ZeppelinDidactiek voor muzische vorming

Muzische vorming

Voor leerkrachten basisonderwijs

Voor studenten in de lerarenopleiding

Voor geïnteresseerden in muzische vorming en kunsteducatie

F_2014_Zeppelin.indd 1 9/10/13 08:53

Na dit hoofdstuk kun je • het begrip muzisch werken zien als een

samenspel tussen expressie en kunstzinnig werken;

• de verschillende muzische domeinen be noe men;

• voorbeelden geven van activiteiten uit alle domeinen;

• de waarde van muzische vorming in een schoolse context aangeven;

• aangeven wat een muzische grondhouding is en hoe je deze kunt stimuleren;

• via de vijf kwaliteitscriteria een muzische activiteit beoordelen.

InhoudstafelVOORBEELDLES 1 Letterkastjes 18VOORBEELDLES 2 De poppenwinkel 21

1 De taal van de kunsten 242 Zes muzische domeinen 313 Fundamenten 444 De muzische grondhouding 505 Kwaliteitscriteria voor muzisch werken 60

VERWERKINGSOPDRACHTEN 65

17

Muzische vorming is een van de vijf leer-gebieden in het basisonderwijs. Maar wat is muzische vorming eigenlijk? En waarom is het zo belangrijk in de ontwikkeling van leerlingen? Wat is de muzische grondhou-ding? Wat moet je doen om een muzisch proces te kunnen starten? Hoe kun je de kwaliteit van een muzische activiteit meten? Op die vragen krijg je in het eerste hoofdstuk een antwoord.

Hoofdstuk 1 Visie op muzisch werken

Zeppelin_boek.indb 17 30/09/13 11:01

Zeppelin

Zeppelin

Koen Crul

Koen Crul

Didactiek voor muzische vorming

Didactiek voor m

uzische vorming

met online-

lesmateriaal

Zeppelin geeft je in dertien

hoofdstukken een scherp zicht op kwalitatieve

muzische vorming. Het boek richt zich tot

studenten in de lerarenopleiding, leerkrachten

van het basisonderwijs en geïnteresseerden in

muzische vorming en kunsteducatie.

Het boek biedt een antwoord op vele

didactische vragen over muzische vorming.

Wat is een goede muzische activiteit?

Hoe kun je die zelf opbouwen?

Welke doelen streef je na?

Hoe werk je aan een muzische grondhouding?

Hoe stimuleer je creatief gedrag?

Zeppelin biedt je een overkoepelende

didactiek die de eigenheid van elk muzisch

domein respecteert. De gemeenschappelijke

aanpak is gemakkelijk te vertalen naar de

verschillende domeinen beeld, muziek, drama,

dans, media en woord. Er is ook aandacht

voor integratie en verschillende vormen van

samenhang tussen de domeinen.

Via heldere schema’s, praktijkvoorbeelden,

zinvolle verwijzingen naar de kunsten en

voorbeeldactiviteiten verwerf je een brede kijk

op de verschillende aspecten van muzische

vorming. Er wordt ook veel aandacht besteed

Wat is Zeppelin?

aan de studeerbaarheid voor studenten van de

lerarenopleiding: een duidelijk overzicht van wat

er in het hoofdstuk te leren valt, een heldere

structuur en verwerkingsopdrachten.

Zeppelin kan in de hele opleiding een

gids en een inspiratiebron zijn voor boeiende

muzische ervaringen met kinderen.

F_2014_Zeppelin.indd 2 9/10/13 08:53

21

Het concept van deze les

DANSEXPRESSIE

KRACHT EN SPIERSPANNING

DE POPPEN-WINKEL

VERBEELDING AANSPREKEN, WERKEN AAN SPREKENDE

VORMGEVING

In deze les oefenen de leerlingen verschillende bewegingen en houdingen die te maken hebben met poppen: marionetten, opwindpoppen, robots … Ze verduidelijken welke soort pop ze spelen door met de juiste spierspanning (kracht) en lichaamshouding te experimenteren.

DOELEN • De bewegingskwaliteiten van een pop met

het lichaam duidelijk weergeven.• Experimenteren met gespannen en ontspan-

nen houdingen.• Onderzoeken hoe men een eenvoudige situ-

atie (poppenwinkel) dansant kan weergeven.

LINK MET dit hoofdstukIn de les De poppenwinkel maken de leerlingen kennis met de wereld van dans (ze werken met het element kracht in dans, ze experimen-teren met diverse bewegingen, bewegingskwa-liteiten verwoorden). Ze spreken hun eigen expressieve vermogens aan (zich voorstellen hoe een pop beweegt, een verhaal of gebeur-tenis kiezen). In deze muzische activiteit is er aandacht voor dans als kunstvorm en voor de expressie van leerlingen.

ORGANISATIE PlaatsEen open ruimte waar vrij kan worden gedanstMateriaal• Cd-speler, cd• Een koff er (tas) met daarin een marionet

(een pop aan touwtjes), een robot, een lap-penpop en een opwindpopje

Voorbeeldles 2 De poppenwinkelTweede graad .da

Zeppelin_boek.indb 21 30/09/13 11:01

331

2 Creatief denken

2.1 Wat is creatief denken?

2.2 De vijf basisvaardigheden van creatief denken

Aan honderd mensen werd de vraag gesteld wat ze onder creatief denken verstonden. Volgende antwoorden haalden de top vijf:• vernieuwend zijn;• oplossingen bedenken;• out-of-the-box denken;• originaliteit;• anders denken.De respondenten noemden daarmee maar een deel van de defi nitie. Creatief denken gaat over méér dan alleen iets nieuws bedenken. Het gaat ook over het nut van een nieuw idee. Een creatief proces levert niet alleen een nieuwe oplossing, de oplossing moet ook degelijk zijn.

In ons denken zitten heel wat patronen. Geluk-kig maar, stel je voor dat je bij elke situatie steeds maar een nieuwe oplossing moet bedenken. Hoe rijd ik met een auto, hoe zet ik koffi e, hoe veter ik mijn schoen? Routines in het denken zorgen er voor dat je ‘gewone problemen’ met een gewoon-tepatroon kunt aanpakken.Maar in sommige situaties werkt dit routine-denken niet. Dan moet je creatief, out-of-the-box denken.

Creatief denken is het geheel van denk attitudes, denkvaardigheden, denktech-nieken en denkprocessen die de kans vergroten op patroondoorbreking (het leggen van nieuwe verbindingen in onze hersenen).

Divergent denken

Verbeeldingskracht ontwikkelen

Uitstel van oordeelCreatief waarnemen

Flexibel associëren

VIJFBASIS VAAR DIG HEDEN

VAN CREATIEF DENKEN

Zeppelin_boek.indb 331 30/09/13 11:09

Na dit hoofdstuk kun je • het begrip muzisch werken zien als een

samenspel tussen expressie en kunstzinnig werken;

• de verschillende muzische domeinen be noe men;

• voorbeelden geven van activiteiten uit alle domeinen;

• de waarde van muzische vorming in een schoolse context aangeven;

• aangeven wat een muzische grondhouding is en hoe je deze kunt stimuleren;

• via de vijf kwaliteitscriteria een muzische activiteit beoordelen.

InhoudstafelVOORBEELDLES 1 Letterkastjes 18VOORBEELDLES 2 De poppenwinkel 21

1 De taal van de kunsten 242 Zes muzische domeinen 313 Fundamenten 444 De muzische grondhouding 505 Kwaliteitscriteria voor muzisch werken 60

VERWERKINGSOPDRACHTEN 65

17

Muzische vorming is een van de vijf leer-gebieden in het basisonderwijs. Maar wat is muzische vorming eigenlijk? En waarom is het zo belangrijk in de ontwikkeling van leerlingen? Wat is de muzische grondhou-ding? Wat moet je doen om een muzisch proces te kunnen starten? Hoe kun je de kwaliteit van een muzische activiteit meten? Op die vragen krijg je in het eerste hoofdstuk een antwoord.

Hoofdstuk 1 Visie op muzisch werken

Zeppelin_boek.indb 17 30/09/13 11:01

95

Werken in de ruimteJe kunt op verschillende manieren met ruimte werken in beeldend werk. Vooral in driedimensionale opdrachten zullen deze vormen aan bod komen. Ruimtelijk wil zeggen dat je vanuit verschillende posities naar het werk kunt kijken.

Claes Oldenburg en Coosje van Bruggen, Vliegende kegels, 2000.

Merk op hoe de artiesten in dit werk spelen met de ruimte.

Ruimte innemen: het plaatsen van een volume in een ruimte.

François Pompon, De ijsbeer, 1993.

Ruimte doorsteken: het vo lu me speelt minder een rol wel het spel van het materiaal in de ruimte.

Alexander Calder, Rouge Triomphant, 1963.

Ruimte omvatten: een ruimte omspannen. Ook de binnenruimte speelt een belangrijke rol.

Panamarenko, Aeromodeller, 1969-1971.

Bedenk zelf een voorwerp dat je in het groot gerealiseerd zou willen zien, net als het werk van Oldenburg, een truweel, een appel …

Zeppelin_boek.indb 95 30/09/13 11:03262 STAP 2: CONCEPT Hoofdstuk 5 Het concept van een muzische activiteit

.dr Het concept van een drama-activiteit

De leerlingen spelen met de stokpoppen dat ze worden uitgenodigd op een verjaardagsfeestje. Ze verzinnen hoe ze de jarige pop kunnen ver-rassen.

WERKVORM TECHNIEK

DOMEINDOELONDERWERP

ALGEMEEN DOELGRONDHOUDING

wer

ken ro

ndwerken met

werken aan

HET CONCEPT VAN EEN DRAMA-ACTIVITEIT

ONDERWERPwerken rond

• Slapengaan• Harry Potter• Beroepen• Knuff els• Opa en oma• Hoedjes• Pinokkio• Op de noordpool• De zoo

WERKVORM (of techniek)werken met

• Poppenspel• Schimmenspel• Standbeeldentheater• Dramaspel• Improvisatie• (vertel)pantomime• Afspreekspel• Werken met teksten• Maskerspel• Rollenspel• Clownerie• Inspringspel• Leerkracht in rol• Theater beschouwen

DOMEINDOEL (of bouwsteen)werken aan

Rol• Inleving• Transformatie• Rolvastheid• Aandacht geven• Interactie• Oogcontact• Présence• Focus

Scèneverloop• Fantaseren• Mimisch uitbeelden• Timing• Spelinhoud verzinnen• Generositeit• Acceptatie• Scenario-opbouw• Spanning• Sfeer

Ruimte• Ruimtebewustzijn• Ruimtesuggestie• Koor• Ruimteverdeling• Open spelen• Mise-en-scène

ALGEMEEN DOELBijvoorbeeld: technische vaar-digheden beheersen

Zeppelin_boek.indb 262 30/09/13 11:07

Wat is Zeppelin?

School . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Contactpersoon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

e-mailadres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Straat + huisnummer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Postnummer + Gemeente . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

bestelt . . . . . . . ex. Zeppelin € 43,00 (ISBN 7193)

Onderstaande bestelstrook terugsturen naar:Uitgeverij PelckmansBrasschaatsteenweg 308, 2920 KalmthoutT 03 660 27 00 • F 03 660 27 01 • T Klantendienst: 03 660 27 20uitgeverij@pelckmans.be • www.pelckmans.be

✂

F_2014_Zeppelin.indd 3 9/10/13 08:53

Brasschaatsteenweg 308 - 2920 Kalmthoutt 03 660 27 00 - f 03 660 27 01 - t klantendienst 03 660 27 20uitgeverij@pelckmans.be - www.pelckmans.beMet voorbehoud van tussentijdse prijswijzigingen, inclusief btw, exclusief verzendkosten

stap 1 visieIn een eerste stap ontdek je wat muzische vorming is en waarom die belangrijk is in de ontwikkeling van kinderen.• Hoofdstuk 1: Visie op muzisch werken

stap 2 conceptDe tweede stap levert het frame voor doelgerichte muzische activiteiten: werkvormen, bouwstenen en onderwerpen in de verschillende kunstzinnige domeinen. • Hoofdstuk 2: Bouwstenen• Hoofdstuk 3: Werkvormen en technieken• Hoofdstuk 4: Muzische onderwerpen• Hoofdstuk 5: Het concept van een muzische activiteit

stap 3 activiteitIn de derde stap leer je activiteiten ontwikkelen vanuit dit frame, met zinvolle opdrachten, ruimte voor creativiteit en aandacht voor beschouwing. • Hoofdstuk 6: Muzische opdrachten• Hoofdstuk 7: Creativiteit stimuleren• Hoofdstuk 8: Beschouwen• Hoofdstuk 9: Activiteiten opbouwen

stap 4 leerlijnTen slotte geef je richting aan je activiteiten door duidelijke leerlijnen te ontwikkelen met aandacht voor integratie, een muzisch schoolklimaat en evaluatie. • Hoofdstuk 10: Geïntegreerd werken• Hoofdstuk 11: Een muzisch klimaat• Hoofdstuk 12: Het evalueren van muzische vorming• Hoofdstuk 13: Muzische leerlijnen

Bouw het basisskelet.

Bekleed de zeppelin en span de touwen aan.

Neem plaats in de cabine en bepaal je richting.

Zorg voor helium en vrije ruimte.

F_2014_Zeppelin.indd 4 9/10/13 08:53