Windenergie op zee

ZeeuwindNieuwsM

EI

20

14

NR

1

Windenergie op zee

2

COLOFON

Uitgave

De Coöp. Windenergievereniging Zeeuwind u.a.

is op 23 januari 1987 opgericht en statutair gevestigd

te Goes. De coöperatie heeft tot doel ‘het bevorderen

van het gebruik van windenergie en andere vormen

van duurzame energie, waaronder tevens begrepen

het bevorderen van het efficiënt gebruik van energie

en het op milieuvriendelijke wijze produceren van

(elektrische) energie in het belang van haar leden,

door met hen ter zake overeenkomsten te sluiten in

het bedrijf, dat zij ten dieneinde ten behoeve van haar

leden uitoefent, dit alles binnen de provincie Zeeland.’

Adres

Correspondentie: Postbus , KB Vlissingen

Kantoor: Edisonweg F, Vlissingen

Telefoon -

Email: info@zeeuwind.nl

Internet: www.zeeuwind.nl

Medewerkers

Marco Spaans Projectmanager

Marco Bouwman Projectmanager

Niek Tramper Productiemanager

Ben van der Borgt Adm. financieel medewerker

Trees Janssens Directeur

Bestuur

Marten Wiersma Voorzitter

Pieter Vollaard Vicevoorzitter

Paul Weststrate Penningmeester

Peter Louwerse Bestuurslid

Ries Zweistra Bestuurslid

Carel Braakman Bestuurslid

Redactie

Adrie van ‘t Westeinde.

Eindredactie: Trees Janssens

Foto’s

Omslag: Westkapelse Zeedijk - Adri Cornelisse.

Overige foto’s: Zeeuwind, DeltaWind, Verbrugge,

Adrie van ‘t Westeinde, Sjoerd Ypma, Adri Cornelisse.

Zie ook bronvermelding bij foto’s.

Vormgeving

Adri Cornelisse

V O O R W O O R D

De bakens verzetten…Het was – en is – nodig om de bakens te verzetten als de riviermondingen zich verleggen. Wie dat nalaat veroorzaakt ongelukken. En minder aanloop in de haven natuurlijk. Je moet de bakens verzetten om bij de tijd te blijven. Wij, de mensen van de windenergie, zijn ook bezig de bakens te verzetten. Soms kunnen we dat letterlijk nemen: met een windpark op zee zullen de bakens daar verzet moeten worden. Om plaats te maken voor opwekking van duurzame energie. Zeeuwind speelt een rol, zij het bescheiden, om dat windpark op zee, voor de Walcherse kust mogelijk te maken. Wij verzetten onze bakens. Als je de bakens verzet moet er een andere koers worden gevaren. Door alle partijen, niet alleen de mensen van de windenergie. Wij zijn getuige van een energietransitie, waarin alle betrokken partijen de koers moeten verleggen. Voor de één is dat makkelijker dan de ander. Zie hoe de energiereuzen kreunen en steunen over hun verliezen. Dat is natuurlijk niet niks. Dan is het niet gemakkelijk om de oude vertrouwde vaarroute te verlaten. Maar wel noodzakelijk om te voorkomen dat het schip strandt. En soms kom je in andermans vaarwater. Of een ander is daar bevreesd voor. De watersport bijvoorbeeld. En daar moet je zoeken naar gemeenschappelijke belangen. Te vaak en te lang is het debat gevoerd op standpunten: de meest simpele daarvan: ‘Ik ben vóór’ of ‘Ik ben tégen’. Misschien moeten we het debat gaan voeren over de vraag: ‘Wat is je belang?’ Dan kun je elkaar tegemoet komen, dan hoef je elkaar de wind niet uit de zeilen te nemen. Hetzelfde geldt voor de visserij: daar zijn toch mooie combinaties denkbaar? Niet alleen de vaarroute verandert. Je krijgt met nieuwe partijen te maken. Als het hard waait, en we onze windstroom tegen (te) lage prijzen moeten afzetten is dat niet fijn. Daar moet iets op gevonden worden. Dan heb je partijen nodig die snel veel vraag naar elektriciteit kunnen genereren. In scheepvaarttermen gesproken: mensen die je lading willen overnemen. En dan komt de chemie in beeld. Ook zij hebben een probleem met energie. Voor hen zijn de prijzen te hoog. En als bij hen het tij verloopt, moeten ook zij de bakens verzetten. En dan kom je samen een eind verder. In maart kozen we nieuwe gemeenteraden. Zij hebben in het afgelopen jaar kunnen zien hoe de SER een ingewikkeld maar breed gedragen Energieakkoord tot stand heeft gebracht, waar ook de handtekening van de VNG onder staat. Veel gemeente­besturen zullen ook de bakens moeten verzetten om tot een toekomstgericht energie­beleid te komen. In een aantal gemeenten is de plaatsing van windturbines daarbij aan de orde. En daar zullen we op een volwassen manier over moeten praten. Natuurlijk, over smaak valt te twisten. Er zijn mensen die turbines mooi vinden, er zijn er ook die een andere mening hebben. Daar kun je het over hebben. Maar het kan niet de basis zijn voor afgewogen besluitvorming. Als de bakens verzet moeten worden dan gaat het niet (alleen) over de attractiviteit van de nieuwe vaarroute. Het gaat erom dat de nieuwe vaarroute leidt naar een veilige haven. Energietransitie is geen doel op zich. Het gaat erom dat we de CO2 uitstoot beperken met het oog op de klimaatverandering. Dat we minder afhankelijk worden van landen die nu aan de gas­ en oliekranen draaien. En om een economie die mensen werk en inkomen biedt zonder moeder aarde te plunderen.Redenen genoeg om de bakens te verzetten. Want het tij verloopt. Zeeuwind gaat met haar tijd mee en houdt de veranderingen in de vaarroutes scherp in de gaten. We gaan naar zee. En we blijven aan land. We zijn tenslotte geworteld in ZeeLand!

Marten Wiersma

3

Inhoud4 Windenergieopzee Windpark Zeeland 6 Ecologieeneconomieverbinden Een interview met Tjeu van Mierlo, directeur van de ZMf

8 Windenergieopzee.EconomischemotorvoorZeeland! Zeeland Seaports en Verbrugge Terminals

10 ‘Gedrevendoordewind’ Marc van der Pluym, adviseur voor Windpark Zeeland

11 Windenergieheefttoekomst Een gesprek met Mickael van Schaik

12 Windenergieopzeemoetgoedkoper Interview met Ernst van Zuijlen

13 Zeeuwindzoektdeschoolop

14 Parkenenprojecten

16 LedenZeeuwindenDeltawindenthousiastoverplannenKrammer!

18 ScoutingNoord-Bevelandinhetzonnetje

19 Energiebesparen

21 Duurzamestroomproductiein2013

22 NationaleOpenWinddag

23 Zeeuwindstroomingroenetop

Bijlage ZeeuwindledenI UitnodigingAlgemeneLedenvergaderingop11juni2014in

hetPolderhuisteWestkapelleII WijzigingleningsvoorwaardenenverslagALV11december2013

IV Jaarverslag2013

VIII FinancieelJaarverslag2013

XI Meerjarenramingwindparken

Stap ook over!

Voor uitnodiging Algemene Leden­vergadering zie ledenbijlage!

4

Het ontwikkelen van een windpark is een project van lange adem en dan komt men niet te vaak naar buiten met vorderingen. Het lijkt alsof er niets meer gebeurt. Het consortium van Zeeuwse bedrijven is echter springlevend en ziet volop kansen om een windpark in de Noordzee te realiseren. In deze Zeeuwind Nieuws aandacht voor dit omvangrijke project. Enkele van de deelnemende partijen komen aan het woord.

Stand van zaken Het leek aanvankelijk goed te gaan met de ontwikkeling van windenergie op zee. Voor de Noordzee werden een flink aantal plannen neergelegd, maar in 2008 kwam er een

moratorium op offshorewindparken in Nederland. Hiervoor was geen subsidie meer beschikbaar. De SDE­subsidie ging naar de goedkoopste technieken, waardoor er niets over bleef voor windenergie op zee. Terwijl in de landen om ons heen grote stappen werden gezet op gebied van windenergie op zee, leken de Nederlandse ontwikkelingen ten dode opgeschreven. Het tij keerde toen in september 2013 het Energieakkoord werd getekend. In het Energieakkoord krijgt windenergie op zee een prominente plaats. Er wordt vanuit gegaan, dat in 2023 4.450 MW aan opgesteld vermogen is gerealiseerd. Hiervoor komt subsidie beschikbaar, die uitgaat van een forse kostenreductie in de komende jaren. De garantieprijs voor parken, die in 2015 worden aanbesteed, bedraagt € 145

Windenergie op zeeH e t Z e e u w s e c o n s o r t i u m i s e r k l a a r v o o r

Het Zeeuwse consortium voor de ontwikkeling van een windpark op zee werd opgericht in 2010. Het heette

toen nog ZOWP. Inmiddels is de naam gewijzigd in Windpark Zeeland. Deze naam klinkt beter en verwijst

direct naar Zeeland.

W I N D G E B I E D

B O R S S E L E

B E L G I S C H E

W I N D P A R K E N G r e n s m e t B e l g i ë

2 2 k m

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

5

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | W I N D E N E R G I E O P Z E E

per MWh deze loopt met € 5 per jaar terug tot € 125 in 2019. De Rijksoverheid zal kaders aanbieden, waardoor het mogelijk wordt binnen 4 jaar na de aanbesteding de windparken operationeel te hebben.

Overheidsdoelstelling windenergie op zee 4.450 MWBestaande vergunde initiatieven 3.491 MWWaarvan in bedrijf 228 MWSDE toegekend in de realisatiefase 729 MWResteert te vergunnen 959 MW

Voor 2008 werden al veel kavels, waarop een windpark gebouwd mag worden, vergund. In totaal is voor 3.491 MW aan vergunningen verleend. Als alle reeds vergunde initiatieven inderdaad gerealiseerd worden, resteert er nog ca. 959 MW. Die gaat naar de zogenaamde 3e ronde. In deze ronde worden kavels aan­gewezen waar ontwikkeld mag worden. Het Rijk heeft dan al het nodige voorwerk gedaan. Een MER procedure is dan doorlopen en het nodige voorwerk, zoals onderzoeken naar bodemgesteldheid is al verricht. De verwachting is dat een kavelbesluit in juli 2015 genomen kan worden. De tender met uitgifte van kavels volgt direct daarop. Er wordt op gerekend dat windgebied Borssele als eerste uitgegeven gaat worden. Dit windgebied is in totaal 192 km2 groot. Op deze oppervlakte kan, afhankelijk van de onderlinge afstand en het vermogen van de turbine, 1.050 tot 2.100 MW geplaatst worden.

Het samenwerkingsverband bestaat uit:– DELTA als energieleverancier; – Heerema als Zeeuwse bouwer van offshoreconstructies; – Zeeland Seaports en haar haven; – Verbrugge met logistieke expertise; – Zeeuwind als duurzame energiecoöperatie, die tevens zorgt voor draagvlak;– ZMf zorgt voor draagvlak naar de burger en achterban.

Plan van aanpakWindpark Zeeland werkt er hard aan om in 2015 als een van de eersten een of meerdere kavels toegewezen te krijgen, waar het windpark ontwikkeld gaat worden. Als de tender wordt opengesteld moet het voorwerk klaar zijn. Dit geeft mogelijk een voorsprong op andere partijen. Het voorwerk bestaat uit het zoeken naar de juiste partners voor constructie en financiering. Het vroegtijdig vinden van de juiste partners is belangrijk voor Windpark Zeeland. De ontwikkeling van een windpark van 450 MW vraagt om een investering van ca. 2 miljard. Dit vraagt om sterke partners, die ook bereid zijn om een deel van het risicodragend kapitaal in te brengen, want banken zullen niet alles financieren. Voor deze activiteiten is een plan van aanpak gemaakt met de daarbij behorende kosten. In de komende periode zal elke partij moeten beslissen over de bijdrage, die geleverd gaat worden aan het plan van aanpak. Alle consortiumleden zien dat met vertrouwen tegemoet .

Offshoreproject!Windpark Zeeland wordt gebouwd op een afstand van minstens 22 km uit de kust en is daarmee een offshore­project! In haar drang om tegen een lagere prijs wind­energie mogelijk te maken, heeft het Rijk ook onderzoek gedaan naar locaties dichter bij de kust. Locaties op een afstand van ca. 5 km uit de kust noemt men nearshore. De kust van Schouwen­Duiveland is genoemd als een van de nearshore locaties. Over die locatie is veel discussie. Windpark Zeeland kan en wil niet verward worden met een near shore locatie.

De Belgische offshore windmolens, die al zijn geplaatst, zijn bij helder

weer soms te zien als vage witte stipjes aan de horizon bij de zeewering

te Westkapelle. Hier met 55 mm telelens gefotografeerd en vergroot.

De visie, opgesteld door Ecofys, laat zien dat Zeeland in 2050 CO2­neutraal kan zijn, maar dan moet er wel veel gebeuren. In deze visie zijn een aantal speerpunten benoemd, o.a. het bevorderen van de bouw van energie neutrale woningen, het opwekken van zonne­energie en bedrijven verleiden tot reductie van de CO2­uitstoot. Die CO2­neutrale provincie ligt alleen maar binnen handbereik als er ook grootschalig duur­zame energie opgewekt wordt. Windenergie op zee kan daar de grootste bijdrage aan leveren.

Zeeland heeft, volgens van Mierlo, het geluk dat er enkele belangrijke economische spelers zijn, die aanvullend aan elkaar al bezig waren in de offshore windenergie. Hij doelt daarbij op bedrijven als Heerema en Verbrugge Terminals.

Deze bedrijven aangevuld met Zeeland Seaports, DELTA, Zeeuwind en ZMf tekenden in 2010 een intentieverklaring, waarbij zij uitspraken te streven naar een Zeeuws windpark op zee.

In stilte verder werkenNa het ondertekenen van de intentieverklaring werd het stiller rondom dit initiatief. Hier waren twee redenen voor. Een plan van aanpak voor een dergelijk project vergt nu eenmaal een lange voorbereidings tijd en dan treedt je niet iedere keer naar buiten met de stand van zaken. Maar de belangrijkste reden had vooral te maken met het zwalkende rijksbeleid. Er was geen SDE meer beschikbaar en het Rijk maakte niet

Ecologie en economie verbindenDe motor achter het Zeeuwse consortium Windpark Zeeland is Tjeu van Mierlo. Tjeu is directeur van de Zeeuwse

Milieufederatie (ZMf). Het idee om bedrijven bijeen te brengen, die windenergie op zee in hun business hebben,

en een Zeeuwse consortium te starten, ontstond naar aanleiding van de visie die de ZMf in 2006 naar buiten

bracht over een CO2-neutraal Zeeland.A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

6

Foto: Duofoto

veel werk van het aanwijzen van plaatsen, waar in de Noordzee gebouwd kan worden. “Ondanks dat zwalkende beleid waren we er van overtuigd, dat er vroeg of laat weer volop kansen zouden komen. Windenergie op zee heeft toekomst en het biedt unieke kansen voor de Zeeuwse economie en havens.”

Het waren overigens niet alleen de consortiumpartijen, die de unieke kansen zagen. Tjeu van Mierlo wordt zeer regelmatig benaderd door bedrijven, grote en belangrijke spelers op het gebied van offshore windenergie, die willen aansluiten bij het Zeeuwse consortium. Van Mierlo behoudt die contacten, maar laat deze bedrijven niet direct aanschuiven. Hij wil het Zeeuwse karakter van het consortium bewaken. Het consortium bestaat niet alleen uit Zeeuwse bedrijven, maar er zijn ook twee maatschappelijke organisaties in vertegenwoordigd, de ZMf en Zeeuwind. Dit maakt het project uniek en hopelijk werkt dit ook door bij de consessieverlening. De grote belangstelling om in het project te participeren sterkt het vertrouwen, dat het hier om een goed project gaat. Dit wordt ook gesteund door de analyse van een advies bureau met veel expertise in het financieren van wind projecten. Dat bureau stelt vast dat het om een kansrijk project gaat.

EnergieakkoordMet het sluiten van het Energieakkoord werd duidelijk dat als Nederland aan haar doelstelling om in 2020 14% van de energie vraag duurzaam op te wekken wil voldoen, het primaat bij windenergie op zee moet komen te liggen. Zonder windparken op zee kan dit doel niet worden bereikt. Met biomassa, zon, water en geothermie alleen kunnen we de afgesproken doelstelling nooit halen.

Op dit moment wordt gewerkt aan een extern communicatie­plan en het voorbereiden van de vergunningaanvraag. Daarvoor is een budget van een paar ton nodig. Verder zal er op korte termijn worden besloten over de juridische constructie van het samenwerkingsverband, het waarborgen van de belangen van de aandeelhouders en het opzetten van een werk organisatie.

Het zal duidelijk zijn, dat de partijen die deelnemen aan het consortium samen onvoldoende draagkracht hebben om het totale project te financieren. Er moet dus ook naar andere financieel draagkrachtige partijen gezocht worden. De komende tijd werkt de regering aan relevante regelgeving voor windparken op zee. Er komen kavelbesluiten, waarbij het consortium ervan uit gaat dat het windgebied Borssele, 22 kilometer uit de kust van Walcheren, de eerst aan gewezen plek is om uit te geven.

Tjeu van Mierlo kijkt met trots terug op wat tot nu toe is bereikt. Het meest trots is hij op het feit dat economische en maatschappelijke partijen samen nog steeds met verve de schouders onder het project zetten. Nu zijn we in staat om ecologie en economie echt met elkaar te verbinden. We zoeken naar mogelijkheden om de ruimte van het windpark meer­voudig te gebruiken, bijvoorbeeld door de schaal­ en schelp­diersector er bij te betrekken. Ook daarbij kunnen ecologie en duurzame economie samen optrekken. Dit was zonder die unieke combinatie niet gelukt. In de toekomst wil de ZMf bij het project betrokken blijven, al zal het op zeker moment wel een andere rol worden. Wij willen graag samen met Zeeuwind optreden als dienstverleners aan het project en de Zeeuwse bevolking willen we graag laten participeren in het windmolenpark .

Foto’s: Tjeu van Mierlo spreekt bij de intentieverklaring tot samenwerking

van de verschillende partners in 2010 om de ontwikkeling van een windpark

op zee te verkennen.

Voorzitter van Zeeuwind Marten Wiersma, destijds gedeputeerde van

Economische Zaken in Zeeland, feliciteert Tjeu van Mierlo met de intentie-

verklaring.

7

Foto: Duofoto

Foto: Duofoto

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | E C O L O G I E E N E C O N O M I E V E R B I N D E N

8

Windenergie op zee in Nederland

Zeeland SeaportsPeter Geertse is woordvoerder voor Zeeland Seaports. Hij is vanaf het begin betrokken geweest bij het consortium dat toen nog ZOWP heette. Zeeland Seaports zag vanaf het begin dat de ontwikkeling van een windpark voor de kust van belang kan zijn voor de Zeeuwse havens. Windenergie op zee sluit aan bij de strategie voor de Zeeuwse havens. Zeeland Seaports wil meer gaan doen op het vlak van duurzame energie. Niet alleen door windturbines op de terreinen toe te staan maar vooral door zich te richten op het faciliteren van offshore windenergieprojecten. Niet alleen vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar ook omdat klanten daar naar vragen. Zeeland Seaports heeft de keuze gemaakt om in haar havens

de offshore gerelateerde bedrijvigheid te ondersteunen. Inmiddels is Zeeland Seaports een belangrijke speler geworden. Vanuit de Vlissingse haven worden onderdelen voor de wind­parken in Engeland, België, Duitsland, Denemarken en Nederland over geslagen. Het lijkt onlogisch om vanuit Vlissingen een windpark in Denemarken of Engeland te faciliteren, maar vooral vanwege de gunstige ligging van de Vlissingse haven is dit interessant. Schepen worden niet gehinderd door hoogte­beperkingen, er is diep vaarwater en geen hinder van sluizen. De kade kan een last van 1.200 ton goed aan en de bodem van de haven is zeer geschikt voor zogenaamde Jack­upschepen. Dit zijn schepen die zichzelf op kunnen tillen door middel van palen.

Economische motor voor Zeeland!In het consortium van Windpark Zeeland participeren Zeeland Seaports en Verbrugge Terminals. Beiden hebben

op het eerste gezicht weinig met energieopwekking van doen, maar hebben toch veel te maken met windparken op zee.

Windenergie op zee

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

Foto: Remy van Eijsden

9

Medewerking aan 20 parkenInmiddels zijn voor ±20 windparken onderdelen verscheept vanuit de haven van Vlissingen. Enkele voorbeelden zijn de Britse windfarms, zoals Greater Gabbard, London Array, Riffgat, het Deense DanTysk, Meerwind voor de Belgische kust en Amrumbank in de Duitse Oostzee. Aan de economische potentie van de offshore windparken twijfelt Peter Geertse niet. Zeeland Seaports gaat een kade met bedrijventerrein bouwen om nog meer capaciteit te realiseren voor de overslag. Daarnaast reserveert men 55 ha. voor bedrijven, die zich richten op de productie van onderdelen voor turbines en funderingen. Het eerste resultaat is al binnen. GS staalwerken heeft zich in Vlissingen gevestigd en gaat daar onder delen voor de offshore windindustrie maken. Windenergie op Zee zal Zeeland geen windeieren leggen. Het levert hoogwaardige werkgelegenheid op, vooral voor lassers en elektriciens, maar ook voor hooggeschoolde engineers. Ook als straks de geplande windparken voltooid zijn levert het nog steeds veel werkgelegenheid op, omdat ook het onderhoud van windparken vanuit de Vlissingse haven gefaciliteerd kan worden. En ooit moeten de turbines een keer vervangen worden.Peter Geertse: “Duurzame energie is inmiddels volwassen geworden. Het levert niet alleen een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen, maar duurzame energie is ook een motor voor de werkgelegenheid. Deze twee overwegingen hebben ons er toe gebracht het initiatief van de ZMf te ondersteunen en daarmee geven we dit initiatief mede draagvlak in Zeeland.”

Verbrugge TerminalsHet belang voor de werkgelegenheid wordt onderschreven door Erik van der Ham van Verbrugge Terminals. Inmiddels zijn er flink wat mensen aan het werk voor de verschillende projecten. Op een zeker moment liepen hier 500 mensen op het terrein. Deze werkten allemaal aan funderingen en transition pieces voor een Brits windpark. Bij de eerder in dit artikel genoemde windparken speelde Verbrugge een belangrijk rol. Verbrugge zag al snel het belang van de oproep van Tjeu van Mierlo: windenergie op zee levert werk op. Verbrugge wil daarbij zijn. Een Zeeuws consortium zou het onderscheid kunnen maken ten opzichte van de grote spelers bij windenergie op zee. Als logistiek dienstverlener willen wij daar onze bijdrage aan leveren. Wij zijn bekend in de wereld van de windparkbouwers en hebben veel ervaring in de logistiek voor offshorewindparken. Op deze manier kunnen wij onze expertise inbrengen in het consortium. Dat Verbrugge bekend is binnen het wereldje

bewijzen de projecten die ze doen. In april zijn zij gestart met ruimte reserveren voor de afbouw en overslag van onder delen voor het Godewind­ en Gemini project. In mei beginnen ze met de overslag van onderdelen voor het project van Eneco Luchterduinen. Verbrugge is belangrijk voor Windpark Zeeland. Zij hebben voor een belangrijk deel bij gedragen aan de uitwerking van de plannen, zoals die er nu liggen. Echter bouwen en beheren van windparken is geen kern­activiteit van Verbrugge. Op enig moment zal het stokje overgedragen worden. Wanneer is nog niet bekend .

Peter Geertse, manager bij Zeeland Seaports (boven) en Erik van der Ham,

manager bij Verbrugge Terminals

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | W I N D E N E R G I E O P Z E E

Foto: Gijs Haak

10

Marc van der PluymMarc heeft iets met windenergie op zee. “Ik vind windenergie op zee de ‘Eredivisie’ van het ontwikkelen van windparken, om een vergelijking te maken met voetbal. De belangen en de professionaliteit zijn groter, er zijn grotere samen­werkings verbanden en het gaat om grotere bedragen. Dit heeft mij altijd al erg aangesproken, door het werken met wind op zee is dat idee bevestigd.Aan de ontwikkeling van een windpark op zee zitten grote uitdagingen die je kunt samenvatten in één woord: de kostprijs. Omdat alles groter is, kost het ook meer. Er is nog steeds behoorlijk wat subsidie nodig om een windpark op zee haalbaar te maken. De overheid werkt met tenders voor het verkrijgen van subsidie. Het is dus een uitdaging om met de bestaande (technische) middelen uit te komen op de laagste prijs. Wat we wel nodig hebben is meer efficiëntie in de productie. Naarmate de vraag naar windturbines toe­neemt zal ook de efficiëntie van het werkproces in fabrieken groter worden. Nu wordt er nog veel met de hand gedaan, maar zodra er meer geautomatiseerd wordt, dalen de productiekosten.”

Voordelen windenergie op zee“Als we grote stappen willen zetten met duurzame energie, dan moeten we naar de zee. Op het land is te weinig ruimte om grote windparken neer te zetten. De zee heeft veel meer voordelen: ruimte en wind. Op zee waait het namelijk harder. Hierdoor leveren de parken ook meer op dan op land. Op het moment dat de windturbines er staan, vormt zich ook een voordeel voor de natuur. De stenen die geplaatst worden rondom de turbines vormen een soort van koraal. Dit ‘koraal’ wordt door vissen als kraamkamer gebruikt. Een gebiedje waar geen vissers komen. Dit bevordert de vispopulatie. “

Ook nadelen?“Natuurlijk zijn er ook nadelen. Windparken op zee zijn ongeveer drie keer zo duur als windparken op land. De turbines moeten ver op zee geplaatst worden en er wordt speciaal gereedschap gebruikt. Daarnaast moet je voor onderhoud heen en weer varen met een boot of er moet een hotelschip liggen. Ook moet er kilometers netaansluiting aangelegd worden. We zien wel dezelfde prijsdaling curve als de olie­ en gasplatforms, toen die net gebouwd werden op zee. Dit betekent dat het met de tijd ook goedkoper zal worden. Helaas leren we niet van de techniek die al aanwezig is van de olie­ en gasplatforms, simpelweg omdat dit een heel ander concept is. Het zou wel wenselijk zijn.”

Extra werkgelegenheid in Zeeland“Windpark Zeeland levert natuurlijk meer op dan schone energie. Het zal werkgelegenheid brengen. Er zullen zich bedrijven vestigen in de haven voor het onderhoud van de parken. Economisch gezien heeft het veel voordelen voor Zeeland. Windpark Zeeland is een prachtig initiatief. We vragen de steun van alle Zeeuwen om dit windpark te realiseren” .

‘Gedreven door de wind’Binnen het consortium Windpark Zeeland is veel kennis over het ontwikkelen van windparken,

maar het ontwikkelen van een windpark op zee is toch iets heel anders dan een windpark op land.

Het consortium laat zich dan ook bijstaan door een adviseur met ervaring in het ontwikkelen van wind-

parken op zee. Die adviseur is Marc van der Pluym. Samen met twee compagnons heeft hij het bedrijf

Renewable Factory opgezet. Dit bedrijf richt zich op projectontwikkeling voor windparken op zee en land.

G E R R I E M o R E E L S

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

Marc van der Pluym

11

‘Windenergie heeft toekomst’DELTA is sinds de oprichting van het consortium betrokken bij de ontwikkeling van Windpark Zeeland.

Een energiebedrijf, dat geworteld is in het Zeeuwse, kon en kan niet achterblijven bij zo’n belangrijk initiatief.

DELTA stapte in op verzoek van de ZMf.

Nieuwe keuzesMickael van Schaik*, werkzaam bij DELTA op een afdeling waar duurzame energieprojecten ontwikkeld worden, kreeg binnen het bedrijf de ruimte om met het offshore windproject aan de slag te gaan, maar moest daarbij in de beginfase wel voorzichtig opereren. DELTA koos in die tijd voor de bouw van een tweede kerncentrale. Alle aandacht en menskracht ging naar die tweede centrale. Inmiddels heeft DELTA de keuze gemaakt niet door te gaan met de tweede kerncentrale. Toen die kogel eenmaal door de kerk was kreeg Mickael van Schaik meer ruimte. “Het traditionele businessmodel van energieleveranciers is aan het veranderen. Er is veel meer vraag uit de markt naar duurzame stroom. Niet alleen particulieren willen dat, maar ook grote bedrijven. De keus om ook mee te werken aan het offshoreproject is voor een deel dan ook markt gedreven. DELTA gaat nu echt voor het Zeeuwse wind­park.” Dit kan ook want er ligt nu een businessplan dat, onder voorwaarden, haalbaar is. Ze blijven natuurlijk afhankelijk van een rijksbijdrage en in de berekening zitten nog een aantal aannames, waarbij de kosten van de fundering en de aansluiting van het windpark op het openbare elektriciteitsnet de meest kritische factoren zijn.

Grootste leverancier van Nederlandse windenergieDat de bakens zijn verzet is duidelijk. Het meeste recente bewijs van de interesse van DELTA voor windenergie is het contract dat ze recent sloten voor de afname van groene stroom uit de twee Gemini offshore windparken van ieder 300 MW groot. Dit maakt hen in een keer de grootste leverancier van Nederlandse windenergie.

Minstens 22 km uit de kust“Ik ben blij dat het consortium steeds door is blijven gaan, ondanks het gegeven dat de rijksoverheid niet echt een duidelijk beleid voerde voor windenergie op zee. Echter het Energieakkoord dat onlangs werd gesloten heeft hier

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

een positieve wending aan gegeven. Er worden nu echt keuzes gemaakt en dat heeft weer zijn positieve uitwerking op de groep die het Windpark Zeeland voorbereid.” Mickael van Schaik wil nogmaals benadrukken dat Windpark Zeeland een offshore park is. Dus minstens 22 km uit de kust. “Windenergie op zee kreeg een slechte publiciteit naar aanleiding van een onderzoek van de gemeente Schouwen­Duiveland. Deze gemeente voorspelde een enorm verlies aan werkgelegenheid door windparken op zee. Toeristen zouden vanwege die windparken wegblijven. In hun publiciteit werd echter aangegeven dat het om een nearshore windpark zou gaan. Nearshore is ongeveer 5 km uit de kust, dat is toch wel iets anders dan die stipjes op de horizon bij offshore wind parken als Windpark Zeeland. Wij vonden het belangrijk hierover extra aandacht aan te besteden op de website van DELTA. Windenergie heeft de toekomst” .* Mickael van Schaik werkt inmiddels niet meer bij DELTA en

wordt opgevolgd door Corné Hopmans

Mickael van Schaik

12

KostenbesparingErnst van Zuijlen is een van de trekkers van projecten die moeten leiden naar kostenreductie van windenergie op zee. Hij is directeur van FLOW sinds 2010 en van TKI sinds 2011. FLOW bestaat uit 13 consortiumleden die samen als team onderzoek doen naar een verlaging van de kosten voor wind­energie op zee. De ambitie van het Topconsortium Kennis en

Windenergie op zee moet goedkoperVoor windenergie op zee liggen er grote mogelijkheden. Echter de kostprijs van deze vorm van duurzame energie

is nog hoog. Met de ‘Green Deal’ sloot o.a. de Nederlandse Windenergie Associatie, waar ook Zeeuwind in

vertegenwoordigd is, een akkoord met de Rijksoverheid waarin afspraken werden gemaakt over offshore windenergie.

Innovatie Wind op Zee (TKI­WoZ) is een kostenbesparing in 2020 van 40% ten opzichte van 2010 voor windenergie op zee en een versterking van de economische activiteiten in Nederland. TKI is overheid gestuurd.

Door de toenemende klimaatproblemen is de opwekking van duurzame energie een onontkoombare tendens. De Europese unie en Nederland hebben doelen gesteld. In 2020 moet 14% van de energie in Europa duurzaam worden opgewekt. Dit komt neer op 30.000 tot 35.000 MW in 2020 voor Europa en 2.000 MW in 2020 voor Nederland, wat zelfs nog op moet lopen naar 4.450 MW operationeel in 2023. Kortom: er is werk aan de winkel! Dat geldt zeker voor de opgave om tot kostenreductie te komen. De kennis in het bouwen van ondersteuningsconstructies is nog jong. Dit kan beter door slimmer en seriematig te bouwen. Verder is veel winst te boeken bij de ‘optimalisatie van de windcentrale’ nl. door innovatie het vermogen, de levensduur en bedrijfs­zekerheid van windturbines te verhogen. Het verbeteren en ‘slimmer’ maken van de elektrische infrastructuur levert even­eens een bijdrage tot besparing in de kosten. Tot slot is er nog veel winst te halen uit de verbetering van de logistiek in havens en bij het leggen van kabels. Door de ontwerpen van de turbines zodanig te aanpassen, dat assemblage van wind­turbines meer aan land kan plaats vinden, wordt het plaatsen van de turbines op zee goedkoper.

Windpark ZeelandErnst van Zuijlen is niet direct betrokken bij Windpark Zeeland, maar hij kent het wel en vindt het een mooi initiatief. “Het is goed dat meerdere partijen betrokken raken bij windenergie op zee. De deelname van Zeeuwind is goed voor het draagvlak. Hoewel het nog niet populair is om mede­eigenaar te zijn van een stukje windmolen op zee, is dit wel belangrijk. Hoe meer draagvlak, hoe groter de kans van slagen” .

G E R R I E M o R E E L S

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

Ernst van ZuijlenErnst van Zuijlen heeft een passie met wind. Zijn historie in de duurzame energie liegt er niet om. Sinds 1988 is Ernst adviseur voor duurzame energie en energie besparing. Door deze functie kwam hij in 2003 voor het eerst in aan raking met windenergie op zee. Hij besloot zich erin te specialiseren, zag dat er grote kansen waren en mogelijk heden tot zelf bouwen. Dit heeft resultaat gehad: Ernst heeft meegewerkt aan windpark Amalia in Nederland, windpark Belwind in België en windparken in Duitsland en Engeland.

Foto: Danny Hanssen

13

Dag van de DuurzaamheidIn het kader van de Dag van de Duurzaamheid organiseerde de Vlissingse Schoolvereniging (VSV) een projectweek met het thema ‘Zuinig met energie’ en ‘Duurzaamheid’. Doel was om alle kinderen op de school, van groep 1 tot en met 8, kennis te laten maken met duurzame energie.

Bij Zeeuwind kwam de volgende vraag van de school binnen:‘Wij zien de windmolens meestal van een afstand. Kunnen we uitleg krijgen over een windmolen, hoe een windmolen werkt en waarom het zo belangrijk is om naar andere energie­bronnen op zoek te gaan?’

Niek Tramper van Zeeuwind hoefde niet lang na te denken voor hij op deze vraag reageerde. Zo’n verzoek past prima binnen de doelstellingen van Zeeuwind, namelijk de promotie van duurzame energie. Bij zijn presentatie kon hij prima gebruik maken van het filmpje ‘Bob zoekt het op’ dat CTV gemaakt had van Windpark Noordpolder. Verder had hij voor iedere klas het boekje ‘Help Vleugje de lucht in’ van Mireille van Orden. Maar het liefst blijft Niek natuurlijk gewoon zijn verhaal vertellen over het belang van windenergie en het gebruik van zonnepanelen. Bij de kinderen kreeg hij

een gewillig oor. Het blijft gewoon spannend om te horen hoe je uit wind energie haalt die thuis het licht doet branden. uiteraard moet energie ook beleefd worden. De kinderen hebben in Vlissingen­Oost tussen de windturbines gestaan, met aan de ene zijde de kern­ en kolencentrale, recht voor hen de Covra, de kolenbergen en aan de andere zijde de gascentrale. Met een stevige bries hebben ze de schone energie van wind ervaren.Naast Zeeuwind kwam ook ‘Sjakie’ die naar ‘Sjakies’ zocht en een ouder die bij EPZ werkt vertelde over zijn werk. De kinderen kwamen op die manier veel te weten over energiebesparing. Als klap op de vuurpijl kon de projectweek afgesloten worden met het plaatsen van zonnepanelen op het dak van de school.

Niek Tramper kijkt met veel plezier terug op deze gastles. “Het is goed dat vanuit het onderwijs dit soort initiatieven komen. Wij zouden dit vaker moeten doen, maar naast het beheer en ontwikkelen van windparken, schiet dit er vaak bij in. Het zou fijn zijn als er vanuit de leden van Zeeuwind een aantal mensen op zou staan, die dit soort gastlessen op vrijwillige basis wil geven” .A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

Zeeuwind zoekt de school op

Foto: AnTONiCK

14

Zeeuwind is voortdurend op zoek naar nieuwe mogelijkheden om haar productiecapaciteit uit te breiden. Projectontwikkeling is een kwestie van lange adem. Mee­ en tegenvallers wisselen elkaar af. Hieronder een overzicht van de stand van zaken van de verschillende projecten waarbij Zeeuwind betrokken is.

Borssele IIEind 2013 is de investeringsbeslissing genomen voor de Enercon E­92 (nominaal 2,35 MW). Inmiddels lopen de bouw­voorbereidingen op schema en worden de eerste zaken uitgevoerd. In maart 2014 is de telecommunicatieapparatuur, die aan de turbine is bevestigd, verplaatst naar een tijdelijk opgerichte mast in de buurt. Deze apparatuur van de lande­lijke provider T­mobile wordt eind van het jaar, als de nieuwe turbine staat, weer aan de mast bevestigd. Ook wapperen er rode bouwlinten boven het gras om te voorkomen dat straks in mei vogels deze locatie uitkiezen voor hun nest.

Volgend jaar zijn ze weer welkom!

In mei­juni beginnen de eerste grondwerkzaamheden. Allereerst wordt de huidige turbine ontmanteld en het fundatie blok gesloopt. Daarbij wordt de insertring (de ring die in de fundering zit) voorzichtig behandeld, zodat de oude turbine straks een nieuw leven kan krijgen. Ditzelfde geldt voor het inkoopstation. Alles wordt in één keer verkocht aan een marktpartij die interesse heeft. uiteraard wordt eerst nog de bestaande netaansluiting afgekoppeld.

Als de verwijdering van de huidige turbine heeft plaatsgevonden, is de volgende fase het bouwrijp maken van de locatie. Hiervoor wordt o.a. de bestaande dam verbreed, zodat het zware en lange transport met de turbineonderdelen op de site kan komen. Ook wordt de kraanopstelplaats gerealiseerd. Deze moet voldoen aan de eisen van de fabrikant zodat de kraan veilig kan afstempelen. Naast de opstelplaats voor

Parken en projecten

Windpark Zeeland

Dreischor 4x225 kW

Estlandweg 1x900 kW

Bath 2x660 kW

Kats 3x3000 kW

W.A.P. 10x900 kW

Stavenisse 3x225 kW

KrammerOSK Bouwdokken

OSK Mattenhaven

Olaz Stort 2x900 kW

Noordpolder 4x2300 kW

Borssele 1x600 kW

Olaz Comp. 2x660 kW

Goese Sas 1x250 kWWestkapelle 2x250 kW

Kaart: huidige parken (groen)

en projecten in ontwikkeling (geel) van Zeeuwind

of waarin Zeeuwind participeert.

Foto rechtsboven: project Krammer.

Foto rechtsonder: bestaand park Bath II.

M A R Co S PA A N S

15

de kraan komt er ook een montageplaats om de onderdelen tijdelijk neer te leggen.

Vervolgens zullen de heiwerkzaamheden beginnen, gevolgd door het maken van de fundatie. Het gereedkomen van de fundatie is kort na de zomer gepland. Ook de netaansluiting wordt gerealiseerd naar een nieuw inkoopstation, dat naast de turbine is geprojecteerd.

Kortom, werk aan de winkel voor project Borssele II. Dat doen we graag, want de productie van groene energie wordt op deze locatie vervijfvoudigd!

EstlandwegDe windturbine aan de Estlandweg heeft een SDE­beschikking 2013 fase 3. Met dat als uitgangspunt zijn we de projectfase van bouwvoorbereiding ingegaan en is er gewerkt aan een investeringsvoorstel. Het bestuur buigt zich inmiddels over dit voorstel. In de zomer van 2014 wordt bekend welke turbine gebouwd zal worden en wanneer deze kan draaien. Het is overigens een gedeelde investering, want we doen dit project in een samenwerkingsverband met Winvast B.V. Op het moment dat de laatste formaliteiten zijn vervuld kunnen we het contract met de turbineleverancier ondertekenen en kan, als alles meezit, medio 2015 gebouwd worden.

Derde DijkBij het ter perse gaan van dit nummer is de ruimtelijke procedure nog niet afgerond. De inzage van de omgevingsvergunning loopt tot begin april door. Het is momenteel nog niet bekend of er ook zienswijzen worden ingediend. Afhankelijk hiervan kan de vergunningverlening in het voorjaar van 2014 plaats­vinden. Na vergunningverlening kan er SDE worden aan­gevraagd. De SDE 2014 is dan inmiddels geopend en hopelijk zit er dit jaar voldoende geld in de pot voor deze turbine. Als alles meezit kan er dan eind 2015 een turbine staan.

OSK/BouwdokkenDat de Bouwdokken een complex project is, blijkt eens te meer. Na alle juridische perikelen die we hebben mee gemaakt in dit project, is het zeker nog geen gelopen race. De uitdaging is om een rendabel en daarmee voor de banken voldoende aan­trekkelijk project te realiseren. Daarvoor is het nodig alle kostenramingen om te zetten in offertes. In het algemeen brengt een groter project voor een bank een groter risico met zich mee en is het daarom lastiger om een financiering te vinden dan voor een klein project. Het is de verwachting dat

pas in 2015 duidelijk wordt of alle onderhandelingen tot een goed financierbaar project leiden. Zeeuwind ondersteunt haar partner E­Connection hierin.

KrammerKabinet wijst Krammersluizen definitief aan als geschikt gebied voor windenergieHet kabinet heeft onlangs de structuurvisie Windenergie op Land (SVWOL) vastgesteld. De locatie rondom de Krammer­sluizen, de plek waar windpark Krammer wordt ontwikkeld, wordt in deze structuurvisie definitief aanwezen als geschikt gebied voor grootschalige windenergie. Deze vaststelling komt voort uit de wens van het Rijk om grootschalige opwekking van windenergie mogelijk te maken. Er zijn 11 gebieden aangewezen die hiermee onder de Rijkscoördinatieregeling (RCR) vallen.

Met het oog op het klimaat en de afnemende beschikbaarheid van fossiele brandstoffen is een overgang naar een duurzamere energiehuishouding nodig. Windenergie op land vormt een belangrijke bron om te komen tot een aandeel duurzame energie in 2020 van 14%, zoals is afgesproken in het Energieakkoord.

Het kabinet heeft na overleg met de provincies definitief 11 gebieden aangewezen, die geschikt zijn voor grote wind­molenparken op land. De provincies hebben zelf de gebieden voorgedragen, die zij daarvoor het meest geschikt achten. Voor de provincie Zeeland is dat het gebied rondom de Krammer­sluizen. Al in 2012 had de provincie deze locatie vastgelegd in het provinciale Omgevingsplan 2012­2018. De locatie Krammer­sluizen voldoet goed aan de in de structuurvisie genoemde criteria. In de structuurvisie worden nog enkele aandachtspunten voor deze locatie genoemd. Deze aandachtspunten worden meegenomen in de onderzoeken in het kader van de milieu­effectrapportage voor Windpark Krammer. Deze rapportage bevindt zich momenteel in de afrondende fase.Zie ook volgende de pagina’s over Windpark Krammer .Kaart: toegewezen gebieden (geel) in Zuid-West Nederland

Krammer

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | P A R K E N E N P R O J E C T E N

16

M A R Lo u S N o o I

Naast de ontwikkelingen van het park werd ook de participatie­ gedachte gedeeld. Het windpark is van en voor de regio en de regio kan participeren in het windpark. Naast de 70.000 huishoudens in de regio, die van groene energie kunnen worden voorzien, kunnen alle inwoners uit de regio participeren in het park. De plannen hiervoor worden op dit moment uitgewerkt.

Foto links: Monique Sweep, directeur van Deltawind en Trees Janssens,

directeur van Zeeuwind heten de leden welkom.

Leden Zeeuwind en Deltawind enthousiast over plannen Krammer!15 maart jongstleden zijn 150 leden van Zeeuwind en Deltawind geïnformeerd over de plannen van Windpark

Krammer. In restaurant De Grevelingen heeft het projectteam het plan aan de leden gepresenteerd en zijn de

ontwikkelingen met hen gedeeld. De leden waren zichtbaar enthousiast en gaven complimenten over de presentatie.

17

Filmpje Krammer online!De cijfers zijn bekend: Windpark Krammer beslaat 35 wind­turbines met een totaal vermogen van ruim 100 megawatt. Maar hoe zou het eruit kunnen komen te zien? En waarom vinden de coöperaties Deltawind en Zeeuwind de komst van dit park zo belangrijk? Kijk voor een 3D­visualisatie en interviews met de voorzitter van Zeeuwind en de directeur van Deltawind naar een informatiefilmpje op de site www.windparkkrammer.nl Wij zijn er erg trots op en hopen dat u dat ook bent! .

Raad van Commissarissen Windpark Krammer compleetDe Raad van Commissarissen is inmiddels compleet en bestaat uit

7 leden. Ger van de Velde – de Wilde is voorzitter. De Raad van

Commissarissen is een toezichthoudend orgaan en spreekt elke

8 weken met de directie van Krammer B.V. over de stand van zaken

en strategische keuzes. Zo’n raad is belangrijk omdat zij de belangen

van de aandeelhouders in de gaten houden.

Wie zitten er allemaal in deze raad?

Onafhankelijk voorzitter: Ger van de Velde-de Wilde

Commissarissen namens Deltawind:

Gerard de Zwart

Gert-Jan van der Valk

Commissarissen namens Zeeuwind:

Carel Braakman

Paul Weststrate

Onafhankelijke commissarissen:

Jaap Huisman

Ralph van Hof

Binnenkort stellen de leden zich uitgebreid op de website van Krammer

www.windparkkrammer.nl voor, houd deze site dus in de gaten!

Sprekers tijdens de bijeenkomst van boven naar onder:

Ger van de Velde-de Wilde, voorzitter Raad van Commissarissen;

Tijmen Keesmaat, directeur Windpark Krammer bv;

Marco Spaans, projectmanager van Zeeuwind;

Gijs van Hout, projectmanager van Deltawind.

18

A D R I E VA N ‘ T W E ST E I N D E

Scouting Noord­Beveland in het zonnetjeZ o n n e - e n e r g i e v o o r i e d e r e e n

De vrijwilligers van Zeeuwind die betrokken waren bij Het Zon Effect hebben zaterdag 29 maart jl. samen met

de ZMf en de Saman Groep uit Zierikzee scouting de Zandkreekgroep in Kamperland letterlijk in het zonnetje

gezet door hen zonnepanelen aan te bieden.

Heel Zeeland aan de zonne­energieNiek Tramper, werkzaam bij Zeeuwind en projectleider van Het Zon Effect, voerde het woord. uit zijn mond konden we het volgende optekenen; “Heel Zeeland aan de zonne­ energie, dat is de droom van Het Zon Effect. Om dit te bereiken willen wij mensen overtuigen van het nut van de zon: door informatie te geven over het aanschaffen van zonnepanelen en door het aanbieden van scherp geprijsde pakketten zonnepanelen. Maar Het Zon Effect gaat verder. We willen zoveel mogelijk mensen betrekken bij en enthousiast maken over het opwekken van zonne­energie. Door zonne­panelen te plaatsen bij een vereniging kunnen de vele betrokken leden met eigen ogen zien hoeveel voordeel je uit de zon kunt halen. Wij hopen op deze manier nog meer mensen enthousiast te krijgen om thuis ook zonnepanelen te plaatsen.” De vrijwilligers van Zeeuwind werden voor hun inzet bij

Het Zon Effect beloond in de vorm van zonnepanelen. Op hun beurt mochten zij een non­profit organisatie kiezen die gebruik kan maken van deze panelen. De vrijwilligers over­handigden het eerste zonnepaneel aan Eric Weijgers van de Zandkreekgroep. Zij deden dit voor een metershoog bouw­werk dat die ochtend in elkaar was gezet door de jeugdleden van de scouting om de mensen van Het Zon Effect te verwelkomen.Op het gebouw van de scouting worden door de leverancier van Het Zon Effect, Saman Groep uit Zierikzee, veertien panelen geplaatst, goed voor 3.000 kWh. Hierdoor worden de energie­lasten van de vereniging aanzienlijk verlaagd. Er blijft dan meer geld over voor activiteiten. De Zandkreekgroep is enorm blij met de bijdrage van Het Zon Effect en de Saman Groep en vindt het voor haar leden, jong en oud, erg leerzaam om op deze manier bij het onderwerp duurzame energie betrokken te zijn. Zo draagt de scouting haar steentje bij aan het milieu .

19

Gemiddeld energieverbruikHet uitgangspunt in dit artikel is het verbruik van een gemiddeld huishouden van 2 tot 3 personen in een 2 onder 1 kapwoning uit 1975 en een auto. En we gaan uit van het gebruik van 100% fossiele energie. Voor de productie van elektriciteit is het uitgangspunt een centrale met een rendement van 40%.

Jaarenergieverbruik van gemiddeld gezinIn onderstaande tabel is voor energie (Gigajoule = eenheid voor energie)

geen rekening is gehouden met het rendement van elektriciteitscentrales.

In de bepaling van de kg CO2 is wel rekening gehouden met rendement.

Motorbrandstof valt buiten de scoop van deze quickscan.

Energie Verbruik Gigajoule kg CO2 Bomen

Elektriciteit 3500 kWh 12,6 2100 105

Gas 1500 m3 52,8 2670 134

Motorbrandstof 1300 Liter 41,5 2986 149

Totaal 106,9 7756 388

Jaargasverbruik Percentage m3 Gigajoule kg CO2 Bomen

Verwarming 85% 1280 45,0 2278 114

Warm tapwater 15% 220 7,7 392 20

Totaal 100% 1500 52,7 2670 134

JaarelektriciteitsverbruikAls bron voor het elektriciteitsverbruik is Energietrends 2012 gebruikt.

Dit is een gezamenlijke uitgave van ECN, Energie-Nederland en Netbeheer

Nederland. De drie organisaties willen met deze publicatie voorzien in

de groeiende behoefte aan informatie over energievoorziening.

Volgens Energietrends 2012 is het verbruik van elektriciteit als volgt verdeeld:

Percentage KWh Gigajoule kg CO2 Bomen

Verlichting 14% 490 1,8 294 15

Koelkast 10% 350 1,3 210 11

Warm water 9% 315 1,1 189 9

Televisie 7% 245 0,9 147 7

ICT 7% 245 0,9 147 7

Verwarming 7% 245 0,9 147 7

Wasdroger 6% 210 0,8 126 6

Wasmachine 5% 175 0,6 105 5

Vriezer 5% 175 0,6 105 5

Audio/video 5% 175 0,6 105 5

Kookapparatuur 5% 175 0,6 105 5

Ventilatie 5% 175 0,6 105 5

Vaatwasmachine 4% 140 0,5 84 4

Keukenapparatuur 4% 140 0,5 84 4

Stofzuiger 3% 105 0,4 63 3

Persoonlijke verzorging 1% 35 0,1 21 1

Overige 3% 105 0,4 63 3

Totaal 100% 3500 12,6 2100 102

BespaartipsEr zijn veel energiebesparende maatregelen. Op de volgende pagina staan de maatregelen die betrekking hebben op isoleren en productie van energie. Energieterugwinning, bijvoorbeeld warmteterugwinning uit ventilatie, lucht of douchewater is niet meegenomen.

Foto rechts: pelletverbrander

N I E K T RA M P E R

d e e l i i

Energie besparene n e r g i e e n g e l d b e s p a r e n é n c o2 r e d u c t i e

In de vorige Zeeuwind Nieuws is globaal aangegeven, waar er besparingsmogelijkheden voor uw huis zijn.

In onderstaand overzicht worden deze mogelijkheden toegelicht en in perspectief geplaatst.

20

Investering versus CO2-reductieHet investeren in LED-verlichting, isolatieglas, pelletkachel, isolatie van

muur, dak en vloer en een zonneboiler levert dus erg veel milieuwinst op.

Terugverdientijd in jaren versus CO2-reductieUiteraard is ook de portemonnee van belang! Uit deze grafiek blijkt

dat investeren in isolatie, LED en PV een goede terugverdientijd heeft.

Sommige mensen vinden het pas na 10 jaar terugverdienen financieel niet

verantwoord: goed voor het milieu, maar minder voor de portemonnee.

Ook als u deze afweging maakt blijven er nog genoeg mogelijkheden over .

Zonnepanelen hebben

momenteel een terug­

verdientijd van ±7 jaar.

Maatregel Was Wordt Besparing Ander verbruik

Isolatie muur/dak/vloer 4 cm 10 cm 600 m3 gas

Isolatie glas Enkel/dubbel glas HR++ 300 m3 gas

Hout/pelletkachel HR op gas Hout 1025 m3 gas 2.000 kg hout

Zonnepanelen Geen 20 m2 2.700 kWh elektriciteit

Zonneboiler (PV) Geen 2 m2 150 kWh elektriciteit

Warmtepomp (WP) HR-ketel op gas Elektriciteit 1.500 m3 gas 4.000 kWh elektriciteit

Verlichting Spaarlamp LED 250 kWh elektriciteit

HRE-combi HR + E HR-ketel op gas HR op gas 1.000 kWh + 250 m3 gas

Combi WP + PV HR-ketel op gas Elektriciteit 1.500 m3 gas

Combi WP + HR HR-ketel op gas Gas+buitenlucht 525 m3 gas 1.200 kWh elektriciteit

€ 5.000 € 10.000 € 15.000 € 20.000

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

• Pelletkachel

• Zonnepanelen

• Isolatie glas

• Isolatie muur/dak/vloer

• Warmtepomp + HR-ketel

• Warmtepomp + PV

• Warmtepomp• LED • Zonneboiler

kg C

O2-

redu

ctie

Investering 5 10 15 20 25 30 35

3.000

2.500

2.000

1.500

1.000

500

0

• Pellet-kachel• Zonnepanelen

• Isolatie glas

• Isolatie muur/dak/vloer

• Warmtepomp + HR-ketel

• Warmtepomp + PV

• HRE

• LED• Zonneboiler

kg C

O2-

redu

ctie

Jaren

Bespaartips!

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | E N E R G I E E N G E L D B E S P A R E N é N C O 2 ­ R E D u C T I E

Foto: Jan Bostelaar

21

2013 mag in de boeken als een gemiddeld windjaar: een slecht begin, een goed voorjaar, tegenvallende zomer en

een eindsprintje. uiteindelijk hebben we gemiddeld 3% minder geproduceerd dan het langjarig gemiddelde.

Duurzame stroomproductie in 2013

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

160%

0%

jan

feb

maa

rt

april

juni

mei juli

aug

sept ok

t

dec

nov

Windex Zeelandlangjarig gemiddelde

Werkelijk2013

BeschikbaarheidHoewel de beschikbaarheidcijfers het misschien niet direct aan­geven, hebben we in 2013 toch 3 serieuze problemen gehad met veel stilstand. In januari ging een generator van één van de turbines van Dreischor kapot, in oktober bleek een blad van een turbine van Olaz Stort defect en in november ging de tand wielkast van de turbine van Borssele stuk. De laatste is niet meer gerepareerd omdat de turbine wordt vervangen. Al met al hebben we door deze schades 640 MWh minder geproduceerd.

De beschikbaarheden voor 2013 zijn als volgt:

Park Beschikbaarheid

Zeeuwindparken 98,2%

Willem-Annapolder 99,3%

Kats II 97,0%

Noordpolder 99,1%

ProductieinkWhDe windex in 2013 is 3% lager dan begroot. Dat betekent dat ook de productie 3% lager is plus de stilstand door defecten en onderhoud. Zie de Windextabel 2013 rechtsonder.

StroomtarievenDe financiële opbrengsten van onze windparken worden bepaald door de productie en de hoogte van de stroomtarieven, certificaten van oorsprong en de subsidies.

Duurzame energiesubsidiesDuurzame energie is helaas duurder dan met fossiele brand stoffen opgewekte energie. In de afgelopen jaren zijn 3 subsidie regimes gepasseerd:– REB (Regulerende energiebelasting)

De Regulerende energiebelasting is een in 1996 in Nederland ingevoerde heffing op het gebruik van elektriciteit

Productie in kWh in 2013

De Windex is 3% lager dan begroot. Dat betekent dat ook de productie

minimaal 3% lager is.

Zeeuwindex per maand voor 2013

Zeeuwind

septokt

augjulijunimeiaprilmaartfebjan

WAP Kats II Noordpolder

5.000.000

10.000.000

15.000.000

20.000.000

25.000.000

30.000.000

0

novdec

begr

oot

begr

oot

begr

oot

begr

oot

wer

kelij

k

wer

kelij

k wer

kelij

k

wer

kelij

k

N I E K T RA M P E R

22

en aardgas. Het doel van de REB was een efficiënt gebruik van energie te stimuleren. In eerste instantie was groene stroom vrijgesteld van deze belasting van ongeveer 4 eurocent.

– MEP (Milieukwaliteit Eektriciteitsproductie)Op 1 juli 2003 is de MEP ingegaan. Producenten van duur­zame elektriciteit konden tot 2006 gedurende maximaal 10 jaar een MEP­subsidie van maximaal 7,8 eurocent per kWh krijgen. In mei 2005 liet minister Brinkhorst weten dat de regeling te succesvol was en daarom te duur werd.

– SDE (Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie)In 2008 is de SDE voor duurzame energie van start gegaan. De subsidieregeling gaat uit van een vast tarief per opgewekte kWh met een maximum en geldt voor een periode van 15 jaar. Dit vaste tarief bestaat uit een markt­tarief (APX) en een aanvullende subsidie tot een vaste waarde. Bij hogere energieprijzen (APX) zal de subsidie dus verminderen, bij lagere energieprijzen wordt de subsidie hoger tot een maximum van ongeveer 5 eurocent.

De volgende windparken hebben in 2013 subsidie:– MEP: de windparken Goese Sas, Olaz Stort en Kats II;– SDE: de windparken Estlandweg en Noordpolder.

GarantiesvanOorsprongDe waarde voor de GvO’s wordt bepaald door vraag en aanbod. Er is geen officiële markt, maar er is wel een beperkte handel. Vaak wordt de stroom inclusief de GvO’s verkocht. Helaas zijn de opbrengsten voor de GvO momenteel beperkt tot 0,15 eurocent per kWh .De netto stroomtarieven hebben in 2013 het volgende verloop

€ 0,06

€ 0,05

€ 0,04

€ 0,03

€ 0,02

€ 0,01

0ja

n

feb

maa

rt

april

juni

mei juli

aug

sept ok

t

nov

dec

Consument

APX (afslag 6%)

Endex (afslag € 8)

Het begint een traditie te worden, de Nationale Open Winddag. In heel Nederland worden op initiatief van de Nederlandse Wind Energie Associatie op deze dag activiteiten georganiseerd om windenergie onder de aandacht te brengen. Natuurlijk zal Zeeuwind daarbij niet ontbreken! Een voorbereidingsgroep met Sjoerd Ypma, Nico Anema en Klaas van der Woude heeft de plannen al voorbereid. We willen dit jaar meer bezoekers trekken door meer groeperingen in de samenleving, zoals dorpsraden en politieke partijen uit te nodigen. Aan Zeeuwindleden wordt gevraagd om bij een bezoek ook buurtgenoten, vrienden of kennissen mee te nemen.Op deze dag zullen drie windturbines van Zeeuwind worden opengesteld. Het bezoek zal enthousiast worden gemaakt voor wind en zon als energiedragers van de toekomst. Het motto voor deze dag zal zijn ‘Op naar 20% aandeel wind­energie in 2020 en 2.000 Zeeuwind leden!’ De Open Winddag moet vooral leerzaam zijn. De volgende thema’s komen aan bod:– Waar haalt Zeeland z’n elektriciteit vandaan?– Waar gaat de elektriciteit die Zeeuwind opwekt naar toe?– Wat is de kosten/batenverhouding van windenergie?– Welke zijn de toekomstprojecten van Zeeuwind?

– En natuurlijk: hoe werkt een windturbine?Op deze dag zijn een drietal locaties te bezoeken nl.:– Windpark Kats II op Noord­Beveland met 3 Vestas V90

turbines van elk 3 MW. Dit park is gezamenlijk eigendom van Zeeuwind en Camperwind BV.

– Windpark Willem­Annapolder op Zuid­Beveland, met 10 Neg Micon NM52­900 turbines (10x 900 KW). Dit park is gezamenlijk eigendom van Zeeuwind, Nuon, Triodos en Rijk.

– Windpark Noordpolder op Tholen met moderne direct drive Enercons 4 stuks E82 (4 x 2300 kWh). Dit park is gezamenlijk eigendom van Zeeuwind en Hoek Beheer BV.

En… waarschijnlijk te Schoondijke op Zeeuws Vlaanderen. Op deze locatie kan de ruim 20 jaar oude Lagerwey (80 kW, ca. 22 m) van Hans Risseeuw bezichtigd worden. Hans is één van de Zeeuwindleden van het eerste uur èn boer met een biologisch­dynamisch landbouwbedrijf.

Het zijn allemaal heel verschillende windturbines, die samen een prachtig beeld geven van de mogelijkheden en de ontwikkeling van windturbines. Op genoemde locaties zal voldoende voorlichtingsmateriaal aanwezig zijn .

Nationale Open Winddag!V O O R u W A G E N D A : Z A T E R D A G , 1 4 J u N I 2 0 1 4

Tot Ziens!

Z E E u W I N D N I E u W S 1 2 0 1 4 | D u u R Z A M E S T R O O M P R O D u C T I E I N 2 0 1 3

23

Groen, groener groenst. Duurzame stroom is er ook in gradaties. Hoe groen is groene stroom? Onderzoeks-

instituut CE Delft onderzocht in opdracht van Greenpeace, de Consumentenbond, Natuur & Milieu, Vereniging

Eigen Huis, Hivos, Wise en WNF de meest duurzame stroom aanbieder. De conclusies van dit onderzoek kunt u

vinden in het rapport ‘Onderzoek Duurzaamheid Elektriciteitsleveranciers’ en via de deelnemende organisaties.

Zeeuwindstroom in groene top

Alle stroomleveranciers mochten meedoen aan het onderzoek, zo ook Zeeuwind. We leveren de groenst mogelijke stroom namelijk die uit onze eigen windparken. Er was geen twijfel dat we bovenaan zouden eindigen, samen met Windunie en Raedthuys die ook 100% windstroom leveren.Helaas wegens het geringe aantal klanten werd Zeeuwind niet in de uitslag opgenomen. We zijn wel goed bezig, maar we zijn te klein!Veel van u kennen ons als al jaren als een organisatie die zorgt dat er steeds meer windenergie wordt opgewekt in Zeeland. Als coöperatie zijn we één van de oudste en grootste van Nederland en daar zijn we trots op. We leveren de stroom aan het net en u koopt stroom van het net via uw eigen energie­ leverancier. Niet alle (groene) stroom is even groen, zo blijkt uit het onderzoek. De meeste energiebedrijven leveren stroom die voor een groot deel is opgewekt met kolen, gas of kernenergie. En is bij stook van biomassa in kolencentrales stroom werkelijk

groen? Wilt u 100% echte groene stroom opgewekt door uw eigen coöperatie? Als u Zeeuwindstroom neemt helpt u ons ook als leverancier groot te worden en prijken we volgende keer bovenaan de lijst. u verdient het! .

Ga naar www.zeeuwind.nl/zeeuwindstroom en stap over!

T R E E S JA N S S E N S

Stap ook over!

Postbus 5054, 4380 KB Vlissingen