Inhoudsopgave - Academie...Spiritualiteit & Zingeving 1e jaar Module Filosoferen over Spiritualiteit...

Studiegids 2019-2020 Spiritualiteit & Zingeving/Geestelijk Begeleider/Vrije Studierichting

2

Inhoudsopgave

Algemene informatie 4

Spiritualiteit & Zingeving 1e jaar:

Filosoferen over Spiritualiteit en Zingeving 7

Sociologie & Metafysica 7

Zingeving in perspectief 8

Biografieonderzoek, zingeving & autobiografisch schrijven 8

Inleiding in de psychologie 9

Westerse Esoterie 9

Westerse religies 9

Inleiding Westerse filosofie 10

Inleiding Oosterse filosofie 10

Spiritualiteit & Mystiek 10

Studiebegeleiding en – verdieping 11

Spiritualiteit & Zingeving 2e jaar:

Grenservaringen 1 12

Fenomenologie & Reflectie 12

Ontwikkelingspsychologie 13

Existentiële filosofie 13

Anders waarnemen 14

Nieuwe Wetenschap 14

Inleiding Oosterse filosofie 15

Levensloop 15

Moderne spiritualiteit 16

Vrije lesruimte 16

Geestelijk Begeleider 3e jaar:

Grenservaringen 2 17

Psychopathologie 17

Organisatie van de zorg en beroepsprofiel 18

Begeleidingsmethodieken van de Geestelijke Begeleiding 18

Model Geestelijke begeleiding 19

Religieuze paradigma’s Geestelijke Begeleiding 1 19

Logotherapie 20

Ouderdom, verlies en rouw 20

Leertrajectbegeleiding 21

Transpersoonlijke psychologie 21


3

Geestelijk begeleider 4e jaar:

Juridische relaties en beroepsprofiel 22

Algemene gesprekstechnieken 22

Gesprekstechnieken Geestelijke begeleiding 23

Supervisie 23

Religieuze paradigma’s Geestelijke Begeleiding 2 23

Model Zinvinding & levensverhaal 24

Model Toepassing praktijk 25

Rituele vormgeving 25

Spirituele visies op hulpverlening 26

Leertrajectbegeleiding 26

Vrije Studierichting

Inleiding Vrije Studierichting 27

Hedendaagse filosofen 27

Ik….(dans, denk, bemin) dus ik besta 27

Pluralisering van wereldbeelden 28

De vragen van de Kleine Prins 28

Mens en instrument 29

Filosofie in dialoog 29

Oosterse filosofie 30

Aardse mystiek 30

In de geest van Hermes 31

Literatuurlijsten 32


4

Algemene informatie

Deze studiegids is bedoeld om je te vertellen wat je kunt verwachten in de opleiding van je keuze. Je

vindt hierin de omschrijvingen van alle modules zoals die komend jaar worden gegeven. Ook kun je

kennisnemen van de modules van jaren daarna. Daarbij merken we op dat we – omdat we nog een

jonge onderwijsinstelling zijn – het programma voorlopig nog elk jaar onder de loep nemen en verder

aanscherpen. Dat kan betekenen dat het programma en de afzonderlijke modules de jaren hierna

nog wat kan verschillen. Verder vind je hieronder enkele belangrijke algemene zaken om rekening

mee te houden tijdens je studie. Uitgebreidere informatie en meer details vind je in de Algemene

Voorwaarden op de website.

Opzet van de studie

Op de Academie volg je een programma van modules van steeds vier avonden of vijf zaterdagen

hoor- en werkcolleges over één onderwerp. Daarnaast wordt de nodige thuisstudie gevraagd.

De studiebelasting is 25 ECTS per jaar, ofwel 15 uur gemiddeld per week inclusief les-/contacturen bij

46 weken. Deze thuisstudie is een belangrijk onderdeel van het leerproces en ook nodig om de

tentamens, vaak een take-home tentamen, te maken. Ben je verhinderd voor een les, informeer dan

de docent en het Onderwijs- & Studentenbureau ([email protected]).

Studenten die twee keer of meer afwezig zijn geweest, krijgen een vervangende opdracht.

Tentamens

Alle modules worden afgesloten met een tentamen, meestal in de vorm van een take-home

tentamen. In de regel krijg je zes weken de tijd om een tentamen te maken en krijgt de docent zes

weken de tijd om de tentamens na te kijken. Gestreefd wordt naar een nakijktijd van drie weken.

Tentamens zijn tien jaar geldig.

Leertrajectbegeleiding, stages, scriptie

Naast de inhoudelijke modules wordt met name bij de beroepsgerichte opleidingen de nodige tijd

ingeruimd voor leertrajectbegeleiding, supervisie, intervisie, stage en stagebegeleiding. Een

eindwerkstuk of scriptie vormt de afronding van je opleiding.

Evaluatie

Na afloop van iedere module wordt aan iedere student gevraagd een korte digitale evaluatie van de

module in te vullen. Voor de Academie zijn de evaluaties een belangrijke bron van informatie om de

kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en de benodigde accreditaties te behouden of verwerven.

Directeur en tutoren

Met ingang van 1 september heeft de Academie voor Geesteswetenschappen haar interne

organisatie veranderd. De tutoren zijn het aanspreekpunt voor de studenten en verantwoordelijk

voor het begeleiden van het leerproces van de student. De directeur is verantwoordelijk voor de

inhoudelijke aspecten van het onderwijs en de keuze van vakken en docenten.

De tutor van de opleiding Spiritualiteit en Zingeving is Kees Voorhoeve.

De tutor van de opleiding Geestelijk Begeleider is Lieke Deelstra.

De tutor van de Vrije Studierichting is Hein van Dongen.

De directeur is Ellen van Son


5

Vrijstelling van modules

In overleg met de tutor is vrijstelling voor bepaalde vakken mogelijk mits deze vrijstelling voor

aanvang van de module wordt aangevraagd. De tutor overlegt de aangevraagde vrijstelling met de

directeur. Vrijstelling leidt niet tot verlaging van het verschuldigde collegegeld. Wel heeft de student

het recht de vrijgekomen ruimte in te vullen met andere modules uit andere opleidingen, mits deze

voor derden toegankelijk zijn (zie de studiegids). Als in deze vervangende modules ook tentamen

wordt gedaan met voldoende resultaat, worden deze modules vermeld op het diploma. Naast deze

vervangende modules houdt de student ook recht op de twee gratis extra modules per jaar.

Extra modules volgen uit andere opleidingen

Naast de reguliere opleiding heeft een student de mogelijkheid per volledig studiejaar maximaal

twee gratis extra modules te volgen van een van de andere opleidingen, mits deze voor derden

toegankelijk zijn (zie de studiegids). De extra module mag qua rooster niet conflicteren met het

volgen van de modules van de eigen opleiding. Extra modules worden niet afgerond met een

tentamen. Studenten dienen vooraf te melden aan de tutor en het Onderwijs- en Studentenbureau

welke module zij wanneer willen volgen.

Diploma en certificaten

Bij een volledig afgeronde tweejarige of vierjarige opleiding wordt een Diploma uitgereikt. Na

afronding van een tweejarige basisopleiding (bij Spiritualiteit & Zingeving of Transpersoonlijke

Psychologie & Energetische Therapie) wordt een Getuigschrift uitgereikt. Voor losse modules of extra

cursussen/masterclasses die niet worden afgesloten met een tentamen, toets of werkstuk wordt een

Bewijs van Deelname uitgereikt.

Studie-uitloop

Heb je na twee of vier lesjaren alle modules gevolgd, maar ben je nog niet klaar met je studie, omdat

je nog enkele tentamens moet doen en/of de stage, en/of je scriptie of stageverslag moet schrijven,

dan krijg je aansluitend in het daaropvolgende derde of vijfde studiejaar, in de periode 1 september

t/m 31 december, eenmalig de mogelijkheid om de resterende onderdelen af te ronden zonder dat

je collegegeld hoeft te betalen. Heb je per 1 januari de resterende onderdelen nog niet afgerond en

wil je de opleiding voortzetten, dan worden kosten in rekening gebracht: € 250,- administratiekosten

(altijd) en € 50,- per af te leggen tentamen, € 200,- voor scriptiebegeleiding en € 200,- voor

begeleiding stage(verslag).

Deze tarieven gelden ook in de daaropvolgende studiejaren, totdat je opleiding is afgerond.

Klachten

De Academie streeft naar een klimaat waarin eventuele klachten zoveel mogelijk in onderling overleg

kunnen worden opgelost. Als dit niet mogelijk blijkt, gaat de klachtenregeling in werking. Ook heeft

de Academie een vertrouwensfunctionaris ingesteld. Iedere klacht wordt te allen tijde vertrouwelijk

behandeld.

Privacy

Alle persoonlijke informatie die de student verstrekt, wordt door de Academie vertrouwelijk

behandeld. De informatie wordt uitsluitend aangewend om de student te informeren gedurende de

opleiding en om de onderwijsdiensten voor de student optimaal te laten verlopen. Bij het gebruik

van persoonsgegevens is de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van toepassing.


6

Aansprakelijkheid

De Academie neemt de verplichting op zich om, naar beste inzicht en vermogen, de door haar

aangeboden opleidingen te (doen) geven. Zij is echter niet aansprakelijk voor door de student

geclaimde schade die verband houdt met de uitval van een docent, de inhoud van een module of

roosterwijzigingen.

Leslocatie

De Academie maakt gebruik van de faciliteiten van het Utrechts Stedelijk Gymnasium (USG).

De leslocatie is: Notebomenlaan 400, 3582 CN Utrecht.

Actuele informatie en contact

Alle actuele informatie is te vinden op de website www.academiegeesteswetenschappen.nl

Contact over de opleidingen kun je opnemen met de betreffende tutor of het Onderwijs- &

Studentenbureau

Postadres: Postbus 13363, 3507 LJ Utrecht

Telefoon: 030-2658901. E-mail: [email protected]

We wensen je een heel mooi en inspirerend studiejaar toe mede namens alle tutoren

Ellen van Son

Directeur Academie voor Geesteswetenschappen

http://www.academiegeesteswetenschappen.nl/

tel:0302658901

mailto:[email protected]


7

Spiritualiteit & Zingeving 1e jaar

Module Filosoferen over Spiritualiteit en Zingeving (FSZ)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. L. Meiling , ir. drs. E. van Son-de Waard

Doelstelling

Het verkrijgen van inleidende kennis en inzicht in de begrippen spiritualiteit,

mystiek, zingeving en verwante stromingen met behulp van het gereedschap dat

de filosofie ons aanreikt.

Inhoud Spiritualiteit lijkt vandaag een containerbegrip geworden. Er zijn vele al of niet

religieuze tradities, leerscholen en meditatievormen die zich laten duiden als

spiritueel of mystiek. We proberen met behulp van de filosofie vat te krijgen op de

inhoud van de begrippen en op verschillende scholen en vormen van historische en

hedendaagse spiritualiteit. We zullen daarbij ook aandacht schenken aan de relatie

rationaliteit en spiritualiteit.

Tijdens het laatste college leggen we de verbinding naar het persoonlijke ervaren

van zingeving. We staan stil bij een paradox: betekenisgeving komt enerzijds pas

op gang als de mens de ervaring herkent vanuit een herhaling en anderzijds komt

betekenisgeving tot stand als dat de mens zich laten meevoeren in de onzekerheid

van de ervaring.

Werkvormen Interactief hoorcollege

Toetsvorm Take-home tentamen

Literatuur A. Roothaan, Spiritualiteit begrijpen. Een filosofische inleiding. Amsterdam 2007.

W. Jäger, Wijsheid uit Oost en West. Visie op een integrale spiritualiteit. Rotterdam

2008. Enkele aanvullende teksten die tijdens het college worden aangereikt.

Contacturen 12,5

Toehoorders Deze module staat open voor studenten van andere studierichtingen.

Module Sociologie en Metafysica (SOM)

Omvang 2,5 ECTS

Docent dr. Mr. F. Dekkers

Doelstelling

Sociologie is de wetenschap die bestudeert hoe in onze samenleving alles met

elkaar verbonden is; die wetenschap roept ook veel spirituele vragen op. Zowel

oude wijsheid tradities en spirituele ervaringen, als nieuwe inzichten vanuit

kwantumfysica, biochemie en neurologie kunnen hierbij helpen. De student

verdiept zich in het begrippen als ‘samenleving’, ‘verbinding’, ‘harmonie’ en ‘liefde’ vanuit dit perspectief.

Inhoud De student maakt kennis met een sociologisch wijze van waarnemen en denken,

waarbij de samenhang tussen sociologische, psychologische, biologische,

filosofische en religieuze paradigma’s wordt toegelicht. Zo leert de student creatief reflecteren op godsdienstige, spirituele, ethische of ideologische inzichten en

overtuigingen. In dit opzicht kan het functioneren van organisaties, groepen en

relaties beter begrepen worden, evenals de eigen missie en positie in de

samenleving. De student leert verbanden te zien tussen uiteenlopende rolpatronen

en paradigma’s. Begrippen als tijd, bewustzijn en lotsbestemming krijgen daarbij bijzondere aandacht.

Werkvormen Hoorcolleges, discussie, opdrachten.


8

Toetsvorm Take home tentamen

Literatuur Verplicht:

E. Wijsman, Psychologie en Sociologie, , Noordhoff 2017

Aanbevolen:

D. Weenink e.a., Samenlevingen, Noordhoff 2017

E. Laszlo, Kosmische visie, Ankh-Hermes 2004

R. Sheldrake, Science and Spiritual Practises, Hodder and Stoughton 2017

L. McTaggart, De verbinding, AnkhHermes 2011

C. Dale, Het subtiele lichaam, Altamira 2010

Contacturen 12,5


Module Zingeving in perspectief (ZINP)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. J. Smit

Doelstelling

Je leert wat zingeving is en hoe het werkt. Je leert zingeving begrijpen als antwoord

geven op het leven zelf. Je leert spiritualiteit begrijpen als kern van de

zingevingsactiviteit en je leert religie begrijpen als praktijk van zingeving.

Inhoud Een theoretisch kader wordt aangeboden en er wordt gereflecteerd op de vraag

hoe dat in het eigen leven gestalte krijgt.

Werkvormen Interactief hoorcollege en reflectieve opdrachten met bespreking.

Toetsvorm Essay

Literatuur Verplicht: J. Smit, Antwoord geven op het leven zelf, Delft 2015, pag. 63-120.

Aanbevolen: Herman Andriessen, Spiritualiteit en Levensloop, Zoetermeer 2006,

pag. 7-25 en 162-175 en H. Rijksen & A. van Heijst, Levensvragen in de hulpvraag,

Eindhoven 1999, pag. 7-62.

Contacturen 12,5


Module Biografieonderzoek, zingeving & autobiografisch schrijven (ABS)

Omvang 2,5 ECTS

Docent L. Deelstra (titelatuur onbekend)

Doelstelling

Studenten krijgen een ruimer inzicht in de eigen levensloop en thematiek en die

van medestudenten, krijgen inzicht in de wetmatigheden en ontwikkelingsfasen in

de algemene biografie, maken kennis met spiritueel georienteerd biografie-

onderzoek en de methodiek van het autobiografisch schrijven.

Inhoud Tijdens de colleges worden fragmenten uit de eigen biografie

beschreven/onderzocht en geluisterd naar die van medestudenten. Er is vanuit

spiritueel perspectief aandacht voor de biografie als ontwikkelingsweg en zingeving

in de biografie. Er is aandacht voor het toepassen van de methodiek van het

autobiografisch schrijven.

Werkvormen Voornamelijk werken incidenteel hoorcollege.

Toetsvorm Presentieplicht, opdrachten, take-home tentamen.

Literatuur Verplicht: Willemijn Soer, Autobiografisch schrijven. Waar wij het over hebben

wanneer wij het over ons leven hebben. Uitg. Christofoor, 305 blz.

Contacturen 12,5



9

Module Inleiding in de psychologie (PB1)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Drs. P. de Jong

Doelstelling

Na het volgen van deze lessen kan je aan de hand van verschillende visies en

invalhoeken in de psychologie, menselijke betekenisgeving, emoties en gedrag

verklaren.

Inhoud Onderwerpen: Algemene inleiding in de psychologie; Het onbewuste in de

psychologie; Gedrag en cognitie; De humanistische invalshoek; Klinische

psychologie.

Werkvormen Interactie, oefeningen, opdrachten.

Toetsvorm Take-home examen.

Literatuur Soonius, J. (2014). Psychologie in hoofdlijnen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.

Contacturen 12,5


Module Westerse esoterie (WES)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. J. Slavenburg

Doelstelling

De studenten maken kennis met de esoterische traditie in de oudheid binnen en

buiten het christendom.

Inhoud Behandeld worden onder meer: het joodse christendom, de gnostiek, de

Egyptische en Griekse mysteriën.

Werkvormen Interactief hoorcollege.

Toetsvorm Take-home tentamen.

Literatuur Drs. Jacob Slavenburg , Reis langs de mysteriën, Walburg Pers Zutphen 2017

Contacturen 12,5


Module Westerse religies (WG1)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. P. van Heusden

Doelstelling

De studenten verwerven kennis van de elementaire kenmerken van het Jodendom,

het Christendom en de Islam in hun historische en hedendaagse gestalten en

beleving. De studenten verwerven ook een basisinzicht in de onderlinge relaties

tussen deze drie abrahamitische godsdiensten en in hun

verschillen/overeenkomsten.

Inhoud Van de drie godsdiensten worden in vogelvlucht behandeld: 1. Oorsprong en

geschiedenis; 2. God; 3. Mens; 4. Geluk; 5. Feesten; 6. Organisatie.



Literatuur Christopher Partridge en Jos Leussink (co-auteur), Handboek van de

Wereldgodsdiensten, (red.) Uitg. Kok, 2005, blz. 265-310, 311-355, 356-393.

Het boek is moeilijk verkrijgbaar, wacht dus met aanschaf! Er wordt gezocht naar

beschikbaarstelling als PDF of anders naar vervangende literatuur.

Contacturen 12,5



10

Module Inleiding Westerse filosofie (WFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. H. van Dongen

Doelstelling Het verkrijgen van kennis en inzicht in de elementaire vragen en begrippen van de

wijsbegeerte.

Inhoud Een overzicht van de hoofdlijnen van de westerse filosofie. We behandelen

grondideeën en thema’s uit de wijsbegeerte die voor deze studierichting een bijzondere relevantie hebben. Aan de orde komen o.a. Plato, Aristoteles, Kant, James,

Bergson en Wittgenstein en thema’s uit de Filosofische antropologie, de Taalfilosofie en de Wetenschapsfilosofie.

Werkvormen Hoor- en discussiecollege.


Literatuur H.J. Störig, Geschiedenis van de filosofie, Utrecht, 2000. Jan Bor, De verbeelding van

het denken (red.) Amsterdam 2014.

Contacturen 12,5


Module Inleiding Oosterse filosofie (OFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Dr. Paul van de Velde

Doelstelling

Je krijgt voeling met de specificiteit van de Oosterse filosofie en verwerft inzicht in

een aantal kernbegrippen uit de Indiase en Chinese filosofie.

Inhoud Aan bod komen: het gedeelde begrippenkader van de Indiase filosofie, centrale

begrippen uit de hindoeïstische filosofie zoals atman en brahman, het taoïsme aan

de hand van begrippen als tao en wu wei, het confucianisme over medemenselijk-

heid en het ideaal van de wijze.

Werkvormen Interactief hoorcollege en verwerkingsopdrachten.


Literatuur Verplicht: Michel Dijkstra, Basisboek Oosterse filosofie, Isvw Uitgevers, 2016, 1e

druk. 160 blz.

Aanbevolen: Michel Dijkstra (red), Bij Lao Tsé op de thee. Filosofische verhalen uit

het Oosten, Uitg. Prometheus, 2009, 1e druk. 188 blz.

Contacturen 12,5


Module Spiritualiteit & Mystiek (SPM)

Omvang 2,5 ECTS

Docent K. Voorhoeve MA

Doelstelling

Kennis en inzicht verkrijgen over de betekenis en ervaring van spiritualiteit en

mystiek.

Inhoud Tijdens de werkcolleges zullen uitgangspunten en kenmerken van spiritualiteit en

mystiek besproken worden. Aan de hand van voorbeelden uit onder andere het

boeddhisme en christelijke mystiek zal uitleg gegeven worden over de fases van de

spirituele weg en gaan we oefenen met enkele spirituele basisprincipes zoals

aandacht, ruimte, loslaten en overgave.


11

Werkvormen Werkcolleges, oefenvormen, dialoog en opdrachten.

Toetsvorm Takehome tentamen.

Literatuur Robert Hartzema, Vrij en onbezorgd, de hart-essentie van het boeddhisme,

Uitgeverij Karnak, 2014

Patrick Lens, God diep in mij. Een weg naar innerlijke vrede met Meister Eckhart.

Uitgeverij Carmelitana, 2011

Kees Voorhoeve, De fases van de spirituele weg.

[Artikel wordt beschikbaar gesteld]

A.H. Almaas, De innerlijke diamant. Deel 1. Kenmerken van het zelf. Hoofdstuk 1 en

2 [Hoofdstukken worden beschikbaar gesteld]

Contacturen 12,5


Module Studiebegeleiding en –verdieping (SB)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten drs. K. Kruisheer, K. Voorhoeve MA

Doelstelling

Na kennismaking op dinsdagavond 3 september volgen gedurende het studiejaar

meerdere dagen die worden besteed aan studiebegeleiding en -verdieping. Op

deze wijze worden de studenten ondersteund bij hun persoonlijke en professionele

leerproces, zodat zij daar richting aan kunnen geven en er verdieping plaats kan

vinden. Deze dagen worden langs verschillende lijnen ingevuld:

Het leggen van verbindingen tussen de inhoudelijke modules;

Het vergroten van professionele schrijfvaardigheden;

Het reflecteren op de persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Inhoud Het leggen van verbindingen tussen de inhoudelijke modules

Studenten kunnen kennis en inzichten uit verschillende modules en meerdere

stromingen en bronnen, kritisch analyseren en met elkaar in verband brengen.

Studenten worden hierbij bewust van hun leerproces en hun zelfstudie, ontdekken

hoe zij kennis en inzichten kunnen koppelen aan de ervaring en op welke wijze de

thematiek van zingeving in het dagelijkse leven vormgegeven kan worden.

Het vergroten van professionele schrijfvaardigheden.Studenten leren hoe zij een

tekst tot een helder, samenhangend geheel kunnen smeden. Zij krijgen

oefeningen, gaan aan de slag met eigen en elkaars werk en ontvangen

handreikingen, tips & trucs voor het vervaardigen van teksten. Er is alle ruimte

voor vragen waar zij tijdens het proces tegenaan lopen. Kennis en inzicht op deze

wijze schriftelijk (beter) leren uitdrukken ondersteunt het leerproces zowel op het

persoonlijke, als op het cognitieve niveau.Het reflecteren op de persoonlijke en

professionele ontwikkeling. Studenten worden uitgenodigd te reflecteren op de

lesstof en hoe dit hun menszijn beïnvloedt en verrijkt. Het reflectieve proces wordt

door verschillende talige en niet-talige werkvormen ondersteund, die zowel het

bewuste als het onderbewuste aanspreken. Zodoende kunnen integratie van de

stof en groei plaatsvinden. Uiteraard staat het studenten vrij om aan werkvormen

al dan niet deel te nemen.

Werkvormen Dialogen, interactieve colleges, spelvormen, schrijfoefeningen, discussies.

Toetsvorm De student stelt een portfolio samen aan de hand van deze bijeenkomsten en

levert dit aan het einde van het studiejaar in.

Literatuur De literatuur wordt tijdens het collegejaar bekendgemaakt.

Contacturen 12,5


12

Toehoorders Deze module is niet toegankelijk voor studenten van andere studierichtingen.


13

Spiritualiteit & Zingeving 2e jaar

Module Grenservaringen 1 (GE1)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Prof. dr. H. Gerding

Doelstelling

Het zoeken naar inzicht in (1) de gerichtheid van de ziel, en (2) deugd als sturende

kracht. Deze zoektocht impliceert een kennismaking met psychologische en

filosofische beschouwingen rondom de universaliteit van dit onderwerp, de

transpersoonlijke en existentiële dimensies ervan, belemmeringen die kunnen

optreden, en (latente) functies en processen die hierbij werkzaam kunnen zijn.

Inhoud De thematiek die besproken wordt komt tot uitdrukking in denkbeelden over

individuatie, kundalini, grensoverschrijdende ervaringen, finale processen,

zelfonderzoek, hypotheses m.b.t. psychologische mechanismen inzake spirituele

ervaringen (engelen, demonen, halfgoden, archetypen en encounter-ervaringen).

Werkvormen Combinatie van filmfragmenten, hoorcollege en dialoog.


Literatuur Wordt als pdf verstrekt:

Gerding, H. (2012). Indringende spirituele ervaringen: transformatie op de grens van

lichaam en geest. Filosofie, Jaargang 22, nr. 2, mrt/apr

Gerding, H. (2017) Waarom wonderen spiritueel gezag vergroten. Bezien door de bril

van Arthur Schopenhauer, parapsycholoog en hippie avant la lettre. Tijdschrift voor

Parapsychologie en Bewustzijnsonderzoek. nr 3 & 4, 2017

Aanbevolen: Neumann, Erich (1982), Ethiek voor de toekomst, [original 1948]

Dieptepsychologie en nieuwe ethiek, Rotterdam, Lemniscaat

Contacturen 12


Module Fenomenologie en zelfreflectie (FIZ1)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling Fenomenologische en introspectieve aandacht te ontwikkelen.

Inhoud Deze module gaat over de kunst of de kunde om stil te staan bij de manier waarop je

innerlijke of uiterlijke processen ervaart zonder deze meteen te (willen) duiden. En

over de mogelijkheid om de vruchten van deze (fenomenologische of ‘radicaal empiristische’ houding door te laten werken in je persoonlijke proces van zingeving.

Werkvormen Werkcollege.

Toetsvorm Deelname aan college en thuisopdrachten.

Literatuur Nader te bepalen.

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat niet open voor studenten van andere studierichtingen.


14

Module Ontwikkelingspsychologie (OPSY)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Nader te bepalen

Doelstelling De student verkrijgt kennis van en inzicht in de ontwikkelingspsychologie.

Inhoud De menselijke levensloop wordt thematisch behandeld binnen de baby en

peuterfase, het basisschoolkind, de puberteit en adolescentie, volwassenheid en

ouderdom. Aandacht wordt gegeven aan de normale ontwikkeling binnen deze

levensfases, maar ook wordt er gekeken naar invloeden vanuit de omgeving op die

ontwikkeling en het ontstaan van achterstandssituaties.

Werkvormen Hoor- en discussiecollege, het geven van korte presentaties.

Toetsvorm Schriftelijk tentamen.

Literatuur L. Rooijendijk e.a, De mens in thema’s. Een thematische behandeling van de

menselijke levensloop, Boom Lemma Uitgevers, 11e druk, 2011, p.5-180.,

B. Lievegoed, De Levensloop van de mens. Lemniscaat 19e druk 2004, p.39-86.

Contacturen 12


Module Existentiële Filosofie (EFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. H. Torringa

Doelstelling

Je maakt kennis met gedachten uit het existentialisme over vrijheid en

verantwoordelijkheid. Daarnaast maak je kennis met perspectieven op ‘de vrije wil’ uit de huidige neurowetenschap. Met deze kennis reflecteer je op de vraag wat

vrijheid en verantwoordelijkheid betekenen voor (het begeleiden van)

levensvragen in het huidige tijdperk.

Inhoud Volgens (bepaalde) existentialisten uit de 20e eeuw ben je als mens wat je kiest te

zijn op elk moment. Door die bestaanskeuze zijn mensen verantwoordelijk voor

wat ze doen. Deze opvatting wordt wel omschreven als (geloof in) ‘de vrije wil’. Je

bent weliswaar slechts vrij binnen variabelen van de wereld waarin je bent

‘geworpen’, maar evengoed actief betrokken in allerlei persoonlijke projecten. In

de huidige neurowetenschap is de vrije wil een illusie. Wij zijn ons brein. Hoe

verhouden het existentialisme en de huidige neurowetenschap zich tot elkaar? En

wat betekenen beide perspectieven voor levensvragen waarin vrijheid en

verantwoordelijkheid een grote rol spelen?

Werkvormen Hoorcolleges met ruimte voor het maken/bespreken van opdrachten en voor

interactie.

Toetsvorm Het schrijven van een beschouwend (klein) essay.

Literatuur Verplicht: Sarah Bakewell, De existentialisten. Filosoferen over vrijheid, zijn en

cocktails (2016) Utrecht: Ten Have.

Aanbevolen: Sam Harris, De vrije wil (2012).Amsterdam: Samsara.

Contacturen 12



15

Module Anders Waarnemen (AWN)

Omvang 2,5 ECTS

Docent B. Mulder M.A

Doelstelling Een inleiding op de vrije studierichting

Inhoud Datgene wat we om ons heen waarnemen of ons via de media getoond wordt is vaak

al voor ons gefilterd, zodat we het snel kunnen duiden met concepten die we al

kennen en we het direct kunnen beoordelen in het licht van onze belangen op korte

termijn. Om vrijer te kunnen waarnemen moet je vaak wat meer afstand nemen,

zowel in de ruimte (afstand van je eigen positie) als in de tijd: kijken vanuit het

verleden en de toekomst. Dat leidt ertoe dat je alles wat je wordt voorgeschoteld niet

alleen maar als een gegeven blijft zien, maar ook als iets waarover het je vrij staat om

je eigen vragen te stellen. Deze module is een kennismaking met de benaderingen die

de Academie aanbiedt in de Vrije Studierichting.




Contacturen 12


Module Nieuwe Wetenschap (NWET)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling

Kennis en verwondering over de zich ontwikkelende denkwijzen in nieuwe

wetenschappen als de kwantumfysica, de systeemtheorie en het fysisch

bewustzijnsonderzoek.

Inhoud Nieuwe paradigma’s in de wetenschap: natuurkunde, biologie, (para)psychologie, systeemtheorie. De ontoereikendheid van mechanistisch denken. Noodzaak van

zelfbezinning om nieuwe ontwikkelingen te kunnen integreren.

Werkvormen Hoor- en werkcollege

Toetsvorm Take-home tentamen

Literatuur E. Laszlo, Bezielde kosmos. Nieuwe wetenschappelijke visie op leven en bewustzijn in

het universum.

Contacturen 12


Module Inleiding Oosterse filosofie (OFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Dr. H. Debacker

Doelstelling

Je krijgt voeling met de specificiteit van de Oosterse filosofie en verwerft inzicht in

een aantal kernbegrippen uit de Indiase en Chinese filosofie.

Inhoud Aan bod komen: het gedeelde begrippenkader van de Indiase filosofie, centrale

begrippen uit de hindoeïstische filosofie zoals atman en brahman, het taoïsme aan


16

de hand van begrippen als tao en wu wei, het confucianisme over medemenselijk-

heid en het ideaal van de wijze.

Werkvormen Interactief hoorcollege en verwerkingsopdrachten.



druk. 160 blz.



Contacturen 12


Module Levensloop (ASLL)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten ir. drs. E. van Son-de Waard

Doelstelling

Studenten verkrijgen kennis over thema’s als levensloop, zielskwaliteiten en

levenslot.

Inhoud De studenten maken kennis met het leven en werk van Edgar Cayce in relatie tot

thema’s als levensloop, levensmissie en zielskwaliteiten. Uit de grote hoeveelheid readings die Cayce in zijn leven heeft gegeven, zijn spirituele wijsheden

gedestilleerd over levensloop, zielskwaliteiten en levenslot. Deze spirituele

wijsheden worden in dit college besproken en zullen in dit college wordt vertaald

naar praktische handvatten voor zelfonderzoek en tools in gesprekken met andere

mensen.

Werkvormen Hoorcolleges en korte praktische reflectieve opdrachten

Toetsvorm Het tentamen is een take-home tentamen. De student schrijft een essay over een

onderwerp naar keuze gerelateerd aan het inzetten /gedachtengoed van Cayce bij

gesprekken over levensloop, levensmissie en zielskwaliteiten.

Literatuur Ervin Laszlo, De intelligentie van de kosmos (2018) van

Mark Thurston, Over de bestemming van de ziel, eerste druk 1993. Het boek is ook

in het Engels verkrijgbaar (Soul Purpose — Discovering and fulfilling your destiny)

en is aanzienlijk voordeliger.

Contacturen 12


Module Moderne Spiritualiteit (MOSP)

Omvang 2,5 ECTS

Docent K. Voorhoeve MA

Doelstelling

Kennis en inzicht verkrijgen over uitgangspunten, belevingen en vormen van

moderne spiritualiteit.

Inhoud Tijdens de werkcolleges gaan we verkennen welke vormen en ervaringen van

moderne spiritualiteit aanwezig zijn. Er is sprake van een grote spirituele

diversiteit, waarbij mensen kiezen voor één traditie of juist meerdere stromingen

tegelijkertijd beoefenen. We zullen de visies, criteria en methoden onderzoeken en

bekijken op welke wijze deze vormen van moderne spiritualiteit authentiek en

betrouwbaar zijn.

Werkvormen Werkcolleges, oefenvormen, dialoog en opdrachten.


17

Toetsvorm Takehome tentamen.

Literatuur Reader met artikelen over moderne vormen van spiritualiteit. De reader wordt

tijdens de module beschikbaar gesteld.

Contacturen 12


Module Vrije lesruimte

Omvang 2,5 ECTS

Docenten nader te bepalen.

Doelstelling nader te bepalen.

Inhoud In de loop van het jaar kunnen zich leerwensen ontwikkelen waarvoor in het

programma geen modules zijn opgenomen. Daarom is hier ruimte voor een module

waarvan de inhoud in overleg met de studenten wordt bepaald

Werkvormen nader te bepalen.

Toetsvorm nader te bepalen.

Literatuur nader te bepalen.

Contacturen 9



18

Geestelijk Begeleider 3e jaar

Module Grenservaringen 2 (GE2)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. R. van Warven

Doelstelling

Deze module is een verdieping en verbreding van de module Grenservaringen 1.

Aan de orde komen vragen rondom het design van experimenten, de grenzen en

de mogelijkheden van de wetenschappelijke methode in de parapsychologie, de

verbinding parapsychologie-zingeving en parapsychologie-quantumfysica

Inhoud experimentator-effecten, rituelen bij experimenteren, synchroniciteit

Werkvormen Interactief hoor-werkcollege, filmfragmenten.



C. G. (1952), Synchroniciteit. Een acausaal verbindend beginsel, Jung, Rotterdam,

Lemniscaat 1976

Aanbevolen:

Varianten van religieuze beleving, James, William (1963, or 1902) Zeist: W. de

Haan, Arnhem: Van Loghem Slaterus (Hoofdstukken 11 t/m 15)

Contacturen 12


Module Psychopathologie (PB3)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. J. Mink

Doelstelling

De student heeft kennis over:- de DSM-5, het psychiatrisch onderzoek, de

algemene kenmerken en het diagnostisch proces van psychopathologie.

- het medisch model van gezondheid en het model ‘Positieve Gezondheid’ in relatie tot de begeleiding van cliënten.- de behandeling van psychische

stoornissen.De student kan:- karakteristieke symptomen van verschillende

psychische stoornissen herkennen en benoemen.- gele vlaggen herkennen, en op

grond daarvan adequate beslissingen nemen, zo nodig verwijzen naar een BIG

geregistreerde zorgverlener.

Inhoud De module richt zich op de psychopathologie, het psychiatrisch onderzoek en

diagnostisch proces (inclusief casuïstiek).Verder komen aan de orde het medisch

model van gezondheid en het model ‘Positieve Gezondheid’ in relatie tot de begeleiding van cliënten. Tevens de gele vlaggen, die (mogelijk) aanleiding geven

voor verwijzing naar een BIG geregistreerde zorgverlener en de verschillende

vormen van behandeling.

Werkvormen Hoor- en werkcollege.

Toetsvorm Casuïstiek en take-home tentamen.

Literatuur Henk van der Molen, Jacques van Lankveld & Ellin Simon: Klinische psychologie,

theorieën en psychopathologie, 2015 (3e druk)

Contacturen 12



19

Module Organisatie van de zorg en Beroepsprofiel (OZBP)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling

De student leert systematisch denken over ontwikkeling, structuur, positionering

en taakverdeling in ons medische en psychosociale zorgbestel, alsook over

samenhang en financiering van de diverse onderdelen. Reflectie op de eigen

positie als hulpverlener en/of als cliënt.

Inhoud De student bestudeert de ontwikkeling van beroepen en organisaties in de zorg

op macro-, meso- en microniveau. Er is aandacht voor opleiding,

kwaliteitsbewaking, financiering en de verschillen tussen reguliere en

complementaire of alternatieve zorg en de rol van verzekeraars, overheid,

beroepsverenigingen en inspectie. Ook wordt ingegaan op sociologische

aspecten van de hulpverleningsrelatie, autonomie, afhankelijkheid en op de

positie van de professionele hulpverlener als zelfstandige of in dienstverband. De

student presenteert een persoonlijk beroepsprofiel, waarin de eigen missie,

plaats en functie in het zorgsysteem wordt beschreven en toegelicht.

Werkvormen Hoorcollege, discussie.

Toetsvorm Toets of presentatie persoonlijk beroepsprofiel.


J. Boot, Organisatie van de zorg, van Gorcum 2018.

Aanbevolen:

J. Verhulst, Het hulpverlenend gesprek, Noordhoff 2014

Contacturen 12


Module Begeleidingsmethodieken van de Geestelijke Begeleiding (BME)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. J. Smit

Doelstelling

Je verwerft kennis van de basismethodiek van de geestelijke begeleiding en van

een vijftal specifieke methodische benaderingen.

Inhoud Aan bod komen behalve de basismethodiek, de presentiebenadering, de

contextuele benadering, een spirituele benadering en een functionele

benadering.

Werkvormen interactief hoorcollege en groepsopdrachten.

Toetsvorm Take home tentamen.

Literatuur Verplicht: J. Smit, Antwoord geven op het leven zelf, Delft 2015, pag. 161-208 en

279-305. Aanbevolen: A. Baart, Een theorie van de presentie, Utrecht 2004, pag.

81-187 en A. Baart, Aandacht, Etudes in presentie, Utrecht 2005.

Contacturen 12



20

Module Model Geestelijke Begeleiding (MGB)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. P.M.H.M.J. Kortekaas

Doelstelling

De studenten maken zich begrippen en elementen eigen van een existentieel

zinzorgmodel en zijn in staat deze in samenhang te zien met de deskundigheid

van professionele geestelijke begeleiding in postmoderne context.

Inhoud Zindeskundigheid veronderstelt een model en structuur van waaruit cliënten

kunnen worden begeleid. In deze module wordt de theorie van dit model

uitvoerig besproken en begripsmatig ingeoefend.

Werkvormen Hoorcollege, thuisstudie.

Toetsvorm Take-home opdracht.

Literatuur Verplicht: M.P.J. Van Knippenberg. Existentiële Zielzorg, deel I: 9-87. Uitgeverij

Van Warven, Kampen 2018 (Wordt tevens gebruikt bij module 2 en 3).

Tijdens de module wordt aangereikt:

P.M.H.M.J. Kortekaas. Zinvinding en Levensvisie – Geestelijke Begeleiding in

Postmoderne context. In: ‘Tijdschrift Geestelijke Verzorging’ nummer 94, september 2019 (Wordt tevens gebruikt bij module 2 en 3).

P.M.H.M.J. Kortekaas. Een schematisch overzicht van het zielzorgmodel van Van

Knippenberg.

F. de Lange. Het dictaat van de zelfverbetering. Uit: Trouw, Letter en Geest, 9

februari 2009.

Contacturen 12


Module Religieuze paradigma’s 1: Christendom, Jodendom, Islam (RP1)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. P. van Heusden (moderator)

Doelstelling De student maakt kennis met en krijgt inzicht in geestelijke begeleiding die

verleend wordt vanuit een specifieke godsdienstige identiteit (Jodendom,

Christendom, Islam) in drie specifieke werksectoren (gevangenis, leger en

ziekenhuis of anders).

Inhoud De eerste drie lessen worden verzorgd door drie gastdocenten die spreken over

hun werk vanuit hun identiteit en beroepspraktijk. In de vierde les worden (waar

nodig) achtergronden van de drie godsdiensten verdiept, wordt gezamenlijk

gereflecteerd op de verschillen en overeenkomsten in geestelijke begeleiding en

gaan de studenten na welke waardevolle elementen ze kunnen meenemen voor

hun toekomstige beroepspraktijk.



Literatuur Peter Kortekaas, Kerkdiensten in de woestijn van Uruzgan, 9 blz. (PDF).

Katz, R.L. (1985), De stem uit de stilte. Pastoraat in het Jodendom, Meinema,

Zoetermeer, blz. 7-70.

Wim Smeets en Saida Alouad Baktit (2018), U bent als een zuster voor mij –

Interlevensbeschouwelijke counseling, in: Psyche en geloof, jrg. 29, nr. 2, blz.

119-125 (PDF).

Andries Baart (2005), Een bevredigende relatie tot het leven helpen ontwikkelen.

Over deugdelijke geestelijke verzorging, Tijdschrift Geestelijke Verzorging, jrg. 36,

nr. 8, blz. 23-33 (PDF).


21

Fred van Iersel, (2018), De relatie tussen methodiek en inhoud van geestelijke

verzorging, in: Psyche & Geloof, jrg. 29, nr. 2, blz. 96-102 (PDF).

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat open voor studenten van andere opleidingen.

Module Logotherapie (LOGO)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Ir. drs. E. van Son-de Waard

Doelstelling

De student verkrijgt kennis van het doel en het werkterrein van de logotherapie.

De student kan het logotherapeutische mensbeeld in zingevende gesprekken met

een cliënt toepassen.

De student kan door het gebruik van de logotherapeutische tempelmetafoor een

zingevend gesprek met een cliënt (bege)leiden.

Inhoud Deze collegereeks is een introductie in twee fundamenten van de door Viktor

Frankl ontwikkelde logotherapie, namelijk het mensbeeld (lichaam, psyché en

geest als dimensies van het menszijn) en de tempelmetafoor voor de geestelijke

dimensie. In korte praktische opdrachten past de student de kennis van deze

twee fundamenten toe. De student leert het gericht formuleren van

gespreksvragen waardoor de cliënt naar de geestelijke dimensie van zijn menszijn

wordt geleid om daar zijn ‘wil-tot-betekenis’ in het moment te vinden. Werkvormen Hoorcolleges waarbij de theorie in korte praktische opdrachten wordt toegepast.

Toetsvorm Het tentamen is een take-home tentamen. De student schrijft een essay over een

logotherapeutisch onderwerp naar keuze.

Literatuur Viktor E. Frankl, De zin van het bestaan, ISBN 978 90 6100 173 7

Reader, Ellen van Son, in de vorm van de PowerPoint dia’s die bij de colleges horen.

Contacturen 12


Module Ouderdom, verlies en rouw (PB22)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten P. van den Berg

Doelstelling

Je krijgt inzicht in de belevingswereld van ouderen op micro-, meso-, exo- en

macroniveau.

Inhoud Aan bod komen verlieservaringen, rouw, dementie, stervensproces, voltooid

leven wilsverklaringen en dood.




Jaspers & Middendorp; Psychosociale zorg bij chronisch ziekten;.

Manu Keirse: Later begint vandaag, Helpen bij verlies en verdriet.

Diverse artikelen (actuele achtergrondinformatie in Pdf-bestanden) aangeleverd

door de docent gerelateerd aan de desbetreffende onderwerpen.

Contacturen 12



22

Module Leertrajectbegeleiding (LB)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten L. Deelstra

Doelstelling

In de leertrajectbegeleiding leert de student de eigen ontwikkeling te sturen om

een beroepsidentiteit te ontwikkelen als geestelijk begeleider.

Inhoud Op basis van het beroepsprofiel voor de geestelijk begeleider verkennen wij in

deze module de competenties en de rollen voor de geestelijk begeleider en

maken op basis hiervan een persoonlijke vertaling naar de mogelijke praktijk(en)


Toetsvorm Reflectieverslag

Literatuur Literatuur wordt tijdens het college uitgereikt.

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat niet open voor studenten van andere studierichtingen

Module Transpersoonlijke Psychologie (TPP)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling Het verkrijgen van inleidende kennis en inzicht in het ontstaan, de ontwikkeling en

begrippen van de transpersoonlijke psychologie.

Inhoud De hedendaagse psychologie vertrekt vaak vanuit een materialistisch wereldbeeld:

het bewustzijn is ‘niets anders dan’ hersenprocessen of een evolutionaire strategie. In deze module bezien we waarnemen, aandacht, voelen, streven, denken en

verbeelding vanuit een niet-reductionistische ‘transpersoonlijke’ benadering. De module is niet alleen een historisch maar ook een systematisch overzicht van de

psychologie vanuit een transpersoonlijk kader.




Contacturen 12



23

Geestelijk Begeleider 4e jaar

Module Juridische aspecten van de hulpverleningsrelatie (ABK2)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling

De student reflecteert op de rechtspositie van de hulpverlener en diens relatie

met de cliënt. Wat zijn wederzijds de rechten en plichten? Wat is de juridische

basis voor bepaalde verantwoordelijkheden als therapeut of begeleider? Hoe te

handelen bij conflicten en probleemsituaties? De student krijgt daartoe enig

inzicht in het rechtssysteem en de wettelijke kaders van het gezondheidsrecht, in

waarborgen en valkuilen.

Inhoud De student wordt vertrouwd gemaakt met enkele beginselen van juridisch

denken en de daarbij behorende ethische uitgangspunten. Daarvoor relevante

rechtsbegrippen worden verduidelijkt en in onderling verband gebracht.

Civielrecht, strafrecht, organisatie van rechtspraak, verbintenissen, wanprestatie,

aansprakelijkheid, klachtrecht, procesvoering, zelfbeschikking, schuld, schade,

goede trouw. Hoe worden afspraken gemaakt?

Aandacht voor wet- en regelgeving met betrekking tot medische en

psychosociale zorg: WGBO, WBIG, WKKGZ, WMO, WBP enz. Uitwerking in

behandelovereenkomst, informatie, dossiervorming, beroepsgeheim, erkenning,

tariefstelling, financiering.

Werkvormen Hoorcollege, discussie.

Toetsvorm Casusbespreking of schriftelijk tentamen.

Literatuur D. van Meersbergen, Praktisch gezondheidsrecht, Noordhoff 2016

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat open voor studenten van andere richtingen.

Module Therapeutische basis- en gespreksvaardigheden (PB42)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Ds. drs. E.M. Post

Doelstelling

Het verkrijgen van kennis, inzicht en vaardigheden in aspecten van de menselijke

communicatie en het kunnen analyseren van gesprekken.

Inhoud Relevante theorieën worden gecombineerd met concrete gespreksvaardigheden.

Aandacht wordt besteed aan de rollen van de hulpverlener, gespreksmodellen en

belangrijke luistervaardigheden, regulerende vaardigheden en nuancerende

vaardigheden. Men leert technieken zoals verbaal volgen, gebruik stiltes,

concretiseren, samenvatten, doorvragen, gevoelsreflecties geven, confronteren,

metacommunicatie en professioneel afronden van een gesprek.

Werkvormen Hoorcollege en practicum.

Toetsvorm Take home tentamen.

Literatuur G.Lang & H.T. van der Molen, Psychologische gespreksvoering; Een basis voor

hulpverlening. Amsterdam 2016, 17e druk.

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat wel open voor studenten van andere studierichtingen.


24

Module Gesprekstechnieken Geestelijke Begeleiding (GGB)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Dr. W.Smeets, Dr. J. Smit

Doelstelling

De studenten krijgen inzicht in de basismethodiek van geestelijke verzorging en

oefenen met de vijf stappen uit het model in de praktijk.

Inhoud In de eerste colleges wordt de ontwikkeling van de basismethodiek van

geestelijke verzorging theoretisch gepresenteerd. Tegelijk wordt vanaf het begin

geoefend met de implicaties ervan voor de praktijk van het gesprek. In het

tweede deel van de colleges ligt het accent op het oefenen van

gespreksvaardigheden en het analyseren van eigen geestelijke gesprekken.

Werkvormen Hoor- en werkcollege; vaardigheidstraining; gespreksanalyse.

Toetsvorm Analyse-opdracht van een geestelijk gesprek.

Literatuur Artikelen uit het tijdschrift Psyche & Geloof over de basismethodiek (jaargang 29,

nr 2 uit 2018)

Contacturen 12


Module Supervisie (SV)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. F. Savelkoul & dr. W. Smeets

Doelstelling

De student verdiept zich in het eigen functioneren en het ontwikkelen van een

persoonlijke en professionele identiteit.

Inhoud Supervisie is leren op basis van praktijkervaringen. Alleen en samen met anderen

reflecteer je wat deze ervaringen betekenen voor jezelf als persoon, voor het

verwerven van de beroepsrol en je oriëntatie in de professionele en

maatschappelijke context.

Het bijzondere van supervisie in de opleiding is dat je reflectie geënt wordt op

het theoretisch kader dat je in de afstudeervariant hebt leren kennen. En dat

maakt het leerproces als student in opleiding meer compleet.

Werkvormen Individuele (schriftelijke) reflectie, groepsgesprek, rollenspel.

Toetsvorm Deelname aan de bijeenkomsten, uitvoeren van opdrachten.

Literatuur Artikelen uitgereikt tijdens de colleges.

Aanbevolen:

L. Vries-Geervliet, Voorbereiden op supervisie, Boom Lemna, Amsterdam.

Contacturen 12



25

Module Religieuze paradigma’s geestelijke begeleiding 2: niet-westerse visies (RP2)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. H. Debacker (moderator)

Doelstelling De student maakt kennis met en krijgt inzicht in geestelijke begeleiding die

verleend wordt vanuit drie specifieke niet-westerse levensbeschouwingen in drie

specifieke maatschappelijke sectoren waar geestelijke begeleiding present is

(gevangenis, leger, ziekenhuis, onderwijs of anders).

Inhoud De eerste drie lessen worden verzorgd door drie gastdocenten die spreken over

hun werk vanuit hun identiteit en beroepspraktijk. In de vierde les worden (waar

nodig) achtergronden van de drie levensbeschouwingen verdiept, wordt

gezamenlijk gereflecteerd op de verschillen en overeenkomsten in geestelijke

begeleiding en gaan de studenten na welke waardevolle elementen ze kunnen

meenemen voor hun toekomstige beroepspraktijk.



Literatuur Reader met artikelen die als PDF beschikbaar wordt gesteld.

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat open voor studenten van andere opleidingen.

Module Model Zinvinding & Levensverhaal (MZL)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling

De studenten zijn in staat de begrippen en elementen van het zinzorgmodel te

operationaliseren en diagnostisch, hermeneutisch en methodisch toe te passen

op fragmenten uit (eigen) levensverhalen.

Inhoud In deze module staan de toepassingen van het zinzorgmodel centraal. We

gebruiken daarvoor allerlei soorten (deel)levensverhalen. We oefenen

methodisch in het herijken van zinvindingsprocessen op het grensvlak van de

psychologie en geestelijke begeleiding.

Werkvormen Interactief hoorcollege, thuisstudie, zelfreflectie.


Literatuur M.P.J. van Knippenberg. Existentiële Zielzorg, deel II, pag. 123-131. Uitgeverij Van

Warven, Kampen 2018.

Verplicht: T. van den Berk. Mystagogie. Inwijding in het symbolisch bewustzijn.

Meinema, Zoetermeer 1999. Hoofdstuk 1. De ondergang van de ziel. Hoofdstuk

3. Een pleidooi voor mystagogie.

M. Leijssen. Leven vanuit Liefde. Lannoo, Tielt 2013

Tijdens de module krijg je uitgereikt:

- P.M.H.M.J. Kortekaas. Column: Lucia’s, over de kracht van vergeving

D. De Wachter. We lijken het lijden verleerd. Trouw, 14 april 2017

D. De Wachter. Strijd tegen ikkigheid en nikserigheid. Reformatorisch Dagblad, 30

augustus 2018.

P.M.H.M.J. Kortekaas. Een leven van verlies en groei. Uit: In de Peiling (blad voor

defensiepersoneel), den Helder, november 2002.

Contacturen 12



26

Module Model Toepassing Praktijk (MTP)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling

De studenten zijn in staat hun verworven kennis en begrip van het zinzorgmodel

toe te passen in praktische uitwerkingen van werkbladen en werkvormen in de

context van individuele zorg- en hulpverlening.

Inhoud Geestelijk begeleiders putten ook uit andere disciplines, zoals de psychologie.

Daarnaast creëren zij voortdurend maatwerk op het terrein van levensvisie en

spiritualiteit. Deze module staat in het teken van het zelf ontwerpen van

‘materiaal’ (werkvormen / werkideeën) die gebruikt kunnen worden tijdens cliëntgesprekken.

Werkvormen Interactief hoorcollege, thuisstudie, zelfreflectie, zelf ontwerpen.


Literatuur M.P.J. van Knippenberg. Existentiële Zielzorg. Meinema, Uitgeverij Van Warven,

Kampen 2018.

Verplicht: M. Leijssen. Tijd voor de ziel. Lannoo, Tielt, 2007.

Een aantal werkbladen (krijgt u tijdens de module van docent en van elkaar).

Contacturen 12


Module Rituele vormgeving (RITV)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. N. Tuinman

Doelstelling

Studenten verkrijgen kennis van en oefening in het werken met de persoonlijke

en collectieve symbool- en verhaalelementen waar elk goed ritueel uit bestaat,

inclusief enkele voorwaarden waar ritueelbegeleiding aan dient te voldoen. Aan

de hand hiervan zijn studenten in staat een eigentijds ritueel vorm te geven.

Inhoud Als geestelijk begeleider en soms ook privé ben je een belangrijk intermediair

voor mensen ten aanzien van hun persoonlijk leven en het grotere geheel waar

dat deel van uitmaakt. Dit vergt niet alleen gespreks- maar soms ook

verbeeldingstechnieken.

In deze module onderzoeken we de betekenis van symboliek en ritueel en hoe

beide zich verhouden tot iemands levensverhaal en identiteit.

Met elkaar zullen we ontdekken hoe traditionele en nieuwe elementen samen

kunnen komen in een rituele vorm, die niet voorschrijft maar aansluit bij de

unieke situatie op dat moment.

Persoonlijke ervaringen, theorie en oefeningen wisselen elkaar af.

Werkvormen Hoor- en werkcollege/ practicum.

Toetsvorm Korte presentatie van en schriftelijke reflectie op een zelf of in (klein)

groepsverband vormgegeven ritueel in de laatste les.

Literatuur Verplicht: Neanske Tuinman, Handboek Vormgeven aan eigentijdse Rituelen,

(werktitel, nog te publiceren), 2020, 1e druk, ntb blz. en digitale reader met

aanvullende literatuur.

Aanbevolen: zie literatuurlijst achterin Handboek en Reader.

Contacturen 12



27

Module Spirituele visies op de hulpverlening (SVH)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. H. van Dongen en ds. drs. E. Post

Doelstelling De student leert de bestaande praktijken van hulpverlening kritisch te bezien vanuit

verschillende mensbeelden die spiritualiteit serieus nemen.

Inhoud Over de rol van de persoonlijke spirituele ontwikkeling van de cliënt en de

begeleider in het hulpverleningsproces. Het herkennen van de vaak ongewilde

inwerking van een instrumentele houding op de hulpverlening en van de

verstrengeling van menselijke en financiële belangen. Aan de orde komen

alternatieve benaderingen vanuit spirituele tradities zoals de antroposofie.

Werkvormen Werkcolleges.

Toetsvorm Verplichte deelname aan de opdrachten tijdens het college.

Literatuur n.v.t.

Contacturen 9


Module Leertrajectbegeleiding (LB)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten L.se Deelstra

Doelstelling

In de leertrajectbegeleiding leert de student de eigen ontwikkeling te sturen om

een beroepsidentiteit te ontwikkelen als geestelijk begeleider.

Inhoud Op basis van het beroepsprofiel voor de geestelijk begeleider verkennen wij in

deze module de competenties en de rollen voor de geestelijk begeleider en

maken op basis hiervan een persoonlijke vertaling naar de mogelijke praktijk(en)


Toetsvorm Reflectieverslag

Literatuur Literatuur wordt tijdens het college uitgereikt.

Contacturen 12

Toehoorders Deze module staat niet open voor studenten van andere studierichtingen


28

Vrije Studierichting 3e en 4e jaar

Module Inleiding Vrije Studierichting (INVS)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Dr. H. van Dongen, B. Mulder MA

Doelstelling Het ontdekken van persoonlijke, centrale vragen.

Inhoud Onder de oppervlakte van allerlei alledaagse kwesties liggen vaak de ‘trage vragen’ waar we werkelijk mee leven. Zulke vragen bevragen het hele kader waarbinnen je

een antwoord zou willen vernemen. Het zijn de ‘existentiële vragen’, vragen waar je niet op kunt antwoorden met een verbale volzin, maar met je leven. Deze module

heeft als doelstelling de persoonlijke vragen te ontdekken waar je in het verloop van

de Vrije Studierichting mee op reis gaat.




Contacturen 12


Module Hedendaagse filosofen (HFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docent D. Doodkorte MA

Doelstelling Relateren van eigen vragen aan opvattingen van hedendaagse filosofen.

Inhoud De thema’s en motieven die in de eerste module naar boven zijn gekomen worden voorgelegd aan een aantal hedendaagse filosofen: Martha Nussbaum, Peter

Sloterdijk, Charles Taylor e.a.



Literatuur Nader bekend te maken.

Contacturen 12

Module Ik… (dans, denk, bemin) dus ik besta (IKD)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. R. van Warven

Inhoud De mens heeft duizenden pogingen gewaagd om het leven zin en betekenis te geven

door ’s mensen bestaansgrond op het spoor te komen. Cogito ergo sum, . ik denk, dus ik besta’ zei de filosoof Rene Descartes. Milan Kundera, de Tsjechische schrijver van het boek over de ondraaglijke lichtheid van het bestaan, zei dat we het denken

niet zo hoog moeten achten. “Mensen die lijden,’ zei Kundera, “die bestaan.’ Ik lijd, dus ik besta, was kennelijk de conclusie van Kundera. ‘Mensen die lijden, die leven heel diep en hartverscheurend en ze ervaren het leven aan den lijve en ziel: ik lijd,

dus ik besta.’ Volgens docent Merel van Maanen hebben leerlingen in het voortgezet


29

onderwijs een grote kans om, een burn-out omdat hen wordt voorgehouden, dat ze

alleen rechat van bestaan heben als ze presteren: ik presteer us ik besta Dichter-

theoloog Hans Bouma is van mening dat je beter kunt zeggen: ik heb lief, dus ik

besta. Dat is het meest menselijke, het meest humane waartoe je in staat bent. In de

colleges gaan we met docent Rinus van Warven op zoek naar oorsprong en

bestemming van zijn hier op aarde.

Module Pluralisering van wereldbeelden (PLUR)

Omvang 2,5 ECTS


Doelstelling Inzicht in de moeilijkheden en mogelijkheden van de hedendaagse meervoudigheid

aan denkwijzen.

Inhoud In alle culturen is iets als filosofie ontstaan door contacten tussen

‘andersdenkenden’. Deze module gaat over de kansen en de nieuwe openingen die onze huidge (volgens sommigen zo onoverzichtelijke) leefwereld daartoe biedt. Wat

kunnen we leren en van wie?



Literatuur H. van Dongen, Geen gemene maat, 1999. Verkrijgbaar via de docent.

Contacturen 12


Module Vragen stellen & verhaal vertellen als De Kleine Prins (DKP)

Omvang 2,5 ECTS

Docent A.Filippo

Doelstelling

Zin en betekenis in je eigen verhaal vinden door de vragen van De Kleine Prins;

anderen inspireren door jouw vertelling over een scharniermoment uit je leven.

Inhoud Het levensverhaal van Saint-Exupéry en een kijk op de archetypische rondgang –

of cyclische ontwikkelingsroute – van je eigen levensloop. De kracht van beelden,

symbolen en metaforen, inzicht op waar je leven werkelijk over zou kunnen gaan.

Werkvormen Het verhaal achter De Kleine Prins beluisteren, interactief ontdekken wat

(wel/niet) zin geeft bij storytelling, eigen drieluik maken van een voorval,

zintuigelijk vertellen.

Toetsvorm Vertelling van door jou gecreëerde verhaal (van je zelfgekozen fragment).

Literatuur Verplicht: Antoine de Saint-Exupéry, De Kleine Prins, Uitg. Ad. Donker, 2000, 2e of

latere druk in vertaling van Ernst van Altena

Het leven in zeshoekige zin - digitale hand out van de docent aan de deelnemers.

Contacturen 12

Toehoorders Studenten van andere studierichtingen welkom, mits alle bijeenkomsten

aanwezig.


30

Module Filosofie in dialoog (DFIL)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Div. docenten

Doelstelling Het ontdekken van persoonlijke, centrale vragen.

Inhoud Veel levensbeschouwelijke visies lijken vooral op een monoloog te zijn gebaseerd:

op zenden en overtuigen. Er is ook een dialogische traditie, die ervan uitgaat dat

inzichten intermenselijke vervlochtenheid en een luisterende houding nodig hebben

om uit de sfeer van onpersoonlijke abstracties te komen. We onderzoeken deze

praktische traditie via Socrates, Plato, Zhuangzi, Buber en David Bohm en eigen

ervaringen.



Literatuur David Bohm: Over dialoog – helder denken en communiceren Utrecht 2018

Contacturen 12


Module Mens en instrument (MNI)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Bert Mulder MA

Doelstelling Reflectie over hoe de mens zijn wereld schept en daarmee zichzelf

Inhoud ‘De mens kent wat hij maakt ‘ Deze uitspraak van de Italiaanse 17e eeuwse filosoof Vico drukt de fundamenteel wederkerige relatie uit tussen de

mens en zijn wereld. In vier avonden wordt de relatie tussen de mens en

zijn instrumenten belicht zoals die voorkomen in het Chinese denken en

Indische denken, het Sjamanisme en het Griekse denken. De colleges

schetsen hoe die wederzijds scheppende relatie bepalend is in alle

domeinen van de menselijk existentie. In de materiële werkelijkheid door

landbouw, architectuur, staatsinrichting en in de immateriële werkelijkheid

door zijn gebruik van taal, boekdrukkunst, radio en tv en internet. We

onderzoeken hoe de ontwikkeling van bewustzijn en onze opvatting van

spiritualiteit veranderen in de loop van de tijd. Tenslotte onderzoeken we

hoe we met midden in die ontwikkeling onze toekomst creëren de mens

kent wat hij maakt - het schept zijn wereld en daarmee zichzelf.

Werkvormen Hoor- en discussiecollege


Literatuur n.b.t.m.

Contacturen 12



31

Module Oosterse filosofie (OOST)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Dr. H. Debacker

Doelstelling

Je verwerft inzicht in verschillende Oosterse visies op ontwaken: wat betekent dit

precies en hoe ziet de weg naartoe eruit?

Inhoud We behandelen zowel de hindoeïstische als boeddhistische benadering van

verlichting of bevrijding. We lezen o.m.: uit de Pali-Canon, teksten van de Boeddha

en verslagen van monniken en nonnen uit zijn tijd; een verslag van een 13e

eeuwse Tibetaanse yogi; een belangrijke brontekst van Shankara en een

autobiografisch verslag van een 20e eeuwse advaita vedanta-leraar.

Werkvormen Interactief hoorcollege met verwerkingsopdrachten.



druk. 160 blz.



Jan Bor en Karel van der Leeuw (red.), 25 eeuwen Oosterse filosofie, Uitg. Boom,

2003, 1e druk. 605 blz.

Contacturen 12

Toehoorders Toehoorders zijn welkom

Module Aardse mystiek (AMYS)

Omvang 2,5 ECTS

Docenten Drs. A. Ziegelaar

Doelstelling

Kennismaking met een hedendaagse mystieke filosofie die de teloorgang van het

godsidee als uitgangspunt neemt en die een mystieke dimensie openhoudt voor

het bestaans-en zijnsmysterie.

Deze mystiek kan in de filosofie doordacht en in sommige kunst ervaren worden.

Inhoud Aardse mystiek is een hedendaagse vorm van religiositeit die niet uitgaat van een

God of van een heilig geschrift. Zij komt voort uit verwondering over het

menselijk en kosmisch bestaan en uit het besef van de grenzen van de

rationaliteit. Zij wordt gevoed door levenservaringen en door contemplatie van

de dimensies van het aardse bestaan, zoals ruimte, tijd, kleur en klank, liefde,

eenheid, geboorte en dood.

In deze cursus wordt aardse mystiek geïntroduceerd aan de hand van

filosofische overwegingen en van kunstwerken zoals gedichten en schilderijen.

Filosofie en kunst zijn verwant en toch verschillend. Een kunstwerk is een

ervaring en toont iets van het (menselijk) bestaan, terwijl filosofie die ervaring

probeert te verhelderen. We onderzoeken thema’s als: schoonheid, het verhevene en het sublieme, innigheid, het bestaansmysterie, lege en volle leegte.

1. Inleiding: wat is aardse mystiek?

2. Het schone, verhevene en het sublieme

3. Het innige: de ervaring van eenheid met de wereld

4. De ontdekking van het bestaansmysterie


32

5. Het geheim van ruimte en tijd

Werkvormen Hoorcollege met interactie.

Toetsvorm Werkstuk

Literatuur Arnold Ziegelaar, Aardse Mystiek (2015)

Taede Smedes, God, Iets of Niets? (2016)

Contacturen 12


Module In de geest van Hermes (HERM)

Omvang 2,5 ECTS

Docent Drs. J. Slavenburg

Doelstelling Kennis van niet alleen de historische relevantie maar ook de ‘spirit’ van de hermetische traditie.

Inhoud De filosofische Hermestraditie heeft een belangrijke plaats ingenomen in de

geestesgeschiedenis van de westerse mens. De bron ligt in het Oude Egypte en

breidt zich uit in de Grieks-Romeinse wereld. Na de instorting van het Romeinse Rijk

en de teloorgang van veel filosofische geschriften, verplaatst de hermetische ‘geest’ zich naar wijsheidscentra in het Oosten (Damascus, Harran). In ‘scholen’ als in Toledo ontmoeten westerse en oosterse geleerden elkaar, moslims, joden,

christenen. Ook in het Oost-Romeinse Rijk (Byzantium-Constantinopel) leeft de geest

van Hermes, Plato en de neoplatonici voort.

In de Renaissance worden niet alleen Hermes (als veronderstelde leraar van Plato)

herontdekt maar ontplooit zich ook het humanisme en een nieuwe natuurbeleving.

Ook krijgt de alchemie een nieuwe impuls. De vrijgemaakte geest komt uit de fles.

De gedaante van Hermes vloeit over in die van Mercurius. Het is over deze ‘Geist Mercurius’ die bij Carl Gustav Jung uitgebreid aan het woord komt.

In deze collegereeks besteden we aandacht aan

de bronideeën van Hermes Trismegistus,

de wijsheidsoverdracht in culturele centra in Oost en West,

een voorloper van de Renaissance, de humanist, Petrarca,

de hermetische waardigheid van de mens in de Renaissance,

aspecten van de alchemie,

de hermetische geest in de lage landen (o.a. Coornhert),

het ‘hermetische’ allegaartje in de occulte bewegingen, Hermes/Mercurius bij Carl Gustav Jung




33

Literatuurlijst Spiritualiteit en Zingeving

Hieronder vind je de verplichte literatuur voor de diverse modules. In de studiegids kun je zien bij

welke module de boeken horen. Daar staat ook aangegeven welke boeken niet verplicht zijn, maar

die de docent aanbeveelt als goede aanvullende literatuur. Voor een aantal modules wordt de

literatuur bij aanvang van de modules gegeven. Gaandeweg de studie komen er ook enkele readers

en artikelen digitaal beschikbaar.

NB: We raden eerstejaars studenten aan de boeken voor het tweede jaar pas aan te schaffen als de

definitieve literatuurlijst voor het studiejaar 2020-2021 beschikbaar komt (mei/juni 2020).

1e jaar

1. Roothaan, Spiritualiteit begrijpen. Een filosofische inleiding. Amsterdam 2007.

2. W. Jäger, Wijsheid uit Oost en West. Visie op een integrale spiritualiteit. Rotterdam 2008

3. E. Wijsman, Psychologie en Sociologie,Noordhoff 2017

4. J. Smit, Antwoord geven op het leven zelf, Delft 2015

5. Willemijn Soer, Autobiografisch schrijven. Waar wij het over hebben wanneer wij het over

ons leven hebben. Uitg. Christofoor.

6. Soonius, J. (2014). Psychologie in hoofdlijnen. Den Haag: Boom Lemma uitgevers.

7. Drs. Jacob Slavenburg , Reis langs de mysteriën, Walburg Pers Zutphen 2017.

8. H.J. Störig, Geschiedenis van de filosofie, Utrecht, 2000. Jan Bor, De verbeelding van het

denken (red.) Amsterdam 2014.

9. Michel Dijkstra, Basisboek Oosterse filosofie, Isvw Uitgevers, 2016, 1e druk.

2e jaar

1. Sarah Bakewell, De existentialisten. Filosoferen over vrijheid, zijn en cocktails (2016) Utrecht,

Ten Have.

2. E. Laszlo, Bezielde kosmos. Nieuwe wetenschappelijke visie op leven en bewustzijn in het

universum.

3. Christopher Panza & Adam Potthast, Ethiek voor Dummies, Amsterdam: Pearson Education,

2016, Michel Dijkstra, Basisboek Oosterse filosofie, Isvw Uitgevers, 2016, 1e druk.


34

Literatuurlijst Geestelijk Begeleider

3e jaar, Geestelijk Begeleider

1. C. G. (1952), Synchroniciteit. Een acausaal verbindend beginsel, Jung, Rotterdam, Lemniscaat

1976

2. Henk van der Molen, Jacques van Lankveld & Ellin Simon: Klinische psychologie, theorieën en

psychopathologie, 2015 (3e druk)

3. J. Boot, Organisatie van de zorg, van Gorcum 2018.

4. J. Smit, Antwoord geven op het leven zelf, Delft 2015

5. M.P.J. Van Knippenberg. Existentiële Zielzorg. Uitgeverij Van Warven, Kampen 2018.

6. Viktor E. Frankl, De zin van het bestaan.

7. Jaspers & Middendorp; Psychosociale zorg bij chronisch ziekten.

8. Manu Keirse: Later begint vandaag, Helpen bij verlies en verdriet.

4e jaar, Geestelijk Begeleider

1. D. van Meersbergen, Praktisch gezondheidsrecht, Noordhoff 2016

2. G.Lang & H.T. van der Molen, Psychologische gespreksvoering; Een basis voor hulpverlening.

Amsterdam 2016, 17e druk

3. M.P.J. van Knippenberg. Existentiële Zielzorg. Uitgeverij Van Warven, Kampen 2018.

4. T. van den Berk. Mystagogie. Inwijding in het symbolisch bewustzijn. Meinema, Zoetermeer

1999.

5. M. Leijssen. Leven vanuit Liefde. Lannoo, Tielt 2013

Literatuurlijst Vrije Studierichting

3e en 4e jaar, Vrije Studierichting: (meeste literatuur in overleg met docenten)

1. Antoine de Saint-Exupéry, De Kleine Prins, Uitg. Ad. Donker, 2000, 2e of latere druk in

vertaling van Ernst van Altena David Bohm: Over dialoog – helder denken en communiceren

Utrecht 2018.

2. Michel Dijkstra, Basisboek Oosterse filosofie, Isvw Uitgevers, 2016, 1e druk.

Inhoudsopgave - Academie...Spiritualiteit & Zingeving 1e jaar Module Filosoferen over Spiritualiteit...

Documents

Transcript of Inhoudsopgave - Academie...Spiritualiteit & Zingeving 1e jaar Module Filosoferen over Spiritualiteit...