Zoogdieren in Fryslânwerkatlas

verspreiding 1990 – 2006

Zoogdieren in Fryslânwerkatlas -verspreiding 1990 – 2006

Deze voorlopige atlas is uitgegeven door het samenwerkingsverbandvan Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoek, Fryske Feriening foarFjildbiology (FFF) - Sûchbistenwurkgroep, It Fryske Gea, KoninklijkeNederlandse Jagersvereniging (KNJV), Provinsje Fryslân, Staatsbos-beheer, Werkgroep Kerkuilen Friesland en Zoogdiervereniging VZZ.

Met medewerking van Biologysk Wurkferbân van de Fryske Akademy.

Samenstelling en redactie: Simone Vos.

Kaarten en vormgeving: Provincie Fryslân, afdeling Beleidsinformatie,Cartografie en Vormgeving.

Druk: Provincie Fryslân, Leeuwarden.

Foto’s: grijze zeehond: © Fotoarchief Zoogdiervereniging VZZ /Richard Witte van den Boschbaardvleermuis, egel en bosmuis: © Teddy Dolstragrootoorvleermuis en bosspitsmuis: © Marten Zijlstra

Jaar van publicatie: 2007

Wijze van citeren: S. Vos (redactie), 2007. Werkatlas Zoogdieren inFryslân – verspreiding 1990 - 2006. Provincie Fryslân, Leeuwarden.

Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de beschikbareinformatie in deze werkatlas. Overname en gebruik van teksten enkaarten is toegestaan, mits met bronvermelding.

Colofon

2

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3Over de kaarten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4Validatie van waarnemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Wilt u uw waarnemingen ook in de atlas? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Waar komen de gegevens vandaan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5Waarnemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6Leden van de werkgroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9Alle waarnemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14Braakballen locaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15Egel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16Mol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17Gewone bosspitsmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Tweekleurige bosspitsmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19Bosspitsmuis spec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20Dwergspitsmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21Waterspitsmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22Huisspitsmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23Baardvleermuis (gewone) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24Watervleermuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25Franjestaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26Meervleermuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27Grootoorvleermuis (gewone) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28Dwergvleermuis (gewone) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29Ruige dwergvleermuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30Laatvlieger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31Tweekleurige vleermuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32Rosse vleermuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33Haas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34Konijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35Eekhoorn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36Rosse woelmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37

InhoudsopgaveVeldmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38Aardmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39Noordse woelmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40Woelrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41Muskusrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42Beverrat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43Dwergmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44Bosmuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45Huismuis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46Bruine rat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47Zwarte rat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .48Wezel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49Hermelijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50Bunzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51Amerikaanse nerts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52Boommarter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53Steenmarter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54Marter spec. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55Otter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56Das . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57Wasbeer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58Vos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59Wasbeerhond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60Damhert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61Ree . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62Gewone zeehond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .63Grijze zeehond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64Bruinvis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65Zeezoogdieren - Dwaalgasten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66Wallaby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67

3

In 2004 is een aantal organisaties en werkgroepen die zich bezig houdenmet onderzoek en bescherming zoogdieren in Fryslân bijeengekomenmet als doel de eerste zoogdieratlas van Fryslân uit te geven.Als voorloper hierop is deze werkatlas tot stand gekomen. Deze geeftinzicht in de huidige kennis omtrent het voorkomen van zoogdieren inde provincie. Tegelijkertijd biedt het zicht op onze kennisleemten.Daarom is het ook een werkatlas: deze biedt een uitgangsituatie om dekennisleemten op te vullen om ons vervolgens te kunnen zetten aanhet publiceren van een definitieve atlas, die gepland staat over enkelejaren. In de tussentijd kunnen we waarnemingen verzamelen om deverspreidingsbeelden te completeren.

Er is een grote verscheidenheid aan leden in de werkgroep. Het over-dragen van kennis en het bundelen van krachten heeft tot eenvruchtbare en plezierige samenwerking geleid. In deze werkgroepnemen (of namen) deel:

• Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoeksbureau:Eddy Wymenga, Yde van der Heide, Menko Groeneweg &Diederik van Dullemen

• Fryske Feriening foar Fjildbiology (FFF)- Sûchbistenwurkgroep:Marten Zijlstra & Teddy Dolstra

• It Fryske Gea: Sietske Rintjema• Werkgroep Kerkuilen Friesland: Johan de Jong• KNJV: Klaas Elzinga• Provinsje Fryslân: Marten Wesselius, Meinte Engelmoer, Roland Jalving,Johan Taal, Kim Wagner & Simone Vos

• Staatsbosbeheer: Hans Boll• Zoogdiervereniging VZZ: Richard Witte van den Bosch & Rob Koelman

Verderop stellen de werkgroepleden zich aan u voor.

Over de kaartenVoor de atlas is de volgende indeling aangehouden: insecteneters,vleermuizen, hazen en konijnen, knaagdieren, roofdieren, evenhoevigeen zeezoogdieren. Van elke voorkomende soort ziet u de verspreiding,zoals die nu bij ons bekend is. Bij de meeste soorten weten we dat hetbeeld niet compleet is. Het kan zijn dat een gebied nooit onderzocht is,of dat verzamelde waarnemingen nooit zijn doorgegeven aan gegevens-beherende organisaties. Daarom zal komende jaren vooral aandachtbesteed moeten worden aan veldwerk in deze ‘witte gebieden’.

Voor de oriëntatie is enige topografische ondergrond en een raster vanatlasblokken toegevoegd. De waarnemingen worden weergeven op hetniveau van:

kilometerblok

atlasblok (5 x 5 km)

Waarnemingen die bekend zijn uit kilometerblokken zijn niet omgezetnaar atlasblokken. In Fryslân worden veel vleermuisinventarisaties ge-daan. De zomer- en wintertellingen zijn echter niet structureel.Daarom wordt in de verspreidingskaarten geen onderscheid gemaaktin winterverblijfplaatsen, kraamkolonies e.d.Braakbalonderzoek is een belangrijke bron van kennis over deverspreiding van kleine zoogdieren. Er is een aparte kaart met locatieswaar braakballen zijn verzameld.Bij das en vos is in de verspreidingskaarten onderscheid gemaakt inwaarnemingen die betrekking hebben op vaste verblijfplaatsen(burchten en holen) en overige waarnemingen.In de kaarten van de gewone en de grijze zeehond zijn alleen de lig-plaatsen weergegeven. Beide soorten komen in het hele waddengebiedvoor.

Inleiding

4

Het samenvoegen van de verschillende gegevenbestanden en ‘losse’waarnemingen voor deze werkatlas was een bijzonder tijdrovende maarnoodzakelijke klus, die zo nauwkeurig mogelijk is uitgevoerd.Desalniettemin kan de huidige database en verspreidingskaarten nogenkele onregelmatigheden bevatten, als gevolg van soortnaams-wijzigingen, voortschrijdende inzichten in determinaties, verschillenvan inzichten van de waarnemers e.d.

Uiteraard moet de geldigheid van de waarnemingen van alle soortengecontroleerd worden. Dit geldt vooral voor soorten die lastig van elkaarte onderscheiden zijn. Een deel van de waarnemingen van deze soortenkonden, door bovengenoemde redenen niet gecontroleerd worden opbetrouwbaarheid. Deze worden in de loop naar de definitieve atlas naderbekeken. En, voor zover mogelijk, zijn deze observaties, waarover twijfelis, als zodanig in verspreidingskaarten weergegeven. Het betreft devolgende soorten:De boommarter kan makkelijk verward worden met de steenmarter.Uiterlijke kenmerken van beide soorten lopen geleidelijk in elkaar over enbeide soorten komen in bosrijke omgeving voor. Voor de twijfelgevallenis een aparte kaart gemaakt met ‘marter spec.’.Bij bosspitsmuizen is het onderscheid tussen de gewone bosspitsmuis ende vrij recent onderscheiden tweekleurige bosspitsmuis lastig. Voor detwijfelgevallen is gekozen voor een aparte kaart ‘bosspitsmuis spec.’Ook de gewone dwergvleermuis en ruige dwergvleermuis zijn lastig teonderscheiden, wat niet altijd even nauwkeurig is gebeurd. De waar-nemingen van de gewone dwergvleermuis zullen nog nader bekekenworden.Andere te valideren soorten zijn (gewone) baardvleermuis, franjestaart,gewone en grijze zeehond, otter, waterspitsmuis, wasbeer, wasbeerhonden zwarte rat. Deze soorten zijn tamelijk onbekend bij waarnemers enworden vaak verward met veel algemenere soorten (bijv. vos – wasbeer-hond). Vooral voor deze soorten is het voor de betrouwbaarheid van de

waarnemingen extra belangrijk om zoveel mogelijk informatie enkenmerken te noteren of op camera vast te leggen.

Wilt u uw waarnemingen ook in de atlas?Zoals gezegd is van veel soorten de verspreidingsinformatie op hetogenblik onvoldoende bekend. Dit geldt zelfs (of juist) voor algemenesoorten als mol, haas en konijn! Het is dus belangrijk om waarnemingendoor te geven, ongeacht of het ´gewone´ of zeldzame soorten betreft.Uiteraard gelden andersoortige waarnemingen ook, zoals (vraat)sporen,verkeersslachtoffers, resten uit braakballen e.d. Noteer voor het door-geven van waarnemingen zoveel mogelijk informatie. Om uw waar-neming op te kunnen nemen zijn minimaal nodig:• naam van de soort• datum van waarneming• aantal: indien mogelijk, anders schatting• naam van de waarnemer• locatie: zo precies mogelijk. Op X- en Y-coördinaat is het meestwenselijk. Ook kilometerblok volstaat. Een locatie aanduiding als‘Alde Feanen’ is te grof. Meer informatie hierover is te vinden in:Topografische inventarisatieatlas voor flora en fauna van Nederland,Vogelbescherming Nederland, 2003.

Wilt u een bijdrage leveren aan de zoogdierenatlas dan kunt u uwwaarnemingen per post opsturen of mailen. U kunt ook een (digitaal)invulformulier aanvragen of uw waarnemingen doorgeven viawww.fjildbiology.nl, www.vzz.nl of www.lauwersmeer.com doorgeven.Voor vragen, informatie of het doorgeven van waarnemingen kunt ualtijd contact opnemen met de coördinator van de atlas:

Provinsje Fryslân - NatuurmonitoringPostbus 20120, 8900 HM Leeuwardennatuurmonitoring@fryslan.nl

Validatie van waarnemingen

5

Waar komen de gegevens vandaan?De bronhouders zijn leveranciers van gegevensbestanden. Naast dedeelnemers van de werkgroep hebben ook andere uiteenlopendeorganisaties, verenigingen, werkgroepen en particulieren hungegevens beschikbaar gesteld. De zoogdierendatabase bevat op ditmoment zo’n 43.000 waarnemingen. Zonder de enorme inzet van velevrijwilligers zouden deze bestanden nooit gevuld zijn.Dus zonder u was deze atlas niet mogelijk!

BronhoudersDe bronhouders zijn: Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoeks-bureau, Alterra, BFVW Idzegea, M. Brandsma, BügelHajema, EHBZZuidwest, J. Feddema, FFF- Wadvogelwerkgroep, FFF- Sûchbistenwurk-groep, FFF- T.M. Dolstra, It Fryske Gea, A. Jagersma, J. de Jong, Joh. deJong, KNNV Drachten, KNJV, Y.D. Kuipers, J. van der Laan, LeeuwarderCourant waarneemdienst, J. Mulder, Natuurmuseum Fryslân, NZGMarine Mammal Database, Omrop Fryslân waarneemdienst, ProvinsjeFryslân, R. Schouten, Staatsbosbeheer regio noord, D. Stienstra,J.D. Taal, H. Talsma, A. Veldhuis, D.J. Venema, Wageningen-IMARES,Werkgroep Kerkuilen Friesland, Wetterskip Fryslân, www.lauwersmeer.com,www.waarneming.nl, M. Zijlstra, Zoogdiervereniging VZZ, P.J. Zumkehr.

WaarnemersHier volgt een lijst met bij ons bekende waarnemers. Het is helaas nietgelukt om alle voornamen te achterhalen. Onze welgemeende excuushiervoor. Mocht uw naam er ten onrechte niet bijstaan of onjuistgespeld dan horen we dat graag en zullen we die in de definitieveatlas opnemen of verbeteren.

Jelle Aalders, Lex Aalders, Rene Adelerhof, Arno Agema, Ruud van deAkker, W. Albada, Harm Aldershof, B.J. Altena, Altenburg & Wymenga

ecologisch onderzoek, Alterra, I.R. Andel, Wim Andela, A. Andree,H. Andringa, D. Appelman, R. van Assen, Gerrit Atsma, Jaap Azier,A. Bakker, Sjoerd Bakker, Cees Bakker, W.J. Bakker, R. Barendse, EllyBarnhoorn, H. Baron, Michel Bathoorn, Pim Bauwens, L.. Bazuin, L.F. deBeaufort, K. Beenen, C.A. de Beer, Emiel Beijk, Jarno Beijk, A.J. v.d. Berg,H. van der Berg, Ulbe Bergsma, Hetty van de Bij, J. v.d. Bij, K. van derBij, Jappie Bijlsma, Rob Bijlsma, Willem Bijlsma, Oebele Bijstra, JannyBisschop, Marc Bleijerveld, A. Bles, H. Blijleven, Elly Bloem, A. Bloemhof,A. de Boer, E. Peter de Boer, G. de Boer, H.H. Boer, Jelle de Boer, P. deBoer, R. de Boer, Robert de Boer, Sander de Boer, T.W. de Boer, W.J. deBoer, J.G. den Boer, S. Boersma, W. Boersma, J.C. Boeschoten, BobbyBok, Piet Boltjes, S. Boon, H. Boorsma, Meindert Boskma, Dhr. Bosma,Mevr. Bosma, Rob Bosscher, A. Bouma, Judith Bouma-Litjens, PeterBoymans, Eelco W.F. Brandenburg, Martin Brandsma, Jos Bredek,H. Bredero, P.J.H. van Bree, K. Breed, J. Bremer, Godelieve Brinkhof,Matthijs Broere, W.R.N. Boersma, Centrum Natuur & Landschap,Cor Brom, G.A. Brouwer, F. Brouwer, Peter Brouwer, Ingrid Brouwer-deBoer, I.R. van der Brugge, D. Bruin, Z. Bruin, Erwin Bruulsema,D. de Bruyn, Rixte Buitenwerf, Martijn Bunskoek, Lennard van Buren,Kees Camphuysen, W. Cnossen, W. Coenrades, Paul Cools, Lodewijk JanCoté, Matthijs Courbois, Ger van Creij, Berto van Dam, dhr/mevr.Dammer, E. Damstra, Jaap Mulder, T. van de Elsen, Tj. Debreczeni,Richard Deen, S. van Deinse, J. Deinum, Oeds Delfsma, Eeltje Demmink,J.W. van Dieren, R. van Diggelen, Erik van Dijk, J. van Dijk, J.A. vanDijkhuizen, Herman Dijkman, Arjen Dijkman, H. Dijkman, J. Dijksma,Andries Dijkstra, J. Dijkstra, Rolf Dijkstra, Vilmar Dijkstra, Lolke J.Dijkstra, M. Doek, S.J. Dol, Dolfinarium Harderwijk, Teddy Dolstra,O.H. Dolstra, W. Dolstra-Groen, Debby Doodeman, Auke Dotinga,E. Douwma, Henk v.d. Draai, C. Draaijer, Johan op den Dries, W.H. Dudokvan Heel, G. van Duin, Margreet Duursema, Ton Eggenhuizen, J. Ellens,Anne en Tea Elzinga, Bouw Elzinga, Klaas Elzinga, H. Engel, Jaap vanEngelenburg, H. Engelmoer, Meinte Engelmoer, Hendrik Erkenbosch,

6

H.J. Eygenraam, André- Willem Faber, Ruben Faber, V. Faber, Jaap Fed-dema, Meine Feenstra, Betty Feenstra, Rik Feije, J. Feiters, Cor Fikkert,R. Foekema, Albert Fopma, Durk Fopma, Fryske Feriening foar Fjild-biology, B. Geerligs, M. Geertsma, G. de Gelder, Gemeente Ameland,Gemeente Schiermonnikoog, Anne Gersjes, Sjak Gielen, J. Gijssen,Roemer Goossensen, Rob en Henny Gorissen, Hylke de Graaf,R. Griffioen, Jacques Groen, W. Groen, H. de Groot, Ruud Grootenboer,Herman Grouve, R. Gruppen, Ernst-Jan van Haaften, G. de Haan,H.M. de Haan, Klaas van Haeringen, Bart ten Hallers, Menze Hamstra,Rien Harmsen, E. ’t Hart, N. ’t Hart, R. ’t Hart, S. v.d. Hart, Maurice laHaye, Herman G. de Heer, Joost Heeremans, D.J.A Heesen, Peter terHeide, Jan v.d. Heide, Yde van der Heide, S. Heideveld, D. Hekstra,C. Hellinga, Lucas Hemrica, J.B.C. Hemstra, Jan T. Hendriksma, Andrévan Hengstum, G.J. Herrema, Ton Hettema, Dirk Hiemstra, Ep vanHijum, H. Hirsch, Rudy Hobbenschot, M. Hoedemaker, F.H. Hoeksema,J.E. Hoekstra, J.R. Hoeve, Gerrit Hof, G.J.H. Hof, J. Hof, R. Hofland,L. Hofstee, J. Hofstra, Bob Hogeveen, T. van de Honing, Tj. van derHoning, Henk Hoogenkamp, G.J. van Hoorn, A. Hornstra, P. van Hors-sen, A. Hospers, Henry van Houten, Marcel Huijser, Pieter Huisman,B. Huissteden, Dirk Huitema, Rudie Huiting, K. van Huizen, J. Huizenga,Koos Huizinga, Fred Hustings, Alwin Hut, Goasse Hylkema, J.N. Ijnsen,Jord Ingenbleek, It Frsyske Gea, IVN Leeuwarden- Leidsters JeugdclubDouwe Jaarsma, Klaas Jager, H.J. Jager, Henk Jager, Tom Jager, RolandJalving, J. Jansma, Roel Janssen, E.M.T. Janssens, N.J. Janssens,F. Janssens, Gerrit Jellema, Ultsje Jellema, Freerk Jels-ma, Yoël Jimenez,Imke Jong, André de Jong, Bert de Jong, F. de Jong, H.D. de Jong,Hendrikus de Jong, Ids de Jong, Jan de Jong, Johan de Jong, Martijn deJong, P. de Jong, Piebe de Jong, P.S. de Jong, T. de Jong, Tj. de Jong,W. de Jong, Wisse de Jong, G.W. Jongens, dhr/mevr.Jongstra, Jan Jonker,D.A. Jonkers, Jan Jon-kers, W. Jonkman, Y. Joustra, Pim Julsing,G.C.A. Junge, E. Kalverda, W. van Kammen, J. van de Kamp, J. Kamstra,G. Karsenberg, B. Karssen, H. Keidel, Leon Kelder, Gerard Kenter,R. Kiewiet, B. Klazenga, Michel Klemann, D. Klompmaker, dhr/mevr.

Klunder, KNNV afdeling Groningen, Tjarda de Koe, Rob Koelman,G. Kok, J.P. Kok, Jochum Kole, B.J. Kompanje, E.J.O. Kompanje,H. Koning, B. Kooiker, F. Kooistra, Jochem Kooistra, Jan Koopmans,T. Korsman, J. Koster, Anneke Kraamer, B. Kramer, Ruud Kreetz,dhr.mevr. Kromkamp, Gerrit Krottje, B. Kuiken, Dirk Kuiken, J.T. Kuiken,Y.D. Kuipers, Tjerk Kunst, Frank Kwant, Berend Laag, E.A. ’t Laak, J. vander Laan, Vincent van Laar, W. van Laarhoven, B. Landman, Hiltje de Lang,C. Langenberg, Rob Laskewitz, N. van de Lee, J. Leegstra, T. Leenstra,Emile Daniel de Leeuw, G. van Leeuwen, Merijn van Leeuwen, JaapLe-ijenaar, Jan Leijstra, G. Lemmen, J.J. Lettinga, Andy Liebrand,A.G.M. Liernur, Herman Limpens, Peter Lina, C. Lindeboom, A. List,L. Lockhorst-van Overeem, Hilde van Loo, K. Lucassen, Ellen Luijks,H. Luinstra Maring-Noordhuis, A.R. van Lune, A. Magnus, Piet Mande-maker, T. Mank, J. Mantel, H. Marra, Vincent Martens, Gerard Mast,Bertus van der Meer, Gerrit van der Meer, Henk van der Meer, Jappievan der Meer, Peter van der Meer, Robert van der Meer, Jenne Meijer,Peter C. Meijer, Hilco Meijer, Sjors Meijners, Marion Meilof,Peter Meininger, B.J. Meinsma, John Melis, Frank Mertens, T. Metzlar,Herman van der Meulen, Sietze van der Meulen, Wietse van derMeulen, J. Middel, Sake Middelbos, Ministerie van LNV, Roel Modder-man, Dirk Moerbeek, Barbara van der Molen, Kees Mostert, W.R. vanMourik, Claas Mulder, Janco Mulder, F.K. Mulder, Wilco Mulder, MarcMulders, Timo Muus, Jeroen Nagtegaal, K. Nagtegaal, NatuurcentrumAmeland, Carin Nauta, Naturalis, Marian Nesse, D. Nielsen, KlarissaNienhuys, A. Nijland, H. Nijland, NIOZ, K. Nobel, J. Nobel, Tom vanNoort, NVL Allardsoog 2004, Marieke Olijslagers, Nico Omlo, OmrôpFryslan- melding derden, H. Onderstal, H.D. Onnes, Wim van Oordt,Marian van Oosten, A. Oostendorp, D. Oosterbaan, Gerben Oosterhuis,R. Oosterhuis, P. Oosting, Marcel van Opzeeland, T.B. & D. den Ottelander,Yves Otten, R. Oud, F. Oud, J.E. den Ouden, Julian Overweg, Arno Paulus,Joeke Paulusma, R. Pekel, J.J. ter Pelkwijk, F. Perk, Guus Peterse, HansPietersma, Sj. van der Ploeg, H.T. van der Pol, Michel Pol, S. Pol, PolitieHarlingen, Politie Schiermonnikoog, Politie Terschelling, Politie Vlieland,

7

J. Politiek, H.J. Poorte-naar, D. Pootjes, Ad van Poppel, Durk Postma,E. Postma, H. Postma, J. Postma, J.F. Postma, R. Postma, Aaldrik Pot,Adriaan Pothuizen, J.H. Prakken, Dick Pruiksma, Robin Puijk, HansRaaijmakers, H. Ratsma-Visser, R. de Ree, Wim Remmelzwaal,Y. Riemersma, P. Rijf, Sietske Rintjema, Ali Rinzema, Paul Roelen,A. Roffelsen, Ad Roobeek, Bouke Roosma, Jaring Roosma, D. Ruesink,R. Ruijg, Ed Ruyter, Rijkspolitie te water, Rijkswaterstaat, RijkswaterstaatVlieland, H. Sandee, D. Scarse, A. Schaftenaar, Wiebe Scheenstra, KarelSchipper, mevr. Schippers, Leo Schmahl, Koert Scholten, Sjaak Scholten,dhr/mevr Schoppers, E. Schothorst, Ronald Schouten, Jan Schram,Paul Schrijvershof, R. Schuckard, Jasper Schut, F. Schut, Piet Schutten,H.J. Schuurman, Hylke Schuurmans, Peter Sekeris, W. Siemensma,dhr/mevr. Sikke, H. Simonides, Hetty Sinnema, D.H. Sipsma, RichardSlagboom, Tiemen Slingerland, J.V. Slooten-Syperda, C. Smeenk, A.J.Smit, J. Smit, Peter Soer, E. Soldaat, Kees van Son, G. Speerstra, A.G.Spijker, Wiesje Spijkstra-Scholten, J. Spoelstra, Rob Sponselee, J.J.Staats, Staatsbosbeheer, Fam. M. van der Stam, Lennaert Steen, A.Steenvoorden, W. Stel, Marchel Stienstra, Doeke Stienstra, J.H. Stock,Kees van Straten, K.H. van Straten, M. van Straten, J.P. Strijbos, C.Swennen, Janny Syperda-Andela, Johan Taal, Lisette Tabak, HinkoTalsma, Wil Tamis, Meile Tamminga, S. Tapper, dhr/mevr. Tasso, AllertTerpstra, R. Terpstra, S. Terpstra, Wouter Teunissen, G. Teyema, KlaasTiemersma, Rein Tienstra, Oane Tol, Frans en Corien Tolman, HilbertTuiten, dhr/mevr. Tulp, Karin Uilhoorn, Laurens van der Vaart, W. Vahl,Joachim van der Valk, Van Hall-studenten, Bart Vastenhouw, Jan Vat,Dhr. Veeman, J. van Veen, S. v.d. Veen, T. Veen, F. van Veen, P. Veendorp,Bert Veenma, S. Veenstra, A. Veldhuis, T. Vellema, Durk Venema, DurkJelle Venema, P. Venema, J. Verbeek, Suzanne Verberkt, H. Verdaat,Rob Vermeulen, Reinoud Vermoolen, C.M.M. Verschragen, MichielVersluys, J. Verwey, Hans Vink, D. Visser, D.C. Visser, Jan Theun Visser,J.S.J. Visser, H. Visser, Jan Visser, dhr/mevr.Visserman, Klaas Vledder,W. de Vlieger, M. van Vlierden, Chris van der Vliet, Fred van Vliet,P. van Vliet, Floor van der Vliet, R. Voetberg, Ria Vogels, Vogelwacht

De Blesse e.o., Vogelwacht Grou, A Volbeda, H. Vonk, Simone Vos,Aldo Voûte, R. Vries, Rob C.M. Vries, A. de Vries, Anne de Vries, Dries deVries, Hans de Vries, Hisko de Vries, Klaas de Vries, Jan de Vries, Joostde Vries, Jos de Vries, Mark de Vries, N. de Vries, Nico de Vries, Rutgerde Vries, Yntze de Vries, H. de Vries-Stoelwinder, F. Vriesinga, J. deWaard, Hans de Waard, W.H. Wachter, Waddenwinkel, G. de Wagt,Anne van der Wal, Johan van der Wal, N. van der Wal, R. Walinga,Harry Waltje, Finnema Warstiens, Edwin de Weerd, Hilda Weessies-Veenstra, Rick van der Weijde, D. Welink, J. Werkman, Marten Wesselius,Thea Westra, Peter van Wetter, T. van der Wey, H. Wiegman, AntonWielink, Sjoerd van Wierst, Bas Wijckerson, Arnold Wijker, W. Wijlhuizen,H. Wijman, M. van Wijngaarden, Rombout de Wijs, J.P. Wilhelmus,F. Willems, J. Willems, J. van der Winden, Durk Winia, Coerd Winkel,J.C. van Winkelen, P. de Wit, Bob Woets, Albert Worst, J. v.d. Woude,J. Woudstra, Redmar Woudstra, Wilmer Woudwijk, J.S.M. Wouters,J. Ykema, Teun van der Zee, Zeehondencrêche Pieterburen, P.M. Zegers,Mark Zekhuis, Henk Zevenbergen, B. Zijlstra, Bert Zijlstra, Klaas Zijlstra,Marten Zijlstra, Wim Zijlstra, Klaas Zoetendal, Marco Zomer,C.S. Zorgdrager, C.J. Zorgdrager, M. Zorgdrager, P.S. Zorgdrager,C. Zuhorn, Dirk Zuidema, Jaap Zuidersma, Menno van Zuijen,Piet Zumkehr, Johnny van der Zwaag, N. Zwanenburg, RudmerZwerver, Wietze Zwier.

8

Altenburg & WymengaAltenburg & Wymenga (kortweg A&W) is sinds 1988 actief op de‘groene’ onderzoeks- en adviesmarkt. Het accent is daarbij steeds meerkomen te liggen op het omzetten van kennis in plannen en adviezen,onder meer voor vraagstukken rond creatief ruimtegebruik enverstandig waterbeheer. Daarnaast blijven we sterk in veldonderzoek,waaronder inventarisaties en monitoring. Wij wer-ken voor een breedspectrum van opdrachtgevers: ministeries, provincies, waterschappen,gemeenten, uitvoerende overheidsdiensten, natuurbeschermings-organisaties, landbouworganisaties en ingenieursbureaus.Onze dienstverlening omvat alle facetten van ecologisch onderzoek enadvisering, van effectanalyses tot ontwikkelingsvisies. Voor niet-ecolo-gische specialismen schakelen wij externe deskundigen.Vaak opereren we in samenwerkingsverbanden met onder meerhydrologen, cultuurtechnici, landschapsarchitecten en stedenbouw-kundigen. Wij werken in het hele land en zijn vertrouwd met alle land-schapstypen en ecosystemen.Binnen A&W zijn vier functionele afdelingen te onderscheiden.• Fauna-ecologie. Het werk van deze afdeling omvat ecologischonderzoek aan dieren in ruime zin en betreft affectenstudies,beschermingsvraagstukken, inventariseren en monitoring vanverschillende diergroepen en onderzoek aan bijv. voedselkeuze,verspreiding en landgebruik van diersoorten

• Vegetatie-ecologie. Deze afdeling voert ecologisch onderzoek uit aanvegetaties en plantensoorten, met name om aanwijzingen te krijgenover de kwaliteit van de omgeving. Hierbij spelen thema’s alsverdroging en verzuring een belangrijke rol, maar ook analysesvan de effectiviteit van beheersmaatregelen en monitoring van eenscala aan ingrepen.

• Ecologie en ruimte. In deze afdeling wordt de kennis op het gebiedvan dieren en planten ingezet om keuzes bij de inrichting van deruimte te onderbouwen en een toegesneden beheer te voeren.

Vraagstukken op het gebied van meervoudig ruimtegebruik enagrarisch omgevingsbeheer staan veelal centraal.

• Internationaal. Het werk van A&W houdt niet op bij de grens vanNederland. Onze kennis en expertise wordt ingezet bij projecten inOost-Europa en Afrika. Deze projecten betreffen onder meer vraag-stukken omtrent beheer en bescherming van wetlands, duurzaamgebruik van natuurlijke hulpbronnen, inrichting en verbinding vannatuurgebieden en ecologische effectenstudies.

A&W voert al zijn werk uit volgens professionele en wetenschappelijkestandaards en beschikt over moderne systemen – onder andere voorGIS-toepassingen - en middelen. A&W is lid van de ONRI, het NetwerkGroene Bureaus en het Netherlands Water Partnership. A&W isgecertificeerd volgens NEN-EN-ISO 9001:2000.

Altenburg & Wymenga ecologisch onderzoekPostbus 32, 9269 ZR Veenwouden0511-47.47.64www.altwym.nl

FFF- SûchbistenwurkgroepDe Fryske Feriening foar Fjildbiology (FFF) is opgericht op 25 november1976 en stelt zich tot doel:• Het verzamelen van natuurwetenschappelijke gegevens.• Het beschermen, instandhouden en waar mogelijk uitbreiden vannatuur en landschap en het bevorderen van een zo’n natuurlijkmogelijke ontwikkeling van flora en fauna.

• Het vergroten van de belangstelling voor veldbiologie in Fryslân.

Ze is georganiseerd in het “Planteferbân”, “Fûgelferbân” en het “Ferbânfoar oare bisten”. Binnen deze 3 ferbannen zijn vele werkgroepen,

Leden van de werkgroep

9

verspreid over de gehele provincie actief. Naast de 3 werkverbandenwordt het bestuur van de FFF ook ondersteund door de werkgroep“Finger oan ‘e pols”. De FFF heeft circa 300 leden, waarvan een kleinaantal leden actief zijn binnen de Zoogdierwerkgroep -FFF.De Zoogdierwerkgroep -FFF organiseert met regelmaat gezamenlijkeinventarisatieavonden /-nachten. Hierbij ligt de nadruk op vleermuizen,maar ook andere zoogdiersoorten worden geïnventariseerd. Daarnaastverzorgt de Zoogdierwerkgroep -FFF excursies en lezingen.In het kader van de soortenbescherming worden er tevens door deindividuele leden gerichte inventarisaties uitgevoerd op plaatsen waarbijvoorbeeld een gebouw moet worden gesloopt of een terreinopnieuw wordt ingericht. Verder heeft de Zoogdierwerkgroep -FFF eennauwe samenwerking met de Vleermuisopvang t.b.v. het afhandelenvan vleermuismeldingen /-klachten en wordt er samengewerkt metde landelijke zoogdiervereniging VZZ o.a. op het gebied van vleermuis-wintertellingen en braakbalonderzoek.Lid worden? Dat kan; Op de website van de FFF (www.fjildbiology.nl)kun je vinden hoe dat in z’n werk gaat. Tevens ontvang je als lid van deFFF vier maal in het jaar het tijdschrift ‘TWIRRE’; het natuurtijdschriftvan Fryslân.

Fryske Feriening foar Fjildbiologypostadres: Nijewei 51, 8401 AK Gorredijkwww.fjildbiology.nl

Coördinator Zoogdierwerkgroep FFF: Teddy Dolstrasuchbistenwurkgroep-fff@hetnet.nl

It Fryske GeaIt Fryske Gea is de Provinciale natuurbeschermingsvereniging in Fryslân.De vereniging heeft een brede achterban van zo’n 25.000 leden. Eind

2006 beheerde It Fryske Gea 19.862 hectare natuurterrein. De terreinenbestaan o.a. uit duinen en kwelders, bloemrijke en weidevogelrijkegraslanden, moeras- en rietlanden, meren en plassen, heide- en bos-gebieden, parken en andere cultuurhistorische elementen zoals dijkenen een groot deel van de (buitendijkse) Friese IJsselmeerkust.Naast flora en vegetatie, insecten, reptielen, amfibieën en vissen,broedvogels en trekvogels, vinden ook vele soorten zoogdieren in dezegebieden een leefgebied, waar ze kunnen rusten, foerageren en hunjongen grootbrengen.Zo kent It Fryske Gea een aantal reservaten waar de Europeesbeschermde Noordse woelmuis voorkomt (Alde Feanen, Fluezen –Fûgelhoeke en Grutte Wielen). Aan de oostkant van de Alde Feanen isin 2006 een project uitgevoerd met Europese LIFE-subsidie, met alsdoel o.a. de verbetering van het habitat van de Noordse woelmuis.De Friese IJsselmeerkust, Alde Feanen, Grutte Wielen en Fluezen zijngekwalificeerd als Habitatrichtlijngebied vanwege het hier (foeragerend)voorkomen van de Meervleermuis.In diverse reservaten van It Fryske Gea worden regelmatig reeën-tellingen gehouden in het voorjaar. Zo blijkt dat in het grootste laag-veenmoerasgebied van Fryslân, de Alde Feanen, al tientallen jaren eenonbejaagde maar gezonde en stabiele populatie reeën, van rond de100 dieren, stand houdt.Ook met de Das gaat het redelijk goed in o.a. Fryske Gea-gebieden. Naherintroductie van dit dier in het Rysterbosk (al in de jaren ’60) en deDelleboersterheide (in 1992) komt dit dier momenteel ook voor inbijvoorbeeld de reservaten Schaopedobbe, Ketlikerskar, Liphústerheideen Wikelerbosk.It Fryske Gea vindt het belangrijk dat er aan alle soortgroepen die o.a.in haar terreinen voorkomen voldoende aandacht wordt besteed. Dooronderzoek te doen naar zoogdieren kan It Fryske Gea ook met dezedieren rekening houden bij het beheer en de inrichting van de terreinen.

10

It Fryske GeaPostbus 3, 9244 ZN Beetsterzwaag0512- 38.14.48www.fryskegea.nl

KNJVDe Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging (KNJV) is een belangen-organisatie voor jagers die zowel op provinciaal als landelijk niveaunauw samenwerkt met de verschillende organisaties en actoren in hetbuitengebied op het gebied van jacht, beheer en schadebestrijding. Wijprofileren onze vereniging en de activiteiten van onze leden als volgt:

• Het netwerk van wildbeheereenheden in de provincie Fryslan vormteen deskundig vrijwilligerswerk voor boeren, terreinbeheerders enparticuliere grondeigenaren. Binnen dit netwerk komen jacht, fauna-beheer en schadebestrijding tot goede uitvoering. Dit netwerk isdaarmee een cruciaal instrument in handen van de faunabeheer-eenheid in Fryslan.

• Onze vereniging neemt bestuurlijk deel aan de faunabeheereenheidin Fryslan. Dit is een belangrijk samenwerkingsverband van agrariërs,terreinbeherende natuurorganisaties, particuliere grondeigenaren ende wildbeheereenheden. Haar adviezen zien wij als een belangrijkebouwsteen voor het provinciale faunabeleid.

• Het faunabeheerplan (en de uitvoering daarvan door de samenwer-kende partijen) zien wij als het vanzelfsprekende verlengde daarvan.

• Natuur en jacht zijn niet in strijd met elkaar maar zijn juist onlos-makelijk verbonden met elkaar. De natuurgebieden in Fryslan zijn teklein van omvang om zelfregulerend te zijn. Beheer door de mensis wenselijk. Dit blijkt ook uit het door alle partijen onderschrevenfaunabeheerplan.

• Duurzaam oogsten uit de natuur volgens het internationaal erkende“wise-use” principe is in beginsel geoorloofd, mits de mens zijnleefomgeving als goed rentmeester beheert. Voorafgaande is o.a. eengoede inventarisatie vereist, welke worden gepubliceerd in de WBEdatabank en het faunabeheerplan van de FBE.

KNJVPostbus 1165, 3800 BD Amersfoort033-461.98.41www.knjv.nlConsulent Noord Nederland: Klaas Elzingaklaaselzinga@knjv.nl

Natuurmonitoring bij de provincieOp 3 maart 2003 heeft gedeputeerde Andriesen de aftrap gegevenvoor de Friese natuurmonitoring. Daarmee gaat de provincie voort opeen traject, dat enige jaren daarvoor was gestart met een brede raad-pleging van ruim 90 Friese natuurorganisaties. Ondertussen zijn wevier jaar verder en heeft het bureau natuurmonitoring al het nodigeuitgevoerd. Allereerst hebben we veel tijd gestoken in het vormgevenvan een Digitale NatuurAtlas (DNA), waarmee de verspreiding van veelsoorten in Fryslân via internet is te raadplegen. Hiervoor is op groteschaal samengewerkt met veel Friese organisaties en met vele vrijwilli-gers en professionals in de provincie. De provinciale natuurmonitoringonderhoudt verschillende GIS-systemen:• ECOSTAT: een gebiedensysteem met alle informatie over de natuur-doeltypen en -bestemmingen van natuurgebieden in Fryslân

• Milieutekort: een gebiedensysteem met de tekorten en knelpunten inde Ecologische Hoofdstructuur

• BFVW: begrenzing en telgegevens met de jaarlijkse nazorgkaarten

11

Daarnaast zijn verschillende evaluaties uitgevoerd, waarvan het weide-vogelbeleid van provincie Fryslân en de realisering van de EHS Gaaster-lân het meest in het oog springen. Ook heeft de werkgroep een actiefcoördinerende rol gehad bij het organiseren van provinciale steltloper-tellingen (najaar en voorjaar 2003/04), de verspreiding van eenbeleidsrelevante libellensoort, de groene glazenmaker, het organiserenvan inventarisatieprojecten van das en heikikker en rond de Leijen.Op stapel staat een eerste Friese Toestand van de Natuur. Ook wordtgewerkt aan verbetering van de informatievoorziening via internetrond weidevogels en ganzen. Verder wordt veel aandacht besteed aande verbetering van verschillende monitortrajecten en het verder digi-taliseren van natuurinformatie verzameld binnen de provinciegrenzen.Wilt u meer weten, neem dan contact op met:

Provinsje FryslânPostbus 20120, 8900 HM Leeuwardenwww.fryslan.nl (kaarten & cijfers: Digitale NatuurAt-las)

Meinte Engelmoer (m.engelmoer@fryslan.nl) op tel. 058-292.59.76Roland Jalving (r.jalving@fryslan.nl) op tel. 058-292.59.90Johan Taal (j.d.taal@fryslan.nl) op tel. 058-292.59.57

Staatsbosbeheer. Alles wat de natuur te bieden heeftIn de missie van Staatsbosbeheer staat het werken aan een duurzameleefomgeving voor mens, plant en dier centraal. Daarvoor moeten debelangen van mens én natuur in evenwicht zijn. En dat is allesbehalvevanzelfsprekend. Want in het maatschappelijke debat heeft de natuurgeen eigen stem. Staatsbosbeheer wil ervoor zorgen dat de stem vande natuur vaker en helderder gehoord wordt. En om een blijvenderelatie tussen mens en natuur te stimuleren kiezen we voor natuurdie meerdere functies vervult en waarvan de mens onderdeel is.

Onze doelstellingen op een rijtje:• Het beheren, oftewel: instandhouden, herstellen en ontwikkelen vanbos-, natuur-, landschaps- en cultuurhistorische waarden in degebieden van Staatsbosbeheer.

• Het bevorderen van recreatie in zoveel mogelijk gebieden vanStaatsbosbeheer.

• Het leveren van een bijdrage aan de productie van milieuvriendelijkeen vernieuwbare grondstoffen, zoals hout.

Alle regio’s zijn uniek, maar Noord-Nederland is op een bijzonderewijze uniek. In het Noorden hebben we namelijk nog ruimte. Denkalleen maar aan het grootste natuurgebied van Nederland, dewadden. Wij kennen hier de luxe dat we de natuur nog de natuurkunnen laten zijn. Grootse natuur!In de natuur van Noord-Nederland is gelukkig ook nog ruimte voordieren. Staatsbosbeheer bekommert zich ook om de belangen vandieren in de natuur. En daarvoor is het belangrijk om te weten welkedieren waar leven en hoe we gezonde habitats voor verschillendediersoorten kunnen garanderen. Het in kaart brengen van planten endieren is daarom een belangrijke taak voor Staatsbosbeheer.In samenwerking met talloze enthousiaste en betrokken vrijwilligersinventariseren we en houden we ontwikkelingen bij. We zijn blij metde Zoogdieratlas voor Fryslan die dit soort gegevens overzichtelijk inbeeld brengt.

Voor informatie over Inventarisatie & Monitoring bij StaatsbosbeheerRegio Noord kunt u zich wenden tot:Medewerker Terreinbeheer / Monitoring Ing. Hans BollTrompsingel 1, Postbus 333, 9700 AH Groningen050-707.44.68, h.boll@staatsbosbeheer.nl.

12

Voor algemene informatie over Staatsbosbeheer en de grotere terreinenzie www.staatsbosbeheer.nl. U kunt Staatsbosbeheer ook bereiken viatel. 030-692.61.11 of e-mail: info@staatsbosbeheer.nl.

Werkgroep Kerkuilen Friesland (WKF)In het begin van de jaren zeventig werden de eerste nestkasten voorde kerkuil geplaatst. Op 1 oktober 1986 werd de Werkgroep opgericht.Friesland is nu verdeeld in 42 regio’s, waarin ruim 80 actieve enenthousiaste medewerkers zich bezig houden met de bescherming vande kerkuil. De Werkgroep tracht dit te verwezenlijken door:• het plaatsen en schoon houden van nestkasten• het geven van voorlichting (educatie)• het onderhouden van goede contacten met kastenbezitters(meest agrariërs) en

• het verzamelen van broedgegevens.

Het verzamelen van braakballen wordt gedaan voor onderzoek(veldmuizencyclus en verspreiding zoogdieren) en voor educatievedoeleinden (scholen, jeugdvogelwachten).Een onderdeel van WKF is de “braakballenpluisgroep”, die jaarlijks eenaantal malen bij elkaar komt. Jaarlijks verschijnt de landelijke nieuws-brief “Uilen Nieuwsbrief” en om de twee jaar de provinciale in het tijd-schrift Vanellus van de BFVW. De nieuwsbrieven zijn bestemd voor dekastenbezitters en de werkgroepleden.

Werkgroep Kerkuilen FrieslandContactpersoon: Johan de JongLipomwyk 2, 9247 CH Ureterpjongrans@hetnet.nlwebsite (landelijk) www.uilen.orgvanaf november 2007: www.kerkuil.com

De Zoogdiervereniging VZZDe Zoogdiervereniging VZZ is in 1952 opgericht als een platform vooriedereen met belangstelling voor zoogdierkunde en zoogdierbescherming,de twee Z's in VZZ. De VZZ heet voluit Vereniging voor Zoogdierkundeen Zoogdierbescherming. Sinds 2006 wordt de verkorte naamgebruikt: Zoogdiervereniging VZZ.De Zoogdiervereniging VZZ zet zich in voor de studie en de beschermingvan alle in het wild levende zoogdieren en hun leefgebieden en streeftdaarbij naar streeft naar het behoud van duurzame populaties. Daarbijgeldt dat studie en bescherming onlosmakelijk met elkaar verbondenzijn. Voor een effectieve bescherming is kennis over aantalsontwikke-lingen en over oorzaken van achter- of vooruitgang van een soort nodig.Daarbij is het ook belangrijk de biologie van soorten te bestuderen.Geleidelijk heeft de VZZ zich ontwikkeld tot een professionele organi-satie die mensen bijeenbrengt die actief kennis verzamelen, ontwikke-len en uitdragen, met als doel de actieve bescherming van zoogdierenen hun leefgebieden, zowel nationaal als internationaal.De verantwoordelijkheden en activiteiten van de vereniging zijn daar-bij verdeeld over de vereniging en het bureau.Leden van de VZZ zijn actief in diverse werkgroepen, werken mee aanlandelijke tellingen van zoogdieren, geven lezingen en schrijvenartikelen voor de tijdschriften en websites. Ze worden daarbijondersteund door het bureau. Dit bureau voert daarnaast onderzoeks-projecten uit en geeft gevraagd en ongevraagd adviezen aanoverheden, terreinbeheerders en projectontwikkelaars.

Zoogdiervereniging VZZOude Kraan 8, 6811 LJ Arnhem026-3705318www.vzz.nlContactpersoon Noord Nederland: Rob Koelmanrob.koelman@vzz.nl

13

14

15

16Insecteneters

17Insecteneters

18Insecteneters

19Insecteneters

20Insecteneters

21Insecteneters

22Insecteneters

23Insecteneters

24Vleermuizen

25Vleermuizen

26Vleermuizen

27Vleermuizen

28Vleermuizen

29Vleermuizen

30Vleermuizen

31Vleermuizen

32Vleermuizen

33Vleermuizen

34Haasachtigen

35Haasachtigen

36Knaagdieren

37Knaagdieren

38Knaagdieren

39Knaagdieren

40Knaagdieren

41Knaagdieren

42Knaagdieren

43Knaagdieren

44Knaagdieren

45Knaagdieren

46Knaagdieren

47Knaagdieren

48Knaagdieren

49Roofdieren

50Roofdieren

51Roofdieren

52Roofdieren

53Roofdieren

54Roofdieren

55Roofdieren

56Roofdieren

57Roofdieren

(atlasblok)

58Roofdieren

59Roofdieren

(atlasblok)

60Roofdieren

61Evenhoevigen

62Evenhoevigen

63Zeezoogdieren

64Zeezoogdieren

65Zeezoogdieren

66Zeezoogdieren

dwaalgasten

67Buideldieren