficiënt is en wat daarentegen nietbeantwoordt aan de eisen van een effi-ciëntegezondheidszorg.

In ons land gaat men helaas nogal ge-makkelijk over tot lineaire tariefbespa-ringen in een bepaalde categorie. Datleidtvaaktot‘onverwachte’enongewens-te neveneffecten voor andere behande-lingen. Een Belgisch pijnpunt is dat inonze nomenclatuur vooral de kwantiteitvan de technische prestaties beloondwordt, niet de kwaliteit van de zorg per se. In traditionele gezondheidsstelselsworden chirurgische ingrepen bijvoor-beeld vaak financieel veel beter onder-steund dan het structureel aanpakkenen begeleiden van risicogroepen. Diefinanciëleprikkelszijnoverigensnietbe-wustgerichtophetscheeftrekkenvanhetzorgstelselnaarintensieverebehandelin-gen.Datishistorischzogegroeid.Eenbe-kendvoorbeeldishetruimegebruikvanendoscopieën in Frankrijk, terwijl voor

Webdesign | IntranetCMS | Toepassingen op maat

Wij ontwerpen of restylen uw website en zetten hem online. Vanaf dan kan u dankzij ons gebruiksvriendelijk Content Management System zelf uw website beheren. Heel gemakkelijk. Zonder kennis van HTML.

Ons CMS pakket is volledig modulair opgebouwd, zoek­machine vriendelijk en beschikt over een uitgebreid aantal modules zodat u zelf nieuwsbrieven, nieuws­berichten, vacatures, documenten, ... kan beheren. U kan ook perfect volgen wie de bezoekers van uw site zijn. Interesse of benieuwd hoe we dit aanpakken?Contacteer ons!

Dat kan nu met ons handig CMS-pakket.

Zelf uw eigen website beheren?

W247.be | Zilverhof 44, 9000 Gentinfo@w247.be | www.w247.be | 0494 34 58 32

Zet je licht op groenvoor zorginnovatieDe maatschappij verandert. Uw doelgroepen veranderen. De verwachtingen van uw doelgroepen veranderen. En u?

Zorginnovatie als antwoordZorginnovatie brengt dynamiek en vernieuwing in de welzijnssector. Zodat we vandaag creatief kunnen inspelen op de wensen en behoeften van morgen. Kwaliteit van leven, zelfredzaamheid, participatie, verbondenheid en inclusie blijven onze centrale doelen. Innovatie is de manier bij uitstek om die doelen ook in de toekomst waar te maken.Zorginnovatie komt zelden vanzelf. We moeten er actief naar op zoek. Bij onszelf, bij elkaar, bij andere sectoren. Lerende netwerken, innovatief leiderschap, experiment en interactieve processen vormen een vruchtbare bodem. Kies voor een duurzame welzijnszorg. Kies voor zorginnovatie.U gaat de uitdaging aan? Zorginnovatie in Welzijn helpt u graag op weg. U hoort binnenkort meer van ons. Neem alvast een kijkje op www.zorginnovatie.be.

Zorginnovatie in Welzijn is een project van het Vlaams Welzijnsverbond in samenwerking met Zorgnet Vlaanderen, LUCAS, Cera en Weliswaar.

www.zorginnovatie.be

Advertentie Zorgwijzer.indd 1 2/11/2009 15:55:14