Boekenpodium – Avondconferentie:

Zingeving en spiritualiteit:

een uitdaging voor therapie en zorg

Walter Krikilion

Garant – Antwerpen

16 oktober 2012

Zingeving en spiritualiteit: een

uitdaging voor therapie en zorg

• Een Boekenpodium is geen

boekvoorstelling, maar diept een

centraal thema uit een recent

verschenen boek wat verder uit.

• Presentatie en discussie.

• Indeling:

1) Uitdaging en context

2) Evidence-based en methodisch handelen: welke kijk erop?

3) Handvatten rond de aandacht voor zingeving, levensbeschouwing en spiritualiteit in de zorg

4) Aanbevelingen voor beleid en management

5) Handvatten rond samenwerking tussen zorgprofessionals en geestelijk verzorgers

1) Uitdaging en context

• ‘Zingeving en spiritualiteit’ vormt een

grote uitdaging voor therapie en zorg.

• Maar, ondanks de geleidelijke

‘vooruitgang’ in de afgelopen decennia,

is er nog veel werk aan de winkel.

• Welke factoren spelen mogelijk mee?

efficiëntiegericht handelen

gebrek aan kennis en inzicht

gevoel van onmacht

verveeld zitten met levensbeschouwelijke instituties en vertroebeld zicht op ‘waar het om gaat’ en wie/wat faciliterend kan werken

zingeving en verwante termen zijn moeilijk ‘pakbaar’ of ‘hard te maken’

…

• Context van mijn analyse en aanbevelingen:

de geestelijke gezondheidszorg, concreet het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Geel.

mijn activiteit als stafmedewerker zingeving, levensbeschouwing, ethiek en cliëntenparticipatie; en mijn activiteit als psychotherapeut.

• Uitgangspunt: hetgeen geldt voor de GGZ, geldt ook voor de algemene gezondheidszorg en voor hulpverlening en welzijnszorg.

• Dat is mijn ervaring vanuit netwerking en samenwerkingsverbanden in bredere zin; en ook vanuit uitwisseling op symposia.

2) Evidence-based en methodisch

handelen: welke kijk erop?

• Vertrekpunt, ook in mijn boek, is de

actuele situatie van de GGZ, met:

groeiende tendens naar

standaardisering

evidence-based en doelgroepgericht

behandelen

transparant werken vanuit methodieken

aan de hand van protocollen.

• Positiebepaling tegenover evidence-based

behandelen:

integreren met het oog op kwaliteitsvolle

zorg – complementariteitsmodel

erkennen van valkuilen van actuele verengde

visie op evidence-based in de praktijk – te

rationeel en te technisch

verbreden van evidence-based concept

vanuit de oorspronkelijke definitie.

• Inspiratie bij de oorspronkelijke

omschrijving van evidence-based

behandelen.

• In oorspronkelijke definitie treffen we

het noodzakelijk samengaan van 3

essentiële componenten aan:

vormen van een klinisch oordeel en maken van een klinische keuze als behandelaar met deskundigheid

betrokkenheid en afstemming op de unieke cliëntsituatie

methodisch en oordeelkundig gebruik van de beste actueel beschikbare onderzoeksgegevens

• Deze ruimere evidence-based opvatting gaat samen met:

een integrale kijk op behandeling en therapie – behandeling is meerdimensionaal

value-based behandelen – aandacht voor het unieke verlangen en de eigen waarde van de persoon

ruimere opvatting over kennisontwikkeling – aangevuld met de actieve participatie van behandelaars aan onderzoek

• Aanbevelingen voor zorgprofessionals - werken aan volgende basishoudingen:

gerichtheid op integrale zorg en voortdurend werken aan kwaliteit hierin

bereidheid tot een open blik in de therapeutische relatie

bereidheid tot tegelijk werken op twee niveaus: dat van de methodiek als professional en dat van de existentiële onderlaag als medemens en tochtgenoot

tegelijk staan in de eigen beroepsdeskundigheid en interdisciplinair handelen

3) Handvatten rond de aandacht voor

zingeving, levensbeschouwing en

spiritualiteit in de zorg

• Nood aan de ontwikkeling van een kader en een terminologie om over deze dimensie in de zorg te leren spreken met elkaar:

helemaal niet vanzelfsprekend

zoeken naar een aanpak die past bij de specifieke zorgcontext

terugkerende basisvorming voor personeelsleden uit diverse disciplines samen

• Thema’s die aansluiten bij de context van zorg en therapie en die bijdragen tot expertiseontwikkeling rond zingeving bij zorgprofessionals:

(psychische) kwetsbaarheid en zelf kwetsbaar durven zijn

veerkracht en bezieling

tochtgenoot-zijn

hoop en gerichtheid op toekomst

• Voorbeelden van concrete initiatieven in de

GGZ die bijdragen tot vorming – met

gelijkwaardige deelname van

zorgprofessionals en cliënten:

Stiltewandelingen met dialoog vanuit werken

met de zintuigen.

Sessies ‘Cult’uur van de stilte’ met gedichten

en filmbeelden/interviews met cliënten.

4) Aanbevelingen voor beleid en

management

• Cliënten beschouwen als partners in de ontwikkeling van zorg:

zoeken naar contacten in bredere zin en openheid om het beheersmatig handelen met een ‘kritische cliëntfilter’ te bekijken

een zorgbeleid mogelijk maken waarin cliënten vanuit ervaringsdeskundigheid feedback kunnen geven.

• Een beleid rond zorg mogelijk maken waarin:

zorgprofessionals interdisciplinair werken

en werken aan ‘congruente zorg’

zorgprofessionals vanuit de samengedragen

zorg gestimuleerd worden oog te hebben

voor cliëntvragen rond zingeving en

levensbeschouwing

• Een beleid waarin inzake

levensbeschouwelijke zingeving:

gewerkt wordt vanuit een ‘actief pluralisme’

waarbij diversiteit een positief gegeven is en

specifieke rituelen/symbolen ruimte krijgen

dialoog voorop staat

en patiëntgericht het contact met geestelijk

verzorgers gefaciliteerd wordt

5) Handvatten rond samenwerking

tussen zorgprofessionals en geestelijk

verzorgers

• Vanuit de therapeutische relatie kunnen

zorgprofessionals cliënten ondersteuning

geven wat de dimensie van zingeving betreft:

in het kader van integrale zorg

vanuit hun eigen authenticiteit

met enige vrijmoedigheid

• Zorgprofessionals ervaren, juist vanuit een authentieke opstelling, hun grenzen rond zingeving, levensbeschouwing en spiritualiteit:

zorgprofessionals verwijzen door naar en werken samen met de geestelijk verzorgers uit diverse levensbeschouwingen

• Geestelijk verzorgers:

hebben vanuit hun specifieke deskundigheid een eigen plek binnen de interdisciplinaire zorgcontext

en dat vanuit een integrale en meerdimensionale kijk op zorg en therapie.

• Van fundamenteel belang is de

mogelijkheid om te werken aan een

cultuur van begrip en vertrouwen.

• Dit vanuit de ‘verbindende kracht’ van

zingeving en spiritualiteit.

Dank voor uw aandacht

Tijd voor feedback en

uitwisseling