14 BALANS 2-2013

AD(H)D

TEKST ARGA PATERNOTTE

Jongeren met ADHD leren plannen en organiseren

Niets moet,

jij bepaalt

BALANS 2-2013 15

Stel je voor, een training waar jij de doelen

mag bepalen waaraan je werkt. Jouw mening

telt. Sterker nog, dat is eigenlijk het enige dat

telt. En na afloop van elke sessie beoordeel jij

de therapeut. Is er naar jou geluisterd? Ging

het over jouw problemen en oplossingen? En

heb je er wel wat aan gehad? Wouter (16, ADD)

volgt zo’n training en is heel enthousiast.

“Ik weet nu veel beter hoe ik mijn problemen

moet oplossen.”

16 BALANS 2-2013

ianca Boyer is ongeduldig. Het liefst zou ze de trainingen die ze

samen met collega’s van de Universiteit van Amsterdam heeft ontwikkeld – voor jongeren met ADHD – aan iedereen beschikbaar stellen. Zo enthousiast is ze er zelf over. Maar helaas gaat dat nog niet. Want ze werkt aan een onderzoek, en moet eerst nog uitvissen wat de effecten zijn en dat netjes opschrijven in haar proefschrift. Volgend jaar moet dat klaar zijn. Bianca vergelijkt voor dit onderzoek de effecten van twee soorten trainingen die allebei volgens hetzelfde model en principe zijn opgezet. De ene training is speciaal ontwikkeld om te werken aan de vaardigheden op het gebied van planning en organisatie. De andere training is meer gericht op het vergroten van de oplossingsvaardigheden van de jongere. Daar kan het plannen en organiseren eventueel ook aan bod komen, maar alleen als de cursist er mee komt.

Rustig in m’n hoofdOndertussen heeft Wouter (vijfde klas havo) de zevende sessie achter de rug. Hij is heel enthou-siast. “Ik heb nu een beter beeld gekregen van hoe ik mijn problemen moet oplossen. Ik heb het gevoel dat het allemaal helderder is geworden in mijn hoofd en ik beter kan beslissen hoe ik iets moet aanpakken. Vroeger, voor de training, liet ik het meer gaan. Als ik mijn concentratie

verloor, ging ik maar iets anders doen, maar was ik niet meer bezig met wat ik eigenlijk moest doen. Dan gingen er zoveel dingen door mij heen. Nu heb ik geleerd steeds meer problemen uit te sluiten en me alleen met het belangrijkste bezig te houden. Ik kan nu bijvoorbeeld onder-

scheid maken tussen dingen die eerst moeten en dingen die best even kunnen wachten. Ik kan beter prioriteiten stellen. Ik heb nu meer tijd en energie voor de belangrijke dingen, omdat ik de minder belangrijke dingen weg kan schuiven. Het heeft mij rustiger in mijn hoofd gemaakt. Of ik al weet wat ik in de laatste sessie aan de orde zal stellen? Nee, dat weet ik nu nog niet. In de training duurt het vaak ook wel een kwartier voordat we daar uit zijn. Door de vragen van de trainer krijg ik dat stap voor stap helderder.”

Een week lang later naar bed In totaal doen er in dit onderzoek 195 jongeren mee die ‘at random’ (ongezien en willekeurig) werden verdeeld over de twee groepen. In beide groepen volgen ze een training van acht sessies die beschreven staan in een werkboek. Bianca: “Omdat we weten dat het voor jongeren soms moeilijk is om zo’n training nog naast school en andere verplichtingen vol te houden, heeft het werkboek twee ‘zijflappen’. Bij aanvang van elke sessie worden die uitgeklapt zodat ze de hele tijd in het zicht zijn. Op de ene zijflap staat een top vijf van de doelen die de cursist zelf heeft bedacht. Dit is voor de intrinsieke motivatie, de motivatie die uit de cursist zelf komt. Om dat onder de aandacht te houden. Op de flap aan de andere kant staan alle acht de sessies, en wat hij van zijn ouders krijgt als hij naar alle sessies is geweest. Want er wordt in samenspraak met de ouders een beloning bedacht. Dat mag een cadeautje zijn, iets leuks om samen te doen of een week lang elke dag later naar bed. De cursist kan na elke sessie een kruis zetten achter de juiste sessie wanneer hij is geweest. Dit is voor de extrinsieke motivatie, de motivatie die van buitenaf wordt aangereikt. De cursist ziet dan voor zich hoe vaak hij al is geweest en hoe vaak hij nog moet gaan om de beloning te krijgen.”

Klaar om te veranderen?Bianca: “Motivatie van de jongere staat gedu-rende de hele training centraal. Het programma

‘Ik heb nu meer tijd en energie voor de belangrijke dingen’

B

BALANS 2-2013 17

in het werkboek is gebaseerd op een oorspron-kelijk in de VS ontwikkelde werkwijze voor volwassenen met ADHD, om hen beter te leren plannen en organiseren. Om deze training meer geschikt te maken voor jongeren gaat het veel over de middelbare school en huiswerk, en zijn er technieken uit de ‘motiverende gespreksvoe-ring’ aan toegevoegd. Dit is een gesprekstech-niek waarbij het vooral gaat om de vraag of de jongere al klaar is om te veranderen. Met de techniek wordt ‘verandertaal’ bij de jongere uitgelokt en bevorderd. De jongere benoemt zelf zijn doelen en de stappen die daarvoor genomen moeten worden. De therapeut is er alleen om de verandering uit te lokken en te ondersteunen. En dat lijkt te werken.”

Een soort openbaring Ook de moeder van Wouter is superenthousiast. Zij kwam met dit idee op de proppen toen ze erover hoorde op een bijeenkomst van Balans Groot Amsterdam. “Dit zou kunnen werken, dacht ik. Het was wel even praten voordat Wouter erachter stond, want we hadden net een Cogmedtraining achter de rug die veel geld had gekost en hem niets had opgeleverd. Toch kregen we Wouter zover. Dat we er drie kwartier voor moesten rijden maakt mij niet uit, als het maar werkt. Al zou ik ervoor naar Groningen moeten. Ik krijg een kind thuis dat blij is en zelf spreekt van een soort openbaring. Ik schoot

helemaal vol toen ik dat hoorde. De training bevat ook twee bijeenkomsten voor ouders. Eigenlijk loop je dan eenzelfde soort traject. In de eerste bijeenkomst praat je over je doelen in de opvoeding en wat je al hebt bereikt. De

tweede keer gaat het over de manieren waarop je jezelf en je kind kunt bijsturen om die doelen verder te bereiken.

Toekomst Het is een groot onderzoek waaraan Bianca Boyer werkt. In totaal zijn er 75 behandelaren bij betrokken die de trainingen uitvoeren uit zestien verschillende instellingen. En dan doen er daarnaast ook nog dertig studenten alle metin-gen, die voorafgaand aan en na afloop van de trainingen worden gedaan, om te kijken of het effect heeft. Al met al een enorm project dat een berg gegevens moet opleveren die zij het komend jaar moet zien te ordenen.

Ondertussen onderzoekt collega Saskia van den Oord in Leuven of een aangepaste versie van deze methode werkt bij studenten met ADHD en is collega Hilde Geurts van de Universiteit van Amsterdam en het Leo Kannerhuis bezig te bekijken of de methode ook geschikt gemaakt kan worden voor jongeren met ASS. Eigenlijk is zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt, denkt Bianca Boyer. “Als ik een dergelijke training had gevolgd in mijn eerste studiejaar, had ik ook veel zaken anders aangepakt. Nu heb ik dat geleidelijk zelf uitgevonden.”Toch wil ze nog niet vooruit lopen op de conclu-sies. “Ik heb zo vaak gedacht als ik met andere behandelingen voor kinderen en jongeren bezig was: werkt het nou wat ik doe? Daar hoop ik wat betreft deze methode volgend jaar in elk geval een antwoord op te hebben. Ik kan bijna niet wachten om met de gegevens aan de slag te gaan.” •

‘Ik schoot helemaal vol toen ik dat hoorde’

‘Eigenlijk is zo’n aanpak voor veel meer jongeren geschikt’